هفته نامه همشهری شش و هفت - ایمان مهدی‌زاد: پهناورترین استان ایران در جنوب شرق واقع شده و در مناطق جنوبی آن فاصله شهرها از پایتخت بیش از 1500 کیلومتر است. با این حال، این منطقه از کشور دیدنیهای شگفت‌انگیزی دارد که حتی از آن سوی دنیا هم ارزش سفر کردن دارد. فرهنگ بلوچی از فرهنگ‌های قدیم ایرانی است؛ از زبان و پوشش ویژه آن گرفته تا موسیقی و هنر سفالگری که هفت هزارسال است در این منطقه رواج دارد.
بلوچستان از چهارمین قله بلند ایران و تنها آتشفشان نیمه‌فعال تا سواحل آب‌های گرم اقیانوس هند را در بر گرفته‌است. مناطق جنوبی ایران با آب و هوای گرم و آفتاب درخشان خود می‌توانند تعطیلات متفاوت و جذابی برای شما حتی در این فصل سال رقم بزنند. در سواحل خلیج فارس و دریای عمان مناطق بکر زیادی برای تماشا وجود دارد. پیشنهاد سفر ما در این هفته دیدن جنوب‌شرقی‌ترین منطقه ایران، خطه بلوچستان است.این را هم در نظر داشته باشید که دیدنیهای تاریخی و طبیعی این منطقه از ایران آن قدر زیاد است که با صرف چند روز نمی‌توان همه جای آن را دید.
چگونه برویم؟
برای رسیدن به بلوچستان ایران از راه زمینی، می‌توان از جاده کرمان و بم، مسیر بمپور-ایرانشهر یا نصرت‌آباد- زاهدان را انتخاب کرد. مسیر ریلی تا زاهدان با بلیت 52 هزارتومانی از تهران امکان‌پذیر است. اگر بخواهید مسیر پروازی را انتخاب کنید، شهرهای زابل، زاهدان، ایرانشهر و چابهار، مبدا حرکت شما در پهناورترین استان ایران است.
زاهدان و بازارش
مبدا سفر ما شهر یکصدساله زاهدان است که به‌عنوان مرکز استان، در میان بخش سیستان در شمال و بلوچستان در جنوب قرار گرفته‌است. اغلب زاهدانی‌ها به دیدن بازار تشویق‌تان می‌کنند. بازار زاهدان که بین خیابان‌های امام خمینی(ره) و طالقانی قرار گرفته همزمان با ساخت شهر بنا شده‌است. در این بازار سقف‌های ضربی و نورگیرها و تهویه‌های طبیعی در بالای سر دیده می‌شوند و در حجره‌های رج‌کشیده کنار هم، تنوع رنگی زیادی به‌چشم می‌آید. پارچه‌فروش‌ها و لباس‌فروش‌های بازار، رنگ‌های سرد آبی و طوسی تا رنگ‌های گرم زرد و نارنجی و سرخ را روی هم انباشته و با لبخند به همه رهگذران خوشامد می‌گویند. این بازار به صورت حرف (L) بوده و دارای 25 حجره است.
در بازار زاهدان از پارچه‌فروشی تا چمدان‌فروشی و پلاستیک‌فروشی و مشاغل دیگر کنار هم مشغول داد و ستد هستند. به محض ورود به زاهدان درمی‌یابیم با فرهنگ شرقی روبه‌رو هستیم. مردمی که صاف و آرام راه می‌روند، چهره‌های‌شان را آفتاب سوخته و لبخند روی لب‌های‌شان موهبتی نهفته در فرهنگ آنها به شمار می آید. عطر ادویه دستفروشان در هر کوی و برزن شامه را تحریک می‌کند. در زاهدان یزدی‌ها بیشترین مهاجران به‌حساب می‌آیند؛ مردمی که کشت و کار در کویر را آموخته و سختکوش‌اند.
انبار غله، دادگستری و خانه صنایع‌دستی
اگر در بازار زاهدان سراغ مکان گردشگری بعدی شهر را بگیرید همه شما را به ساختمانی با نام‌های مختلف راهنمایی می‌کنند. همه یک نشانی را می‌دهند و آن تقاطع خیابان‌های امام خمینی (ره) و آیت الله کفعمی است، اما به اسم‌های متفاوتی آن را می‌نامند. مسن‌ترها آن را انبار غله یا سیلو می‌گویند. این بنا در اوایل دوره پهلوی اول در شهر زاهدان ساخته شد. میانسال‌ها آن را دادگستری می‌نامند چراکه پس از انقلاب اسلامی، مدتی به‌عنوان ساختمان دادگستری شهرستان زاهدان کاربری داشته است. این بنا که از اولین بناهای شکل گرفته در شهر نوپای زاهدان محسوب میشود،در دو طبقه با مصالح عمده خشت در جرز و آجر در نما اجرا شده‌است. جوان‌ترها ما را به خانه صنایع‌دستی راهنمایی می‌کنند.
در حال حاضراز این بنا به عنوان خانه صنایع دستی استان استفاده میشود. ماده بافته‌های عشایر بلوچ، پشم شتر است. کویرها و صحراهای پهناور بلوچستان، زیستگاه مناسبی برای پرورش شتر است و در همه جاده‌های استان، گله‌های پرتعداد شتر را می‌بینید که آرام و صبور در صحرا راه می‌روند. سوزن‌دوزی هنر ویژه قوم بلوچ است؛هنری بسیار ظریف و مبتنی بر نقش‌های لوزی و مثلث که روی پارچه درج میشود و لباس‌هایی پر از رنگ و طرح می‌آراید. نمونه طرح‌های سوزن‌دوزی زنان بلوچ در معماری مردان هم دیده میشود. در اغلب شهرها و روستاها لبه‌های بام و پنجره‌ها همین فرم هندسی را دارند.
زاهدان- میرجاوه؛ 88 کیلومتر
از زاهدان که مسیر بلوچستان را پیش بگیریم دو راه داریم. مسیر شهر میرجاوه و میل مرزی 72 در مرز پاکستان. این مسیر تا سراوان و دیگر نقاط بلوچستان از شرق است و مسیر خاش که از شمال تا جنوب استان می‌رود، مسیر دیگری است. این منطقه بازارهای متعددی دارد که از راه‌های دریایی و زمینی کالاهای زیادی را در خود جای می‌دهد . خرید از این بازارها بسیار به‌صرفه است. از هر مسیر که زاهدان را به سمت جنوب ترک کنید از دامنه‌های کوه تفتان می‌گذرید. بنابراین دیدن آتشفشان نیمه‌فعال و زیبای تفتان را از دست ندهید. وجود کوه تفتان باعث ایجاد چشمه‌های معدنی زیادی شده که هر کدام رنگی متفاوت دارد . با قدم زدن در آب‌های جاری رنگی در دامنه تفتان تجربه‌ای متفاوت از طبیعت‌گردی کسب کنید.
شهر مرزی میرجاوه در کنار خط راه‌آهن کویته- میرجاوه در نقطه مرز مشترک ایران و پاکستان شکل گرفته و به تدریج با احداث مجموعه‌ای از ساختمان‌های اداری، دولتی و شخصی رشد یافته است. ساختمان شهربانی با سردر آجرکاری از قدیمی‌ترین ساختمان‌های این شهر محسوب میشود. میرجاوه را که 14 کیلومتر به سوی جنوب‌غرب در دامنه‌های چهارمین کوه مرتفع ایران برانید به روستای زیبای لادیز می‌رسید. وارد جاده لادیز که می‌شوید بوی رطوبت و سبزه در هوا حس میشود و تماشای دشت‌های سرسبز و گندمزارهای وسیع و نخلستان‌های پرشمار، حس خنک و گوارایی دارد. غار شگفت‌انگیز لادیز در تابستان‌های گرم بلوچستان مامنی مناسب و خنک برای گردشگران به‌شمار می‌رود.
این غار زمستان‌ها هوایی گرم و مرطوب دارد و از این‌رو مسافرهای زیادی به دیدنش می‌آیند. خودرو تا دهانه غار لادیز می‌رود که البته نیاز به ساماندهی دارد تا تخریب اثر طبیعی شکل نگیرد. در حال حاضر اطراف دهانه ورودی غار، درختان پده، گز و انواع گیاهان علفی جذابیت خاصی به آن داده است. ارتفاع غار حدود ۵/۲ متر و طول آن ۱۵ کیلومتر است. در تمام طول سال از سقف و دیواره‌های این غار، آب جاری است که موجب شده در کف غار، دائم آب جریان داشته‌باشد و ریزش آب از دیواره‌ها و سقف، موسیقی روح‌نوازی پخش می‌کند. آبشار لادیز در نزدیکی غار نیز محل مناسبی برای استراحت و نفس تازه‌کردن است. آب باکیفیت لادیز آب شرب روستای لادیز و شهر میرجاوه را تامین می‌کند.
معماری صخره‌ای تمین
همان طور که در آذربایجان روستای کندوان و در کرمان روستای میمند، حاصل معماری دستکند است و در فهرست میراث جهانی ثبت شده روستای زیبای تمین در دامنه تفتان با معماری دستکند در دل صخره‌ها سده‌های پیش شکل گرفته‌است. روستای تمین در 56 کیلومتری جنوب غرب میرجاوه قرار دارد. حدود 40 کیلومتر از لادیز به‌سوی غرب در دامنه‌های تفتان به مسیر ادامه دهید تا به روستای زیبای تمین برسید. معماری روستای تمین با میمند و کندوان تفاوت دارد و آن منفرد بودن فضاهای حفرشده در دل کوه است. این فضاها که کروی و بیضی شکل‌اند، برخی به فضاهای جانبی منتهی می‌شوند. از این فضاها به‌عنوان محل سکونت، انبار مواد غذایی یا محل نگهداری دام استفاده می‌شد.
این روستا از جنوب به کوه تفتان و از شمال به سیاه‌کوه می‌رسد برای همین آب و هوای سردی دارد. چشمه آب معدنی «موسی» در تمین بالا تنها منبع تامین آب روستا به‌شمار می‌رود. این چشمه زیبا از دل صخره‌ای بزرگ می‌جوشد و چشم‌انداز زیبایی را به‌وجود آورده است. از ویژگی‌های بارز این چشمه وجود املاح معدنی زیاد و مفید است. نکته جالب دیگر چشمه موسی، گرم بودن آب در زمستان و سرد بودن آن در تابستان است. درختان خودروی انجیر کوهی، بنه، ارچن، گز و گواتام (بادام کوهی) جابه جای مسیر در قاب چشم می‌نشیند. تمین منبع غنی و سرشاری از گیاهان دارویی درمنه، کلپوره، اسپنتان، مور، زامبول و درنگ است که در درمان بسیاری از بیماری‌ها در این منطقه کاربرد دارند.
از صمغ درخت موسوم به «گونجک» به‌عنوان جویدنی مفید برای دندان، مانند سقز، استفاده میشود. این روستا از دو قسمت تمین پایین و تمین بالا تشکیل شده‌است.عمده کار مردم روستا کشاورزی و دامپروری است. میوه‌های مختلفی در این روستا به عمل می‌آید که انجیر، زردآلو، سیب، انگور و توت از آن جمله است. برای اقامت در این منطقه می‌توانید از مهمانسراهای شهر مرزی میرجاوه یا خانه‌های روستایی تمین استفاده کنید.
زاهدان - خاش؛ 180 کیلومتر کوه و کویر
فاصله شهرها از یکدیگر در سیستان و بلوچستان براساس مساحت گسترده منطقه زیاد است. اگر از تمین قصد رسیدن به خاش را داشته باشید می‌توانید به دوراهی سنگان برگردید و 40 کیلومتر برانید تا به یکی از تمدن‌های دیرین بلوچستان برسید. دهستان سنگان در دامنه شرقی تفتان و در 50 کیلومتری شهر خاش واقع شده‌است. این دهستان در منطقه کوهستانی و معتدل واقع شده و آب آن از رودخانه‌های دائمی که از تفتان سرچشمه می‌گیرد، تامین میشود. پوشش گیاهی این منطقه شامل بنه، بادام و انجیر کوهی است. دارچین و انواع گیاهان دارویی شامل کندر، درمنه، کنجد، مور، کلپوره، پونه، پونه کوه و زیره کوهی در این منطقه به وفور یافت میشود. کشاورزی سنگان اغلب باغداری و باغ‌های این منطقه اغلب؛ انار، انجیر، زردآلو، هلو، انگور، بادام، توت قرمز و شاه‌توت است. انار سنگان از استان صادر میشود و کیفیت مرغوبی دارد. درخت کهنسال سروسنگان با بیش از سه‌هزار سال عمر، آسیاب آبی، آبشارهای چلور و غار ناروک جاذبه‌های گردشگری سنگان هستند. در این شهر هوا کوهپایه‌ای و خنک است، اما نمی‌شود از کنار این همه جاذبه گذشت. سنگان یکی از شهرهای خاش است که هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به خود جلب می‌کند.
اگر علاقه به قایق‌سواری در دریاچه و کوهنوردی دارید می‌توانید از مسیر زاهدان به خاش آغاز کنید. جاده از جنوب غربی زاهدان آغاز میشود و از ضلع غربی کوه تفتان مسیر جنوب را پیش می‌گیرد. پس از حدود 115 کیلومتر نخستین پمپ بنزین در دهستان دهپابید قرار دارد. در این روستا درخت سرو کهنسالی با قدمت 1200 سال سبز با شاخه‌های انبوه زندگی می‌کند. پس از دهپابید به دوراهی اُسکل‌آباد می‌رسید که اگر مسیرتان را ادامه دهید بعد از حدود 25 کیلومتر به دوراهی روستای دجنگ بالا می‌رسید؛ روستایی سرسبز با باغ‌های انجیر و بادام و انگور. مسیر این روستا به‌سوی کوه تفتان، شما را بعد از 15 کیلومتر به دریاچه زیبای «سردریا» می‌رساند.
این منطقه کوههای زیبایی دارد که پوشیده از گیاهان دارویی است. زیتون وحشی، بنه و بادام کوهی به وفور دیده میشود. آب دریاچه در طول سال متغیر است و در فصل بارندگی به حداکثر می‌رسد. پرندگان مهاجر زیادی مانند کاکایی، آبچلیک و غازهای وحشی از شمال و سیبری برای زمستان‌گذرانی به سردریا می‌آیند. آب این دریاچه از چشمه‌های کوههای تفتان تامین میشود و می‌توانید یک روز دل‌انگیز را در این دریاچه به ماهیگیری یا قایق‌سواری بپردازید. راه مناسب صعود به قله تفتان از این روستا باعث شده، اردوگاه و پناهگاه برای پذیرایی از دوستداران محیط زیست، کوهنوردان و گردشگران تعبیه کنند که کمپ «دره‌گل» جم‌چین یکی از آنهاست.
مردم سیستان و بلوچستان از روزگاران دور از قلعه‌ها استفاده‌های مسکونی و نظامی می‌کردند. این دژها از آنها در برابر توفان‌های شن و دشمنان محافظت می‌کرد. شهرستان خاش قلعه‌هایی نوسازتر اما با همان کارایی دارد که قلعه حیدرآباد در انتهای خیابان سرباز این شهر نمونه‌ای از آنهاست. این قلعه به دستور عیدوخان از متحدان رضاخان و توسط معماران بومی منطقه بنا شده است. فعالیت‌های ساختمانی قلعه خشت و گلی حیدرآباد در اواسط دهه 1920 میلادی شروع شد. در آن روزگار از این قلعه به‌عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات نیروهای انگلیسی استفاده می‌شد.
خاش- ایرانشهر؛ نخلستان در شالیزار
شهر خاش ترکیب قومیتی بلوچ و سیستانی دارد. خشکسالی‌های پی در پی، مهاجران روستاهای زیادی را روانه شهرهای سرسبزتر بلوچستان کرده‌است. از شهر خاش، دوراهی ایرانشهر را که انتخاب کنید، مسیر جنوبی استان است و پس از طی 50 کیلومتر به دهستان «بی‌گل» می‌رسید که رستوران بین راهی و امکانات خدماتی رفاهی دارد. در ادامه مسیر بعد از 10 کیلومتر به رودخانه و روستای کارواندر می‌رسید که خود پدیده‌ای عجیب است؛ نخلستان در شالیزار. در حالی که دو طرف جاده را زمین‌های خشک و زردرنگ پوشانده، وارد کارواندر که می‌شوید، ناگهان همه جا سبز میشود و رنگ زندگی به خود می‌گیرد. سال‌هاست، رودخانه کارواندر کشاورزان را به کشت برنج ترغیب کرده و در زمین‌های شالی، نخل‌های بلند بالا خودنمایی می‌کنند.
رودخانه پرآب و قلعه ایرندگان که سه طبقه بنای خشتی دارد موجب شده گردشگران زیادی در استان این منطقه را برای تفریح انتخاب کنند و منطقه نمونه گردشگری ایرندگان شکل بگیرد. این قلعه در زمان قاجار مرکز حکومت ایرندگان بوده‌است. اکنون بیش از 50 کیلومتر مانده به ایرانشهر،در دو طرف جاده، طرح‌های کشاورزی به چشم می‌آیند و مناظری سبز، پیش چشم قرار می‌دهند. وجود رودخانه‌های جاری‌شده از کوه تفتان به کشاورزان و دست‌اندرکاران جهاد کشاورزی این امکان را داده تا در دامنه‌های جنوبی آن طرح‌های صنعتی کشاورزی اجرا کنند. ایرانشهر قبل از ورود، نوید دیدن شهری بزرگ و متنوع را می‌دهد. وارد شهر که می‌شوید، انتهای خیابان، قلعه ناصری یادگار دوران قاجاریه با دروازه و دیوارهای بلند و برج‌های چهارگوشه خودنمایی می‌کند. خیابان و محله‌های شهر در دو سوی قلعه ناصری قرار دارد. در حال حاضر این قلعه صرفا حصار و بارو دارد و فضاهای داخلی آن اوایل انقلاب اسلامی ویران شد.
این قلعه در مرکز شهر ایرانشهر واقع شده و پس از قلعه بمپور در 25 کیلومتری ایرانشهر، مهمترین و در عین حال وسیع‌ترین قلعه بلوچستـــان محسوب میشود. در پیاده‌راه‌های ایرانشهر هموطنان بلوچ مشغول فروش ادویه هستند. دستمال‌های بزرگی را که خودشان آن را شال هزارکار می‌نامند کف پیاده‌رو پهن کرده و روی آن بساط ادویه چیده‌اند. ظهر، هنگام ناهار این دستمال، نقش سفره را دارد و پس از آن نقش روانداز برای دورکردن حشرات مزاحم و فراهم‌شدن چُرت قیلوله. آنها همچنین خریدهای‌شان را در این دستمال می پیچند و هنگام وزش بادهای پرگرد و غبار، دستمال را دور صورت می‌بندند تا ریه‌های‌شان را از ورود خاک و شن مصون نگه دارند.
در خیابان‌های ایرانشهر مهاجران زیادی از شهرهای مختلف ایران دیده می‌شوند که برای تجارت و کشاورزی راهی این منطقه شده‌اند. قهوه‌خانه آذربایجان نزدیک قلعه ناصری تنها جایی در منطقه است که می‌توانید چای لیوانی و بزرگ بنوشید. قوم بلوچ معمولا در استکان‌های کمرباریک و کوچک چای می‌نوشند. قهوه‌‌چی قهوه‌خانه آذربایجان می‌گوید: «همه ما ایرانی هستیم. ترک و بلوچ و کرد ندارد. همه هموطن هستیم و از زندگی در کنار برادران و خواهران بلوچ بسیار خوشحالم. صداقت و جوانمردی در این منطقه باعث شده بیش از 20 سال بعد از سربازی در اینجا زندگی کنم.»
شهری به نام سرباز
یکی از سرسبزترین مناطق بلوچستان، شهرستان سرباز نام دارد که در 100 کیلومتری جنوب‌شرقی ایرانشهر واقع شده‌است. رودخانه سرباز که یکی از پرآب‌ترین رود‌های استان و عامل اصلی حیات در جنوب بلوچستان محسوب میشود، از ارتفاعات «گویمرک» سرازیر شده و در نهایت به سد پیشین در شرق استان، نزدیک مرز پاکستان می‌رسد. این رودخانه طی مسیر خود به سمت جنوب، کیلومترها روستاهای سبز و باغ‌هایی را که بر ساحل رودخانه سرباز قرار گرفته‌اند سیراب می‌کند. گونه منحصربهفرد این رودخانه، خزنده‌ای پیش از تاریخ به‌نام «گاندو» است. این جانور بازمانده‌ای از راسته کروکودیل‌هاست. غذای عمده گاندو را ماهی‌ها و پرندگان و پستانداران اطراف رودخانه تشکیل می‌دهند. مردم محلی این موجود را نگهبان آب و ضامن پرآبی رود می‌دانند و برای آن احترام ویژه‌ای قائل هستند. پس از ساخت سد پیشین و کم‌آب‌شدن رودخانه در حوضه آبریز، سازمان محیط‌زیست سیستان و بلوچستان گاندوها را به پشت سد پیشین منتقل کرد.بنابراین برای نزدیک‌شدن به حریم رودخانه مراقب باشید.
تنوع آب وهوایی در منطقه باعث شده میوه‌های متنوع مانند خرما،خربزه درختی، موز،کنار، انبه، چیکو، گواوا و انواع مرکبات از قبیل لیمو، پرتقال، نارنگی وغیره کاشت شود. میوه دیگری شبیه گلابی است که عطر خنکی دارد و هر یک دانه آن میتواند یک سالن بزرگ 40-30 متری را عطرآگین کند. چیکو میوه دیگری‌است در اندازه‌های کیوی کوچک که بسیار شیرین است که گفته‌می‌شود، هر دانه آن اندازه 11 عدد خرما کالری دارد. در بازار خلوت سرباز هم ادویه‌فروش‌ها حرف اول را می‌زنند. البته صنایع دستی مانند کلاه، حصیر و ساووس(پای‌افزار با ساقه‌ها و لیفه‌های نخل) را می‌توانید به قیمت پایین و باورنکردنی از این بازار بخرید. قلعه سرباز از شاخص‌ترین بناهای تاریخی در جنوب استان است. این بنا در اوایل دوران اسلامی پس از تسلط اعراب بر منطقه مکران ساخته شد. بنای قلعه نزدیک شهر است و از آن می‌توان بازار روباز سرباز را دید. این بنا یک طبقه بوده و ورودی آن دالانی با سقف گنبدی دارد و فضاهایی مثل مطبخ و اصطبل در آن وجود دارد. داخل قلعه، تنها مقر سکونت خان و ماموران بود و بقیه افراد در مناطق نزدیک قلعه زندگی می‌کردند.
از سرباز که مسیر جنوب را ادامه دهید به سوی راسک و جکیگور می‌رسید که بازار بزرگ لباس‌های استوک مشهور به تاناکوراست. علاوه بر آن پوشاک‌های استفاده‌نشده نیز در این بازار به چشم می‌آیند.
سراوان؛ سرزمین نخل و نگاره
اگر قصد رفتن به سراوان و دیدن تمدن کهن دره‌نگاران (سنگ‌نگاره‌های هزاره‌های پیش از میلاد) و روستای تاریخی کلپورگان و قلعه‌های سب و سوران را داشته باشید، باید مسیر شهر زابلی( مرکز شهرستان مهرستان) را در 110 کیلومتری شرق ایرانشهر پشت‌سر بگذارید و از راه‌های کوهستانی و پرپیچ و خم عبور کنید. رشته کوه سیاهان طولانی‌ترین رشته کوه در این شهرستان است که از نزدیکی‌های تفتان شروع میشود و تا ناهوک در محدوده پاکستان ادامه پیدا می‌کند.
سواری‌های خطی، این مسیر حدودا ۱۱۰ کیلومتری را نزدیک دو ساعت طی می‌کنند و اگر پشت سرشان برانید پیچ‌های جاده را بهتر طی می‌کنید. بیشتر این مسیر کوهستانی است و سرعت وسیله نقلیه زیاد نیست. از زابلی به سراوان مسیر نسبتا هموارتر است. پس از دیدن تابلوی سبزرنگ «سراوان 45 کیلومتر» به پمپ بنزین می‌رسید که اگر آن را به سوی شهرهای سیب و سوران ادامه دهید، بلندترین قلعه خشتی ایران با 23 متر ارتفاع و یکی از زیباترین قلعه‌ها را می‌بینید که آن را «سب» می‌نامند. آب و هوای شهرستان سراوان در زمستان معتدل است. خرما، مهمترین محصول کشاورزی شهرستان سراوان است. شهرستان سراوان با نخلستان‌های فراوان به‌عنوان قطب تولید خرمای با کیفیت و تنوع بسیار بالا(بیش از ۵۰ نوع خرما) در سطح کشور مشتری‌های خاصی دارد. درخت داز که نوعی نخل بیابانی است در مسیر رودخانه‌های فصلی و اطراف جاده‌‌ها به وفور دیده میشود. این نخل‌ها نسبت به کم آبی بسیار مقاوم هستند و نقش بسیار مهمی در مهار سیلاب‌های منطقه دارند و علاوه بر این در حصیربافی، بافت خورجین و ساخت کفش(سواس) و تزئینات مختلف کاربرد دارند. بسیاری از نخل‌های جاده از این گونه هستند و خرمایی ندارند.
در شهر سراوان بیش از ادویه انواع خرما و فرآورده‌هایش دیده میشود و می‌توانید انواع خشک‌شده و مضافتی‌های متنوع تا شیره خرما را بخرید. این شهر روزهای طولانی‌تر و آفتاب بیشتری دارد تا جایی که زنگ مدارس به دلیل زودتر روشن شدن هوا، نسبت به شهرهای مرکزی و غربی ایران زودتر به صدا در می‌آید و بچه‌ها باید زودتر از خواب برخیزند. سراوان پوشیده شده در نخلستان‌های وسیع که بخشی از خرمای آن با کامیون‌های پرزرق و برق پاکستانی به آن سوی مرزهای شرقی می‌رود. جاده کنار رودخانه را از شهر به سوی شمال شرق پیش بگیرید به دشت زیبای ناهوک و سنگ‌نگاره‌های زیبای دره‌نگاران می‌رسید. مجموعه‌ای کم‌نظیر از نقش و نگار حکاکی شده روی سنگ‌ها وصخره‌ها به‌چشم می‌خورد که می‌توان هزاران نقش را در منطقه‌ای محدود دید که تاکنون 15 نقش آن به ثبت ملی رسیده‌است.
بعضی از نقوش دره‌نگاران متعلق به هزاره‌های چهارم تا هشتم قبل از میلاد است، اما عمده نقش‌های آن مربوط به دوره زمانی هزار تا هزار و پانصد سال پیش از میلاد است. نقش‌های انسانی به دو صورت با لباس یا بدون لباس و نقش‌های حیواناتی همانند اسب، خر وحشی، قوچ، کل و بز، جبیر، مار، گاو کوهاندار، شتر دو کوهانه، سگ، گرگ، روباه، گاو میش، یوزپلنگ و پلنگ روی سنگ‌ها و صخره‌ها دیده می‌شوند.
دیگربخش بکر و زیبای سراوان در 27 کیلومتری جنوب شرقی شهر و روستای کلپورگان قرار گرفته‌است. سابقه سفالگری در این روستا به هفت‌هزار سال پیش برمی‌گردد و در واقع این روستا موزه زنده هفت‌هزارساله به‌حساب می‌آید و شهرت جهانی دارد. این هنر در این مدت تقریبا دست نخورده باقی مانده است.
زنان این روستا که استادان سفالگری روستا هستند، همانند پیشینیان خود بدون استفاده از چرخ سفالگری و تنها با دستان خود ظروف سفالی را خلق می‌کنند. هنرمندان کلپورگانی «گِل هاجک» را از کوهی به نام «شکوتک» در نزدیکی روستا می‌آورند و با سنگ مخصوص مدوری می‌کوبند تا خرد و نرم شود و پس از الک کردن، خاک را همراه با آب در حوضچه‌ای می‌ریزند و به شیوههای کاملاً سنتی آن را تصفیه می‌کنند. آب گل‌آلود یک تا دو روز در حوضچه می‌ماند و پس از آن آب را تخلیه می‌کنند و گل ته‌نشین شده را پس از وَرز دادن برای ساخت سفال آماده می‌کنند. گل ورز داده شده را درون ظرف بشقاب‌مانندی از جنس سفال می‌گذارند که کف آن تکه پارچه کتانی قرار داده‌اند و با دست، ظرف مورد نظر را می‌سازند.
تزئین بدنه سفال پس از خشک شدن آن آغاز میشود. نخست سطح سفالینه را با پارچه‌ای نمناک و روی آن را با سنگ صاف صیقل می‌دهند. وقتی که سطح سفال جلا یافت، آن را با پارچه‌ای که از چربی دنبه اشباع شده، می‌آلایند. سپس رنگی تیره ساخته و با تکه چوبی باریک و کوتاه دایره‌ها و مربع‌های تزئینی ترسیم میشود. نقش‌های روی ظروف پس از هفت هزار سال هیچ تغییری نکرده است.
تماشایی‌های چابهار
هوای چابهار همیشه بهاری است. حضور این بندر زیبا بر ساحل اقیانوس هند و شکل نعل‌اسبی آن موجب شده، همزمان سواحل شنی و صخره‌ای را در خود جای دهد. تماشای طلوع و غروب خورشید در بندر چابهار همراه با نور کشتی‌ها یکی از چشم‌اندازهای زیبای سفر به این شهر است. قدم‌زدن کنار ساحل و تماشای شور و شوق صیادان و کشتی‌های ماهیگیری و همچنین کشتی‌های بزرگ تجاری در اسکله شهید بهشتی و تماشای امواج خروشان از فراز سواحل صخره‌ای جذابیت فراوانی دارد. شهر چابهار که منطقه آزاد تجاری و اقتصادی به‌حساب می‌آید، دارای مراکز خرید بزرگ و عمده‌ای است که پای بازرگانان زیادی را به خود می‌کشاند. این بخش از شهر کاملا مدرن و امروزی بنا شده‌است.
یکی از جذاب‌ترین تفریح و سرگرمی‌های موجود در بلوچستان به‌ویژه سواحل منطقه چابهار مسابقات شترسواری در شهرهای مختلف است. در چابهار هر ساله کورس بهاره در نوروز اجرا میشود و گردشگران علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی،از نزدیک شاهد مسابقات شترسواری نیز خواهند بود.
شهر چابهار را به سوی شرق که ترک کنید بعد از 5 کیلومتر در جاده‌ای ساحلی و زیبا که گواتر نام دارد و پرپیچ و خم است، به کمپ و سپس بندر رمین می‌رسید. در مسیر جاده ساحلی
چابهار- گواتر و در تنگه صخره‌ای مشرف بر دره‌ای سبز و زیبا، آبگیری به طول 13 کیلومتر ایجاد شده که آب‌های سرگردان اطراف را در خود جمع کرده و نقش تالابی را دارد که انواع بوته‌ها و درختچه‌های گز وحشی در آن می‌رویند. نوع خاک منطقه موجب شده رنگ آب صورتی دیده شود.
کوههای آرین یا مریخی جاذبه زیبای دیگر چابهار است. در امتداد ساحل لیپار بلندی‌هایی به‌صورت زنجیروار و به طول حدود 100 کیلومتر دیده می‌شوند. سازه‌های این ارتفاعات که گاه تا 100 متر می‌رسد از گل رس سفیدرنگ است و همین موجب شده اشکالی عجیب پیدا کنند. به همین خاطر، آنها را کوههای مریخی یا مینیاتوری می‌نامند.
مسیر شرقی چابهار یکی از زیباترین جاده‌های ساحلی ایران است که 150 کیلومتر تا خلیج گواتر پیش می‌رود . بین راه روستاهای بندری بریس و پسابندر را پشت سر می‌گذاریم . هر نقطه از این ساحل شما را به توقف و تماشای اقیانوس تشویق می‌کنند. به گواتر که نزدیک می‌شوید، جنگل‌های حرا به وسعت 33 هکتار جاذبه شگفت‌انگیز دیگر این منطقه به شمار می‌رود. اگر چابهار را به سوی غرب ترک کنید بعد از 12 کیلومتر به روستای بندری زیبای تیس می‌رسید که مسجد غلام‌رسول یکی از جاذبه‌های آن به‌شمار می‌رود.
