البته بسیاری از روان‌شناسان بر این باورند که کمی ترسیدن برای حفظ سلامت روانمان مفید است، اما دکتر امیر حسین جلالی، روانپزشک در پاسخ به این پرسش که آیا ترسیدن برای سلامت‌مان مفید است یا مضر می‌گوید: ترس مانند خشم، اضطراب و غم در زمره هیجان‌های بهنجار است. ما با ترس، از وجود خطر آگاه می‌شویم و به این دلیل می‌توانیم از خودمان مراقبت کنیم. البته هر کدام از این هیجانها اگر نامتناسب با اتفاقی که رخ داده یا باعث آن شده، باشد یا زیاده از حد ادامه یابد، با نشانه‌‌های دیگری همراه شود یا سبب رنج، مشکل و اختلال در فعالیت‌های معمول زندگی شود، نشانه‌ای از یک اختلال یا مشکل روانپزشکی است و به عنوان یک امر زیانبار باید مورد بررسی قرار گیرد.
وقتی می‌ترسیم...
اما وقتی از چیزی می‌ترسیم چه اتفاقی در بدنمان می‌افتد و از آن مهم تر این که آیا واکنش هورمونی به ترس در بزرگسالان و کودکان با هم متفاوت است؟
دکتر جلالی در گفت‌وگو با جام‌جم پاسخ می‌دهد: اصولا واکنش‌های هیجانی در کودکان و بزرگسالان با تغییرات شیمیایی مشخصی همراه است که البته معمولا فقط به یک بخش از بدن معطوف نیست و بخش‌های مختلفی را دربر می‌گیرد؛ مثلا بر اثر آزاد شدن واسطه‌ای شیمیایی (هورمون) چون اپی‌نفرین آثاری چون افزایش ضربان قلب و تنفس میتواند رخ دهد.
وی می‌افزاید: در شرایطی که اختلال یا بیماری روانپزشکی وجود ندارد، مکانیسم‌های تعدیل‌کننده دیگر در بدن این وضعیت را به حالت عادی باز می‌گردانند، اما وقتی بیماری وجود دارد این وضعیت میتواند به صورت مزمن ادامه یابد و طبیعتا در این حالت، آثار منفی جدی نیز میتواند در بر داشته باشد.
مرز ترسیدن کودکان
اصولا میان آدم‌ها در نوع واکنش به محرک‌هایی که احساس‌های ناخوشایند چون ترس یا اضطراب ایجاد می‌کنند مثل ویژگی‌های دیگری چون رنگ مو، چشم و... تفاوت وجود دارد. به بیان دیگر، ژنتیک در این میان نقش تعیین‌‌کننده‌ای دارد.
به گفته این روانپزشک، آنچه بیش از هر عامل دیگری آستانه ترس کودک را تعیین می‌کند، واکنشی است که والدین هنگام مواجهه کودک با محرک‌های ترس‌آور و اضطراب‌زا بروز می‌دهند. به عبارت دیگر، محیط و تربیت نقش تعدیل‌کننده مهمی در فرآیند شکل‌گیری واکنش کودک به محرک‌های ترسناک دارد.
اما آیا تفاوت آستانه ترس کودکان باعث میشود اجازه دهیم برخی کودکان فیلم‌های ترسناک ببینند؟
دکتر جلالی در این زمینه می‌گوید: البته میان یک کودک دو ساله و 9 ساله تفاوت جدی وجود دارد. میزان مواجهه کودک با محتوای ناخوشایند را رشدشناختی او و توان تجزیه، تحلیل و درک وی تعیین می‌کند. در واقع، نترسیدن مطرح نیست. نوع نگرشی که کودک به محتوا دارد، مهم است. نترسیدن گاهی ناشی از نادیده گرفتن خطرها‌یی است که باید آنها را جدی گرفت. اصولا تماشای محتوای ترسناک لااقل برای گروه سنی زیر 13 سال میتواند ناخوشایند و دارای آثار منفی باشد.
هر کارتونی هم مناسب کودک نیست
کارتون‌هایی که امروزه برای کودکان و نوجوانان ساخته میشود از نظر محتوا و موضوع با نسل قبل بسیار متفاوت است .تا جایی که خیلی وقت‌ها والدین در مناسب بودن این کارتون‌های بعضا خشن و ترسناک برای فرزندشان به تردید می‌افتند. ولی دیدن این نوع کارتون‌ها چه تاثیری بر شخصیت کودکان می‌گذارد؟
این روانپزشک با تاکید بر این که خیلی از این کارتون‌ها برای رشد روان کودکان زیانبار است، پاسخ می‌دهد: توانایی کودک برای درک واقعیت، پردازش هیجانها و تفکیک دنیای تصور و تخیل از واقعیت مثل بزرگ‌ترها نیست. مواجهه البته یک راه جدی آموزش است و باعث کاهش ترس‌های غیرمنطقی به طور مثال در مورد حیوانات میشود، اما سطحی از مواجهه که در آثار سینمایی و کارتونی ترسناک امروزی دیده میشود احتمالا آن اندازه اضطراب‌انگیز و فلج‌کننده است که امکان یادگیری و پردازش را از کودک می‌گیرد.
دکتر جلالی تاکید می‌کند: سن و محتوا در انتخاب فیلم و کارتون مناسب برای کودکان تعیین‌کننده است. نظام درجه‌بندی استاندارد در دنیا معمولا در این زمینه بسیار کمک‌کننده است، هر چند نباید فرهنگ ایرانی و خودی را نیز در تعیین این درجه‌بندی‌ها نادیده گرفت.
پونه شیرازی