عزرائیل یا ملک الموت، واژه‌هایی که شنیدن نامشان به خودی خود انسان را به یاد خداوند، لحظه مرگ و حضور فرشته الهی بر بالین میت می‌اندازد و القا کننده روزی است که فرد دیگر نمی‌تواند به دارایی، فرزندان و اصل و نسب خود تکیه کرده و از اندوخته دنیوی خود بهره‌ای ببرد. واژه عزرائیل در ذهن هر فرد القا کننده قطع ارتباط با دنیای مادی و تحمل درد و رنج جان دادن و قبض روح برای گذر از سرای دنیا به سوی جهان آخرت است.
در روایات از رسول خدا(ص) نقل شده است که «ما مِنْ بَیْت اِلاّ وَ مَلَکُ الْمَوْتِ یَقِفُ عَلى بابِه کُلَّ یَوْم خَمْسَ مَرّات» یعنی هیچ خانه اى نیست مگر این که فرشته مرگ بر در آن خانه در شبانه روز پنج بار مى آید و همچنین می‌فرمایند «سوگند به آن کسی که جان من در دست اوست اگر اهل خانه مکان او را ببینند و صدایش را بشنوند دست از مرده‌ی خود برداشته و بر حال خودشان گریه می‌کنند.» (بحار، ج ۷۴، ص ۱۸۸)
در ادامه این روایت ملک الموت می‌گوید: وای بر شما چرا شیون و ناله سر می‌دهید؟ به خدا سوگند رزقتان از بین نرفته و اجلتان نزدیک نگردید و به نزد او نیامده و روحش را نگرفتم مگر آنکه مامور به آن شدم، درباره شما نیز بر من حق و وظیفه است که نزدتان برگردم تا احدی از شما باقی نماند.
فرشته مرگ بر بالین همه انسانها حاضر نمی‌شود
حجت‌الاسلام و المسلمین علی سرلک، کارشناس مسائل مذهبی در گفتگو با خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به فرشته مرگ اظهار داشت: خداوند متعال افعالش را از طریق اصحاب خود انجام می‌دهد و در میان واسطه‌های حضرت حق، عزرائیل واسطه مرگ و حیات است.
وی افزود: آنچه ما به عنوان مرگ می‌شناسیم به نوعی اصل تولد است و در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است «الناسِ نیامٌ فَإذا مَاتُوا اَنتَبَهُوا» یعنی مردم خوابند هنگامی که می‌میرند بیدار می‌شوند. پس هنگامی که حضرت عزرائیل جان فرد را می‌گیرد وجود او از قبل از مرگ بیشتر شده و از محدودیت‌ها نجات می‌یابد.
سرلک عنوان کرد: در واقع ملک الموت پیغام دوست و حبیب را می‌آورد و جایگاه ویژه‌ای در نزد پیامبران و اولیا الهی دارد.
سرلک در این خصوص گفت: حضرت عزرائیل یا ملک الموت، پادشاه مرگ بوده و محصور هستند و فرشتگانی در اختیار دارند که مامور قبض روح انسانها هستند، لذا تمام افراد لیاقت دیدار شخص عزرائیل را نداشته و ایشان فقط بر پیامبران و اولیای الهی وارد می‌شوند.
وی افزود: حضرت عزرائیل در هنگام قبض روح پیامبر اکرم(ص)، حضرت سیدالشهدا(ع) و حضرت فاطمه(س) اجازه خواستند و با اجازه از خودشان روح آنها را از بدن جدا ساختند.
واژه «عزرائیل» به چه معناست؟
افراد اندکی در دنیا وجود دارند که در طول حیات خود آنقدر مطمئن زندگی کرده‌اند که نه تنها از به پایان رسیدن عمر خود نمی‌ترسند بلکه حتی هراسی از حضور حضرت عزرائیل، شب اول قبر و روز رستاخیز نیز ندارند.
حجت الاسلام و السلمین سرلک در رابطه با نحوه ورود عزرائیل بر افراد گفت: ورود عزرائیل بر افراد به میزان اعمال، رفتار و تقوای آنها و نحوه زندگی در دنیا بستگی دارد.
وی افزود: هر فرد هنگام قبض روح به زندانی در آخرت همراه با عذاب الهی یا به ضیافت الهی خواهد رفت، پس به میزان این شرایط رفتار عزرائیل و یا فرشتگان مامور قبض روح با افراد متغیر خواهد بود.
این کارشناس مسائل مذهبی در رابطه با معنای نام عزرائیل عنوان کرد: عزرائیل یک واژه عبری و سریانی است به نام بنده خدا و عبد خدا و این به این معنی است که در کار خدا تخلف نکرده و امر خدا را به درستی و بدون کم و کاست انجام می‌دهد.
تفاوت اجل مسمی و اجل معلق
انسان موجودی فانی است و برای هر فرد پایانی در نظر گرفته شده که با رسیدن زمان مرگ باید دست از اموال و امیال دنیایی خود کشیده و توشه آخرت بر دوش به دیدار حق بشتابد اما در برخی روایات از جابه‌جایی زمان مرگ در افراد صحبت شده است.
سرلک در رابطه با زمان مرگ و انواع اجل گفت: دو نوع اجل وجود دارد، یکی را اجل مسمی می نامند که غیر قابل تخلف و جابه‌جایی بوده و دیگری اجل معلق است.
وی افزود: خداوند در رابطه با اجل مسمی می‌فرماید: «اذا جاءَ اَجَلَهُم لا یَستَاخرونَ ساعهَ و لا یَستَقدِمون» به این معنی که اجل پیش و پس نمی‌شود و در اجل مسمی تخلفی روی نخواهد داد.
این کارشناس امور مذهبی در زمینه اجل معلق عنوان کرد: اجل معلق اجلی است که بنابر شرایط پیرامونی فرد قابل تغییر، قابل تاخیر و یا تقدم است.
وی با بیان اینکه قطع صله‌رحم و یا بی‌حرمتی به پدر و مادر از عمر افراد کم میکند، افزود: قطع صله رحم با دوستان و بستگان و بی‌حرمتی به پدر و مادر می تواند به میزان ۵ تا ۲۰ سال میتواند از عمر فرد کم کند و در مقابل افرادی نیز بوده‌اند که با انجام صله‌رحم، محبت به پدر و مادر و خویشان، صدقه دادن، رفع حوائج اشخاص و یاد خدا و مرگ با وجود رسیدن زمان مرگ چند سالی به عمرشان اضافه شده است.
عزرائیل چگونه خواهد مُرد؟
برای بسیاری از افراد شاید این سوال مطرح باشد که فرشته‌ای که پیام‌آور مرگ و پایان زندگی در دنیا است نیز روزی خواهد مرد؟ اگر تنها وجود خداوند متعال است که ابدی و ازلی است پس فرشتگان الهی نیز باید پایانی داشته باشند اما این پایان برای عزرائیل چگونه خواهد بود؟
حجت‌الاسلام و المسلمین سرلک خاطرنشان کرد: بنابر روایتی که از امام سجاد(ع) آمده است ایشان می‌فرمایند «هنگامی که اسرافیل در صور می‌دمد مرگ تمام موجودات را در کام خود فرو برده و سکوتی مرگبار عالم هستی را فرا می‌گیرد سپس خداوند به عزرائیل می‌فرماید: ای عزرائیل چه کسانی باقی مانده‌اند؟ فرشته مرگ می‌گوید: “انتَ الحی الذی لا یموت” شما که هیچ گاه نمی‌میری و جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و من.»
خداوند به عزرائیل دستور می‌دهد که روح آن سه فرشته مقرب درگاهش را قبض کند. سپس خداوند می‌فرماید: چه کسی مانده است؟ عزرائیل جواب می‌دهد: بنده ضعیف و مسکین تو عزرائیل، در این هنگام از طرف خدا خطاب می‌رسد بمیر ای ملک الموت. عزرائیل صیحه‌ای می‌زند که اگر این صیحه را مردم پیش از مرگ می‌شنیدند در اثر آن می‌مردند. وقتی تلخی مرگ در کامش پدیدار میشود، می‌گوید: اگر می‌دانستم جان کندن این مقدار سخت و تلخ است همانا در این باره با مومنین مدارا می‌کردم.
وی افزود: در این هنگام خداوند خطاب میکند ای دنیا کجایند پادشاهان و فرزندانشان؟ کجایند ستمگران و فرزندانشان؟ کجایند ثروت اندوزانی که حقوق واجب خود را ادا نکردند؟ امروز پادشاهی عالم از آن کیست؟ هیچ کس پاسخ نمی‌گوید، آن گاه خداوند خود می‌فرماید «اللهُ الواحدُ القهار» که پادشاهی از آن خداوند یگانه و قهار است.
در پایان باید گفت اگر هر فرد در دنیا توشه نیک و پسندیده‌ای برای آخرت آماده و در جهت درست و طبق دستورات دین و احادیث اولیا و اوصیای الهی عمل کند، بدون نگرانی از حضور ملک الموت و نحوه قبض روح به استقبال مرگ رفته و به جای نگرانی از عذاب الهی خود را برای رفتن به یک ضیافت الهی آماده میکند. چه بسا فرشته مرگ با رویی گشاده و با آغوشی باز به استقبالمان آمده و بدون هراس همراهی‌اش کنیم.
منبع: عقیق