حیوانات در بسیار زمینهها پیشرفتهتر از انسانها هستند، یکی از این موارد توانایی دید در شب و تاریکی اسـت.
ما انسانها خود را برترین گونهی جانداران میپنداریم، وجود عقل، توانایی تحلیل و قدرت استدلال و بسیاری دیگر ما را از سایر موجودات زندهی دیگری که تا به امروز شناختهایم متمایز میکند.
اما به راستی انسان در زمینهی فیزیولوژی به گونههای دیگر جانوری برتری دارد؟ به عنوان مثال آیا ما قادر به دیدن اجسام در تاریکی یا شب هستیم؟ قطعا با چشم غیر مسلح جواب این پرسش منفی اسـت.
جانوران مختلفی در دنیا هستند که تواناییهای فیزیکی و جسمی آنها از ما پیشرفتهتر اسـت اما چرا؟ به چه دلیل موجوداتی مانند جغد یا گربه قدرت دید بهتری از ما دارند؟
این موضوعی اسـت که آنا استوکل (Anna Stokel) زیستشناس دانشگاه لاند سوئد به آن در ویدیوی TED-Ed پرداخته اسـت.
دانلود720P
طی سالها جانداران توانستهاند راههای مختلفی را برای بهبود دیدشان در تاریکی پیدا کنند، ولی پیش از آنکه به برخی از این تغییرات بپردازیم بهتر اسـت بدانیم چشمان ما چگونه کار میکند.
چشم انسان ذرات نور با نام فوتون (Photon) را به داخل خود هدایت کرده و گیر میاندازد، این ذرات با برخورد به غشای سلولی با نام فوتو رسپتور (Photoreceptor) واقع در شبیکه و در انتهای چشم، سیگنالهای الکتریکی ایجاد میکنند، این پالسها توسط رشتههای عصبی به مغز منتقل میشوند و طی پردازشهای مختلف سرانجام ما قادر به دیدن اجسام و محیط اطرافمان میشویم..
هرچه فوتونهای بیشتری به درون چشم ما وارد شود میتوانیم دید بهتری داشته باشیم. با اینکه باز شدن مردمک چشم یکی از روشهایی اسـت که چشم در تاریکی و برای دریافت نور بیشتر انجام میدهد اما نمیتوانیم همچنان دید مناسبی در نور کم داشته باشیم.
از میان جانوران، تارسیه (Tarsier) یا میمون شبگرد هندی را در نظر بگیرید، جانوری با چشمان بزرگ و سری کوچک که در میان همهی پستانداران بزرگترین نسبت چشم به سر را دارد. اگرچه بزرگی چشم به او کمک میکند تا نور بیشتری را دریافت کرده و پس از غروب خورشید بتواند اطراف خود را ببیند اما زیبایی و جذابیتش را نیز تحت تاثیر قرار داده اسـت.
جغد نیز با داشتن سلولهای میلهای شکل مخصوص (Rod Cell) و سیستم بازتاب ویژهای که در چشمانش قرار دارد نور را ۲ برابر بیشتر از ما از محیط تاریک دریافت میکند.
به گربهها برسیم تا به حال دیدهاید که چشمان گربه در تاریکی همانند یک چراغ قوه میدرخشد اما دلیل آن را میدانستید؟ گربهسانان نیز از این سیستم بازتاب ویژه که به آن تیپتوم لوسیدم (Tapetum Lucidum) گفته میشود بهره میبرند و وجود همین قابلیت باعث شده نور بیشتری به داخل کرهی چشمشان وارد شود و در نتیجه بازتاب نور داخل شده، چشمان گربه را درخشان میکند جالب اسـت بدانید از همین ویژگی ساده، شبرنگهای روی سطح جاده را میسازند.
موجودی مانند وزغ از شیوهای دیگر استفاده میکند، چشمان این جانور زمان بیشتری را صرف تهیه یک تصویر از محیط کرده و آن را به مغز میفرستد بنابراین چشمان وزغ هر ۴ ثانیه یکبار تصویر بهبود یافتهای از اطراف خود میبیند.
اما موضوع دید در تاریکی تنها در مهرهداران خلاصه نمیشود حشرات نیز از توانایی بالایی در این زمینه برخوردار هستند. برای مثال پروانهی بید میتواند رنگها را در تاریکی مطلق ببیند او این دید بسیار خوب را مدیون وجود چند دسته غشای سلولی فوتو رسپتور کنار هم اسـت.
اینها فقط بخشی از شگفتیهای دیداری جانوران اسـت اما در این میان قدرت بینایی انسان ضعف خود را بیش از پیش نشان میدهد.
حال باید پرسید آیا دید انسان نیز در طول سالها دچار دگرگونی شده اسـت؟ و آیا نسلهای بعد قدرت بینایی بهتری پیدا خواهند کرد؟
یکی از ترس هایی که بین بیشتر کودکان عمومیت دارد، ترس از تاریکی اسـت. معمولا این ترس بین سنین 3 -2 سالگی آغاز می شود و ضمن تداوم در سالهای بعد قدری کاهش می یابد، ولی تا حدود 10-12 سالگی نیز ادامه پیدا می کند. یکی از مواردی که منجر به ترس کودک از تاریکی می شود، زمانی اسـت که پدر و مادر و یا نزدیکان کودک به عنوان تنبیه از او می خوهند تا در اتاق تاریک مثل انباری، زیرزمین، و غیره که موجب ترس و وحشت او می شود، تنها بماند. نکته دیگر آن اسـت که فضای منزلی که کودک در آن زندگی می کند و یا اتاق آشنای کودک، در وضعیت های تاریک و روشن جلوه های متقاوتی دارد.
در بعضی موارد حتی فکر تنهایی در یک اتاق تاریک کودک را می ترساند. کودکانی که از تاریکی و تنهایی شدیدا دچار ترس، دلهره و اضطراب می شوند از آن فرار می کنند بیش از هر چیز نیازمند احساس امنیت و آرامش هستند که والدین و اعضای خانواده می توانند به آنها ببخشند.
در برخی موارد، ترس کودک از تاریکی، ناشی از تصورات ذهنی او درباره دزد و موجودات خیالی ای اسـت که از اطرافیان خود می شنود و یا گاهی خواب می بیند. از نظر یک کودک 6 ساله، تاریکی مظهر هیولاها، غول ها، دزدها و ... اسـت که می توانند به او صدمه بزنند. برای مثال زمانی که کودک به رختخواب می رود به یاد موقعیت ترسناکی که شب پیش در خواب دیده اسـت، می افتد و آن گاه خواب از سر او می پرد و شروع به خیال پردازی مجدد می کند.
راهکارهایی که منجر به کاهش ترس کودک از تاریکی می شود عبارتند از:
1- گاهی انجام برخی بازی ها و سرگرمی ها در تاریکی می تواند موجب کاهش ترس کودک از تاریکی بشود. به عنوان مثال پدر و مادر می توانند جلوی نور شمع به سایه بازی با انگشتان بر روی دیوار بپردازند و یا در تاریکی جایشان را تغییر دهند و از کودک بخواهند آنها را پیدا کند. هدف از انجام این بازی ها این اسـت که کودک به تاریکی عادت کند و در یابد که اشیاء در تاریکی هیچ تفاوتی یا زمانی که هوا روشن اسـت نمی کنند.
2- اگر کودک عادت دارد که نیمه های شب از خواب بیدار شود هیچ گاه او را به اتاق دعوت نکنیم زیرا ترک چنین عادتی دشوار و سخت اسـت.
3- علت اصلی ترس کودک را باید شناخت: برای مثال، پدر و مادر می توانند نسبت به رفتارها و رویدادهای روزانه فرزند خود حساس باشند و تغییرات محیطی او را اعم از خانه، مدرسه و دوستانش مورد بررسی قرار دهند، حتی می توانند علایق و انگیزه های جدید او را بشناسند. گاهی که کودک به شدت ترسیده اسـت و قادر به بیان کلامی ترس خود نیست، می توانیم از او بخواهیم که با رسم نقاشی، ترس خود را به تصویر درآورد.
آن گاه دقت کنیم که کودک چه می کشد و با چه رنگ هایی آن را رنگ آمیزی می کند. معمولا اضطراب ها و ترس ها با رنگ های تیره، مات و تاریک رسم می شوند و گاهی هم کودک با خط خطی کردن چهره ای که کشیده اسـت سعی در از بین بردن و محو کردن عامل ترس خود دارد. پس از نقاشی می توانیم با کودک درباره اثرش صحبت کنیم و با سئوالات ساده ای که از او می پرسیم، علت ترس او را جویا شویم. البته کودک را وادار به نقاشی از موضوعی که باعث ترس او شده اسـت نکنیم. اجازه دهیم که او ابتدا احساس امنیت و آرامش کند و در صورت تمایل تصویر خیالی خود را رسم کند.
4- زمان خواب کودک را می توان با تداعی های خوش و آرامش بخش همراه ساخت. برای مثال مسواک زدن، شب بخیر گفتن، پوشیدن لباس خواب، شنیدن داستانی ساده و یا خاطره ای از دوران کودکی می تواند دلهره و اضطراب کودک را کاهش دهد.
5- با روشن نگه داشتن یک چراغ کم نور و یا چراغ خواب می توان اتاق کودک را از تاریکی محض درآورد. دقت داشته باشیم، چراغ خواب را جایی قرار دهیم که نور آن موجب سایه وسایل اتاق بر روی دیوار نشود، زیرا کودکان با خیال پردازی های خود سایه ها را به صورت اشباح و موجودات خیالی تجسم می کنند و در مواردی نیز استفاده از یک چراغ قوه کوچک که کودک بتواند آن را زیر بالش خود بگذارد، به او آرامش خیال می دهد.
6- بعد از آن که چراغ اتاق را خاموش کردیم، چند دقیقه نزد کودک بمانیم و درباره روزی که گذارنده اسـت با او صحبت کنیم.
7- زمانی که کودک وحشت زده از خواب می پرد، سعی نکنیم با انتقاد و یا سرزنش کودک را مورد تحقیر قرار دهیم، بلکه صبورانه نسبت به ترس کودک و منشاء آن کنجکاوی به خرج دهیم و از او بخواهیم در صورت تمایل درباره ترسش و یا موجوداتی که در خواب دیده اسـت صحبت کند زیرا از این طریق ترس و وحشت کودک کاهش می یابد و راحت تر می تواند به مقابله با آن بپردازد.
حیوانات در بسیار زمینهها پیشرفتهتر از انسانها هستند، یکی از این موارد توانایی دید در شب و تاریکی اسـت.
ما انسانها خود را برترین گونهی جانداران میپنداریم، وجود عقل، توانایی تحلیل و قدرت استدلال و بسیاری دیگر ما را از سایر موجودات زندهی دیگری که تا به امروز شناختهایم متمایز میکند.
اما به راستی انسان در زمینهی فیزیولوژی به گونههای دیگر جانوری برتری دارد؟ به عنوان مثال آیا ما قادر به دیدن اجسام در تاریکی یا شب هستیم؟ قطعا با چشم غیر مسلح جواب این پرسش منفی اسـت.
جانوران مختلفی در دنیا هستند که تواناییهای فیزیکی و جسمی آنها از ما پیشرفتهتر اسـت اما چرا؟ به چه دلیل موجوداتی مانند جغد یا گربه قدرت دید بهتری از ما دارند؟
این موضوعی اسـت که آنا استوکل (Anna Stokel) زیستشناس دانشگاه لاند سوئد به آن در ویدیوی TED-Ed پرداخته اسـت.
دانلود720P
طی سالها جانداران توانستهاند راههای مختلفی را برای بهبود دیدشان در تاریکی پیدا کنند، ولی پیش از آنکه به برخی از این تغییرات بپردازیم بهتر اسـت بدانیم چشمان ما چگونه کار میکند.
چشم انسان ذرات نور با نام فوتون (Photon) را به داخل خود هدایت کرده و گیر میاندازد، این ذرات با برخورد به غشای سلولی با نام فوتو رسپتور (Photoreceptor) واقع در شبیکه و در انتهای چشم، سیگنالهای الکتریکی ایجاد میکنند، این پالسها توسط رشتههای عصبی به مغز منتقل میشوند و طی پردازشهای مختلف سرانجام ما قادر به دیدن اجسام و محیط اطرافمان میشویم..
هرچه فوتونهای بیشتری به درون چشم ما وارد شود میتوانیم دید بهتری داشته باشیم. با اینکه باز شدن مردمک چشم یکی از روشهایی اسـت که چشم در تاریکی و برای دریافت نور بیشتر انجام میدهد اما نمیتوانیم همچنان دید مناسبی در نور کم داشته باشیم.
از میان جانوران، تارسیه (Tarsier) یا میمون شبگرد هندی را در نظر بگیرید، جانوری با چشمان بزرگ و سری کوچک که در میان همهی پستانداران بزرگترین نسبت چشم به سر را دارد. اگرچه بزرگی چشم به او کمک میکند تا نور بیشتری را دریافت کرده و پس از غروب خورشید بتواند اطراف خود را ببیند اما زیبایی و جذابیتش را نیز تحت تاثیر قرار داده اسـت.
جغد نیز با داشتن سلولهای میلهای شکل مخصوص (Rod Cell) و سیستم بازتاب ویژهای که در چشمانش قرار دارد نور را ۲ برابر بیشتر از ما از محیط تاریک دریافت میکند.
به گربهها برسیم تا به حال دیدهاید که چشمان گربه در تاریکی همانند یک چراغ قوه میدرخشد اما دلیل آن را میدانستید؟ گربهسانان نیز از این سیستم بازتاب ویژه که به آن تیپتوم لوسیدم (Tapetum Lucidum) گفته میشود بهره میبرند و وجود همین قابلیت باعث شده نور بیشتری به داخل کرهی چشمشان وارد شود و در نتیجه بازتاب نور داخل شده، چشمان گربه را درخشان میکند جالب اسـت بدانید از همین ویژگی ساده، شبرنگهای روی سطح جاده را میسازند.
موجودی مانند وزغ از شیوهای دیگر استفاده میکند، چشمان این جانور زمان بیشتری را صرف تهیه یک تصویر از محیط کرده و آن را به مغز میفرستد بنابراین چشمان وزغ هر ۴ ثانیه یکبار تصویر بهبود یافتهای از اطراف خود میبیند.
اما موضوع دید در تاریکی تنها در مهرهداران خلاصه نمیشود حشرات نیز از توانایی بالایی در این زمینه برخوردار هستند. برای مثال پروانهی بید میتواند رنگها را در تاریکی مطلق ببیند او این دید بسیار خوب را مدیون وجود چند دسته غشای سلولی فوتو رسپتور کنار هم اسـت.
اینها فقط بخشی از شگفتیهای دیداری جانوران اسـت اما در این میان قدرت بینایی انسان ضعف خود را بیش از پیش نشان میدهد.
حال باید پرسید آیا دید انسان نیز در طول سالها دچار دگرگونی شده اسـت؟ و آیا نسلهای بعد قدرت بینایی بهتری پیدا خواهند کرد؟
یکی از ترس هایی که بین بیشتر کودکان عمومیت دارد، ترس از تاریکی اسـت. معمولا این ترس بین سنین 3 -2 سالگی آغاز می شود و ضمن تداوم در سالهای بعد قدری کاهش می یابد، ولی تا حدود 10-12 سالگی نیز ادامه پیدا می کند. یکی از مواردی که منجر به ترس کودک از تاریکی می شود، زمانی اسـت که پدر و مادر و یا نزدیکان کودک به عنوان تنبیه از او می خوهند تا در اتاق تاریک مثل انباری، زیرزمین، و غیره که موجب ترس و وحشت او می شود، تنها بماند. نکته دیگر آن اسـت که فضای منزلی که کودک در آن زندگی می کند و یا اتاق آشنای کودک، در وضعیت های تاریک و روشن جلوه های متقاوتی دارد.
در بعضی موارد حتی فکر تنهایی در یک اتاق تاریک کودک را می ترساند. کودکانی که از تاریکی و تنهایی شدیدا دچار ترس، دلهره و اضطراب می شوند از آن فرار می کنند بیش از هر چیز نیازمند احساس امنیت و آرامش هستند که والدین و اعضای خانواده می توانند به آنها ببخشند.
در برخی موارد، ترس کودک از تاریکی، ناشی از تصورات ذهنی او درباره دزد و موجودات خیالی ای اسـت که از اطرافیان خود می شنود و یا گاهی خواب می بیند. از نظر یک کودک 6 ساله، تاریکی مظهر هیولاها، غول ها، دزدها و ... اسـت که می توانند به او صدمه بزنند. برای مثال زمانی که کودک به رختخواب می رود به یاد موقعیت ترسناکی که شب پیش در خواب دیده اسـت، می افتد و آن گاه خواب از سر او می پرد و شروع به خیال پردازی مجدد می کند.
راهکارهایی که منجر به کاهش ترس کودک از تاریکی می شود عبارتند از:
1- گاهی انجام برخی بازی ها و سرگرمی ها در تاریکی می تواند موجب کاهش ترس کودک از تاریکی بشود. به عنوان مثال پدر و مادر می توانند جلوی نور شمع به سایه بازی با انگشتان بر روی دیوار بپردازند و یا در تاریکی جایشان را تغییر دهند و از کودک بخواهند آنها را پیدا کند. هدف از انجام این بازی ها این اسـت که کودک به تاریکی عادت کند و در یابد که اشیاء در تاریکی هیچ تفاوتی یا زمانی که هوا روشن اسـت نمی کنند.
2- اگر کودک عادت دارد که نیمه های شب از خواب بیدار شود هیچ گاه او را به اتاق دعوت نکنیم زیرا ترک چنین عادتی دشوار و سخت اسـت.
3- علت اصلی ترس کودک را باید شناخت: برای مثال، پدر و مادر می توانند نسبت به رفتارها و رویدادهای روزانه فرزند خود حساس باشند و تغییرات محیطی او را اعم از خانه، مدرسه و دوستانش مورد بررسی قرار دهند، حتی می توانند علایق و انگیزه های جدید او را بشناسند. گاهی که کودک به شدت ترسیده اسـت و قادر به بیان کلامی ترس خود نیست، می توانیم از او بخواهیم که با رسم نقاشی، ترس خود را به تصویر درآورد.
آن گاه دقت کنیم که کودک چه می کشد و با چه رنگ هایی آن را رنگ آمیزی می کند. معمولا اضطراب ها و ترس ها با رنگ های تیره، مات و تاریک رسم می شوند و گاهی هم کودک با خط خطی کردن چهره ای که کشیده اسـت سعی در از بین بردن و محو کردن عامل ترس خود دارد. پس از نقاشی می توانیم با کودک درباره اثرش صحبت کنیم و با سئوالات ساده ای که از او می پرسیم، علت ترس او را جویا شویم. البته کودک را وادار به نقاشی از موضوعی که باعث ترس او شده اسـت نکنیم. اجازه دهیم که او ابتدا احساس امنیت و آرامش کند و در صورت تمایل تصویر خیالی خود را رسم کند.
4- زمان خواب کودک را می توان با تداعی های خوش و آرامش بخش همراه ساخت. برای مثال مسواک زدن، شب بخیر گفتن، پوشیدن لباس خواب، شنیدن داستانی ساده و یا خاطره ای از دوران کودکی می تواند دلهره و اضطراب کودک را کاهش دهد.
5- با روشن نگه داشتن یک چراغ کم نور و یا چراغ خواب می توان اتاق کودک را از تاریکی محض درآورد. دقت داشته باشیم، چراغ خواب را جایی قرار دهیم که نور آن موجب سایه وسایل اتاق بر روی دیوار نشود، زیرا کودکان با خیال پردازی های خود سایه ها را به صورت اشباح و موجودات خیالی تجسم می کنند و در مواردی نیز استفاده از یک چراغ قوه کوچک که کودک بتواند آن را زیر بالش خود بگذارد، به او آرامش خیال می دهد.
6- بعد از آن که چراغ اتاق را خاموش کردیم، چند دقیقه نزد کودک بمانیم و درباره روزی که گذارنده اسـت با او صحبت کنیم.
7- زمانی که کودک وحشت زده از خواب می پرد، سعی نکنیم با انتقاد و یا سرزنش کودک را مورد تحقیر قرار دهیم، بلکه صبورانه نسبت به ترس کودک و منشاء آن کنجکاوی به خرج دهیم و از او بخواهیم در صورت تمایل درباره ترسش و یا موجوداتی که در خواب دیده اسـت صحبت کند زیرا از این طریق ترس و وحشت کودک کاهش می یابد و راحت تر می تواند به مقابله با آن بپردازد.