جام جم سرا: برای رخ دادن نعوظ طبیعی دو دستگاه در بدن باید به‌طور منظم و هماهنگ عمل کنند: دستگاه عصبی که تحریکات را از راه نخاع به مغز می‌رساند و دستگاه عروقی که مسئول خون‌رسانی به آلت‌تناسلی است. نعوظ بر دو نوع است: نعوظ روانی که فرد با دیدن یا شنیدن یا رفتارهای محرک جنسی از طریق ذهن مغز را تحریک می‌کند و از همان جا اعصاب، تحریکات را از راه نخاع به آلت تناسلی می‌رسانند و نعوظ رفلکسی که با تماس پوستی اتفاق می‌افتد. هرگونه تغییر یا اختلال در دستگاه عصبی یا عروقی مانع از نعوظ طبیعی در مرد خواهد شد. اختلال نعوظ هم منشأ جسمی دارد و هم منشأ روانی. بنابراین در ابتدای درمان بیمار را باید در یکی از این گروه‌ها قرار داد.
علل اختلال نعوظ جسمی نیز متعددند و به چند دسته تقسیم می‌شوند: علل عصبی، هورمونی، عروقی، اختلالات آناتومیک، مصرف بعضی از داروها و تعدادی از بیماری‌ها که هر یک به طور مختصر شرح داده خواهد شد.
اختلال عروقی: اصلی‌تر‌ین علت این اختلال، اختلالات عروقی است. این حالت کاملا به دستگاه عروقی وابسته است. علل عروقی به دو دسته بزرگ تقسیم میشود: علل شریانی و علل وریدی. شریان وظیفه رساندن خون اکسیژن‌دار به عضو را به عهده دارد و ورید نیز خون بی‌اکسیژن را از عضو خارج می‌کند. برای اینکه حالت نغوظ بدرستی در مرد پدید بیاید، باید تعادلی بین این دو برقرار باشد. یعنی خون به طور متناسب وارد دستگاه مربوط شود، اما همزمان با این وضع وریدها باید مسدود شوند. پس مشاهده می‌کنیم که آسیب به عروق به هر دلیلی چنین سازوکاری را برهم می‌زند. بیمارانی که دچار انسداد شرایین شده‌اند یا بیماری‌های قلبی ـ عروقی یا بیماری دیابت دارند که درگیری عروقی ایجاد کرده است، افرادی که دچار شکستگی آلت تناسلی شده‌اند یا به‌طور کلی دارای آسیب به شریان‌های انتهایی بدن هستند، به احتمال بسیار زیاد دچار اختلال نعوظ هم خواهند شد. یکی از علل بسیار مهم ناتوانی جنسی اشکال در ورید یا سیاهرگ‌هاست؛ چون وریدها هنگام نعوظ باید مسدود باشند. نشت وریدی یکی از مواردی است که به سختی درمان میشود.
اختلال عصبی: منظور از علل عصبی اختلالات روان‌شناختی نیست؛ بلکه بیماری‌هایی است که دستگاه عصبی بدن را گرفتار می‌کند. دستگاه عصبی خود به دو بخش تقسیم میشود: مرکزی (مغز و نخاع) و محیطی (اعصابی که در محیط یعنی اندام‌ها وجود دارند.)
هر عاملی که به این دستگاه آسیب بزند، موجب اختلال نعوظ در فرد میشود. اگر در سکته مغزی که بخشی از مغز مربوط به تحریک لمسی تناسلی است گرفتار شود، دیگر پیامی به مغز صادر نخواهد شد یا در آسیب به نخاع شوکی که در اثر تصادف فرد دچار قطع نخاع میشود و همه عواملی از قبیل جراحی یا رادیوتراپی لگن یا شکستگی لگن که به اعصاب داخل لگن صدمه می‌زند، باعث اختلال خواهد شد. دیابت از مهمترین علل این نوع اختلال در مرد است که درمان در این بیماران نسبتا مشکل است. هرقدر بیماری دیابت کهنه‌تر باشد، شدت این اختلال هم بیشتر میشود. از دیگر بیماری‌هایی که ممکن است این اختلال ایجاد کند می‌توان به بیماری پارکینسون و ام.اس اشاره کرد.
اختلال هورمونی: این علت چندان شایع نیست و فقط 2 درصد از مردان دارای اختلال نعوظ به آن گرفتار می‌شوند. دیده میشود وقتی مردی با این مشکل یا مشکل جنسی دیگری به پزشک مراجعه می‌کند در تعداد زیادی از موارد بلافاصله برایش هورمون تجویز میشود. این درمان کاملا اشتباه است و نه‌تنها مشکل بیمار را حل نمی‌کند، بلکه بر مشکلات بیمار نیز می‌افزاید. قبل از تجویز هورمون باید بیمار از نظر میزان هورمون‌های خونی مورد سنجش قرار بگیرد. همچنین هورمونی به نام پرولاکتین باید اندازه گرفته شود. بالا بودن پرولاکتین در بدن مرد ممکن است باعث ناتوانی جنسی در او شود.
علل آناتومیک: آلت تناسلی در برخی از مردان شکل کج دارد. این عامل نیز ممکن است از رابطه زناشویی درست جلوگیری کند و به‌صورت ناتوانی جنسی بروز کند.
مصرف دارو: وقتی مردی با ناتوانی جنسی به پزشک مراجعه می‌کند، حتما باید از او شرح حال درست گرفته شود. در شرح حال برخی بیماران مشاهده میشود که بیمار از دارویی استفاده می‌کند که با بررسی بیشتر متوجه می‌شویم، دارو دارای عارضه ناتوانی جنسی است. در این مواقع برای حل کردن مشکل کافی است دارو را با داروی جایگزین یا مشابهی عوض کنیم. البته افرادی که دارو مصرف می‌کنند و مشکل اختلال نعوظ دارند، نباید با خواندن این مقاله به طور سرخود دارو را قطع کنند. برای هر اقدامی، بیماران باید با پزشک خود مشورت کنند. این داروها ممکن است داروهای ضد فشار خون، داروهای ضدافسردگی، داروهای روانگردان یا داروهای ضد هورمون‌های مردانه باشند. البته مصرف الکل و مواد مخدر، کشیدن سیگار، چاقی بیش از حد و عدم فعالیت جسمانی هم ممکن است منجر به ناتوانی جسمی شود. غیر از داروها در بقیه موارد افراد می‌توانند خودشان اقدام کنند؛ مثلا کسی که چاق است میتواند وزن خود را پایین بیاورد. فردی که الکل مصرف می‌کند، الکل را کنار بگذارد، ورزش کند و... درواقع سبک زندگی خود را تغییر دهد. برای درمان ناتوانی‌های جنسی همیشه نیاز به تجویز دارو نیست.
بیماری‌ها: بیماری‌هایی غیر از بیماری‌های دستگاه عصبی و عروقی نیز ممکن است باعث ناتوانی جنسی شوند؛ مثل بیماری‌های غده فوق کلیه یا بیماری‌هایی که نیاز به شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی دارند.
درمان در درجه اول تغییر در سبک زندگی است و در مرحله بعدی یافتن علت و برطرف کردن آن. مثلا در بیماران قلبی ـ عروقی مشکل قلبی باید برطرف شود و فشار خون و قند خون کنترل و استرس برطرف شود. خیلی مهم است که دیدگاه فرد را نسبت به ناتوانی جنسی تغییر دهیم. ناتوانی جنسی فشار زیادی به روان مردان وارد می‌کند. البته باید گفت که بعضی مردان یا زنان از روابط زناشویی انتظارات نادرستی دارند که با فیزیولوژی مردانه و زنانه سازگار نیست و تصور می‌کنند که علتش ناتوانی جنسی است.
اگر با همه موارد ذکر شده مشکل بیمار همچنان وجود داشته باشد یا علت دیگری مطرح باشد، درمان دارویی آغاز میشود. در صورت نگرفتن نتیجه بیمار وارد خط سوم درمانی یا استفاده از بعضی دستگاه‌ها میشود. خط چهارم درمانی مصرف داروهای تزریقی است و خط پنجم استفاده از پروتز در آلت تناسلی است.
دکتر محمدرضا صفری‌نژاد
متخصص اورولوژی و فوق‌تخصص آندرولوژی / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)