جام جم سرا: آب‌مروارید بیماری خطرناکی نیست، ولی اگر به آن بی‌توجهی شود ممکن است آسیبی جدی به بینایی بیمار وارد کند.
از کجا بفهمیم که آب‌مروارید داریم؟
عدسی چشم انسان در حالت طبیعی شفاف است و فرد تصاویر را براحتی و وضوح مشاهده می‌کند، اما فرد مبتلا به آب‌مروارید حس می‌کند که تصاویر کدر هستند و معمولا هر چقدر چشم خود را می‌مالد، در دیدش تغییر ایجاد نمی‌شود و کلا همیشه مزاحمتی مثل مه‌آلودگی یا وجود دود در فضا را جلوی دیدش حس می‌کند. بنابراین اولین علامت، کدورت و تاری دید است.
غیر از سن چه عوامل دیگری در ایجاد این بیماری موثر است؟
ابتلا به آب‌مروارید در سنین بالا مانند سفیدشدن موهاست، اما عوامل ارثی هم در آن نقش دارد؛ مثلا در خانواده‌ای که همه افراد یک به یک آب‌مرواریدشان را عمل می‌کنند. اما پیشرفت فناوری و زندگی نوین دردسرهایی هم با خود آورده است. متاسفانه آب‌مروارید را در سنین پایین‌تر به طور شایع‌تر در بیماران مشاهده می‌کنیم. گرچه علت اصلی هنوز مشخص نیست، اما مادرانی که طی بارداری دارویی را به دلیل مشکلی خاص مصرف کرده‌اند، ممکن است نوزادی با بیماری آب‌مروارید مادرزادی به دنیا بیاورند. در این کودکان معمولا در قسمت وسط چشم سفیدی یا کدورتی دیده میشود که به آن آب‌مروارید مادرزادی گفته میشود. شمار مبتلایان به آب‌مروارید مادزادی رو به افزایش است و نگرانی‌هایی در جامعه پزشکی به وجود آورده است. نوع دیگری از آب‌مروارید در اثر ضربه به وجود می‌آید؛ مثل سوانح رانندگی یا در چهارشنبه‌سوری‌ها که در اثر ترکیدن ماده منفجره و اصابت آن به چشم، بیمار بعدها با آب‌مروارید مواجه میشود. در این مواقع به عدسی چشم آسیب می‌رسد؛ یعنی جایی که محل تشکیل آب‌مروارید است. کسانی که به دلیل بیماری از داروهای زیادی استفاده می‌کنند نیز در معرض آب‌مروارید هستند. متاسفانه گاهی قطع داروها به دلیل نیاز جدی بیمار به آن امکان‌پذیر نیست. یکی از این داروها کورتون است که مصرف آن در درازمدت باعث ایجاد این بیماری میشود. بیماران دیابتی هم ممکن است به آب‌مروارید مبتلا شوند
آب‌مروارید چگونه تشخیص داده میشود؟
وقتی دید بیمار کدر و تار میشود ناگزیر به چشم‌پزشک مراجعه می‌کند. بعد از یک معاینه ساده وجود آب‌مروارید تائید میشود، اما گاهی پزشک بعد از تائید بیماری چند ماه دیگر برای معاینه بعدی وقت می‌دهد و این باعث نگرانی بیمار میشود که با آب‌مروارید چه باید بکند، اما جای نگرانی نیست. از لحاظ علم پزشکی آب‌مروارید باید دوران تکاملی و رسیدگی خود را طی کند و بعد از آن نوبت عمل جراحی است. البته زمان رسیدگی مشخص نیست و با معاینات دوره‌ای تشخیص داده میشود.
اگر عمل جراحی با تاخیر زیاد باشد چه؟
وقتی بیمار برای معاینات دوره‌ای به پزشک مراجعه می‌کند خطری تهدیدش نمی‌کند و تاخیر هم در کار نیست؛ ولی برخی از بیماران، بخصوص کسانی که از نواحی خیلی دور از شهر به پزشک مراجعه می‌کنند، ممکن است بیماری‌شان بیش از حد طول کشیده باشد. در آن صورت بیماری آب‌مروارید به آب‌سیاه تبدیل میشود؛ یعنی سفتی بیش از حد آب‌مروارید به چشم فشار آورده و باعث بیماری خطرناک دیگری به نام گلوکوم یا آب‌سیاه شود. بیماری گلوکوم درمان قطعی ندارد و بیمار باید تا آخر عمر تحت نظر پزشک باقی بماند.
آیا این نوع جراحی جزو جراحی‌های سخت چشم‌پزشکی است؟
خیر، جراحی آب‌مروارید امروزه بسیار ساده است و بیمار فقط شب اول بعد از عمل در بیمارستان می‌ماند. عدسی کدرشده با لنزهای پیشرفته‌ای که در بازار وجود دارد تعویض میشود و دیگر لازم نیست بیماران مانند گذشته از عینک‌های بسیار ضخیم استفاده کنند. گاهی بعد از عمل جراحی ممکن است سوزش و اشک‌ریزش وجود داشته باشد که طبیعی است و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. همچنین در چند ساعت اولیه جراحی، چشم بیمار به نور حساس است. اگر قرمزی، تورم، عفونت و درد زیاد در چشم عمل‌شده ایجاد شد، بیمار باید سریع‌تر به پزشک مراجعه کند. توجه کنید گذاشتن این لنزها برای اصلاح دیگر عوارض چشمی نیست؛ البته در افراد نزدیک‌بین می‌توان از نوع جدیدی از لنزهای داخل چشمی البته با صلاحدید پزشک استفاده کرد. با وجود این نوع لنز داخل چشم دیگر نیازی به استفاده از عینک برای دید نزدیک نخواهد بود.
گاهی برخی بیماران تصور می‌کنند لنز ممکن است باعث عفونت شود. آیا این تصور درست است؟
باید گفت لنز زیبایی که خود فرد کار می‌گذارد با لنزی که پزشک در عمل جراحی تعبیه می‌کند، خیلی فرق دارد. شاید منظور بیماران همان لنزهای زیبایی است که باعث آسیب به قرنیه و عفونت آن میشود. لنزهایی که برای آب‌مروارید استفاده می‌شوند کاشتنی است و امکان خروجشان توسط فردِ معمولی نیست.
کدام نوع لنز مناسب‌تر است؟
خوشبختانه، وزارت بهداشت تمامی لنزها را کنترل می‌کند و اجازه ورود لنزهای نامرغوب را نمی‌دهد. بله؛ لنزها خوب و بد دارند، اما پزشکان ما هم چه در مراکز دولتی و چه در مراکز خصوصی از لنزهای مرغوب استفاده می‌کنند و از این بابت جای نگرانی نیست.
گاهی لنزهایی که استفاده شده کدر می‌شوند، چرا؟
به‌هرحال لنز یک جسم خارجی است و بعد از مدتی ممکن است فعل و انفعالات طبیعی چشم باعث رسوب در لنز شوند. رسوب هم تاری دید ایجاد می‌کند. در این‌قبیل مواقع، بعد از معاینه لایه‌ای جرم‌مانند دیده میشود که برداشتن آن هم کار راحت و سرپایی است. متخصص چشم این جرم را با لیزر از بین می‌برد.عمده رسوب‌گیری به ماهیت چشم و بدن فرد بستگی دارد. مثلا در فردی که بهترین لنز را داشته رسوب ایجاد شده و در فردی که لنز معمولی داشته اصلا رسوبی ایجاد نشده است. گرچه در تبلیغات لنزها این موضوع مطرح میشود و مرغوب بودن لنز مهم است، ولی مشکل عمده در بدن فرد است.
کسانی که آب‌مروارید عمل می‌کنند بعد از عمل چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
بعد از هر نوع عمل جراحی باید محدودیت‌ها و مراقبت‌هایی در نظر گرفته شود. چشم عضو بسیار حساس و ظریفی است و باید از آن مراقبت بیشتر به عمل بیاید. مثلا مالیدن چشم در این افراد ممنوع است. به همین دلیل نیز محافظ‌هایی روی چشم بیمار می‌گذارند تا از این کار جلوگیری شود. داروهایی هم بعد از جراحی داده میشود که باید سر وقت استفاده شود. از خیره‌شدن به رایانه و استفاده بیش از حد از موبایل، حضور در محیط‌های آلوده مانند نقاط آلوده شهر، یا بیرون آمدن در هوایی که سطح آلاینده‌ها بیشتر از حد معمول گزارش شده است حتما پرهیز کنند. بهتر است صورت و چشم‌ها با صابون‌های خنثی یا شامپوی بچه شسته شود. تقریبا همه بیمارانی که مشکل خاصی ندارند بعد از عمل می‌توانند فعالیت‌های روزانه خود را از سر گیرند.
ماریا حکمت / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)