از سوی دیگر، طبیعی بودن تست‌های تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست. به بیان دیگر در گواتر ساده، تست‌های تیروئید طبیعی هستند و طبیعی بودن تست‌ها به معنای نبود گواتر نیست. به همین علت، این بیماری حتما باید با معاینه تشخیص داده شود و تست‌های آزمایشگاهی فقط برای تشخیص نوع گواتر استفاده میشود.
دکتر علیرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد درون‌ریز در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این بیماری توضیح می‌دهد: گواتر در هر سنی دیده میشود و در مناطقی که کمبود ید شیوع بیشتری دارند و نواحی اندمیک محسوب می‌شوند، بیشتر شیوع دارد. البته این بیماری در سنین نوجوانی شایع‌تر است، ولی در حال حاضر که در برخی مناطق دنیا کمبود ید از بین رفته است، گواتر در هر سنی میتواند رخ دهد. گرچه شاید افزایش نیاز‌های فیزیولوژیک زمان رشد و بلوغ در آن نقش داشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر این که علت گواتر بخوبی مشخص نشده است، می‌گوید: با این حال، هنوز هم در مناطقی از دنیا که کمبود ید وجود دارد این موضوع اصلی ترین عامل بروز گواتر است. البته در برخی نواحی مصرف برخی مواد گواترزا مانند ترکیبات حاوی تیو سیانات یا پرکلرات یا برخی میکروب‌ها در آب به عنوان علل گواتر شناخته شده‌اند، ولی امروزه معتقدند برخی ایمونوگلوبولین‌ها (ازمولکول‌های خون که در سیستم ایمنی فعال هستند) که محرک رشد غده تیروئید هستند نیز می‌توانند در بروز گواتر‌های غیر اندمیک نقش داشته باشند.
گواتر کم‌کار و پرکار
از نظر عملکردی، گواتر به سه نوع گواتر ساده، کم‌کار و پرکار تقسیم میشود. شایع‌ترین نوع گواتر، ساده است که در این نوع فقط اندازه غده تیروئید بزرگ میشود، ولی چون میزان هورمون‌های تیروئید طبیعی است علامت چندانی بجز بزرگی غده ندارند.
این متخصص غدد با تاکید بر این که کمکاری ملایم تیروئید ممکن است علامت چندانی نداشته باشد و فقط در یک بررسی اتفاقی آزمایشگاهی تشخیص داده شود یا علائم غیراختصاصی مثل ضعف و بی‌حالی یا خستگی داشته باشند، می‌افزاید: کمکاری تیروئید در همه اعضای بدن ممکن است علامت ایجاد کند. احساس سرما، خشکی پوست، ریزش و زبری مو، شکنندگی ناخن، یبوست، افزایش مختصر وزن، اختلال در عادت ماهانه، تغییر اشتها، تغییرات خلق و افسردگی یا حتی کندی ضربان قلب و فشار خون از علائم کمکاری تیروئید محسوب می‌شوند.
وی تاکید می‌کند: اما در پرکاری، برعکس علائم کمکاری دیده میشود. یعنی فرد دچار اضطراب و بی‌قراری، تپش قلب، تعریق، احساس گرما، عصبانیت و تحریک‌پذیری، کاهش وزن شدید و افزایش اشتها، افزایش دفعات اجابت مزاج، اسهال، تغییر در عادت ماهانه در خانم‌ها، بی‌نظمی ضربان قلب، افزایش فشار خون و ریزش موها و تغییراتی در بستر ناخن‌ها یا بیرون زدن کره چشم یا خیرگی در نگاه، در موارد پیشرفته دوبینی و اشک ریزش و اختلال در دید ممکن است رخ دهد.
هر فشاری در جلوی گردن، گواتر نیست
گواتر ساده فقط در موارد پیشرفته علائم فشاری در گردن ایجاد می‌کند و جز برجستگی غده در جلوی گردن علامت دیگری ندارد.
دکتر استقامتی با بیان این مطالب تاکید می‌کند: احساس خفگی که شکایت شایعی میان مردم است در اغلب موارد، ارتباطی به گواتر ندارد. البته باید توجه داشت وقتی تیروئید رشد می‌کند بیماری گواتر ایجاد میشود که معمولا رشد آن یکدست و یکنواخت است، اما در عده‌ای ممکن است این رشد به صورت غیریکنواخت و جزیره‌ای رخ دهد و ایجاد یک یا چند گره در بافت تیروئید کند که به آن گواتر چند گره‌ای گفته میشود. نکته مهم اینجاست که به دلیل تداوم رشد غده در این حالت ممکن است تکثیر غیر عادی یعنی افزایش ریسک سرطانی شدن رخ دهد.
پیشگیری با استفاده از نمک ید‌دار
در حال حاضر، بجز استفاده از نمک ید‌دار در غذا روش جدی دیگری برای پیشگیری از گواتر وجود ندارد و مصرف رژیم‌های غذایی خاصی برای درمان یا پیشگیری به طور کلی توصیه نمی‌شود.
دکتر استقامتی با اشاره به بحث درمان گواتر می‌گوید: در گواتر کم‌کار یا ساده از قرص لوتیروکسین برای درمان استفاده می‌کنیم و در پرکاری نیز از دارو یا ید رادیو اکتیو یا در مواردی جراحی بهره گرفته میشود. در واقع در گواتر‌های حجیم و بسیار بزرگ یا در مواردی که پرکاری تیروئید به درمان طبی پاسخ نمی‌دهد یا در تومور‌های تیروئید، جراحی توصیه میشود. البته یکی دیگر از موارد جراحی، خواست خود بیمار از نظر زیبایی است.
پونه شیرازی
دانش و سلامت