محمد احمدی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه و پژوهشگر طب سنتی ایران در خصوص تدابیر تغذیه‌ای برای کاهش عوارض گرمایی به جام‌جم می‌گوید: در تابستان به علت شدت یافتن گرمای هوای بیرون و کشیده شدن جریان خون و حرارت به سمت خارج بدن، قوه هاضمه ضعیف شده و بنابراین باید حجم غذاهای مصرفی را کاهش داد. از طرفی نوع غذاهای مصرفی باید طوری انتخاب شود که زیاد به دستگاه گوارش فشار نیاورد. خوردن غذاهایی چون کله‌پاچه، آش رشته، حلیم، غذاهای سرخ‌کردنی و پرادویه و شور در این فصل توصیه نمی‌شود.
به گفته احمدی بهترین غذاها در این فصل سوپ جو، آب دوغ خیار و آش‌هایی است که در آنها از آلو، انار، غوره و تمرهندی استفاده شده باشد. همچنین خورش‌هایی مانند آلو اسفناج و کدو توصیه میشود. این کارشناس ارشد تغذیه در خصوص میوه‌های تابستان اظهار می‌کند اغلب این میوه‌ها دارای طبیعت سرد و تر هستند و مصرف متعادل آنها خوب است اما افراط در خوردن آنها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود؛ چرا که میتواند رطوبت غیرطبیعی بدن را افزایش داده و استعداد ابتلا به مشکلات گوارشی را در فرد فراهم کند.
برای رفع تهوع در گرما چه بخوریم؟
احمدی در پاسخ به این پرسش که برای رفع بی‌اشتهایی و حالت تهوع و سردرد که بخصوص در این فصل سراغ برخی افراد بویژه جوانان دارای مزاج گرم و خشک می‌آید چه توصیه‌ای دارید، می‌گوید شربت‌های طبیعی مانند سکنجبین، آلبالو، آبلیمو، عناب، تمرهندی، زرشک، خاکشیر، تخم خرفه، کاسنی و شاتره برای رفع این حالات بسیار موثرند و افرادی که در این فصل به اسهال دچار می‌شوند باید از مصرف شیرینی‌ها و چربی‌ها پرهیز کنند. اما اگر این حالات ادامه یافت برای تشخیص دقیق مشکل به پزشک مراجعه کنند.
این پژوهشگر با اشاره به این که باید در این فصل از فعالیت‌های شدید بدنی پرهیز کرد می‌گوید بهتر است افراد در ساعات خنک مانند ابتدا یا انتهای روز فعالیت بدنی داشته باشند. البته به گفته احمدی این به آن معنا نیست که فرد اصلا گرمای تابستان را احساس نکند و مرتب جلوی کولر باشد، منظور این است که فرد در ساعات بین 10 صبح تا 2 بعداز‌ظهر کمتر در مجاورت با نور خورشید قرار گیرد. وی به مهمترین فایده تعریق در گرمای تابستان اشاره می‌کند و می‌گوید این تعریق به پاکسازی بدن از مواد زائد و سموم کمک بسزایی می‌کند.
گرمازدگی؛ خطرناک ترین عارضه
وقتی فرد به مدت طولانی در معرض هوای گرم قرار گیرد بدون این که آب کافی بنوشد گرمازده میشود. دکتر نازلی نمازی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و پژوهشگر طب سنتی ایران در این خصوص به جام‌جم می‌گوید درهوای گرم بدن سعی می‌کند با انبساط عروق سطحی پوست و تعریق، به تنظیم دمای بدن پرداخته و دمای افزایش یافته را کاهش دهد. اما وقتی بدن کم آب شده و گرمای شدید یا گرما با رطوبت همراه میشود اختلال در تنظیم دمای بدن پیش می‌آید و گرمازدگی رخ می‌دهد. کرختی، سستی، ضعف، خستگی، سردرد، بد خلقی و در برخی اوقات احساس تهوع و استفراغ از علائم گرمازدگی است که اگر بموقع به آن رسیدگی نشود سبب بیهوشی میشود.
قبل از تشنگی آب بنوشید
یکی از مسائل مهم در پیشگیری از گرمازدگی، مصرف مایعات کافی بخصوص آب است. به گفته این متخصص تمام افراد بویژه افراد در معرض خطر (کودکان، سالمندان و زنان باردار) باید در طول روزهای تابستان نسبت به روزهای دیگر مقدار بیشتری آب بنوشند و هنگام تردد در خارج از منزل، بطری آب به همراه داشته باشند تا میزان آبی را که با تعریق از بدن دفع میشود جبران کنند. دکتر نمازی تصریح می‌کند متاسفانه اغلب افراد تنها در مواقعی که احساس تشنگی می‌کنند آب می‌نوشند، در صورتی که قبل از این که بدن آب خود را از دست بدهد و حس تشنگی در پاسخ به این کم آبی ایجاد شود، باید آب مصرف شود. به گفته این متخصص افراد سالمند به دلیل تکرر ادرار معمولا آب و مایعات کمتری استفاده می‌کنند و حس تشنگی نیز در این افراد دیرتر ظاهر میشود، بنابراین بیشتر از دیگران در معرض خطر کم آبی و گرمازدگی هستند که حتما باید عادت اشتباه کم نوشیدن آب در این دسته افراد اصلاح شود.
هر نوشیدنی به رفع کم آبی کمک نمی‌کند
میانگین مصرف روزانه مایعات، حداقل هشت تا ده لیوان آب یا نوشیدنی‌های غیرکافئینه است. به گفته دکتر نمازی چای، قهوه و نسکافه به دلیل ادرار آور بودن نمی‌توانند مانند آب تامین کننده مایعات بدن و در پیشگیری از گرمازدگی مفید باشند. به توصیه این متخصص در فصل تابستان از چای کمرنگ به جای چای یا قهوه غلیظ استفاده کنید و برای آن که آب را جایگزین هر نوشیدنی دیگری کنید آن را با چند قطره آب لیموی تازه یا چند برگ نعناع طعم دار کنید تا تمایل به مصرف آب بیشتر شود، ضمن این که مصرف نوشیدنی‌های شیرین همچون آبمیوه‌های صنعتی و نوشابه‌های گازدار را به حداقل برسانید و نکته قابل توجه این که به هیچ عنوان برای رفع تشنگی از آب یخ استفاده نکنید. آب یخ پیش از آن که نیاز بدن را به آب تامین کند، به دلیل بروز انقباضاتی در سیستم گوارشی افراد را به صورت کاذب سیراب می‌کند و به مرور بدن با کم آبی مواجه میشود.
سبزیجات را از قلم نیندازید
راهکار دیگر برای پیشگیری از گرمازدگی و تامین آب بدن، افزایش مصرف میوه و سبزیجات است. به گفته دکتر نمازی میوه و سبزیجات به تعادل آب و الکترولیت‌‌ها و املاح بدن کمک می‌کند. این متخصص می‌افزاید در کنار غذاهای خود از سبزیجات تازه خام همچون سبزی خوردن، کاهو، خیار و گوجه یا از سبزیجات پخته نظیر اسفناج، هویج، کرفس، کنگر، قارچ و لوبیا سبز استفاده کنید. سالاد بدون سس با لیموی تازه، لبنیات بویژه شیر در میان وعده و ماست به همراه غذا یا به عنوان میان‌وعده همراه با سبزیجات و دوغ به شرط این که کم نمک یا بدون نمک باشد و شربت‌های خانگی کم شکر که با تخم ریحان، تخم اسفرزه و خاکشیر تهیه شده باشد در رفع تشنگی و پیشگیری از گرمازدگی بسیار مفید است. به گفته این متخصص تغذیه برای پیشگیری از مسمومیت‌های غذایی در این فصل که با علائمی از جمله شکم درد، اسهال، تهوع و استفراغ همراه است از لبنیات بخصوص شیر و ماست پروبیوتیک که به رشد باکتری‌های مفید در روده کمک و سیستم گوارشی و ایمنی بدن را تقویت می‌کند استفاده کنید.
فاخره بهبهانی