تیرویید یک غدهٔ درون ریز است که در قسمت عرضی حنجره و جلوی گلو قرار دارد. این غده دو هورمون مختلف به نامهای T۴ (تیروکسین) و T۳ (تری یودوتیرونین) ترشح میکند که مسئولیت تنظیم متابولیسم بدن را بر عهده داشته و سرعت واکنشهای بدن را کنترل میکند. بدن ما با این دو هورمون پیامهایی برای سوزاندن انرژی و تنظیم متابولیسم دریافت میکند به این ترتیب تیرویید مسئول توانمندی بدن در سوزاندن چربیها، تنظیم وزن و مدت زمان خواب است.
زمانی که غده تیرویید کم کار میشود متابولیسم بدن کند شده و منجر به بروز علایمی نظیر چاقی، خستگی دایم، شکننده شدن و یا ریزش مو، نفخ، شکننده شدن ناخنها، گزگز پوست، بیحالی و بدخلقی، اختلالات حافظه و فراموشی، افسردگی، گرفتگی عضلات به خصوص در دستها و مشکلات پوستی (خشکی پوست، لکههای پوستی) در فرد مبتلا میشود.
کم کاری تیرویید با یک آزمایش خون ساده قابل تشخیص است و داروهایی هم برای کمک به تنظیم عملکرد این غده وجود دارد.
به طور کلی میتوان گفت اختلالات تیروییدی مانند سایر اختلالات اندوکرین طیف وسیعی از علایم را ایجاد میکنند که به علت نقش گسترده آنها در ارگانهای مختلف بدن و تنظیم متابولیسم است.
ریزش مو از جمله اختلالات شایع و گستردهای است که یکی از دلایل آن میتواند اختلالات تیرویید به علت برهم خوردن تعادل برخی هورمونها و از بین رفتن فولیکولهای مو باشد. اولین گام برای درمان این عارضه تشخیص علت آن توسط پزشک است زیرا با توجه به گستردگی علل ریزش مو ارتباط آن با مشکلات تیروییدی باید به خوبی بررسی شود. به عنوان مثال ریزش مو میتواند تحت تاثیر استرس، رژیم غذایی نامناسب، برخی بیماریها مانند بیماریهای پوستی و سیستم ایمنی، برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی و سرطانها، افزایش سن، بارداری قرار گیرد.
تاثیر رژیمهای غذایی بر ریزش مو
کمبودهای غذایی خاص مانند کمبود پروتیین، آهن و روی میتواند از علل ریزش مو باشد. آن دسته از اختلالات ریزش مو که با کمبودهای غذایی همراه هستند معمولا در افراد دارای تغذیه نامناسب به همراه اختلالات خوردن و رژیمهای غذایی ناسالم مشاهده میشوند. اختلالات جذب گوارشی و برخی بیماریها نیز ممکن است بر دریافت ناکافی مواد مغذی موثر باشند. در صورتی که فرد به علت اختلالات تغذیهای به ریزش مو مبتلا شده باشد در درجه اول اصلاح رژیم غذایی توصیه میشود.
با صلاحدید متخصصان مربوطه استفاده از مولتی ویتامین یا برخی مکملهای خاص ممکن است در بهبود شرایط موثر باشد.
شایعترین علت ریزش مو در خانمها کمبود آهن و روی است
کمبود آهن که اغلب اوقات همراه با کمبود سایر مواد مغذی مانند روی است از شایعترین علل ریزش مو در خانمها محسوب میشود که برای حل این مساله افزایش کیفیت پروتیین باید مورد توجه قرار گیرد. انواع گوشتها، غذاهای دریایی، تخم مرغ، حبوبات و لبنیات کم چرب باید به تناوب مورد استفاده قرار بگیرد. مصرف مناسب اسیدهای چرب ضروری مانند چربیهای امگا ۳ از طریق غذاهای دریایی، روغنهای گیاهی و مغزها نیز توصیه میشوند.
برای تامین مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت موها انواع ویتامینها، پروتیینها، مواد معدنی و استفاده از مواد متنوع در همه گروههای غذایی شامل غلات کامل، گوشتها و لبنیات، میوهها و انواع سبزیهای تازه به افراد توصیه میشود. همچنین خودداری از رژیمهای کاهش وزن ناگهانی و مصرف بیش از حد و خودسرانه ویتامینها به علت اثرات نامناسب بر سلامت موها باید مورد توجه قرار گیرد.
تاثیر کم کاری تیرویید بر اضافه وزن
بیماران مبتلا به کم کاری تیرویید به علت کاهش میزان متابولیسم یا سوخت و ساز بدن با افزایش وزن روبرو میشوند و کاهش وزن نیز در آنها با دشواری بیشتری همراه است.
اختلالات اندوکرین بسیار پیچیده است و در مواردی مانند کم کاری تیروییدی معمولا بیمار تنها با دریافت دارو قادر به بازیابی وزن گذشته خود نمیباشد بنابر این تنظیم برنامه غذایی و افزایش فعالیت بدنی در کنار دارو و درمانیهای رایج باید مورد توجه قرار بگیرد.
دریافت انرژی متناسب با نیازهای بدن در درجه اول حایز اهمیت است. در چارچوب یک رژیم غذایی با انرژی متعادل، تغییر نوع مواد غذای نیز دارای اهمیت است. جایگزینی گروههای غذایی سالم و غنی از مواد مغذی مانند انواع میوهها و سبزیها، غلات حاوی سبوس و پروتیینهای با کیفیت بالا و کم چرب به جای مصرف مقادیر بالا چربیهای اشباع و ترانس، غذاهای بیش از حد شور و شیرین، نوشیدنیهای ناسالم و فست فودها به کنترل وزن در همه افراد کمک میکند.
افزایش فعالیت بدنی و ورزش منظم نیز به تنظیم تعادل انرژی دریافتی و مصرفی کمک میکند، همچنین توصیه میشود افراد به ورزشهایی با شدت متوسط در اکثر روزهای هفته بپردازند.
تاثیر کلسیم بر کاهش وزن
اگر چه اثرات کلسیم بر توده چربی بدن و تنظیم وزن در برخی مطالعات مورد توجه قرار گرفته است اما باید توجه داشت که میزان کلسیم مصرفی نیز باید در حد متعادل باشد و از سهمهای روزانه لبنیات تجاوز نکند.
لبنیات مصرفی نباید از نوع پرچرب باشند و به طور کلی رعایت همه اجزا رژیم غذایی سالم و در واقع یک الگوی غذایی مناسب دارای اهمیت بیشتری نسبت به یک ماده مغذی خاص مانند کلسیم است که این مساله در افراد دارای متابولیسم غیرطبیعی مانند اختلالات تیروییدی اهمیت بیشتری دارد.
عنصر ید برای تولید هورمونهای تیرویید لازم و ضروری است از این رو مصرف کافی ید و کاهش مواد غذایی که با جذب آن تداخل دارند برای مبتلایان به کم کاری تیروئید حایز اهمیت است. منابع غنی ید شامل نمک یددار به شرط مصرف در میزان نرمال، غذاهای دریایی و مغزها همچنین دریافت مقادیر کافی از انواع ویتامینها و مواد معدنی به ویژه ویتامینهای گروه B (ب) به این بیماران توصیه میشود.
مصرف برخی سبزیهای خام مانند انواع کلمها (بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل) و اسفناج میتوانند با جذب ید تداخل داشته باشد. (دکتر مهدی شادنوش - متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی/ ایرنا)
مهران زمان زاده گفت: تیروئید غدهای با وزن 12 الی 30 گرم با شکلی شبیه سپر یا پروانه در قسمت پایین و جلوی گردن قرارگرفته است و وظیفه اصلی آن تولید هورمونهایی برای تنظیم سوختوساز بدن است.
وی ادامه داد: این هورمونها در دوران جنینی و نوزادی نقش حیاتی در رشد، افزایش هوش، تمایز سلولی را بر عهده دارند و در افراد بالغ حفظ تعادل سوختوساز، کارکرد طبیعی سایر غدد بدن و ایفای نقش دیگر هورمونها را میسر میکنند.
به گزارش سلامت نیوز، این متخصص بیماریهای غدد گفت: گواتر فقط به معنی بزرگی تیرویید است و داشتن یک تیروئید بزرگ لزوماً نشانه اختلال کارکرد آن نیست. همچنین گواتر در خانمها شایعتر از آقایان است. کمکاری تیروئید نیز به حالتی گفته میشود که میزان تولید هورمون تیروئید، کمتر از مقدار موردنیاز بدن باشد و کمبود ید بهعنوان شایعترین علت کمکاری تیروئید در سراسر جهان شناختهشده است.
زمان زاده تصریح کرد: از علائم عمده کمکاری تیروئید خستگی و خوابآلودگی، خشکی پوست و ریزش مو، احساس سرما و خشونت صدا، اختلال عادت ماهانه، یبوست و افزایش وزن بدون اشتهای زیاد است.
وی افزود:پرکاری تیروئید به وضعیت افزایش بیش از حد هورمون تیروئید در بدن گفته میشود و از علائم آن میتوان عدم تحمل گرما و تعریق فراوان، تپش قلب و ضعف و خستگی، کاهش وزن علیرغم افزایش اشتها، اسهال و تکرار ادرار را نام برد.
این متخصص بیماریهای داخلی غدد گفت: در سراسر جهان، بهطور متوسط از هر چهار هزار نوزاد یک مورد به کمکاری مادر زادی تیروئید دچار هستند. امروزه توصیه میشود برای تشخیص تیروئید نوزادان، در روز سوم الی پنجم تولد نمونهگیری خون از پاشنه پا انجام شود؛ میانگین بروز این بیماری در کشور ما حدود یک مورد در هر هزار تولد زنده است.
وی افزود: برای درمان کمکاری تیروئید باید پس از تشخیص بیماری توسط معاینات بالینی و تستهای آزمایشگاهی، درمان را با دارو آغاز کرد و با انجام آزمایشها به فاصله 2 ماه و سپس هر 6 ماه یا سالانه بهبود کامل بیماری را پیگیری کرد. پیگیری درمان در کودکان، خانمهای باردار و بیماران قلبی و عروقی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
این متخصص بیماریهای داخلی غدد یادآور شد: در بیشتر موارد اثرات بهبود بیماری به آهستگی و اغلب با کاهش ورم بدن ظاهر میشود ولی ممکن است حتی تا 4 الی 6 ماه پس از شروع درمان، بهبود چشمگیری حاصل نشود.
زمان زاده گفت: از آنجاییکه کمکاری تیروئید مادر ممکن است تکامل عصبی جنین را بهویژه در سهماهه اول تحت تأثیر قرار دهد لذا در زنان دارای سابقه کمکاری تیروئید یا آنهایی که در معرض خطر کمکاری تیروئید در طی بارداری هستند باید پیش از حاملگی یا در مراحل اولیه آن، وضعیت هورمونهای تیروئید توسط پزشک متخصص موردبررسی قرار گیرد.
وی یادآور شد: مصرف قرص لووتیروکسین برای مادران بارداری که قبلاً تحت درمان کمکاری تیروئید بودهاند به میزان موردنیاز حدود پنجاهدرصد افزایشیافته و پس از زایمان به مقدار قبلی بازگردانده میشود و باید برای درمان پرکاری تیروئید طی دوران حاملگی نیز از داروهای ضد تیروئید طبق تجویز پزشک استفاده شود.
از سوی دیگر، طبیعی بودن تستهای تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست. به بیان دیگر در گواتر ساده، تستهای تیروئید طبیعی هستند و طبیعی بودن تستها به معنای نبود گواتر نیست. به همین علت، این بیماری حتما باید با معاینه تشخیص داده شود و تستهای آزمایشگاهی فقط برای تشخیص نوع گواتر استفاده میشود.
دکتر علیرضا استقامتی، فوقتخصص غدد درونریز در گفتوگو با جامجم درباره این بیماری توضیح میدهد: گواتر در هر سنی دیده میشود و در مناطقی که کمبود ید شیوع بیشتری دارند و نواحی اندمیک محسوب میشوند، بیشتر شیوع دارد. البته این بیماری در سنین نوجوانی شایعتر است، ولی در حال حاضر که در برخی مناطق دنیا کمبود ید از بین رفته است، گواتر در هر سنی میتواند رخ دهد. گرچه شاید افزایش نیازهای فیزیولوژیک زمان رشد و بلوغ در آن نقش داشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر این که علت گواتر بخوبی مشخص نشده است، میگوید: با این حال، هنوز هم در مناطقی از دنیا که کمبود ید وجود دارد این موضوع اصلی ترین عامل بروز گواتر است. البته در برخی نواحی مصرف برخی مواد گواترزا مانند ترکیبات حاوی تیو سیانات یا پرکلرات یا برخی میکروبها در آب به عنوان علل گواتر شناخته شدهاند، ولی امروزه معتقدند برخی ایمونوگلوبولینها (ازمولکولهای خون که در سیستم ایمنی فعال هستند) که محرک رشد غده تیروئید هستند نیز میتوانند در بروز گواترهای غیر اندمیک نقش داشته باشند.
گواتر کمکار و پرکار
از نظر عملکردی، گواتر به سه نوع گواتر ساده، کمکار و پرکار تقسیم میشود. شایعترین نوع گواتر، ساده است که در این نوع فقط اندازه غده تیروئید بزرگ میشود، ولی چون میزان هورمونهای تیروئید طبیعی است علامت چندانی بجز بزرگی غده ندارند.
این متخصص غدد با تاکید بر این که کمکاری ملایم تیروئید ممکن است علامت چندانی نداشته باشد و فقط در یک بررسی اتفاقی آزمایشگاهی تشخیص داده شود یا علائم غیراختصاصی مثل ضعف و بیحالی یا خستگی داشته باشند، میافزاید: کمکاری تیروئید در همه اعضای بدن ممکن است علامت ایجاد کند. احساس سرما، خشکی پوست، ریزش و زبری مو، شکنندگی ناخن، یبوست، افزایش مختصر وزن، اختلال در عادت ماهانه، تغییر اشتها، تغییرات خلق و افسردگی یا حتی کندی ضربان قلب و فشار خون از علائم کمکاری تیروئید محسوب میشوند.
وی تاکید میکند: اما در پرکاری، برعکس علائم کمکاری دیده میشود. یعنی فرد دچار اضطراب و بیقراری، تپش قلب، تعریق، احساس گرما، عصبانیت و تحریکپذیری، کاهش وزن شدید و افزایش اشتها، افزایش دفعات اجابت مزاج، اسهال، تغییر در عادت ماهانه در خانمها، بینظمی ضربان قلب، افزایش فشار خون و ریزش موها و تغییراتی در بستر ناخنها یا بیرون زدن کره چشم یا خیرگی در نگاه، در موارد پیشرفته دوبینی و اشک ریزش و اختلال در دید ممکن است رخ دهد.
هر فشاری در جلوی گردن، گواتر نیست
گواتر ساده فقط در موارد پیشرفته علائم فشاری در گردن ایجاد میکند و جز برجستگی غده در جلوی گردن علامت دیگری ندارد.
دکتر استقامتی با بیان این مطالب تاکید میکند: احساس خفگی که شکایت شایعی میان مردم است در اغلب موارد، ارتباطی به گواتر ندارد. البته باید توجه داشت وقتی تیروئید رشد میکند بیماری گواتر ایجاد میشود که معمولا رشد آن یکدست و یکنواخت است، اما در عدهای ممکن است این رشد به صورت غیریکنواخت و جزیرهای رخ دهد و ایجاد یک یا چند گره در بافت تیروئید کند که به آن گواتر چند گرهای گفته میشود. نکته مهم اینجاست که به دلیل تداوم رشد غده در این حالت ممکن است تکثیر غیر عادی یعنی افزایش ریسک سرطانی شدن رخ دهد.
پیشگیری با استفاده از نمک یددار
در حال حاضر، بجز استفاده از نمک یددار در غذا روش جدی دیگری برای پیشگیری از گواتر وجود ندارد و مصرف رژیمهای غذایی خاصی برای درمان یا پیشگیری به طور کلی توصیه نمیشود.
دکتر استقامتی با اشاره به بحث درمان گواتر میگوید: در گواتر کمکار یا ساده از قرص لوتیروکسین برای درمان استفاده میکنیم و در پرکاری نیز از دارو یا ید رادیو اکتیو یا در مواردی جراحی بهره گرفته میشود. در واقع در گواترهای حجیم و بسیار بزرگ یا در مواردی که پرکاری تیروئید به درمان طبی پاسخ نمیدهد یا در تومورهای تیروئید، جراحی توصیه میشود. البته یکی دیگر از موارد جراحی، خواست خود بیمار از نظر زیبایی است.
پونه شیرازی
دانش و سلامت
به گزارش جام جم آنلاین ، بسیاری از این افراد مدتهاست از اضافه وزن رنج میبرند یا چاق هستند. سؤال اصلی این است: آیا کمکاری تیروئید از عوامل شایع چاقی است؟ جواب این سوال قطعا منفی است.
عامل اصلی چاقی پرخوری و کم تحرکی است و کمکاری تیروئید اصولا موجب چاقی نمیشود. متاسفانه کمکاری تیروئید شیوع زیادی دارد و بدون شک یکی از مهمترین دلایل افزایش شیوع این بیماری در سالهای اخیر، فراوانی روز افزون بیماری هاشیموتوست. با وجود این باید بدانیم بیماری کمکاری تیروئید فقط وقتی خیلی شدید میشود با کلفت شدن پوست و زیاد شدن مایع زیر پوست ایجاد دو تا سه کیلوگرم افزایش وزن میکند و چاقی را نمیتوان به این بیماری نسبت داد.
اما علت افزایش شیوع هاشیموتو چیست؟
بیماریهای خودایمنی بر اثر تماس انسانها با مواد خوراکی مصنوعی، آلودگیهای صنعتی و اشعههای مضر ایجاد میشود و امروزه که این تماسها روزبهروز رو به افزایش است، شیوع بیماریهایی مثل اماس و هاشیموتو دور از انتظار نیست. شاید یکی دیگر از علل ازدیاد بیماران مبتلا به هاشیموتو زیادی ید مصرفی باشد. سالها قبل به خاطر کمبود ید و شیوع زیاد گواتر تصمیم گرفته شد به نمک خوراکی ید اضافه شود. اضافه شدن ید بسیاری از مشکلات ناشی از کمبود ید بخصوص در خانمهای باردار و کودکان را کاهش داده است؛ ولی متاسفانه مصرف نمک در بسیاری از خانوادهها بیش از حد لزوم است. این مصرف زیاد نهتنها میتواند عامل افزایش فشار خون و سنگ کلیه باشد، بلکه به خاطر مصرف ید که در نمک مخلوط است میتواند شیوع هاشیموتو را زیاد کند.
علائم بیماری کمکاری تیروئید چیست؟
علائم بیماری خیلی معمولی است و بیشتر مواقع دیر تشخیص داده میشود. احساس خستگی، سرما، یبوست، زیاد شدن ضخامت پوست، خشکی و سردی پوست، پفآلودگی صورت و بدن و خوابآلودگی زیاد از علائم این بیماری است. اختلال در خونریزیهای ماهانه در زنان نیز از علائم مهم کمکاری تیروئید است.
تشخیص کمکاری تیروئید با آزمایش خون است. با اندازهگیری هورمونهای تیروئید که شامل T3، T4 و هورمون تنظیمکننده تیروئید (TSH) است. در این افراد اگر بخواهیم در تشخیص یک قدم جلوتر برویم و علت بیماری را بیابیم باید به دنبال آنتیبادی ضدتیروئید باشیم. اگر این مواد در خون بالا باشد (که آن هم در آزمایش خون مشخص میشود) علت بیماری هاشیموتو تشخیص داده میشود و بیمار تا پایان عمر باید دارو مصرف کند.
قرص لووتیروکسین که همان هورمون اصلی تیروئید است برای درمان بیماری کمکاری تیروئید استفاده میشود. استفاده صحیح از این دارو بخوبی همه علائم بیماری را کنترل میکند.
دکتر رضا کریمی
فوقتخصص بیماریهای غدد و متابولیسم
به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایسنا، دکتر حسن گنجیزاده زواره، با بیان اینکه کمکاری تیروئید بیماری است که غده تیروئید مقادیر کافی از هورمونهای مهم و اختصاصی این غده را، تولید نمیکند، اظهار کرد: زنان بویژه زنان بالای ۵۰ سال، احتمال بیشتری دارد که به کمکاری تیروئید مبتلا شوند.
وی ادامه داد: باید بدانید که به دلیل فعالیتهای مرتبط با هورمونهای مترشحه از تیروئید، کمکاری تیروئید تعادل طبیعی واکنشهای شیمیایی بدن را مختل میکند.
گنجیزاده اضافه کرد: کمکاری تیروئید در مراحل اولیه به ندرت سبب ظهور علایم بیماری میشود، ولی در اغلب مواقع، کمکاری تیروئید درمان نشده، میتواند سبب ایجاد شماری از اختلالات در سلامتی نظیر چاقی، درد مفصل، ناباروری و بیماری قلبی شود.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم با اشاره به اینکه خوشبختانه برای تشخیص کمکاری تیروئید آزمایشهای دقیق سنجش عملکرد تیروئید در دسترس هستند، افزود: درمان کمکاری تیروئید با هورمونهای تیروئید صنعتی معمولا راحت، ایمن (وقتی که دوز مناسبی از دارو مصرف شود) و موثر است.
گنجیزاده با تاکید براینکه علایم و نشانههای بیماری تیروئید بسیار گسترده است و به مقدار عدم کفایت هورمونی بستگی دارد، اظهار کرد: در اختلال هورمونی، حتی اگر در مراحل اولیه، عوارض این بیماری ظاهر نشود، پس از گذشت سالها، اغلب عارضه دچار پیشرفت و شدیدتر شدن میشود.
وی بیان کرد: در ابتدا به ندرت ممکن است که فرد متوجه نشانههای کمکاری تیروئید نظیر خستگی و کسلشدن شود و به سهولت آنها را به پیری و افزایش سن خود نسبت دهد و توجه چندانی نکنید، ولی به موازات اینکه به تدریج کاهش متابولیسم و سوخت و ساز بدن ادامه یابد، ممکن است نشانهها و علایم آشکار بیشتری در وی توسعه یابد.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم تصریح کرد: خستگی، تنبلی و احساس کسلبودن، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، پوست خشک و رنگ پریده، صورت متورم، صدای خشن و گرفته، افزایش سطوح کلسترول خون، افزایش وزن ناخواسته، درد، حساسیت و سفت شدن عضلانی، سختی یا تورم مفاصل، ضعف عضلانی، دورههای قاعدگی شدیدتر از حالت عادی، ناخنها و موهای شکننده و افسردگی از علایم کمکاری تیروئید است.
گنجیزاده با تاکید بر اینکه چنانچه کمکاری تیروئید درمان نشود، نشانهها و علایم بیماری به تدریج شدیدتر میشود، بیان کرد: تحریک مداوم تیروئید ناشی از ترشحات هورمونی از هیپوفیز به منظور آزادسازی هورمونهای بیشتر، ممکن است منجر به افزایش حجم تیروئید (گواتر) شود. همچنین ممکن است با پیشرفت بیماری، فرد بیشتر دچار فراموشی شود و روندهای فکری وی آهستهتر شود و یا احساس افسردگی کند.
وی گفت: کمکاری تیروئید پیشرفته که به نام میکزودم نامیده میشود، نادر است ولی وقتی این حالت ایجاد شود میتواند تهدیدی برای زندگی شما محسوب شود.
گنجیزاده با اشاره به علایم کمکاری تیروئید پیشرفته (میکزودم)، تصریح کرد: فشار خون پایین، کاهش تنفس، کاهش حرارت بدن، اختلال توجه و عدم پاسخ به محرکها و حتی کما، از علایم کمکاری تیروئیدپیشرفته است و حتی در موارد بسیاری میکزودم میتواند کشنده باشد.
به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایسنا ، دکتر حسن گنجیزاده زواره بیان اینکه کمکاری تیروئید بیماری است که غده تیروئید مقادیر کافی از هورمونهای مهم و اختصاصی این غده را، تولید نمیکند، اظهار کرد: زنان بویژه زنان بالای ۵۰ سال، احتمال بیشتری دارد که به کمکاری تیروئید مبتلا شوند.
وی ادامه داد: باید بدانید که به دلیل فعالیتهای مرتبط با هورمونهای مترشحه از تیروئید، کمکاری تیروئید تعادل طبیعی واکنشهای شیمیایی بدن را مختل میکند.
گنجیزاده اضافه کرد: کمکاری تیروئید در مراحل اولیه به ندرت سبب ظهور علایم بیماری میشود، ولی در اغلب مواقع، کمکاری تیروئید درمان نشده، میتواند سبب ایجاد شماری از اختلالات در سلامتی نظیر چاقی، درد مفصل، ناباروری و بیماری قلبی شود.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم با اشاره به اینکه خوشبختانه برای تشخیص کمکاری تیروئید آزمایشهای دقیق سنجش عملکرد تیروئید در دسترس هستند، افزود: درمان کمکاری تیروئید با هورمونهای تیروئید صنعتی معمولا راحت، ایمن(وقتی که دوز مناسبی از دارو مصرف شود) و موثر است.
گنجیزاده با تاکید براینکه علایم و نشانههای بیماری تیروئید بسیار گسترده است و به مقدار عدم کفایت هورمونی بستگی دارد، اظهار کرد: در اختلال هورمونی، حتی اگر در مراحل اولیه، عوارض این بیماری ظاهر نشود، پس از گذشت سالها، اغلب عارضه پیشرفت کرده و شدیدتر میشود.
وی بیان کرد: در ابتدا به ندرت ممکن است که فرد متوجه نشانههای کمکاری تیروئید نظیر خستگی و کسلشدن شود، به سهولت آنها را به پیری و افزایش سن خود نسبت میدهد و توجه چندانی نمیکند، ولی به موازات اینکه به تدریج کاهش متابولیسم و سوخت و ساز بدن ادامه یابد، ممکن است نشانهها و علایم آشکار بیشتری در وی توسعه یابد.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم تصریح کرد: خستگی، تنبلی و احساس کسلبودن، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، پوست خشک و رنگ پریده، صورت متورم، صدای خشن و گرفته، افزایش سطوح کلسترول خون، افزایش وزن ناخواسته، درد، حساسیت و سفت شدن عضلانی، سختی یا تورم مفاصل، ضعف عضلانی، دورههای قاعدگی شدیدتر از حالت عادی، ناخنها و موهای شکننده و افسردگی از علایم کمکاری تیروئید است.
گنجیزاده با تاکید بر اینکه چنانچه کمکاری تیروئید درمان نشود، نشانهها و علایم بیماری به تدریج شدیدتر میشود، افزود: تحریک مداوم تیروئید ناشی از ترشحات هورمونی از هیپوفیز به منظور آزادسازی هورمونهای بیشتر، ممکن است منجر به افزایش حجم تیروئید (گواتر) شود. همچنین ممکن است فرد با پیشرفت بیماری، بیشتر دچار فراموشی شود و روندهای فکری وی آهستهتر شود و یا احساس افسردگی کند.
وی گفت: کمکاری تیروئید پیشرفته که به نام میکزودم نامیده میشود، نادر است، ولی وقتی این حالت ایجاد شود میتواند تهدیدی برای زندگی فرد محسوب شود.
گنجیزاده با اشاره به علایم کمکاری تیروئید پیشرفته (میکزودم)، تصریح کرد: فشار خون پایین، کاهش تنفس، کاهش حرارت بدن، اختلال توجه و عدم پاسخ به محرکها و حتی کما از علایم کمکاری تیروئید پیشرفته است و حتی در موارد بسیاری میکزودم میتواند کشنده باشد.
به گفته متخصص دیابت و غدد متابولیسم، غده تیرویید باعث رشد، تنظیم متابولیسم بدن و نمو سلول های جنین می شود و کمکاری آن سلامتی افراد را مختل می کند.
وی به علایم این عارضه اشاره کرد و اظهار داشت: کاهش ضربان قلب، بی خوابی، فشار خون بالا، ریزش مو، تعریق زیاد و افزایش دمای بدن از علایم بیماری کم کاری تیروییدی است.
قنبری با اشاره به اینکه مصرف ید باعث تامین هورمون T4 می شود، بیان کرد: کمبود عملکرد هیپوتالاموس و هورمون محرک تیرویید و هورمون T4 از انواع بیماری کم کاری تیرویید است.
وی با بیان اینکه افزایش وزن باعث بروز کم کاری تیرویید می شود، تصریح کرد: التهاب تیرویید، هیپوتیرویید خود ایمنی، کمبود ید و افزایش سن باعث کم کاری غده تیرویید می شود.
این متخصص دیابت و غدد متابولیسم با بیان اینکه مصرف نواد غذایی سرخ کردنی و چربی ها غده تیرویید را تحریک می کند، تاکید کرد: کم کاری تیرویید باعث برهم خوردن تعادل و واکنش شیمیایی بدن می شود.
قنبری با اشاره به اینکه 10 درصد زنان و چهار درصد مردان به کم کاری تیرویید مبتلا هستند، تصریح کرد: این عارضه باعث بروز درد در مفاصل، بیماری های قلبی و عروقی، زخم معده، خشکی پوست، سرطان کبد و ناباروری می شود.
وی به تاثیر داروهای گیاهی در درمان کم کاری تیرویید اشاره کرد و افزود: گیاهانی همچون آویشن، سیر، پیاز، اسپرزه، جو و جعفری در درمان این عارضه تاثیر بسزایی دارد.
این متخصص دیابت و غدد متابولیسم به مواد غذایی حاوی گواتروژن اشاره کرد و تاکید کرد: بیماران مبتلا به کم کاری تیرویید از مصرف مواد غذایی گواتروژن دار مانند کلم، شلغم، قند، شکر، سویا، بادام زمینی،گلابی، نوشیدنی های کافیین دار و هلو خودداری کنند.
به گفته قنبری، مصرف روغن های گیاهی و علف لیمو باعث تسریع گردش خون و بهبود سیستم گوارشی بدن می شود.
وی با بیان اینکه با ورزش میتوان از بروز این بیماری جلوگیری کرد، یادآور شد: مصرف مواد غذایی دریایی و حاوی آهن، ویتامین های A، B، C، E، مکمل ها، سبزیجات پخته، آب آشامیدنی، داروی لیتیوم و انجام آزمایش های منظم باعث درمان کم کاری تیرویید می شود.
به گزارش جام جم آنلاین، شایعترین علت گواتر و کمکاری تیروئید در کشورهایی که کمبود ید ندارند، بیماری هاشیموتو به عنوان یک بیماری خودایمن تیروئید است که در زنان و بچهها شیوع بیشتری دارد. خود ایمن بودن بیماریهای دیابت و تیروئید باعث شده تا میان این دو همراهی بیشتری دیده شود. با توجه به شیوع ابتلا به بیماریهای تیروئید در مبتلایان به دیابت بخصوص با افزایش سن درصدد برآمدیم به مناسبت روز جهانی تیروئید 5خرداد/26 می به افراد مبتلا به دیابت یادآور شویم هر سال باید وضعیت غده تیروئید خود را حتی اگر با هیچیک از علائم بالینی مواجه نیستند هم بررسی کنند.
دکتر سیدمحسن خوشنیتنیکو، فوقتخصص غدد و متابولیسم و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم درباره چرایی شیوع بیماریهای تیروئید در مبتلایان به دیابت نوع 2 میگوید: تاکنون علت مشخصی برای آن بیان نشده است، اما گواترهای گرهای و کمکاری تیروئید شیوع بیشتری نسبت به افراد غیردیابتی دارد. علائم بالینی این بیماریها در افراد دیابتی و سالم یکسان است و تنها وجه تفاوت آن، نوسان قند خون در مبتلایان به دیابت است.
وی تأکید میکند: تا وقتی پرکاری تیروئید بخوبی درمان وریشه کن نشود، امکان کنترل مناسب و دقیق دیابت نیز میسر نمیشود.بههمین دلیل مبتلایان به دیابت باید نسبت به عملکرد غده تیروئید بسیار دقیق و حساس باشند.
علائم اختلال در غده تیروئید
اشتراک بعضی از علائم کمکاری تیروئید با دیابت و سایر بیماریها باعث میشود بیماران دیابتی در مراحل اولیه متوجه بروز مشکل نشوند. مثلا ورم و پفآلودگی ناشی از کمکاری تیروئید گاهی با بیماری کلیوی اشتباه گرفته شود.
گرفتگی عضلانی، یبوست، خشکی پوست و مو، شکنندگی ناخنها، ریزش مو، احساس سرما، افسردگی، بیحالی، افزایش فشار خون، کاهش ضربان قلب، اختلال در عادت ماهانه، افزایش وزن و نوسان قند خون دیگر علائم کمکاری تیروئید است.
در پرکاری تیروئید معمولا فرد بهرغم اشتهای خوب لاغر میشود و با علائمی همچون گرما، لرزش دست، تحریکپذیری، بیقراری، پرخاشگری، اجابت مزاجهای مکرر، فشار خون بالا و اختلال در عادتماهانه مواجه است.
دکتر خوشنیت با بیان این که پرکاری تیروئید میتواند باعث شعله ور شدن دیابت پنهان یا خفیف شود، میگوید: در چنین شرایطی بعد از درمان پرکاری، دیابت نیز به وضعیت عادی خود بازمیگردد. گاهی افراد صرفا به دلیل چاقی یا خستگی و بیحالی به ما مراجعه میکنند و مدعی کمکاری تیروئید میشوند. در صورتی که مجموعهای از علائم باید وجود داشته باشد تا بتوان مشکلات را ناشی از وضعیت تیروئید دانست. آزمایشها نیز باید تائید کننده مشکل باشند.در صورتی که علائم مذکور میتواند ناشی از کم خونی یا ابتلای فرد به افسردگی باشد.
جایگزینی ید با نمک دریا ممنوع
کمکاری تیروئید علل مختلفی دارد. در برخی از نقاط دنیا به علت کمبود شدید ید ایجاد میشود، اما در کشور ما به واسطه مصرف نمک یددار این مشکل وجود ندارد. دکتر خوشنیت ادامه میدهد: تبلیغات درباره استفاده از نمک دریا به جای نمک یددار کاملا اشتباه است. وقتی نمک یددار نداشتیم، گواتر بخصوص گواترهای گرهای بسیار شایع بود و با عوارض کمبود ید و عقبماندگیهای ذهنی مواجه بودیم. ید برای ساخت هورمونهای تیروئید یک عنصر اصلی است و تا وقتی ید نباشد، هورمونهای تیروئید ساخته نمیشوند.
به گفته این فوقتخصص غدد و متابولیسم، اگر هورمونهای تیروئید ساخته نشوند، کمکاری تیروئید بروز میکند. در کمبودهای خفیف تا متوسط، ابتدا تیروئید بزرگ میشود تا ید بیشتری از خون جذب کند. در این مرحله گواتر یا همان غم باد قدیم ایجاد میشود.در صورتی که کمبود ید شدید و مزمن شود، تیروئید نمیتواند هورمون به اندازه کافی بسازد و کمکاری تیروئید ایجاد میشود.
باورهای غلط درباره تیروئید
برخی مبتلایان به کمکاری تیروئید از مصرف داروی خود به دلیل ترس از ابتلا به پوکی استخوان امتناع میکنند. این موضوع با توجه به نوسانی که کمکاری تیروئید در قند خونشان به وجود میآورد، بسیار خطرناک است. دکتر خوشنیت با تأکید میگوید: لووتیروکسین به هیچ عنوان باعث پوکی استخوان نمیشود و این یک باور صددرصد غلط است که متاسفانه برخی پزشکان غیرمتخصص به مراجعان القا میکنند.
وی ادامه میدهد: آنچه باعث پوکی استخوان میشود پرکاری تیروئید است. مصرف لووتیروکسین با دوز بالا باعث پرکاری تیروئید میشود و روی استخوانها اثر منفی و نامطلوب دارد. ولی اگر دوز دارو تنظیم شود، هیچ اثر نامطلوبی بر استخوانها و ارگان دیگر بدن ندارد. اگر فردی که روزانه یک قرص در روز مصرف میکند، خودسرانه یک و نیم تا دو قرص استفاد کند تا آنجا که باعث پرکاری تیروئید شود، باعث بروز پوکی استخوان میشود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم درباره دلیل مصرف خودسرانه این قرص توسط برخی افراد میگوید: برخی برای این که لاغر شوند، دوز آن را بالا میبرند و بعضی وقتها افراد سودجو همچون پزشک نماها در داروهای لاغری از داروهای تیروئیدی استفاه میکنند. این داروهای غیرمجاز دست ساز هستند و در داروخانهها به فروش نمیرسند.به شهروندان توصیه میشود به هیچ عنوان از این داروها استفاده نکنند.
این فوقتخصص غدد و متابولیسم تأکید میکند: فرد بر اثر کمکاری تیروئید بیش از چهار تا پنج کیلوگرم (بیش از 10 درصد) چاق نمیشود. افراد دارای اضافه وزن، چاقی خود را به حساب کمکاری تیروئید نگذارند.
ید رادیواکتیو باعث نازایی یا سرطان نمیشود
درمان کمکاری تیروئید را خودسرانه قطع نکنید. خیلی وقتها درمان کمکاری مادامالعمر است. درمان پرکاری در بعضی موارد یک تا دو سال طول میکشد. گاهی برای درمان پرکاری از ید رادیواکتیو استفاده میشود که عارضهای جز کمکاری تیروئید ندارد و به هیچ عنوان باعث ایجاد نازایی یا سرطان نمیشود. کمکاری تیروئید خیلی راحت تر درمان میشود، اما درمان نشدن پرکاری بخصوص برای مبتلایان به دیابت عارضه ساز است.
عقبماندگی ذهنی کودک در اثر کمکاری تیروئید
از هر 2000 تولد زنده در کشور یک نفر از نوزادان به کمکاری مادرزادی تیروئید مبتلاست، چون تیروئید در دوران جنینی بخوبی تشکیل نمیشود و کودک باید تا پایان عمر دارو مصرف کند و این مراقبت در افرادی که به دیابت هم مبتلا میشوند، باید شدیدتر باشد. به همین دلیل غربالگری نوزادان در روزهای دوم تا پنجم تولد همه جای کشور الزامی است. اگر بیماری بموقع تشخیص و درمان نشود، باعث عقبماندگی ذهنی کودک میشود.
به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایسنا، دکتر حسن گنجیزاده زواره، با بیان اینکه کمکاری تیروئید بیماری است که غده تیروئید مقادیر کافی از هورمونهای مهم و اختصاصی این غده را، تولید نمیکند، اظهار کرد: زنان بویژه زنان بالای ۵۰ سال، احتمال بیشتری دارد که به کمکاری تیروئید مبتلا شوند.
وی ادامه داد: باید بدانید که به دلیل فعالیتهای مرتبط با هورمونهای مترشحه از تیروئید، کمکاری تیروئید تعادل طبیعی واکنشهای شیمیایی بدن را مختل میکند.
گنجیزاده اضافه کرد: کمکاری تیروئید در مراحل اولیه به ندرت سبب ظهور علایم بیماری میشود، ولی در اغلب مواقع، کمکاری تیروئید درمان نشده، میتواند سبب ایجاد شماری از اختلالات در سلامتی نظیر چاقی، درد مفصل، ناباروری و بیماری قلبی شود.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم با اشاره به اینکه خوشبختانه برای تشخیص کمکاری تیروئید آزمایشهای دقیق سنجش عملکرد تیروئید در دسترس هستند، افزود: درمان کمکاری تیروئید با هورمونهای تیروئید صنعتی معمولا راحت، ایمن (وقتی که دوز مناسبی از دارو مصرف شود) و موثر است.
گنجیزاده با تاکید براینکه علایم و نشانههای بیماری تیروئید بسیار گسترده است و به مقدار عدم کفایت هورمونی بستگی دارد، اظهار کرد: در اختلال هورمونی، حتی اگر در مراحل اولیه، عوارض این بیماری ظاهر نشود، پس از گذشت سالها، اغلب عارضه دچار پیشرفت و شدیدتر شدن میشود.
وی بیان کرد: در ابتدا به ندرت ممکن است که فرد متوجه نشانههای کمکاری تیروئید نظیر خستگی و کسلشدن شود و به سهولت آنها را به پیری و افزایش سن خود نسبت دهد و توجه چندانی نکنید، ولی به موازات اینکه به تدریج کاهش متابولیسم و سوخت و ساز بدن ادامه یابد، ممکن است نشانهها و علایم آشکار بیشتری در وی توسعه یابد.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم تصریح کرد: خستگی، تنبلی و احساس کسلبودن، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، پوست خشک و رنگ پریده، صورت متورم، صدای خشن و گرفته، افزایش سطوح کلسترول خون، افزایش وزن ناخواسته، درد، حساسیت و سفت شدن عضلانی، سختی یا تورم مفاصل، ضعف عضلانی، دورههای قاعدگی شدیدتر از حالت عادی، ناخنها و موهای شکننده و افسردگی از علایم کمکاری تیروئید است.
گنجیزاده با تاکید بر اینکه چنانچه کمکاری تیروئید درمان نشود، نشانهها و علایم بیماری به تدریج شدیدتر میشود، بیان کرد: تحریک مداوم تیروئید ناشی از ترشحات هورمونی از هیپوفیز به منظور آزادسازی هورمونهای بیشتر، ممکن است منجر به افزایش حجم تیروئید (گواتر) شود. همچنین ممکن است با پیشرفت بیماری، فرد بیشتر دچار فراموشی شود و روندهای فکری وی آهستهتر شود و یا احساس افسردگی کند.
وی گفت: کمکاری تیروئید پیشرفته که به نام میکزودم نامیده میشود، نادر است ولی وقتی این حالت ایجاد شود میتواند تهدیدی برای زندگی شما محسوب شود.
گنجیزاده با اشاره به علایم کمکاری تیروئید پیشرفته (میکزودم)، تصریح کرد: فشار خون پایین، کاهش تنفس، کاهش حرارت بدن، اختلال توجه و عدم پاسخ به محرکها و حتی کما، از علایم کمکاری تیروئیدپیشرفته است و حتی در موارد بسیاری میکزودم میتواند کشنده باشد.
اگر مادر باردار حین حاملگی متوجه کمکاری مخفی تیروئید شود و به اشتباه تصور کند کودکش حتما دچار نقص ذهنی یا جسمی خواهد شد، اضطراب ناشی از آزمایش، میتواند بیش از کمکاری مخفی تیروئید به او و جنینش آسیب وارد کند.
خطر کمکاری مخفی تیروئید
یکی از مهمترین پیشرفتها تشخیص بیماری در مراحلی اسـت که علائم چندانی ندارد و بیمار هنوز از آن باخبر نیست.در واقع در این مرحله بیماری هنوز چندان شدید و علامتدار نشده اسـت. همه بیماریها چنین نیستند. برخی بیماریها مثل آسم یا نارسایی قلبی از همان ابتدا علائم آزاردهندهای دارند و بیمار از ابتدا درصدد معالجه بر میآید. متاسفانه بیشتر بیماریهای مزمن و خطرناک چنین نیستند و دیر ظاهر میشوند.
در مورد این بیماریها معاینه و آزمایش دورهای و سالانه میتواند بیماری را آشکار کند. البته برخی بیماریهای مخفی وقتی توسط علم روز پزشکی تشخیص داده میشوند، به دلیل استرس و وسواسی که پزشک و بیمار به خرج میدهند، بیش از آن که در جهت معالجه آن کوشش شود، باعث بههم خوردن سیر طبیعی زندگی فرد میشود که باید از این نوع زیادهرویها اجتناب کنیم.
در سالهای نهچندان دور که روشهای تشخیصی بیماریهای تیروئیدی خیلی پیشرفت نکرده بود، پرکاری تیروئید زمانی تشخیص داده میشد که بیمار دچار لاغری شدید، ضعف شدید عضلات و نارسایی قلبی میشد.در مورد چنین بیمارانی پزشک میتوانست با همت و تلاش زیاد تا حدی سیر بیماری را کاهش دهد و از طرفی تسکینی برای رنجها و آسیبهای بیماری فراهم کند. این در حالی بود که غول بیماری گاهی آنقدر سرکش شده بود که بیمار را از پا درمیآورد. اکنون چنین تابلویی از بیماری کمتر دیده میشود.
وقتی یک زن یا مرد با شکایت از کم شدن وزن، اضطراب بیدلیل و تپش قلب به پزشک مراجعه میکند، معمولا در قدم اول بعد از معاینه تیروئید و قلب برایش آزمایشهای تیروئید درخواست میشود که میتواند یک بیماری پرکاری تیروئید در مراحل اولیه را شناسایی و در همان مراحل اول آن را درمان کند.
اکنون دانش پزشکی از این هم فراتر رفته و گاهی بدون این که بیمار اصلا شکایتی داشته باشد، میتوان وجود یک بیماری مخفی را که ممکن اسـت در شرایط خاصی به او آسیب بزند، کشف و مهار کرد.
کمکاری تیروئید ازجمله بیماریهایی اسـت که علائم چندانی ندارد و فقط در آزمایش مشخص میشود. درمان با دارو قبل از این که فرد علائم زیادی پیدا کند در بیشتر موارد خوب و راهگشاست. کشف این بیماری در دوران بارداری با آزمایش اهمیت زیادی دارد، ولی نباید موجب تشویش مادر شود.
برای نمونه وقتی خانمی قصد باردار شدن دارد، میتوان با آزمایش تیروئید وجود کمکاری مخفی تیروئید را برایش تشخیص داد و او را درمان کرد تا در حین بارداری، جنین هورمون کافی تیروئید داشته باشد. فرض کنیم یک مادر باردار حین حاملگی متوجه کمکاری مخفی تیروئید میشود. اگر او به اشتباه تصور کند کودکش حتما دچار نقص ذهنی یا جسمی خواهد شد، اضطراب ناشی از آزمایش، میتواند بیش از کمکاری ملایم تیروئید به او و جنینش آسیب وارد کند. در این شرایط پزشک باید توضیح دهد که: به خاطر داشته باش تنها درصد کمی از مادران دچار کمکاری مخفی تیروئید، نوزادشان دچار مشکل میشود. ازطرفی درمان با تیروکسین حتی اگر دیر شروع شود احتمال این مشکل را به حداقل میرساند.
جام جم آنلاین
اخبار مرتبط:
بخور و نخورهای طب سنتی برای بیماران مبتلا به تیروئید
10 کاری که بیماران تیروئیدی هرگز نباید انجام دهند
آثار کمکاری و پرکاری تیروئید بر روی پوست و مو
مهمترین علایم کم کاری تیرویید
علائم پرکاری یا کمکاری تیروئید