در یادداشت گذشته نگاهی اجمالی به موضع مثبت و منفی قرآن نسبت به سرمایه داری انداختیم. دانستیم که برخلاف عده ای که قرآن را مخالف سرمایه داری و سرمایه داری موجب طغیان می دانند، قرآن کریم با اصل سرمایه داری مخالق نیست. آن چیزی که از نظر قرآن باعث طغیان و فساد می شود ثروت نیست بلکه این است که فرد خود را بی نیاز و مستغنی ببیند. لذا در آیات ۶ و ۷ سوره علق می فرماید که اگر انسان خود را بی نیاز ببیند آنگاه طغیان می کند.
* دو الگوی سرمایه داری منفی و مثبت در قرآن
قرآن کریم برای این مطلب نمونه و الگو هم معرفی می کند. الگوی نخست حضرت سلیمان (ع) است که از سرمایه عطیمی بهره مند بود. الگوی دوم هم قارون است که با ثروت انبوهش به دوزخ رفت.
تفاوت دو ثرومتمند قرآنی در چه بود؟
قطعا در میزان یا نوع سرمایه نبود بلکه در نگرش به دنیا و جهان بینی آنها بود. قارون اما نگاه استغنائی داشت. خودش را گم کرده بود. گمان می کرد ثروت برای اوست و به کسی نیاز ندارد. می‌گفت اینها مال خودم است: «إِنَّما أُوتیتُهُ عَلى عِلْمٍ عِنْدی» (قصص/۷۸) با علم خودم به‌دست آوردم!
** چرا سلیمان نبی با ثروت انبوهش طغیان نکرد؟
حضرت سلیمان (ع) خود را بنده و عبد می دانست و سرمایه را نیز امانت الهی در دستانش. با وجود ثروت فراوان می فرمود: «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی» (نمل/۴۰) من صاحب این اموال نیستم؛ بلکه از فضل پروردگارم است.
*** همه تفاوت قارون و سلیمان نبی در یک کلمه!
تمام اختلاف ها، بهشت و جهنمی شدن ها، طغیان کردن و نکردن ها در یک بود:
– قارون می گفت: «عِنْدی» علم خودم.
– سلیمان گفت «رَبِّی» فضل پروردگارم.