بدون شک عادات و الگوی غذا خوردن و رفتارهای تغذیه‌ای ما روی کودکان تاثیر می‌گذارد، پس ابتدا تغییر را از خودمان آغاز کنیم. به این ترتیب باید هنگام صرف غذا مراقب رفتار و گفتارمان باشیم و به عادت‌های خوب غذایی عمل کنیم. برای مثال، سر سفره نگوییم، من این غذا را دوست ندارم یا چقدر بدمزه است و... .
این نکته مهم است، عادات خوب غذایی را باید از سنین پایین به فرزندانمان آموزش دهیم، زیرا آموزش عملی به مراتب موثرتر از آموزش گفتاری است.
وقت بگذاریم و غذاهای خانگی درست کنیم
بیشتر ما مشغله زیادی داریم و همیشه غر می‌زنیم که وقت و انرژی کافی برای درست کردن غذای خانگی نداریم، اما باید بدانیم چنین رفتارهایی تاثیر به‌سزایی روی کودکان دارد. این نکته مهم است که عادت‌های غذایی آنها تا قبل از 12 سالگی شکل می‌گیرد. بنابراین اگر والدین عادات تغذیه‌ای درستی نداشته باشند و دارای اضافه وزن هم باشند، شانس این که فرزندان آنها هم دچار این مشکلات باشند، افزایش می‌یابد.
به این ترتیب، اختصاص زمان و طبخ غذاهای خانگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حتی اگر این کار در هفته، سه یا چهار روز انجام شود. حتما نباید غذاهایی که داخل منزل تهیه میشود غذایی سخت و پر از مخلفات باشد، بلکه میتواند فقط مقداری گوشت کبابی با مخلوطی از سبزیجات باشد. باید توجه داشته باشیم که عادت‌های آشپزی ما تاثیری بیش از آنچه فکر میکنیم بر عادت‌های غذایی فرزندان ما دارد.
با کودکان آشپزی کنیم
یکی از بهترین راه‌هایی که می‌توان کودک را به خوردن غذاهای سالم عادت داد، کشف کردن علاقه‌مندی‌های غذایی اوست.
همیشه سعی کنیم با صبر و حوصله فرزندان خود را درگیر کار آشپزی کنیم، مثلا از مرحله‌ای که فهرست خرید را تهیه میکنیم تا خرید مایحتاج آشپزی و پخت غذا.
از بچه‌های کوچک‌تر برای آماده کردن غذاهای ساده‌تر و از بچه‌های بزرگ‌تر در تهیه غذاهای سخت‌تر و حتی تزئین آن کمک بگیریم و به آنها اجازه کسب تجربه را بدهیم؛ اگر چه این کار موجب کثیف شدن تعداد زیادی ظرف و به هم ریختگی آشپزخانه خواهد شد، اما این بهترین راهکار برای اصلاح رفتار بچه‌های بدغذاست، زیرا آنها به خوردن چیزی که در تهیه آن نقش داشته‌اند، تمایل زیادی نشان خواهند داد. تزئین غذا و چیدن سفره نیز از جمله کارهایی است که آنها می‌توانند به‌خوبی آن را انجام دهند.
خوردن میان‌وعده‌های مغذی
میان‌وعده‌های غنی از مواد مغذی برای فرزندانمان انتخاب کنیم، زیرا میان‌وعده‌ها به اندازه وعده‌های اصلی غذایی در کمک به تامین مواد مغذی مورد نیاز روزانه مهم است. گاهی پدر و مادرها به جای این که مواد غذایی سالم، مثل سبزی‌ها، میوه‌ها، دانه‌ها و مغزهای مقوی مثل آجیل و لبنیات و... را در اختیار کودک قرار دهند، به‌عنوان میان‌وعده سراغ شیرینی، شکلات، چیپس، پفک و تنقلاتی می‌روند که کالری زیاد، اما ارزش غذایی کمی دارد. بنابراین همین روش نادرست باعث میشود بچه‌ها میلی به خوردن غذاهای اصلی نداشته باشند؛ در حالی که اگر از کودکی ذائقه فرزندمان را به مواد غذایی سالم عادت دهیم علاوه‌بر تضمین سلامت، به او فرصت می‌دهیم همیشه برای خوردن وعده‌های اصلی غذایی آماده باشد.
ایجاد کمی تنوع لازم است
ایجاد کمی تنوع در شیوه ارائه خوراکی‌های سالم به فرزندانمان میتواند موجب اشتیاق نشان دادن آنها شود. مثلا، اگر کودک سه یا چهار ساله ما به خوردن میوه علاقه‌ای ندارد، می‌توانیم با استفاده از چاقو روی پوست میوه‌ها صورتک‌های خنده‌دار و بامزه‌ای ایجاد کنیم و سپس با استفاده از آنها برای او قصه بگوییم و نمایش اجرا کنیم و در حین اجرا برایش توضیح دهیم که هر میوه یا خوراکی سالم دیگری چطور میتواند در سالم ماندن و قوی‌تر شدن او نقش مهمی داشته باشد.
همچنین آشنا شدن با نحوه کاشت و تهیه میوه‌ها و سبزیجات نیز میتواند برای فرزندمان جالب باشد. مثلا اگر بتوانیم، دانه یکی از میوه‌ها را با کمک او در باغچه یا گلدانی بکاریم و نحوه جوانه زدن و رشد آن را به فرزند دلبندمان نشان دهیم یا برای کودک خردسال خود کتاب‌ها یا بازی‌های فکری یا اسباب‌بازی‌هایی تهیه کنیم که شخصیت اصلی آنها میوه‌ها باشند یا وقتی می‌خواهیم میوه بخریم با او برویم و در حمل کردن کیسه‌های میوه یا سبد خرید و شستن میوه‌ها در منزل او را نیز مشارکت دهیم یا اگر برای خرید دیگر مواد غذایی به مغازه می‌رویم از او بخواهیم که به ما در انتخاب خوراکی‌های سالم و مغذی کمک کند یا از او بخواهیم با کاغذ رنگی یا خمیر بازی انواع میوه‌ها و دیگر خوراکی‌ها را درست یا آنها را نقاشی کند، بعد نقاشی او را در آشپزخانه بگذاریم و... همه این کارها باعث میشود ذهن بچه‌ها را از این که مجبور هستند چیزی را بخورند، منحرف کند.
به کودکان به زور غذا ندهیم
امتناع کودک از خوردن غذا ممکن است به دلیل جدایی از مادر، بیماری، شب نخوابیدن، استفاده نکردن از آفتاب و هوای سالم، نداشتن فعالیت زیاد، شرایط خاص روحی کودک و... باشد. حتی گاهی اوقات وسواس بیش از حد مادر در مورد این که موقع غذا خوردن باید همه چیز تمیز و مرتب بماند؛ در حالی که کودکان دوست دارند، خودشان غذا بخورند و ترجیح می‌دهند غذا را با دست و انگشتان خود بردارند، اما این وسواس بیش از حد ما ممکن است بر علاقه و اشتهای فرزندمان به غذا یا امتناع از خوردن غذا موثر باشد یا بعضی وقت‌ها مادرها اجازه نمی‌دهند کودک مطابق میل خود غذا بخورد، اما بهتر است اشتیاق و اشتهای کودک حتما در نظر گرفته شود.
برای مثال، اگر کودک غذایی را دوست ندارد، نباید او را مجبور کنیم یا کلا آن را از برنامه غذایی‌اش حذف کنیم، بلکه باید با تغییراتی و در فرصتی دیگر آن را امتحان کنیم، حتی کمک‌های بیش از حد ما برای غذا خوردن کودک ممکن است به امتناع او از خوردن غذا منجر شود.
بنابراین کودک در زمان غذا خوردن باید در محیط راحتی قرار بگیرد تا مشتاق غذا خوردن باشد؛ این نکته مهم است که هرگز با عجله به فرزندمان غذا ندهیم.
محیط را آرام و دلپذیر کنیم
کودک باید غذا را سر میز یا سر سفره خانواده در محیطی آرام، دوستانه، راحت و تمیز صرف کند تا هم از غذا خوردن همراه دیگران لذت ببرد هم طرز غذا خوردن و نحوه استفاده از قاشق، چنگال و لیوان را نیز بیاموزد. علاقه به غذا زمانی به وجود می‌آید که غذا به صورت خلاقانه‌ای تزئین و سرو شود.
این نکته مهم است، غذا باید به شکلی باشد که خوردنش برای کودک راحت باشد. مثلا او قطعات کوچک سیب‌زمینی یا هویج پخته شده یا لقمه‌های کوچک غذا را به‌راحتی و با میل می‌خورد. همچنین ظرف غذای او باید کوچک و کمی گود باشد تا غذا از آن بیرون نریزد؛ قاشق و چنگال هم باید کوچک و سبک باشد که کودک بتواند به‌راحتی آن را در دستان کوچکش نگه دارد. کودک را با وجود ریخت و پاشی که می‌کند باید تشویق کنیم تا خودش غذا بخورد تا این کار را یاد بگیرد و مهارت و اعتماد به نفس پیدا کند.
میز و صندلی کودک باید متناسب با جثه او باشد، یعنی پاهای کوچک او نباید آویزان باشد و ارتفاع صندلی باید در حدی باشد که او به‌راحتی به میز رسیده و میز نزدیک سینه‌اش قرار بگیرد. به این ترتیب، روش نشستن او به اندازه محیط عاطفی که کودک در آن غذا می‌خورد از اهمیت برخوردار است.
باید بدانیم محیط‌های پرتنش و استرس‌زا در خانواده اثر منفی بر روح و روان کودک می‌گذارد و بدون شک در عادات و رفتار تغذیه‌ای او نیز اثرگذار خواهد بود.
فعالیت، اشتهای کودک را افزایش می‌دهد
فعالیت و بازی در فضای آزاد موجب افزایش اشتهای کودک به غذا میشود، اما در نظر داشته باشید اگر او به دلیل فعالیت و بازی بیش از حد خسته باشد، نمی‌تواند به‌خوبی و با میل غذا بخورد. بنابراین فعالیت سبک یا کمی استراحت قبل از غذا موجب آرامش او شده و از غذای خود بیشتر لذت می‌برد. همچنین برنامه غذایی کودک نباید یکنواخت باشد، بلکه باید غذاها متنوع و مورد علاقه او باشد. این نکته مهم است، هرگز نباید فرزندمان را با بچه‌های هم‌سن و سال خودش مقایسه کنیم، زیرا رشد و میزان اشتها در کودکان مختلف متفاوت است.
تاثیر محیط‌های دسته‌جمعی در تغذیه
کودکان در محیط‌های دسته‌جمعی بهتر غذا می‌خورند، اگر چه امروزه امکان غذا خوردن همه افراد خانواده بر سر یک سفره کمتر پیش می‌آید، ولی ما به‌عنوان یک پدر و مادر مسئول باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که فرزندمان بتواند در کنار دیگر افراد خانواده و همزمان با آنها غذا بخورد. این روش به ظاهر ساده، به‌طور ناخودآگاه او را به خوردن ترغیب می‌کند.
در حقیقت کودکانی که در کنار والدین، خواهر و برادرشان و سر سفره غذا می‌خورند، معمولا عادات تغذیه‌ای بهتری دارند.
وجود بیماری در کودک
یکی از دلایل بی‌اشتهایی در کودکان میتواند وجود نوعی بیماری در آنها باشد. در واقع هر نوع بیماری یا داروی مصرفی که موجب تغییر حس چشایی، حالت تهوع و... شود، زمینه بی‌اشتهایی در آنها را فراهم می‌کند. وجود تب ضعیف هم میتواند بی‌اشتهایی را به دنبال داشته باشد. فعالیت بدنی بچه‌ها در طول دوران بیماری یا نقاهت معمولا کمتر میشود؛ بنابراین اشتهای کمتری نسبت به غذا خوردن پیدا می‌کنند، ولی این حالت نگران‌کننده نیست، زیرا بازسازی بدن کودکان بسیار سریع است و بعد از بیماری با کمی مراقبت، فرزند ما به وضعیت اولیه خود بر‌می‌گردد؛ فقط باید مراقب باشیم کمبود منابع غذایی او، به سوء‌تغذیه منجر نشود.
توصیه‌های یک خطی
ـ کودکان غذاهای گرم را بیشتر از غذاهای سرد دوست دارند.
ـ معمولا با غذا بازی می‌کنند و از این کار لذت می‌برند.
ـ از پدر و مادر و دیگر افراد خانواده تقلید می‌کنند.
ـ معمولا بچه‌ها بعضی از غذاها را دوست ندارند یا نمی‌خورند یا هنگام غذا خوردن آن را به اطراف پخش می‌کنند؛ در این حالت نباید او را دعوا کنیم.
ـ زمان ثابتی را برای خوردن وعده‌های غذایی اصلی در جمع خانواده تعیین کنیم.
ـ در هر وعده غذایی فقط یک نوع غذا روی میز سرو شود.
ـ برای خوردن غذا برای فرزندمان نه جایزه در نظر بگیریم و نه او را تهدید کنیم.
ـ برای ترغیب کودک به غذا خوردن باید غذای او را متنوع، خوشرنگ، خوشبو و با قوام تهیه و زمان غذا خوردن را برای او بانشاط و لذتبخش کنیم.
ـ اشتهای کودک تا حد زیادی تحت تاثیر ظاهر و طعم غذاست.
ـ بچه‌ها به فست‌فود علاقه‌مندند، بهتر است گاهی آنها را در خانه برایشان تهیه کنیم.
با رعایت نکات فوق می‌توان مطمئن بود که کودکان عزیز، از خوردن انواع غذاهای سالم لذت ببرند و به مرور زمان بتوان عادات صحیح خوردن غذاهای سالم را در آنها نهادینه کرد.
مترجم: نسرین علی‌محمدی - چاردیواری