بامداد – استجابت خدا منوط به گناه کار نبودن دعا کننده نیست، خداوند کریم و رحیم حتی دعای افراد گناه کار را نیز اجابت می کند، پس هیچ کس و هیچ گاه از رحمت خدا نباید نا امید بود. گرچه به طور مسلم هر قدر انسان اطاعت بیشتری از خداوند داشته باشد از سوی پروردگار منزلت بالاتر و استجابت بیشتری شامل حال او می شود.
«مستجاب الدعوة» شدن همانند رشته های مختلف علمی و امثال آن نیست تا انسان با فراهم آوردن شرایط و ویژگی هایی در آن فن خاص متخصص و صاحب مقام بشود، آنگاه بساط پهن کند و دعا نماید و اجابت دریافت کند و یا برای کسی دیگر دعا کند و اجابت بگیرد. بلکه برخی از بندگان صالح خدا و اولیاء الهی به دلیل معنویت و مقام بلند که در قرب الهی پیدا کرده اند، دارای اوصاف و کمالات وجودی و آثار و برکات معنوی فراوان می شوند که یکی از آنها استجابت دعای آنان است؛ یعنی اگر آن فرد صالح برای کسی دعا کند و یا برای چیزی دعا نماید و اگر خداوند نیز مصلحت بداند، ممکن است بر اثر دعای او حاجتی برآورده شود.
به همین دلیل چه بسا فرد صالحی برای کاری دعا می کند و چون برآورده شدن آن حاجت و یا آن کار به مصلحت آن شخص نیست و یا اسرار دیگری در میان است، لذا دعای آن مومن صالح و یا آن ولی الهی مستجاب نمی شود. بنابراین مستجاب الدعوة بودن ،چون فن خاصی نیست پس شرایط خاص کلاسیک هم ندارد، بلکه برخی بندگان صالح به دلیل معنویت و تقرّب شان به خدا دعاهایشان مستجاب می شود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: چهار کس دعایشان رد نخواهد شد و درهای آسمان به روی دعای آنان گشوده است: دعای پدر برای اولادش، دعای مظلوم بر علیه ظالم، دعای کسی که برای انجام عمره به مکه رفته باشد، و دعای انسان روزه دار. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۵۴، باب ۲۲)
امام صادق علیه السّلام می فرمایند: از جمله کسانی که دعایش مستجاب می شود، دعای امام و پیشوای عادل برای رعیت و دعای مومنی که پشت سر و در غیاب مومنی دیگر برای او دعا کند. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۵۵، باب ۲۲)
و در روایت دیگری آمده که امام صادق علیه السلام فرمودند: سه کس دعایشان مستجاب است: یکی حاجی که به مکه رفته است. دیگر رزمنده ای که در جبهة جهاد حضور پیدا کرده و سوم انسان مریض. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۵۷، باب ۲۲)
در این مورد به سه نکته اشاره می کنیم:
اولاً همین که انسان با دعا و تضرع و استغفار (که نوعی دعاست) توبه می کند و خداوند توبه او را قبول می کند، این خود روشن ترین دلیل بر آن است که دعای افراد گناه کار نیز پذیرفته می شود و لذا در روایات تأکید فراوانی بر استغفار و توبه از گناهان شده است. (اصول کافی، نشر پیشین، ج ۴، ص ۲۶۴) و قرآن کریم می فرماید: (و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون) (انفال/ ۳۳) یعنی تا آنان طلب آمرزش می کنند، خدا عذاب کنندة ایشان نخواهد بود. پس معلوم می شود که دعای گناهکاران نیز گاهی پذیرفته می شود.
ثانیاً: این که در روایات آمده است که دعای مظلوم بر علیه ظالم مستجاب می شود. (اصول کافی، نشر پیشین، ج ۴، ص ۲۶۴) در هیچ روایتی قید نشده که مظلوم در صورتی دعایش بر علیه ظالم مقبول است که گناه کار نباشد. پس معلوم می شود که دعای مظلوم گرچه اهل گناه باشد بر علیه ظالم مستجاب است.
ثالثاً: آیاتی که همگان را به دعا فراخوانده و وعده اجابت داده مطلق است، مثلا می فرماید: (ادعونی استجب لکم) (مومن/ ۶۰) مرا بخوانید تا دعای شما را اجابت کنم. بخصوص آن که مفسرین گفته اند: شأن نزول این آیه افراد بی ایمان و مغرور و متکبر است که خداوند بعد از تهدید آنان می فرماید مرا بخوانید تا دعای شما را اجابت کنم. (تفسیر نمونه، ج ۲۰، ص ۱۴۶) و در آیة دیگر نیز به طور مطلق فرموده: (اذا سألک عبادی عنّی فانی قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان) (بقره/ ۱۸۶) هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو من نزدیکم و دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا بخواند اجابت می کنم.
از این گونه آیات، که استجابت خدا را منوط به گناه کار نبودن دعا کننده نکرده است، به خوبی به دست می آید که خداوند کریم و رحیم حتی دعای افراد گناه کار را نیز اجابت می کند، پس هیچ کس و هیچ گاه از رحمت خدا نباید نا امید بود. گرچه به طور مسلم هر قدر انسان اطاعت بیشتری از خداوند داشته باشد از سوی پروردگار منزلت بالاتر و استجابت بیشتری شامل حال او می شود.
عمروبن حمق از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و اله) و از یاران شجاع و مخلص علی (علیه السلام) بود که سرانجام توسط دژخیمان معاویه دستگیر شده و در حصن موصل زندانی گردید، سرش را بریدند و نزد معاویه به هدیه بردند. او هنگام جوانی برای پیامبر (صلی الله علیه و اله) آب برد، پیامبر (صلی الله علیه و اله) آن را آشامید و سپس ٍ این دعا را در حق او کرد: اللهم امتعه بشبابه: خدایا او را از جوانی بهره مند کن. این دعا آنچنان در حق او به استجابت رسید، که هشتاد سال از عمرش ٍ گذشت در عین حال موی سفید در سر و صورت او دیده نشد.
او روزی به حضور امام علی (علیه السلام) آمد، امام دید چهره او زرد شده ، پرسید: این زردی چیست؟ او عرض کرد: بر اثر بیماری است که به آن مبتلا شده ام . امام علی (علیه السلام) به او فرمود : مااز خوشحالی شما خوشحالیم ، و هنگام اندوه شما، غمگین هستیم ، و برای بیماری شما بیمار می شویم و برای شما دعا می کنیم.
منابع:
داستان دوستان / محمد محمدی اشتهاردی
سایت اندیشه قم
نوشته آیا دعای «معصیت کار» مورد اجابت است؟ اولین بار در بامداد پدیدار شد.
این عارضه مرد، زن، کودک و بزرگسال نمیشناسد و میتواند برای هر فرد در هر سنی پیش بیاید. امروزه بسیاری از افرادی که با این مشکل دست به گریبان هستند با مراجعه به پزشک عنوان میکنند که نه تنها هنگام خروج از خانه با مشکل روبهرو هستند بلکه بیدار شدنهای مکرر از خواب، زندگی را برای شان سخت کرده است.
دکتر حمیدرضا صفایی استادیار دانشگاه و فوق تخصص بیماریهای کلیه و مجاری ادرار، تکرر ادرار را چنین تعریف میکند: هر گونه افزایش غیر طبیعی در تعداد دفعات نیاز به دفع ادرار، به عنوان تکرر ادرار شناخته میشود، البته اگر میزان استفاده از مایعات افزایش نیافته باشد. تکرر ادرار به تنهایی بیماری نیست بلکه علائم بالینی یک بیماری محسوب میشود.
به گفته این پزشک متخصص، بروز چنین وضعی علل متفاوتی دارد. وی در تشریح این دلایل میگوید: گاهی این عارضه به دلیل افزایش حجم ادرار ناشی از یک بیماری روی میدهد. برای مثال قند در بدن فرد مبتلا به دیابت به عنوان ماده اسمزی عمل کرده و جذب آب توسط کلیهها را بیشتر میکند. در چنین شرایطی بدن مجبور به دفع مکرر آب خواهد بود.دستهای دیگر از بیماران که به دیابت بیمزه مبتلا هستند، آب بیشتری مصرف میکنند و این امر موجب افزایش حجم ادرار و به دنبال آن تکرر در دفع خواهد شد.
دکتر صفایی مثانههای نورژنیک یا مثانههای عصبی را عامل دیگری برای تکرر ادرار میداند و میگوید: برخلاف تصور عموم در این بیماری اضطراب و دلهره نقشی ندارد و آسیب مراکز عصبی کنترل مثانه عامل ایجاد آن است. در این بیماریآسیب دیدگی مراکز عصبی کنترل کننده عملکرد مثانه، موجب انقباضهای خودبه خودی مثانه و بیاختیاری ادراری یا تکرر ادراری شدید در طول روز و شب میشود. معمولاً افراد مبتلا به مثانه عصبی از یک بیماری زمینهای مانند بیماری M.S، تومورهای نخاع و دیگر بیماریهای نخاعی مادرزادی رنج میبرند. اما گاهی هم مشاهده میشود که فرد به دلیل برخی عوامل خارجی از جمله ضربههای ناشی از تصادف و حتی رادیوتراپی دچار آسیب دیدگی مراکز عصبی کنترل مثانه میشود.
این متخصص کلیه و مجاری با تأکید بر نقش بیماریهای عفونی و التهابی ادامه میدهد: در گروه دیگری از مبتلایان، بیماریهای التهابی و عفونی در مثانه میتواند موجب تحریک پذیری مثانه و در نتیجه، تکرر ادرار شود. در حقیقت عفونت مثانه باعث تحریک اعصاب و عضلات مثانه بیمار شده به طوری که وی در بیشتر مواقع احساس دفع ادرار خواهد داشت هرچند میزان ادرار در هر مرتبه بسیار اندک است.
او میگوید: این دسته از بیماران معمولاً دچار تب میشوند. سوزش و تغییر رنگ ادرار از دیگر علائم این بیماری است. البته در برخی مواقع نیز به دلیل انسداد مجاری ادرار توسط سنگ کلیه، بیمار در هر مرتبه نمیتواند مقدار زیادی ادرار دفع کند و در نتیجه حجم زیادی از ادرار در مثانه اش باقی میماند و موجب پر شدن زودرس مثانه میشود.
این استادیار دانشگاه میافزاید: عدهای از بیماران نیز که با شکایت از تکرر ادرار به پزشک مراجعه میکنند، دچار اضطراب هستند. در این گروه هم به دلیل بروز عوامل اضطرابی، مثانه قبل از اینکه به حد کافی پر شود، تحریک شده و بیمار دچار تکرر ادرار میشود، اما این گروه از مبتلایان معمولاً با مشکل تکرر ادرار در روز روبهرو هستند و شبها به آسودگی میخوابند.
دکتر صفایی با اشاره به اینکه کودکان بیشتر دچار این وضعیت میشوند، خاطرنشان میکند: اضطرابهای کودکانه میتواند ناشی از محیط اطراف یا عوامل درونی کودک باشد. پدر و مادر باید در صورت مشاهده تکرر ادرار کودک به پزشک مراجعه کنند. در چنین شرایطی اگر پزشک تشخیص دهد که کودک دارای شخصیت مضطرب است از روانپزشک برای درمان کمک خواهد گرفت و درصورتی که بیماری به دلیل اضطراب ناشی از محیط باشد مداخله روانکاو لازم خواهد بود.
وی اضافه میکند: تکرر ادرار باید جدی گرفته شود زیرا در موارد شدید اگر درمان مناسب و سریع انجام نشود ممکن است، به مثانه و کلیهها آسیب برسد. (پرستو رفیعی/ایران)
48
اگرچه امروزه در مراودات و محاوره های روزمره بارها و بارها ممکن است به همدیگر “التماس دعا” بگوییم اما شاید چندان متوجه رمز و راز این عبارت کوتاه نباشیم و صرفا از سر عادت تکرارش کنیم. اما پرسش مهمی که نیازمند درنگ و تأمل است همین است که چرا ما به دعای دیگران نیاز داریم و حتی با التماس می خواهیم که آن ها در حق ما دعا کنند.
دعا پشتوانه عمل است نه جایگزین آن
دعا نافی عمل نیست و نباید چنین پنداشته شود که داعی وظیفه ای جز گشودن دست نیاز به درگاه حضرت بی نیاز ندارد و باید بنشیند و پی در پی تمنا و درخواست نماید تا حاجاتش برآورده شود و موانع راهش مرتفع گردد. بلکه برعکس دعا بدون عمل تحقق نمی یابد و داعی باید در کنار تفکر و تعقل و کار و تلاش درخواست هایش را به پیشگاه الهی عرضه بدارد و از او یاری و مساعدت بطلبد.
در فرهنگ عمومی قاعده ای مطرح است و آن این که از تو حرکت از خدا برکت. این اصل و قاعده که در تعالیم مقدس اسلام ریشه دارد و از آنجا در فرهنگ عمومی نفوذ و تسری یافته است به ضرورت عزم و اراده و حرکت و فعالیت و در کنار آن دعا و تقاضای مساعدت الهی در رفع موانع و مشکلات تصریح دارد و این واقعیت را می نمایاند که محال است بدون حرکت برکتی از جانب حضرت پروردگار نازل گردد. آنچه در این باره با معیارهای شرع و عقل انطباق دارد این است که دعا پشتوانه عمل است نه جایگزین آن و هر انسان داعی با ایجاد پیوند و ارتباط معنوی با حضرت پروردگار از او یاری و مساعدت می طلبد تا تلاش و کوشش هایش در امور مختلف معنوی اقتصادی علمی سیاسی و نظامی را به نتیجه برساند و افق های پیروزی و موفقیت را نمایان سازد.
آداب دعا کردن
دعا کردن آدابی دارد از جمله اینکه قبل از دعا کردن نعمت های خدا را برشماریم و در این مورد باید به نعمت های ویژه خداوند توجه داشته باشیم که تا خدا آنها را از ما نگیرد متوجه نمی شویم.
تمجید خدا، شکرگزاری، بازگویی عیب های خود، استغفار و صلوات فرستادن از دیگر آداب دعا است.
شرایط اجابت دعا
سخن از تاثیر و “استجابت دعا” برای دیگران و یا دعا و نیایش به شکل جمع امری است که در روایات به آن اشاره شده است. بدین معنا که دعا به شکل جمع و یاد کرد دیگران در دعا موجب می شود تا خواسته شما نیز پذیرفته شود.
در شرایط استجابت دعا، دعای دیگران درحق شخص است. در آیات قرآنی سخن از طلب استغفار پیامبر (صلی الله و علیه وآله) از برای مومنان بیان شده است. خداوند از پیامبر می خواهد تا برای مومنان دعا و نیایش کند و درجهت رهایی ایشان از گناه در حق آنان استغفار نماید. (نساء،۶۴) دعا و استغفار پیامبر (صلی الله و علیه وآله) برای مومنان در تحلیل قرآنی از جایگاه خاصی برخوردار است (آل عمران،۱۵۹) زیرا پیامبر(صلی الله و علیه وآله) درپیشگاه خداوند از مقام بلند و والایی برخورداراست و استغفار حضرت همانند شفاعت ایشان پذیرفته می شود.در آیاتی دیگر توضیح داده می شود که خداوند برای رضایت پیامبر (صلی الله و علیه وآله) شفاعت وی را تا آن اندازه می پذیرد که وی راضی و خشنود گردد. از این رو دعای پیامبر برای مسائل بسیار سخت و اموری که احتمال استجابت نیست می تواند تاثیر گذار باشد. البته برای وی نیز محدودیت هایی (توبه،۱۱۳- کهف،۵۵) در برخی از مسائل است که در داستان استغفار حضرت ابراهیم در حق سرپرست و ولی خویش بیان شده و از مومنان خواسته شده که حضرت ابراهیم (علیه السلام) را درهمه چیز جز مساله استغفار در حق ولی خود، الگو و سرمشق قرار دهند. (ممتحنه،۴)
در داستان منافقان نیز در تبیین محدودیت ها می فرماید که اگر پیامبر (صلی الله و علیه وآله) حتی بیش از هفتاد بار برای منافقان استغفار کند خداوند آنان را نمی بخشد. (توبه،۸۰) منافقان با تعریض و کنایه بر این مطلب تاکید می کردند که فرقی میان دعا و استغفار آن حضرت (صلی الله و علیه وآله) با نیایش های دیگران نیست و خداوند با تخطئه این بینش و اندیشه آنان تبیین می کند که نمی توان و نمی بایست دعا و استغفار حضرت رسول (صلی الله و علیه وآله) را با نیایش های دیگران همسان دانست. بی گمان دعاهای انسان های کامل و کسانی که محبوب خداوند ۱۷۹۳۶۸ هستند را نمی توان با نیایش های دیگران هم سنگ دانست. انسانهای کامل و محبوب به جهت جایگاه و مقام والای خویش به آسانی می توانند خواسته های خود را بیان و پاسخ دریافت کنند.
التماس دعا می گوییم تا دعایمان مستجاب شود
از دیگر مسائل که به عنوان شرایط استجابت دعا بیان می شود مساله درخواست دعا از دیگران است. درحدیث قدسی درباره ارزش این مساله و تاثیر آن در استجابت دعا به این نکته اشاره می شود که دعای دیگران از آن جهت که شخص با آن زبان، گناهی نکرده است اجابت می شود و خواسته هایی که در حق وی از خدا شده برآورده می شود.
در کتاب الجواهر السنیه که کلیات حدیث قدسی است در باب هفتم ص ۱۴۶آمده خداوند به موسی(علیه السلام) وحی کرد: ای موسی، مرا با زبانی بخوان که گناه نکرده است. موسی عرض کرد: خداوندا! آن زبان را از کجا بیاورم؟ خطاب آمد: با زبان دیگری مرا دعا کن.
در تفسیر این حدیث قدسی دوگونه برداشت بیان شده است: نخست آنکه در هنگام دعا از واژگان جمع استفاده کند و دیگری را نیز با خود همراه سازد و بگوید که خداوندا ما را ببخش و یا به ما فرزندان نیکو ده و یا عاقبت همه ما را ختم به خیر گردان. دوم آنکه از دیگران التماس دعا داشته باشد و از آنان بخواهد که در حق شما دعا کنند چنان که دستور داده شده است که مومنان از پیامبر(صلی الله و علیه وآله) بخواهند تا در حق ایشان استغفار کند. بنابراین شخصی که از دیگری می خواهد که برای وی دعا کند از زبانی استفاده می کند که با آن گناهی نکرده است. اگر به کسی گفته شود که با زبانی که گناه نکرده ای دعا کن آن زبان تنها زبان دیگری است؛ زیرا شخص با زبان دیگری دعا نکرده و یا آنکه شخص با اعضا و جوارح دیگری هرگز گناهی مرتکب نشده است از این رو زبان دیگری زبانی است که شخص با آن هیچ گناهی انجام نداده است.
کلام آخر
می توان گفت که حقیقت التماس دعا این است که شخص می خواهد از زبانی استفاده کند که با آن خودش هرگز گناهی نکرده است و در پیشگاه الهی پاک و مبرا از گناه است. از این رو می توان گفت که دعای دیگری در حق هر کسی مستجاب است و شخص با این روش می تواند به خواسته های خویش برسد و دعایش برآورده گردد.
منابع:
سایت حوزه
تبیان
فرآوری: آمنه اسفندیاری - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
واژه ى "دعا" به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد اســت و گاهى مطلق خواندن از آن منظور اســت. دعا در اصطلاح، "خواستن حاجت از خداى متعال" اســت. واژه دعا و مشتقات آن در قرآن کریم تقریباً در 13 معنا به کار رفته اســت.
چون دعا نیز نوعى عبادت اســت لذا مانند دیگر عبادت ها داراى شرایط مثبت و منفى اســت که با رعایت آنها، عامل تقرّب بوده و مستجاب خواهد شد. معناى "استجابت دعا" این نیست که دعا فوراً مستجاب شده و آثار آن سریعاً ظاهر گردد؛ لذا گاهى اثر اجابت بعد از چهل سال ظاهر مى شود و یا اینکه خداوند عوض آن دعا را در آخرت به چند برابر عطا مى کند به طورى که دعاکننده با مشاهده ى آن آرزو مى کند، اى کاش هیچ دعا و حاجتى از من در دنیا مستجاب نمى شد.
دانشمندان اسلامى با استفاده از آیات قرآنى و روایات معصومین علیهم السلام براى دعا آداب و شروطى را ذکر کرده اند که اگر رعایت شود دعا حتماً مستجاب خواهد شد از جمله آن شرایط که مرحوم فیض ذکر نموده؛ ده شرط اســت و از کتاب "عدة الداعى" نیز ده شرط دیگر را نقل نموده اســت. صاحب کتاب "دعاها و تهلیلات قرآن" هفده شرط را متذکر شده اســت.
با توجه به تعابیرى که در روایات مختلف به کار رفته، مى توان شرایطى را که به طور حتم در اجابت دعا نقش دارند، نام برد مانند: دعا نباید بر خلاف نظام احسن عالم و قضاى قطعى الهى باشد وگرنه رد شده و مستجاب نمى شود؛ دعا باید مسبوق و مختوم به صلوات بر پیامبر صلى الله علیه وآله و آل او باشد؛ دعا کننده باید معرفت و شناخت کامل قلبى نسبت به خدا داشته باشد؛ تنها امیدش به خدا باشد و بر غیر او تکیه نداشته باشد؛ حالت اخلاص و اضطرار در او باشد؛ زبان و قلبش با هم هماهنگ باشند؛ اتیان واجبات و ترک محرمات نموده و طلب استغفار از گناهان خود کند؛ اصرار بر دعا کند و با یقین از خدا بخواهد و مأیوس نباشد؛ و بگوید خدایا آن گونه که تو صلاح مى دانى و به مصلحت من اســت انجام بده و یقین بداند که خداوند مستجاب خواهد کرد، اگرچه آثار آن بعداً ظاهر شود.
همان گونه که می دانید تمام انسان ها همواره از راه های گوناگون؛ مانند بیماری، مرگ، مشکلات و گرفتاری و... در معرض آزمایش هستند و این سنت قطعی خداوند اســت: «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش مى کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان » (بقره، 155)
اگرچه اجابت دعا از سوی خدای متعال قطعی اســت، اما اگر قرار بود خداوند به تمام دعاهای یک انسان مطابق با درخواست های او پاسخ دهد، تصور کنید آیا خواسته های این انسان حد و اندازه دارد؟! آیا اگر با دعا بیماری فردی شفا یافت، فقر و تنگ دستیش برطرف شد، و... به همین مقدار بسنده خواهد کرد؟، آیا از خدا نخواهد خواست که به من عمر جاودانه ده، آیا در خواست های دیگری ندارد؟ آیا با این فرض آزمایش های الاهی معنایی خواهد داشت؟!
همان گونه که مستحضرید، خداوند وعده داده که مرا بخوانید و من شما را اجابت می کنم، («پروردگار شما گفته اســت: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم»!، غافر، 60) اما این معنایش این نیست که با دعا به تمام خواسته های دنیایی خویش خواهید رسید! ممکن اســت بسیاری از این دعاها پاسخ هایش اخروی و آن دنیایی باشد. اگر این گونه بود که طبق وعده الاهی، با دعا تمام بیماری ها به بهبودی منجر می شد، پس تکلیف دانش پزشکی و پزشکان چه می شد، و همین طور دیگر اسباب و علل طبیعی.
بنابر این، عالم، عالم اسباب و مسببات اســت و هر چیزی مسیر طبیعی خود را طی می کند، مگر در جاهای خاصی که دعا جلوی آن اثر طبیعی را خواهد گرفت، بنابر مصالحی. پس اگر دیدی جایی دعا مستجاب نشد، اولاً: باید دید که این دعا شرایط استجابت را داشت؟، ثانیاً: بر فرض دارا بودن شرایء مصلحت دیگری بود که این دعا به اجابت نرسد و شاید این دعا جلوی مفسده ای را گرفته باشد که ما نمی دانیم؛ لذا در این گونه موارد باید تسلیم قضا و رضای الاهی بود. و گفت:
من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد
از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: هر گاه کسى از شما خواست دعا کند ابتدا درود بر پیامبر بفرستد زیرا درود بر پیامبر مقبول الهى واقع مى شود و خداوند این طور نیست که بعضى از دعا را بپذیرد و بخش دیگر آن را رد کند. (امالی شیخ طوسی ج 1 ص 157)
منابع:
سایت اسلام کوئیست
امالی شیخ طوسی
فرآوری: آمنه اسفندیاری - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
واژه ى "دعا" به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد اسـت و گاهى مطلق خواندن از آن منظور اسـت. دعا در اصطلاح، "خواستن حاجت از خداى متعال" اسـت. واژه دعا و مشتقات آن در قرآن کریم تقریباً در 13 معنا به کار رفته اسـت.
چون دعا نیز نوعى عبادت اسـت لذا مانند دیگر عبادت ها داراى شرایط مثبت و منفى اسـت که با رعایت آنها، عامل تقرّب بوده و مستجاب خواهد شد. معناى "استجابت دعا" این نیست که دعا فوراً مستجاب شده و آثار آن سریعاً ظاهر گردد؛ لذا گاهى اثر اجابت بعد از چهل سال ظاهر مى شود و یا اینکه خداوند عوض آن دعا را در آخرت به چند برابر عطا مى کند به طورى که دعاکننده با مشاهده ى آن آرزو مى کند، اى کاش هیچ دعا و حاجتى از من در دنیا مستجاب نمى شد.
دانشمندان اسلامى با استفاده از آیات قرآنى و روایات معصومین علیهم السلام براى دعا آداب و شروطى را ذکر کرده اند که اگر رعایت شود دعا حتماً مستجاب خواهد شد از جمله آن شرایط که مرحوم فیض ذکر نموده؛ ده شرط اسـت و از کتاب "عدة الداعى" نیز ده شرط دیگر را نقل نموده اسـت. صاحب کتاب "دعاها و تهلیلات قرآن" هفده شرط را متذکر شده اسـت.
با توجه به تعابیرى که در روایات مختلف به کار رفته، مى توان شرایطى را که به طور حتم در اجابت دعا نقش دارند، نام برد مانند: دعا نباید بر خلاف نظام احسن عالم و قضاى قطعى الهى باشد وگرنه رد شده و مستجاب نمى شود؛ دعا باید مسبوق و مختوم به صلوات بر پیامبر صلى الله علیه وآله و آل او باشد؛ دعا کننده باید معرفت و شناخت کامل قلبى نسبت به خدا داشته باشد؛ تنها امیدش به خدا باشد و بر غیر او تکیه نداشته باشد؛ حالت اخلاص و اضطرار در او باشد؛ زبان و قلبش با هم هماهنگ باشند؛ اتیان واجبات و ترک محرمات نموده و طلب استغفار از گناهان خود کند؛ اصرار بر دعا کند و با یقین از خدا بخواهد و مأیوس نباشد؛ و بگوید خدایا آن گونه که تو صلاح مى دانى و به مصلحت من اسـت انجام بده و یقین بداند که خداوند مستجاب خواهد کرد، اگرچه آثار آن بعداً ظاهر شود.
همان گونه که می دانید تمام انسان ها همواره از راه های گوناگون؛ مانند بیماری، مرگ، مشکلات و گرفتاری و... در معرض آزمایش هستند و این سنت قطعی خداوند اسـت: «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش مى کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان » (بقره، 155)
اگرچه اجابت دعا از سوی خدای متعال قطعی اسـت، اما اگر قرار بود خداوند به تمام دعاهای یک انسان مطابق با درخواست های او پاسخ دهد، تصور کنید آیا خواسته های این انسان حد و اندازه دارد؟! آیا اگر با دعا بیماری فردی شفا یافت، فقر و تنگ دستیش برطرف شد، و... به همین مقدار بسنده خواهد کرد؟، آیا از خدا نخواهد خواست که به من عمر جاودانه ده، آیا در خواست های دیگری ندارد؟ آیا با این فرض آزمایش های الاهی معنایی خواهد داشت؟!
همان گونه که مستحضرید، خداوند وعده داده که مرا بخوانید و من شما را اجابت می کنم، («پروردگار شما گفته اسـت: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم»!، غافر، 60) اما این معنایش این نیست که با دعا به تمام خواسته های دنیایی خویش خواهید رسید! ممکن اسـت بسیاری از این دعاها پاسخ هایش اخروی و آن دنیایی باشد. اگر این گونه بود که طبق وعده الاهی، با دعا تمام بیماری ها به بهبودی منجر می شد، پس تکلیف دانش پزشکی و پزشکان چه می شد، و همین طور دیگر اسباب و علل طبیعی.
بنابر این، عالم، عالم اسباب و مسببات اسـت و هر چیزی مسیر طبیعی خود را طی می کند، مگر در جاهای خاصی که دعا جلوی آن اثر طبیعی را خواهد گرفت، بنابر مصالحی. پس اگر دیدی جایی دعا مستجاب نشد، اولاً: باید دید که این دعا شرایط استجابت را داشت؟، ثانیاً: بر فرض دارا بودن شرایء مصلحت دیگری بود که این دعا به اجابت نرسد و شاید این دعا جلوی مفسده ای را گرفته باشد که ما نمی دانیم؛ لذا در این گونه موارد باید تسلیم قضا و رضای الاهی بود. و گفت:
من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد
از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: هر گاه کسى از شما خواست دعا کند ابتدا درود بر پیامبر بفرستد زیرا درود بر پیامبر مقبول الهى واقع مى شود و خداوند این طور نیست که بعضى از دعا را بپذیرد و بخش دیگر آن را رد کند. (امالی شیخ طوسی ج 1 ص 157)
منابع:
سایت اسلام کوئیست
امالی شیخ طوسی
فرآوری: آمنه اسفندیاری - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
واژه ى "دعا" به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد اســت و گاهى مطلق خواندن از آن منظور اســت. دعا در اصطلاح، "خواستن حاجت از خداى متعال" اســت. واژه دعا و مشتقات آن در قرآن کریم تقریباً در 13 معنا به کار رفته اســت.
چون دعا نیز نوعى عبادت اســت لذا مانند دیگر عبادت ها داراى شرایط مثبت و منفى اســت که با رعایت آنها، عامل تقرّب بوده و مستجاب خواهد شد. معناى "استجابت دعا" این نیست که دعا فوراً مستجاب شده و آثار آن سریعاً ظاهر گردد؛ لذا گاهى اثر اجابت بعد از چهل سال ظاهر مى شود و یا اینکه خداوند عوض آن دعا را در آخرت به چند برابر عطا مى کند به طورى که دعاکننده با مشاهده ى آن آرزو مى کند، اى کاش هیچ دعا و حاجتى از من در دنیا مستجاب نمى شد.
دانشمندان اسلامى با استفاده از آیات قرآنى و روایات معصومین علیهم السلام براى دعا آداب و شروطى را ذکر کرده اند که اگر رعایت شود دعا حتماً مستجاب خواهد شد از جمله آن شرایط که مرحوم فیض ذکر نموده؛ ده شرط اســت و از کتاب "عدة الداعى" نیز ده شرط دیگر را نقل نموده اســت. صاحب کتاب "دعاها و تهلیلات قرآن" هفده شرط را متذکر شده اســت.
با توجه به تعابیرى که در روایات مختلف به کار رفته، مى توان شرایطى را که به طور حتم در اجابت دعا نقش دارند، نام برد مانند: دعا نباید بر خلاف نظام احسن عالم و قضاى قطعى الهى باشد وگرنه رد شده و مستجاب نمى شود؛ دعا باید مسبوق و مختوم به صلوات بر پیامبر صلى الله علیه وآله و آل او باشد؛ دعا کننده باید معرفت و شناخت کامل قلبى نسبت به خدا داشته باشد؛ تنها امیدش به خدا باشد و بر غیر او تکیه نداشته باشد؛ حالت اخلاص و اضطرار در او باشد؛ زبان و قلبش با هم هماهنگ باشند؛ اتیان واجبات و ترک محرمات نموده و طلب استغفار از گناهان خود کند؛ اصرار بر دعا کند و با یقین از خدا بخواهد و مأیوس نباشد؛ و بگوید خدایا آن گونه که تو صلاح مى دانى و به مصلحت من اســت انجام بده و یقین بداند که خداوند مستجاب خواهد کرد، اگرچه آثار آن بعداً ظاهر شود.
همان گونه که می دانید تمام انسان ها همواره از راه های گوناگون؛ مانند بیماری، مرگ، مشکلات و گرفتاری و... در معرض آزمایش هستند و این سنت قطعی خداوند اســت: «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش مى کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان » (بقره، 155)
اگرچه اجابت دعا از سوی خدای متعال قطعی اســت، اما اگر قرار بود خداوند به تمام دعاهای یک انسان مطابق با درخواست های او پاسخ دهد، تصور کنید آیا خواسته های این انسان حد و اندازه دارد؟! آیا اگر با دعا بیماری فردی شفا یافت، فقر و تنگ دستیش برطرف شد، و... به همین مقدار بسنده خواهد کرد؟، آیا از خدا نخواهد خواست که به من عمر جاودانه ده، آیا در خواست های دیگری ندارد؟ آیا با این فرض آزمایش های الاهی معنایی خواهد داشت؟!
همان گونه که مستحضرید، خداوند وعده داده که مرا بخوانید و من شما را اجابت می کنم، («پروردگار شما گفته اســت: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم»!، غافر، 60) اما این معنایش این نیست که با دعا به تمام خواسته های دنیایی خویش خواهید رسید! ممکن اســت بسیاری از این دعاها پاسخ هایش اخروی و آن دنیایی باشد. اگر این گونه بود که طبق وعده الاهی، با دعا تمام بیماری ها به بهبودی منجر می شد، پس تکلیف دانش پزشکی و پزشکان چه می شد، و همین طور دیگر اسباب و علل طبیعی.
بنابر این، عالم، عالم اسباب و مسببات اســت و هر چیزی مسیر طبیعی خود را طی می کند، مگر در جاهای خاصی که دعا جلوی آن اثر طبیعی را خواهد گرفت، بنابر مصالحی. پس اگر دیدی جایی دعا مستجاب نشد، اولاً: باید دید که این دعا شرایط استجابت را داشت؟، ثانیاً: بر فرض دارا بودن شرایء مصلحت دیگری بود که این دعا به اجابت نرسد و شاید این دعا جلوی مفسده ای را گرفته باشد که ما نمی دانیم؛ لذا در این گونه موارد باید تسلیم قضا و رضای الاهی بود. و گفت:
من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد
از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: هر گاه کسى از شما خواست دعا کند ابتدا درود بر پیامبر بفرستد زیرا درود بر پیامبر مقبول الهى واقع مى شود و خداوند این طور نیست که بعضى از دعا را بپذیرد و بخش دیگر آن را رد کند. (امالی شیخ طوسی ج 1 ص 157)
منابع:
سایت اسلام کوئیست
امالی شیخ طوسی
بامداد – استجابت خدا منوط به گناه کار نبودن دعا کننده نیست، خداوند کریم و رحیم حتی دعای افراد گناه کار را نیز اجابت می کند، پس هیچ کس و هیچ گاه از رحمت خدا نباید نا امید بود. گرچه به طور مسلم هر قدر انسان اطاعت بیشتری از خداوند داشته باشد از سوی پروردگار منزلت بالاتر و استجابت بیشتری شامل حال او می شود.
«مستجاب الدعوة» شدن همانند رشته های مختلف علمی و امثال آن نیست تا انسان با فراهم آوردن شرایط و ویژگی هایی در آن فن خاص متخصص و صاحب مقام بشود، آنگاه بساط پهن کند و دعا نماید و اجابت دریافت کند و یا برای کسی دیگر دعا کند و اجابت بگیرد. بلکه برخی از بندگان صالح خدا و اولیاء الهی به دلیل معنویت و مقام بلند که در قرب الهی پیدا کرده اند، دارای اوصاف و کمالات وجودی و آثار و برکات معنوی فراوان می شوند که یکی از آنها استجابت دعای آنان است؛ یعنی اگر آن فرد صالح برای کسی دعا کند و یا برای چیزی دعا نماید و اگر خداوند نیز مصلحت بداند، ممکن است بر اثر دعای او حاجتی برآورده شود.
به همین دلیل چه بسا فرد صالحی برای کاری دعا می کند و چون برآورده شدن آن حاجت و یا آن کار به مصلحت آن شخص نیست و یا اسرار دیگری در میان است، لذا دعای آن مومن صالح و یا آن ولی الهی مستجاب نمی شود. بنابراین مستجاب الدعوة بودن ،چون فن خاصی نیست پس شرایط خاص کلاسیک هم ندارد، بلکه برخی بندگان صالح به دلیل معنویت و تقرّب شان به خدا دعاهایشان مستجاب می شود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: چهار کس دعایشان رد نخواهد شد و درهای آسمان به روی دعای آنان گشوده است: دعای پدر برای اولادش، دعای مظلوم بر علیه ظالم، دعای کسی که برای انجام عمره به مکه رفته باشد، و دعای انسان روزه دار. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۵۴، باب ۲۲)
امام صادق علیه السّلام می فرمایند: از جمله کسانی که دعایش مستجاب می شود، دعای امام و پیشوای عادل برای رعیت و دعای مومنی که پشت سر و در غیاب مومنی دیگر برای او دعا کند. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۵۵، باب ۲۲)
و در روایت دیگری آمده که امام صادق علیه السلام فرمودند: سه کس دعایشان مستجاب است: یکی حاجی که به مکه رفته است. دیگر رزمنده ای که در جبهة جهاد حضور پیدا کرده و سوم انسان مریض. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۵۷، باب ۲۲)
در این مورد به سه نکته اشاره می کنیم:
اولاً همین که انسان با دعا و تضرع و استغفار (که نوعی دعاست) توبه می کند و خداوند توبه او را قبول می کند، این خود روشن ترین دلیل بر آن است که دعای افراد گناه کار نیز پذیرفته می شود و لذا در روایات تأکید فراوانی بر استغفار و توبه از گناهان شده است. (اصول کافی، نشر پیشین، ج ۴، ص ۲۶۴) و قرآن کریم می فرماید: (و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون) (انفال/ ۳۳) یعنی تا آنان طلب آمرزش می کنند، خدا عذاب کنندة ایشان نخواهد بود. پس معلوم می شود که دعای گناهکاران نیز گاهی پذیرفته می شود.
ثانیاً: این که در روایات آمده است که دعای مظلوم بر علیه ظالم مستجاب می شود. (اصول کافی، نشر پیشین، ج ۴، ص ۲۶۴) در هیچ روایتی قید نشده که مظلوم در صورتی دعایش بر علیه ظالم مقبول است که گناه کار نباشد. پس معلوم می شود که دعای مظلوم گرچه اهل گناه باشد بر علیه ظالم مستجاب است.
ثالثاً: آیاتی که همگان را به دعا فراخوانده و وعده اجابت داده مطلق است، مثلا می فرماید: (ادعونی استجب لکم) (مومن/ ۶۰) مرا بخوانید تا دعای شما را اجابت کنم. بخصوص آن که مفسرین گفته اند: شأن نزول این آیه افراد بی ایمان و مغرور و متکبر است که خداوند بعد از تهدید آنان می فرماید مرا بخوانید تا دعای شما را اجابت کنم. (تفسیر نمونه، ج ۲۰، ص ۱۴۶) و در آیة دیگر نیز به طور مطلق فرموده: (اذا سألک عبادی عنّی فانی قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان) (بقره/ ۱۸۶) هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو من نزدیکم و دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا بخواند اجابت می کنم.
از این گونه آیات، که استجابت خدا را منوط به گناه کار نبودن دعا کننده نکرده است، به خوبی به دست می آید که خداوند کریم و رحیم حتی دعای افراد گناه کار را نیز اجابت می کند، پس هیچ کس و هیچ گاه از رحمت خدا نباید نا امید بود. گرچه به طور مسلم هر قدر انسان اطاعت بیشتری از خداوند داشته باشد از سوی پروردگار منزلت بالاتر و استجابت بیشتری شامل حال او می شود.
عمروبن حمق از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و اله) و از یاران شجاع و مخلص علی (علیه السلام) بود که سرانجام توسط دژخیمان معاویه دستگیر شده و در حصن موصل زندانی گردید، سرش را بریدند و نزد معاویه به هدیه بردند. او هنگام جوانی برای پیامبر (صلی الله علیه و اله) آب برد، پیامبر (صلی الله علیه و اله) آن را آشامید و سپس ٍ این دعا را در حق او کرد: اللهم امتعه بشبابه: خدایا او را از جوانی بهره مند کن. این دعا آنچنان در حق او به استجابت رسید، که هشتاد سال از عمرش ٍ گذشت در عین حال موی سفید در سر و صورت او دیده نشد.
او روزی به حضور امام علی (علیه السلام) آمد، امام دید چهره او زرد شده ، پرسید: این زردی چیست؟ او عرض کرد: بر اثر بیماری است که به آن مبتلا شده ام . امام علی (علیه السلام) به او فرمود : مااز خوشحالی شما خوشحالیم ، و هنگام اندوه شما، غمگین هستیم ، و برای بیماری شما بیمار می شویم و برای شما دعا می کنیم.
منابع:
داستان دوستان / محمد محمدی اشتهاردی
سایت اندیشه قم
نوشته آیا دعای «معصیت کار» مورد اجابت است؟ اولین بار در بامداد پدیدار شد.