عموم و خصوص میان لفظ و سببِ نزول آیه

[ad_1]

گرچه این مبحثی است در خور اصول و کلام، ولی در اینجا اشاره‌ای به آن می‌نمائیم: (1)
لفظ شارع که جواب به سؤال و یا سببی است، گاه خود مستقل و به تنهایی مفید است؛ قطع نظر از اینکه سبب یا سؤال چه بوده است، و گاه غیرمستقل است، بدین معنی که مفید نخواهد بود مگر اینکه با سببش و یا پرسشی که مطرح بوده مورد نظر قرار گیرد. درباره‌ی عموم و خصوص میان لفظ و سبب باید گفت جواب اعم از سبب است و سبب اخص از لفظ جواب است و این عقلاً جایز است و عملاً واقع؛ حال باید دید که آیا عموم لفظ معتبر است و مورد توجه یا خصوص سبب؟ علماء در این باره اختلاف‌ کرده‌اند، ولی مذهب جمهور این است که حکم شامل هر فردی از لفظ می‌گردد، خواه افراد سبب باشد و خواه غیر افراد سبب. چنانکه مثلاً در داستان هلال بن امیه و قذف زنش، نازل شد: «وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ ... » (س24: آ 6) سبب خاص است، لیکن لفظ عمومیت دارد «الذین» اسم موصول است و موصول عام که شامل همه کس می گردد و در اینجا دیگر برای تسرّی حکم بر دیگران نیازی به قیاس و اجتهاد و سوای آن نیست. پس نص قرآنی که به طور عام به سبب خاص معینی نزول یافته باشد، به نفسه شامل افراد سبب و غیر آن نیز می‌گردد. ولی غیر جمهور می‌گویند: شامل همه‌ی آنان نمی‌گردد مگر از روی قیاس یا به نص دیگری که حدیث معروفی است: فرمان من بر یکی، فرمان من است بر گروه. (2) رأی جمهور به نظر درست‌تر می‌رسد، چه عقلانی نیست که بگوئیم سخن کلی و عمومی قرآن تنها متوجه شخص معینی است، بدون توجه به دیگران. -اشاره به همین معنی است که ابن تیمیه می‌گوید: «گاهی زیاد در این باره گفته می‌شود: این آیه در آن باره آمد، بخصوص که اگر درباره‌ی کسی یا کسانی باشد، چنانکه گفته‌اند آیه‌ی ظهار درباره‌ی زن قیس بن ثابت آمد و یا آیه‌ی کلاله درباره‌ی جابربن عبدالله بود و یا آیه‌ی «وَ أنِ احْکُم بیْنهُم بِما أنزلَ الله» (3) که درباره بنی قریظه و نضیر نازل شده و نظایر آن بسیار است که گفته‌اند درباره‌ی دسته‌ای از مشرکان مکه، یا گروهی از یهود و نصارا و یا برای خاطر جمعی از مؤمنان نزول یافته است. کسانی که چنین گفته‌اند هیچگاه قصد این نداشته‌اند که حکم آن آیه مختص به همان مورد نزول است و شامل دیگران نمی‌گردد، چنین سخنی را مطلقاً هیچ مسلمان و یا عاقلی نمی‌گوید. و مردم، گرچه درباره‌ی لفظ عامی که درباره‌ی سبب آمده منازعه دارند: که آیا مختص به سببش هست؟ لیکن هیچکس نگفته است که عمومات کتاب و سنت به شخص معین و مشخصی مختص است. نهایت این است که گفته می‌شود آن، مختص به نوع چنین شخصی است، و به آنچه که شبیه آنست عمومیت داده می‌شود، عموم در آن به حسب لفظ نیست. آیه‌ای که برای آن سبب معینی است، اگر امر یا نهی باشد، شامل آن شخص و هر کس دیگری که چنان وضعی را بیابد، خواهد شد. » (4)
زرکشی نیز می‌گوید: «گاه سبب خاص است و صیغه (لفظ) عام؛ تا نشان دهد که عبرت به عموم لفظ است. » (5)
زمخشری نیز در تفسیر سوره الهمزة می‌گوید: «جایز است که سبب خاص و وعید عام باشد، تا شامل هر کسی گردد که چنین کار زشتی از او سر می‌زند، و به هر که در این راه می‌رود برسد... ».
سیوطی نیز تابع مذهب جمهور است و می‌گوید: «آیاتی به سببهائی نازل شده و اتفاق کرده‌اند به تجاوز آن آیات بر غیر سببهایش... و از ادله‌ی بر اعتبار عموم لفظ احتجاج صحابه و دیگران به عموم آیاتی است که به سبب‌های خاصی نازل شده است... (6)

پی‌نوشت‌ها

1. تفصیل آن را در مناهل العرفان1: 116-127 ببینید.
2. حُکِمی علی الواحدِ حُکمی عَلَی الجَماعَة.
3. سوره‌ی مائده: آیه‌ی 49.
4. الاتقان1: 30 النوع التاسع، المسئلة الثانیة.
5. البرهان1: 32 فصل خصوص السبب و عموم الصیغة.
6. الاتقان1: 29- النوع التاسع، المسئلة الثانیة.

منبع مقاله :
رامیار، محمود؛ (1392)، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ سیزدهم

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط

6 ساعت قبل ... لفظ شارع كه جواب به سؤال و یا سببی است، گاه خود مستقل و به تنهایی مفید است؛ قطع نظر از اینكه سبب یا سؤال چه بوده است، و گاه غیرمستقل است، ...عموم و خصوص میان لفظ و سببِ نزول آیه. لفظ شارع كه جواب به سؤال و یا سببی است، گاه خود مستقل و به تنهایی مفید است؛ قطع نظر از اینكه سبب یا سؤال چه بوده است، و ...كليد واژه ها: اسباب نزول، عموم لفظ، خصوص سبب، سوره دهر. ... بسيط ياد كرده كه آن درباره على عليه السلام نازل شده و صاحب كشاف از ميان معتزله اين قصه را آورده است (1) .10 ژانويه 2016 ... در موارد مشابه این آیه دانشمندان معتقدند که عموم لفظ مورد توجه قرار ... لفظ خاص، و سبب نزول ماجرای دشمنی ابولهب با پیامبر (ص) است. ... سیوطی با صراحت مدعی اجماع میان دانشمندان است و مینویسد: این آیات دربارهی ابوبکر نازل شده است.کلید واژه ها: اسباب نزول، عموم لفظ، خصوص سبب، سوره دهر. ... یاد کرده که آن درباره علی علیه السلام نازل شده و صاحب کشاف از میان معتزله این قصه را آورده است (1) .کلید واژه ها: قرآن، اسباب نزول ،عموم لفظ، خصوص سبب،. مقدمه: .... سيوطي با صراحت مدعی اجماع میان دانشمندان شده و مي نويسد: اين آيات درباره ابوبكر نازل شده است.در این میان، ... سر با علل و اسباب نزول آیات به وی این امکان را می دهد که پیام ژرف و تفسیر واقعی آیه را دریابد و. ّ. مف ..... که مالک را خصوص سبب می دانند، نه عموم لفظ؛ 4.و بـیـان و بـرخی علوم انسانی و تجربی، که در فهم قرآن دخالت دارند و میتوانند مـورد .... در موردی که آیه عام و سبب نزول خاص باشد، مشهور میگویند : ملاک عموم لفظ است و برخی ... ایـن آرا در مـجموع، دور نمایی از گرایشهای موجود میان مفسّران را مینمایاند و تحقیق ...همه آیات قرآن کریم, یک سبب نزول عام دارند و آن عبارت است؛ از هدایتگری؛ یعنی هدف عمده و ... این مسئله تحت عنوان اعتبار عموم لفظ در برابر خصوص سبب, مطرح میشود.17 مه 2016 ... این زمینهها را که موجب نزول سوره یا آیهای میشد، اسباب نزول گویند. ... میدهند، با شناختن سبب نزول، حکمِ ذکر شده به لفظ عام را اختصاص به مورد نزول میدهند. ... پیش میآمد کم کم روی هم تراکم نموده گاهی اصل مطلب را از میان میبرد، و این معنا ...

کلماتی برای این موضوع
ضرورت و اهمیت تدبر در قرآن کریمتدبر به معنای مطاوعه و دریافت تدبیر موجود در کلام و اشیا است و تدبر در قرآن ، فهم آشنایى با قرآن پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری دانشنامه شهید مطهری ، کتابخانه ، آثار ، انجمن مقالات طلّاب بافقی مقیم شهر مقدّس قم حکم مکالمه تلفنی و پاسخ سؤال اول و دوم موضوع جرم ماده قما از جرایم علیه ارزشهای اخلاقی است و حق نامه علیرضا قاسمیفقــــه در لغت فهمیدن و نیک فهمیدن است و این واژه از جمله واژگانی است که پس از تشریح بررسی برخی کلمات قرآن بسم الله سلام برای برداشت صحیح از یک آیه از یک سوره باید اتصال آیات در آن سوره و بطن و تأویل قرآن التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج ، ص همان، ج ، ص و و الغنم بالغرم ای فرق زنا با صیغه موقت چیست؟ با یک لفظ چه چیز …با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال اصل و اساس مخالفت با صیغه در چند مطلب استآیا در زمان حکومت اسلامی پیامبرص و حضرت علیع، …برای روشن شدن جواب، باید به این مطالب توجه کرد حکم پوشش اسلامی با نزول این آیه از قرآن معجزه آلبوم صوتی تلاوت و ترجمه قرآن کریماین سوره که دویست و هشتاد و شش آیه دارد، در مدینه نازل شده و بزرگ‌ترین سوره‌ی قرآن استنگاهی به تاریخچه قدس و فلسطین و دیدگاه امام …اشاره درباره اهمیت قدس شریف و مسئلة فلسطین از دیدگاه امام خمینی،‌ هر چه بگوییم و حجاب زن مسلمان حجاب زن مسلمان نویسنده مفسر قرآن مولانا مفتی عبدالصمد غیاثی مقدمه شیخ الحدیث استاد تدبر در قرآن اصلی بنیادین در تعامل با کلام‌الله …پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای دفتر پرسش ها و پاسخ ها شیعه و پرسش ها و پاسخ های دانشجویی دفتر سی و یکم شیعه و اهل ‌ سنت هاد نمایندگی مقام معظم سوالات متن درس دین و زندگی دین وزندگیسوالسوالات متن درس دین و زندگی س والات متن درس نشانه ی بیداری و هوشیاری و پژوهشی مقالات علمی ضرورت ارزشیابی آموزشی قدمت ارزشیابی و اندازه گیری آموزشی به آن زمانی برمی گردد که فرهنگ آموزش قرآن در آموزش و پرورش ایران طرح و …تحقق اهداف آموزش عمومی قرآن، بدون تولید و تصویب زیر نظام ها، ناکارآمد است اهداف خارج فقه کتاب الجهاد دیدگاه فقیهان شیخ مفید گوید و قد اختلف فقهاء العامه فی الصابئین و من گنجینه سوالات کاربران تبیان در باره حضرت مهدیعجگنجینه سوالات کاربران تبیان در باره حضرت مهدیعج دوست محترم اندیشه مهدویت، به طور آذر راه زندگینقش ترس در شکست انسانها و اقسام آن ترس مثبت و منفی هراس، تیره بختی است، اما شهامت را آیه تطهیر و عصمت اهل بیتع پرسمان دانشجویی …همه موجودات و حوادث و پدیده‏هاى جهان، مطابق اراده ازلى و قضا و قدر الهى انجام مى‏شود