آیا تا به حال افرادی را در خیابان دیده اید که سر بزرگی دارند؟علت این بیماری چیست؟با دلگرم همراه باشید تا شما را با این اصطلاح آشنا کنیم.
سر صافی یا پلاژیوسفالی (Plagiocephaly) یا نشانگان سر صاف(flat head syndrome) یا نشانگان سر صاف موضعی(positional P) شکلی از نا برابریی (assymetry) جمجمه اســت که پشت سر و یا سمت راست یا چپ جمجمه صاف (پهن) شده اســت.
این وضعیت در بچههایی به وجود میآید که در دوران نوزادی، در هنگاه خوابیدن همیشه یک ور سرشان روی سطحی صاف مانند گهواره، کالسکه، بالش وتخت نرده دار قرار داده شده اســت.
ریشهشناسی واژه: بخش اول واژه پلاژیوسفالی (پلاژ) (plag)از زیان سانسکریت اســت وبه معنی پهن و صافflat) و گسترده(spread) اســت (مانند واژه پلاژ دریا و واژه پلاک خودرو) > بخش دوم (سفال)(cephal)واژه یونانی اســت.
افزایش آب دور مغزرا اصطلاحاً هیدروسفالی مینامند این بیماری زمانی بوقوع میپیوندد که مایعات اضافیدور مغز را احاطه کنند این مایع را مایع مغزی-نخاعی مینامند کار آن رساندنمواد غذایی به مغز اســت و بعنوان یک سپر حفاظتی برای مغز عمل میکند اگر گردش اینمایع بنابر دلائلی دچار وقفه شود و یا اگر به مقدار زیادی تولید شود.
تجمع آن باعثافزایش فشار درون مغز میگردد و در نتیجه بافت مغز نازکتر میشود و استخوانهای جمجمهبرای آنکه با مایع اضافی سازگاری پیدا کننده کشیده میشوند فشار بر روی مغز میتواندبه مغز آسیب برساند و اگر مداوا نشود بیشتر از 50 درصد کودکان مبتلا به آن از بینمیروند.هیدروسفالی در کودکان به شکل مادر زادی یا اکتسابی رخ می دهد.
در نوع مادرزادی گاها لرزش های شدید دیده می شود .هیدرو سفالی اکتسابی به علت وجود تومور در بطن سوم یا چهارم رخ دهد که سدی در جلوی جریان مایع مغزی – نخاعی در این مسیر بوجود می آید.
هیدرو سفالی در پزشکی به وضعیتی گفته میشود که مایع مغزی - نخاعی تولید شده در شبکه کوروئید, بیش از اندازه در بطن های مغزی ودیگر حفره های مغز انباشته شود و منجر به افزایش حجم آنها میشود.
این افزایش حجم اشغال شده توسط مایع در سیستم عصبی مرکزی بویژه مغز میتواند ناشی از اختلال در توزیع,تشکیل,جریان یا جذب مایع مغزی نخاعی باشد وپی آمد آن افزایش فشار درون جمجمه وآسیب های مغزی وحتی مرگ اســت.
احتمال مرگ این افراد بسیار زیاد اســت و اکثرا در کودکان دیده میشود.در کودکان زیر دو سال به خاطر باز بودن سوتور های کرانیکال(درز های استخوان جمجمه)منجر به بزرگ شدن غیر طبیعی جمجمه میشود.
جمجمه نوزاد از چند استخوان نرم و نازک مجزا درست شده اســت تا سر نوزاد قالب پذیرباشد و بتواند به راحتی از گردن رحم و راه زایمانی مادر عبور کند.
اگر جمجمه نوزادی بزرگتر ار حد معمول باشد (در نوزادانی که مادرشان مرض قند دارد) ممکن اســت در هنگام به دنیا آمدن استخوانهای جمجمه شان کمی روی هم بروند و به طور موقت شکل سر شان دراز یا تیز تر از حد معمول شود، البته این حالت بعد از چند روز یا چندهقته از بین میرود.
بعد از تولد بعضی از جاهای جمجمه نوزاد دارای بافت نرم و شلی اســت که در هنگام معاینه و لمس کردن آرام با نوک انگشتان این نواحی قابل تشخیص اســت، اصطلاحاً این جاهای نرم را ملاج(fontanelle or fontanel) مینامند.
دو تا از این ملاجها در بالای سر اســت که آنها را ملاجهای بالایی(superior F)مینامند، یکی نزدیک کنار بالایی پیشانی و یکی نزدیک قله سر(Cranial Vortex) که به ترتیب آنها را ملاج بالایی پیشین و ملاج بالایی پسین میگویند. همچنین در طرف راست وچپ جمجمه دو ملاج وجود دارد که آنها را ملاجهای طرفی (Lateral F) مینامند.
یکی نزدیک کاسه چشم و یکی در پشت گوش. چون بیشتر رشد مغز انسان بعد از تولد انجام میشود وجود این ملاجها باعث میشود تا مغز نوزاد جای رشد داشته باشد. به تدریج ملاجهای جمجمه نوزاد استخوانی و سفت میگردد و تا حدود دو سالگی استخوانهای جمجمه به همبند(joint)میشوند و جمجمه شکل نهایی خود را پیدا میکند.
بنابر این اگر تا حدود دو سالگی جمجمه نوزاد از یک ور زیر فشار باشد آن ور پهن (صاف) میشود و نشانگان سر صاف پدیدار میشود. اگر استخوانهای سر نوزاد زودتر به هم پیوند شوند سر بچه کوچک باقی میماند و بچه دچار خردسری(microcephaly) میگردد.
برای پیشگیری از صافی سر بهترین کار این اســت که نوزاد به پشت خوابانده شود و پس از بیدار شدن اگر میتواند روزانه چند باردر جهات مختلف کمی سینه خیز برود ودست و پای خودش را حرکت بدهد.
نشانههای تجمع آب در مغز به سن کودک بستگی دارد اگر هنگام تولد با کودکباشد سر بطور غیرطبیعی بزرگ اســت زیرا استخوانهای جمجمه بر اثر مایع به اطراف کشیدهشدهاند و نوزاد در این موارد احتمالاً دچار عارضه اسپینا بیفیدا نیز هست در انواعخفیفتر هیدروسفالی، سر ممکن اســتهنگام تولد طبیعی باشد اما در ماههای بعدی باسرعت زیادی رشد میکند.
هیدروسفالی در سنین بالاتر کودکی نیز دیده میشود که درنتیجه تومور و عفونتهای نظیر مننژیت اســت در موارد اخیر سر به اندازه قابل توجهیبزرگ نمیشود اگر چه مایع اضافی موجود در مغز میتواند علائمی چون سردرد و استفراغرا بوجود آورد علائم نورولوژیکی خفیف شامل ضعف و ناهماهنگی اندامها می باشد 0 هیدروسفالی مادرزادی صرع و مشکلات یادگیری را در پی خواهد داشت 0 در نوع اکتسابی پیش آگهی به علت بروز بستگی دارد
اگر این بیماری در زمان تولد وجود داشته باشد باید هنگام وضع حمل ازطرف دکتر مورد توجه قرار گیرد و بطور منظم سر نوزاد برای آگاهی از اندازه آن مورداندازهگیری قرار گیرد برای تعیین علت دقیق تجمع مایع در مغز ارزیابیهای اولیه ودقیق دکتر متخصص اطفال ضرورت دارد در موارد خفیف میتوان برای جلوگیری از تولیداضافی مایع از داروها استفاده کرد.
در غیر اینصورت به شرط آنکه تجمع آب در مغزپیشرفت زیادی نکرده باشد میتوان از طریق عمل جراحی به رفع آن اقدام کرد برایاینکار تحت بیهوشی لولهای ظریف همراه با یک دریچه یکطرفه را در جمجمه کارمیگذارند و سر دیگر آنرا به یک رگ خونی بزرگ متصل میکنند بدین ترتیب مایع از مغزمستقیماً به جریان خون تخلیه میشود بعد از این اقدامات سر کودک بتدریج به حالتطبیعی بر میگردد و حدود 40 درصد از کودکان بیمار از نظر هوشی رشد نسبتاً طبیعیپیدا میکنند.
(چنانچه در مراحلی بعد از عمل جراحی کودک شما تحریک پذیر شود واستفراغکند احتمال میرود که لوله بسته شده باشد میتوان لوله را عوض کرد یا انسداد آنرابرطرف نمود.
در هر دو نوع درمان عبارت اســت از تعبیه دریچه ای که فشار مایع مغزی – نخاعی را تنظیم می نماید و گاهی اوقات سد و مانع را از بین می برد .
در برخی موارد در هیدروسفالی رشد سر متوقف می شود و دیگر افزایش اندازه پیدا نمی کند.
دربعضی مراکز درمانی برای نوزادان سر صاف زیر دوسال که هنوز درز جمجمه آنها کامل بسته نشده اســت از یک نوع کلاه ویژه (Helmet)استفاده میشود؛ و بعضی مراکز از روشهای طبیعی استفاذه میکنند.
پژوهش منتشر شده از مراکز درمان سر صافی کشورهای اروپایی نشان میدهد که روش کلاه درمانی(Helmet therapy) و روشهای طبیعی (مانند قرار دادن سر بچه در روی تشک شکل پذیر) هرکدام نتایج و عوارض متفاوتی داشته اســت.
و روش کلاه درمانی برای موارد متوسط و شدید سر صافی توصیه شده اســت. التهاب و عرق سوز شدن پوست بچه، درد بر اثر فشار کلاه، ناراحتی از بوی کلاه و مشکلات در آغوش گرفتن بچه ازعوارض کلاه درمانی اســت.
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
آیا تا به حال افرادی را در خیابان دیده اید که سر بزرگی دارند؟علت این بیماری چیست؟با دلگرم همراه باشید تا شما را با این اصطلاح آشنا کنیم.
سر صافی یا پلاژیوسفالی (Plagiocephaly) یا نشانگان سر صاف(flat head syndrome) یا نشانگان سر صاف موضعی(positional P) شکلی از نا برابریی (assymetry) جمجمه اســت که پشت سر و یا سمت راست یا چپ جمجمه صاف (پهن) شده اســت.
این وضعیت در بچههایی به وجود میآید که در دوران نوزادی، در هنگاه خوابیدن همیشه یک ور سرشان روی سطحی صاف مانند گهواره، کالسکه، بالش وتخت نرده دار قرار داده شده اســت.
ریشهشناسی واژه: بخش اول واژه پلاژیوسفالی (پلاژ) (plag)از زیان سانسکریت اســت وبه معنی پهن و صافflat) و گسترده(spread) اســت (مانند واژه پلاژ دریا و واژه پلاک خودرو) > بخش دوم (سفال)(cephal)واژه یونانی اســت.
افزایش آب دور مغزرا اصطلاحاً هیدروسفالی مینامند این بیماری زمانی بوقوع میپیوندد که مایعات اضافیدور مغز را احاطه کنند این مایع را مایع مغزی-نخاعی مینامند کار آن رساندنمواد غذایی به مغز اســت و بعنوان یک سپر حفاظتی برای مغز عمل میکند اگر گردش اینمایع بنابر دلائلی دچار وقفه شود و یا اگر به مقدار زیادی تولید شود.
تجمع آن باعثافزایش فشار درون مغز میگردد و در نتیجه بافت مغز نازکتر میشود و استخوانهای جمجمهبرای آنکه با مایع اضافی سازگاری پیدا کننده کشیده میشوند فشار بر روی مغز میتواندبه مغز آسیب برساند و اگر مداوا نشود بیشتر از 50 درصد کودکان مبتلا به آن از بینمیروند.هیدروسفالی در کودکان به شکل مادر زادی یا اکتسابی رخ می دهد.
در نوع مادرزادی گاها لرزش های شدید دیده می شود .هیدرو سفالی اکتسابی به علت وجود تومور در بطن سوم یا چهارم رخ دهد که سدی در جلوی جریان مایع مغزی – نخاعی در این مسیر بوجود می آید.
هیدرو سفالی در پزشکی به وضعیتی گفته میشود که مایع مغزی - نخاعی تولید شده در شبکه کوروئید, بیش از اندازه در بطن های مغزی ودیگر حفره های مغز انباشته شود و منجر به افزایش حجم آنها میشود.
این افزایش حجم اشغال شده توسط مایع در سیستم عصبی مرکزی بویژه مغز میتواند ناشی از اختلال در توزیع,تشکیل,جریان یا جذب مایع مغزی نخاعی باشد وپی آمد آن افزایش فشار درون جمجمه وآسیب های مغزی وحتی مرگ اســت.
احتمال مرگ این افراد بسیار زیاد اســت و اکثرا در کودکان دیده میشود.در کودکان زیر دو سال به خاطر باز بودن سوتور های کرانیکال(درز های استخوان جمجمه)منجر به بزرگ شدن غیر طبیعی جمجمه میشود.
جمجمه نوزاد از چند استخوان نرم و نازک مجزا درست شده اســت تا سر نوزاد قالب پذیرباشد و بتواند به راحتی از گردن رحم و راه زایمانی مادر عبور کند.
اگر جمجمه نوزادی بزرگتر ار حد معمول باشد (در نوزادانی که مادرشان مرض قند دارد) ممکن اســت در هنگام به دنیا آمدن استخوانهای جمجمه شان کمی روی هم بروند و به طور موقت شکل سر شان دراز یا تیز تر از حد معمول شود، البته این حالت بعد از چند روز یا چندهقته از بین میرود.
بعد از تولد بعضی از جاهای جمجمه نوزاد دارای بافت نرم و شلی اســت که در هنگام معاینه و لمس کردن آرام با نوک انگشتان این نواحی قابل تشخیص اســت، اصطلاحاً این جاهای نرم را ملاج(fontanelle or fontanel) مینامند.
دو تا از این ملاجها در بالای سر اســت که آنها را ملاجهای بالایی(superior F)مینامند، یکی نزدیک کنار بالایی پیشانی و یکی نزدیک قله سر(Cranial Vortex) که به ترتیب آنها را ملاج بالایی پیشین و ملاج بالایی پسین میگویند. همچنین در طرف راست وچپ جمجمه دو ملاج وجود دارد که آنها را ملاجهای طرفی (Lateral F) مینامند.
یکی نزدیک کاسه چشم و یکی در پشت گوش. چون بیشتر رشد مغز انسان بعد از تولد انجام میشود وجود این ملاجها باعث میشود تا مغز نوزاد جای رشد داشته باشد. به تدریج ملاجهای جمجمه نوزاد استخوانی و سفت میگردد و تا حدود دو سالگی استخوانهای جمجمه به همبند(joint)میشوند و جمجمه شکل نهایی خود را پیدا میکند.
بنابر این اگر تا حدود دو سالگی جمجمه نوزاد از یک ور زیر فشار باشد آن ور پهن (صاف) میشود و نشانگان سر صاف پدیدار میشود. اگر استخوانهای سر نوزاد زودتر به هم پیوند شوند سر بچه کوچک باقی میماند و بچه دچار خردسری(microcephaly) میگردد.
برای پیشگیری از صافی سر بهترین کار این اســت که نوزاد به پشت خوابانده شود و پس از بیدار شدن اگر میتواند روزانه چند باردر جهات مختلف کمی سینه خیز برود ودست و پای خودش را حرکت بدهد.
نشانههای تجمع آب در مغز به سن کودک بستگی دارد اگر هنگام تولد با کودکباشد سر بطور غیرطبیعی بزرگ اســت زیرا استخوانهای جمجمه بر اثر مایع به اطراف کشیدهشدهاند و نوزاد در این موارد احتمالاً دچار عارضه اسپینا بیفیدا نیز هست در انواعخفیفتر هیدروسفالی، سر ممکن اســتهنگام تولد طبیعی باشد اما در ماههای بعدی باسرعت زیادی رشد میکند.
هیدروسفالی در سنین بالاتر کودکی نیز دیده میشود که درنتیجه تومور و عفونتهای نظیر مننژیت اســت در موارد اخیر سر به اندازه قابل توجهیبزرگ نمیشود اگر چه مایع اضافی موجود در مغز میتواند علائمی چون سردرد و استفراغرا بوجود آورد علائم نورولوژیکی خفیف شامل ضعف و ناهماهنگی اندامها می باشد 0 هیدروسفالی مادرزادی صرع و مشکلات یادگیری را در پی خواهد داشت 0 در نوع اکتسابی پیش آگهی به علت بروز بستگی دارد
اگر این بیماری در زمان تولد وجود داشته باشد باید هنگام وضع حمل ازطرف دکتر مورد توجه قرار گیرد و بطور منظم سر نوزاد برای آگاهی از اندازه آن مورداندازهگیری قرار گیرد برای تعیین علت دقیق تجمع مایع در مغز ارزیابیهای اولیه ودقیق دکتر متخصص اطفال ضرورت دارد در موارد خفیف میتوان برای جلوگیری از تولیداضافی مایع از داروها استفاده کرد.
در غیر اینصورت به شرط آنکه تجمع آب در مغزپیشرفت زیادی نکرده باشد میتوان از طریق عمل جراحی به رفع آن اقدام کرد برایاینکار تحت بیهوشی لولهای ظریف همراه با یک دریچه یکطرفه را در جمجمه کارمیگذارند و سر دیگر آنرا به یک رگ خونی بزرگ متصل میکنند بدین ترتیب مایع از مغزمستقیماً به جریان خون تخلیه میشود بعد از این اقدامات سر کودک بتدریج به حالتطبیعی بر میگردد و حدود 40 درصد از کودکان بیمار از نظر هوشی رشد نسبتاً طبیعیپیدا میکنند.
(چنانچه در مراحلی بعد از عمل جراحی کودک شما تحریک پذیر شود واستفراغکند احتمال میرود که لوله بسته شده باشد میتوان لوله را عوض کرد یا انسداد آنرابرطرف نمود.
در هر دو نوع درمان عبارت اســت از تعبیه دریچه ای که فشار مایع مغزی – نخاعی را تنظیم می نماید و گاهی اوقات سد و مانع را از بین می برد .
در برخی موارد در هیدروسفالی رشد سر متوقف می شود و دیگر افزایش اندازه پیدا نمی کند.
دربعضی مراکز درمانی برای نوزادان سر صاف زیر دوسال که هنوز درز جمجمه آنها کامل بسته نشده اســت از یک نوع کلاه ویژه (Helmet)استفاده میشود؛ و بعضی مراکز از روشهای طبیعی استفاذه میکنند.
پژوهش منتشر شده از مراکز درمان سر صافی کشورهای اروپایی نشان میدهد که روش کلاه درمانی(Helmet therapy) و روشهای طبیعی (مانند قرار دادن سر بچه در روی تشک شکل پذیر) هرکدام نتایج و عوارض متفاوتی داشته اســت.
و روش کلاه درمانی برای موارد متوسط و شدید سر صافی توصیه شده اســت. التهاب و عرق سوز شدن پوست بچه، درد بر اثر فشار کلاه، ناراحتی از بوی کلاه و مشکلات در آغوش گرفتن بچه ازعوارض کلاه درمانی اســت.
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی