قتل‌های ناموسی؛ سنتها و قوانینی که باید تغییر کند

جام جم سرا:
بر اساس آمارهای غیررسمی، استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان جزو استان‌هایی هستند که بیشتر از سایر مناطق ایران شاهد قتل‌های ناموسی هستند. به نظر می‌رسد این پدیده در شهرهای کوچک اندک اندک در حال ناپدیده شدن از سنت‌های مردم است، اما کماکان در برخی مناطق روستاییِ غرب و جنوب کشور دیده می‌شود.

به نقل از مهرخانه، این پدیده تنها به کشور ما محدود نبوده و در بسیاری از کشورهای خاورمیانه هر از گاهی مشاهده می‌شود. تاکنون کشورهایی نظیر عربستان سعودی، یمن، پاکستان، افغانستان، هند، بنگلادش، اردن، مصر، سوریه و حتی ترکیه نمونه‌هایی از اینگونه قتل‌ها گزارش شده است.

قتل دختر ۱۷ ساله در کنگاور
سوم خرداد ماه امسال پلیس در جریان یک قتل قرار گرفت. بعد از این‌که مأموران به محل قتل رفتند با جسد غرق در خون دختر جوانی مواجه شدند که با ضربات متعدد چاقو از پا درآمده بود. در محل حادثه مأموران پلیس با مردی مواجه شدند که قصد داشت از صحنه جرم متواری شود. این فرد که پریشانی به نظر می‌رسید، توسط پلیس دستگیر شد.

در بررسی‌ها از صحنه جرم مشخص شد که دختر جوان با ضربات متعدد چاقو به سینه و گردنش کشته شده و در عین حال روسری‌ای نیز به دور گردن وی پیچیده شده بود که نشان می‌داد قاتل قصد خفه‌کردن مقتول را نیز داشته است.

قتل دختر توسط پدر
قاتل که پدر مقتول است، در مورد علت وقوع قتل، ادعا کرده بود که به دلیل آبروی از دست‌رفته خانواده‌اش مرتکب قتل دختر دختر 17 ساله خود شده‌است، شنیده‌ها حاکی از آن است که دو روز قبل از این حادثه، دختر خانواده همراه با دوستانش که دو تن از آنها پسر بودند جهت گردش به اطراف شهر رفته بودند و در بازگشت، مأموران ایست بازرسی آنها را دستگیر کرده و دختر را تحویل خانواده‌اش می‌دهند. ۴۸ ساعت از این موضوع نگذشته بود که پدر، دخترش را با ضربات چاقو از پا در می‌آورد.

قتل دو خواهر توسط پدر و برادرشان در تربت‌جام
این در حالی است که کمتر از یک ماه قبل، فرمانده انتظامی شهرستان تربت‌جام از دستگیری مردی که با همدستی پسرش، دو دختر جوان خود را به دلیل بدبینی به قتل رسانده بود، خبر داد. متهم به قتل در اعترافات خود چنین عنوان کرده است که به دلیل شک و بدبینی به دخترانم از مدتی قبل با آنها اختلافاتی داشته و براین اساس با همدستی پسرم آن دو را به حوالی شهرستان برده و به قتل رساندیم.

میثم عندلیبیان وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیته حقوقی مرکز امور وکلا و کارشناسان قوه قضائیه درخصوص مجازات این نوع قتل‌ها گفت: قتل عمد در کل دارای مجازات قصاص است، این مجازات در مورد قتل‌های ناموسی که قریب به اتفاقشان از طرف محارم و اعضای خانواده صورت می‌گیرد، اجرا نمی‌شود. به‌ویژه وقتی قاتل پدر است به دیگر اولیای دم، باید دیه مقتول را بپردازد و نیز کفاره گناه قتل را پرداخت نماید.

وی به جنبه عمومی جرم قتل فرزند اشاره کرد و گفت: ماده 612 قانون مجازات اسلامی، به این مسئله اشاره دارد که اگر کسی مرتکب قتل شود و به دلیلی قصاص نشود یا حتی رضایت خانواده مقتول را بگیرد، قاضی می‌تواند قاتل را به سه تا ده سال زندان محکوم کند، که این امر به جهت حفظ و صیانت جامعه و جلوگیری از بیم ارتکاب مجدد این جرایم توسط مرتکب یا اشخاص دیگر است. بنابراین قاتل درصورتی‌که پدر مقتول باشد نیز به سه تا ده سال حبس محکوم خواهد شد.

این وکیل دادگستری ادامه داد: اما باید توجه داشت که صرف پدر بودن برای فرد مجوز قانونی برای این‌که فرزند خود را به هر دلیلی به قتل برساند.، ایجاد نمی‌کند و این مسئله خود می‌تواند اخلال در نظم جامعه بوده و آرامش روانی جامعه را بهم بزند و از این حیث با تأکید بر نتایج اجتماعی اینگونه قتل‌ها، قاضی باید در روند رسیدگی به پرونده این موارد را نیز مد نظر قرار دهد.

گذشت ولی دم، مانعی برای مجازات قاتل نیست
او چنین نتیجه‌گیری کرد که براساس قانون مجازات اسلامی قصاص پدر منتفی است، اما مدعی‌العموم یا دادستان می‌تواند پدر قاتل را بر اساس موارد دیگری مانند هتک حرمت میت و ... مورد تعقیب قانونی قرار دهد. دادستان می‌تواند از باب حفظ نظم عمومی به عنوان مدعی‌العموم ورود پیدا ‌کند و تقاضای مجازات و کیفرخواست علیه قاتل داشته باشد که در این حالت پدر تحت تعقیب قرار می‌گیرد و حتی اگر اولیای دم هم بخواهند از حق خود گذشت کنند، در این بخش از پرونده رضایت آنها تأثیری نخواهد داشت.

آسیب‌شناسی قتل‌های ناموسی
دکتر مهدی سلطانی؛ آسیب‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی درخصوص علل اجتماعی این نوع قتل‌ها گفت: در جوامع سنتی، اغلب فرزندان و به‌ویژه فرزندان دختر از آزادی‌های اجتماعی محدودی برخوردارند. از سوی دیگر، با تغییر سبک زندگی، برخی از جوانان در این جوامع خواستار حق برخورداری از آزادی‌های بیشتری نسبت به گذشته و حتی نسبت به وضع موجود فرهنگ خود هستند، در نهایت رویارویی این دو نگرش، می‌تواند به کشمکش‌هایی در خانواده و در نتیجه جامعه منجر شود.
به گفته دکتر مهدی سلطانی وجود تکنولوژی های جدید و ابزارهای ارتباطی جدید این فضا را بیش از پیش مخدوش کرده است.

به نظر می‌رسد در جهت کاهش قتل‌های ناموسی در جامعه، مهم‌ترین ابزار، فرهنگ‌سازی صحیح بر پایه باورهای اسلامی است. بدون شک یکی از توجیهاتی که همیشه توسط قاتلین این قتل‌ها عنوان می‌شود، تأکید بر زیر پا گذاشتن باورهایشان و از دست رفتن آبرویشان است. باید توجه داشت که فرهنگ‌سازی می‌تواند به تغییر نگرش این افراد نسبت به تعریف غلطشان از مفاهیمی مانند آبرو، مذهب و سنتشان منجر شود. تغییر نگرشی که به موجب آن فرد فرصتی را به زنان خانواده خود برای دفاع از خویش بدهد و دست به قضاوت‍‌ بدون قاضی و اجرای مجازات بدون محکمه نزند.

قتل‌های خانوادگی، آن روی سکه محبت

جام جم سرا:خشونت در خانواده باید به اعلاترین درجه‌اش برسد که دو فرد که سابقه محبت با هم دارند، رو در روی هم بایستند و با خشن‌ترین روش یکدیگر را از سر راه بردارند.

وجود قاتل باید آن قدر مالامال از خشم و نفرت باشد تا به سمت عضوی از خانواده خویش یورش ببرد و با کشنده‌ترین ابزاری که در خانه موجود است ـ چاقو ـ جانش را بگیرد.

این یعنی نقطه پایان هر خانواده که هر سال از مجموع قتل‌هایی که در کشور رخ می‌دهد نزدیک به یک‌سوم از خانواده‌ها را به این نقطه می‌رساند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر قتل‌های خانوادگی در اثر عصبانیت‌های آنی بروز می‌کند و بخشی از آنها با نقشه قبلی اجرا می‌شود که چه قتل بی‌برنامه باشد و چه با نقشه قبلی، برای کانون خانواده اتفاق ناخوشایندی است.

قتل ناشی از خشونت افسارگسیخته یعنی خشم در یک لحظه بر پیوندهای عاطفی غلبه می‌کند و چشم‌ها بسته می‌شود و آلت قتاله فرود می‌آید، قتل برنامه‌ریزی شده هم یعنی انصراف دادن از محبتی که روزی در جریان بوده و نشاندن حس انتقام و کینه‌ورزی به جای آن، که هم این و هم آن برازنده خانواده نیست.

اگر تحلیل‌های قاضی عزیزمحمدی، پرکارترین قاضی جنایی کشور را ملاک قرار دهیم، مسائل ناموسی، سوءظن، اعتیاد و اختلافات مالی اصلی‌ترین دلایل بروز قتل‌های خانوادگی است که بخوبی نشان می‌دهد روان ما آدم‌ها تا چه اندازه به تیمار محتاج است.

این بدبینی‌ها، سوءظن‌ها و اختلاف‌ها اختلالاتی است که در ذهن برخی از ما لانه کرده و اگر قرار است قتل‌های خانوادگی کنترل شود، درمان این اختلالات چاره اصلی آن است.(مریم خباز /گروه جامعه)