جام جم سرا: متاسفانه در ادامه و در صورت کنترل نشدن روند پیشرفت دیابت، عوارض دیگری چون زخم و در نهایت، قطع عضو اندام در انتظار یک بیمار دیابتی خواهد بود.
دکتر غلامرضا امینیان، جراح استخوان و مفاصل و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر این که وقتی اعصاب پا به طور مستقیم درمراحل پیشرفته بیماری دیابت تحت تاثیر قرار می‌گیرد، عوارض حسی و سپس حرکتی و ارادی را در ناحیه پاها بروز می‌دهد، می‌گوید: علائم نوروپاتی حسی معمولا شامل سوزش، درد، گزگز و سوزن سوزن شدن میشود. بهترین راهکار برای کنترل این عوارض و در واقع پیشگیری از ورود بیماری به مراحل پیشرفته‌تر، کنترل قند خون هفتگی برای بررسی روند صعودی دیابت است. توجه داشته باشید که بالا بودن قند خون در بروز عوارض ذکر شده موثر است. در این موارد، باید بسرعت به پزشک متخصص مراجعه شود تا نسبت به تجویز داروهای خوراکی، پمادهای مخصوص و احتمالا کفش و کفی مناسب اقدام شود.
سایه دیابت بر اعصاب حرکتی پا
در نوروپاتی حرکتی اعصاب پا، عضلات، تحت تاثیر بیماری دیابت قرار می‌گیرد که باعث میشود بیمار احساس کند عضلاتش ضعیف و دردناک شده است.
دکتر امینیان با اشاره به این مساله توضیح می‌دهد: ران، ساق و نیز عضلات داخلی پا ممکن است به ترتیب درگیر بیماری دیابت شوند. تحت تاثیر این عوارض، تعادل بیمار نیز ممکن است دچار مشکل شود. حتی در چنین شرایطی، ساییدگی و التهاب پوست پا، تشکیل پینه در کف پا و درد دور از انتظار نیست. در چنین شرایطی، استفاده از کفش‌های مناسب با کفی‌های مخصوص به حفظ تعادل بیمار کمک می‌کند. همچنین ورزش‌های مناسب برای نواحی آسیب‌دیده توصیه میشود.
این جراح استخوان با اشاره به این که مکانیسم عرق کردن نیز تحت تاثیر دیابت در بیمار تغییر می‌کند، می‌گوید: فردی که مبتلا به دیابت است ممکن است از خشکی و ضخیم شدن لایه شاخی ناخن و همچنین پوست ترک‌خورده، خشک و سفت شده رنج ببرد. از سوی دیگر، این عوارض بیمار را در معرض ضخیم‌تر شدن پینه و درد قرار می‌دهد. در چنین شرایطی احتمال ایجاد عفونت‌های باکتریایی و قارچی نیز بیشتر میشود. بهترین توصیه برای بهبود این عوارض، استفاده روزانه از روغن ناخن پا و دیگر کرم‌هایی است که به طور خاص برای مراقبت از پای دیابتی تولید شده است.
وقتی پاها زخم میشود
به گفته دکتر امینیان، یکی از عوارض نادر دیابت‌های پیشرفته مربوط به بروز مشکلات عضلات و مفاصل میشود که مشکلاتی را در جریان گردش خون در پاها ایجاد می‌کند. همچنین از عوارض دیگری که برخی بیماران دیابتی به آن مبتلا می‌شوند باید به عفونت‌های قارچی و باکتریایی اشاره کرد.
این متخصص ارتوپدی در این باره توضیح می‌دهد: عفونت‌های قارچی و باکتریایی ممکن است به دنبال تغییرات تغذیه‌ای و متابولیکی در بدن اتفاق بیفتد. علائم عفونت‌های باکتریایی نیز شامل قرمزی، تورم، گرما، درد و حساس شدن پوست پاها میشود. زخم شدن پاها نیز زمانی اتفاق می‌افتد که پوست بر اثر بیماری، شکننده میشود و در پی یک ضربه کوچک منجر به زخم کوچک در پا میشود.
دکتر امینیان تاکید می‌کند: البته زخم در پی کاهش حس پوست در پاها و مشکلات تغذیه عروق خونی نیز ممکن است ایجاد شود. در چنین شرایطی استفاده از پمادهای مخصوص و برداشتن یک لایه از پوست باعث التیام پوست میشود. البته این اقدام باید بسرعت صورت بگیرد و حتی در بعضی بیماران ممکن است با این اقدام نیز التیام بخوبی صورت نگیرد.
درمان عوارض پای دیابتی با کفش و کفی
توجه داشته باشید که سهل‌انگاری و بی‌دقتی در انجام مراقبت‌های لازم از پاها میتواند بیمار دیابتی را دچار مشکلات بزرگی کند و بهداشت پاها را به مخاطره بیندازد.
دکتر امینیان با تاکید بر این که یک بسته درمانی که شامل داروهای مخصوص و کفش و کفی ویژه میشود در پیشگیری از مشکلات بیمار دیابتی مفید است، می‌گوید: این بیماران ممکن است در معرض خطر گسترش زخم ناشی از پوشش نامناسب پا قرار بگیرند یا ممکن است دارای یک تغییر شکل در پا باشند که منتهی به ایجاد فشار به کف پا بشود. دیابتی‌ها در چنین شرایطی نیازمند به ارتوز‌های پا (کفش و کفی‌های طبی) برای بهبود توزیع فشار وزن در کف پا هستند. البته ممکن است چنین ارتوز‌هایی در داخل کفش‌های معمولی و مرسوم جا نگیرد که در این صورت، کفش‌های طبی، راه‌حلی عملی برای پیشگیری از ایجاد زخم دیابتی محسوب میشود.
درمان زخم پای دیابتی
تشخیص عواملی که ممکن است در بیمار دیابتی منتهی به ایجاد ضایعه در پا شود در درمان و کنترل زخم پای دیابتی بسیار موثر است.
دکتر امینیان در این باره توضیح می‌دهد: انجام معاینات دوره‌ای کامل، توجه خیلی زیاد به زخم‌هایی که قبلا وجود داشته است، توجه به ضایعات قبلی پا و هر نوع وضعیت غیرعادی در پاها بسیار مهم است. در واقع انجام یک معاینه کامل پا از نظر پوست، گردش خون، سیستم‌های عصبی، عضلانی و استخوانی از سوی پزشک متخصص در پیشگیری از ضایعات پا بسیار موثر است.
این متخصص تاکید می‌کند: نوع شغل، فعالیت و تحرک بیماردیابتی در تشخیص و تجویز کفش مناسب باید مورد توجه قرار بگیرد. اگر بیمار بی‌تحرک است و با صندلی چرخدار جابه‌جا میشود فقط یک پوشاننده پا که از پای او در مقابل ضربات محافظت کند کافی است. همین طور به محل زندگی بیمار باید توجه شود. کفش بیمارانی که خارج از شهرها زندگی می‌کنند و روی مناطق نا هموار راه می‌روند باید به نحوی طراحی شود که از پاها در برابر ضربات متمادی محافظت کند.
توصیه‌هایی برای بیماران دیابتی در استفاده از کفش و کفی
ـ پاها به دقت اندازه‌گیری شوند تا کفش مناسب با سایز صحیح انتخاب شود.
ـ کفش‌ها برای راه رفتن راحت باشد.
ـ برای اولین بار نباید کفش‌ها بیش از 30 دقیقه پوشیده شود. پس از این مدت باید کفش‌ها در آورده شود و پاها از نظر هر نوع تغییر رنگ، درد، سائیدگی، تاول یا تورم جدید مورد بررسی قرار بگیرد. در صورت وجود این موارد، کفش را نباید پوشید و باید به کلینیک سازنده مراجعه شود.
ـ اگر عوارضی در پاها مشاهده نشد، بتدریج باید زمان پوشیدن کفش را اضافه کرد. به این ترتیب بیمار دیابتی، هر زمان که می‌خواهد راه برود باید از کفش‌های طبی استفاده کند.
پونه شیرازی / گروه سلامت