جام جم سرا: برعکس فرزندی که تحرک زیادی دارد و شیطنت میکند را بیشفعال میدانند، در صورتی که باید بدانند هر شیطنتی بیشفعالی نیست و شیطنت جزو رفتارهایی است که از تمامی کودکان در مواقعی بروز میکند، اما این برای کودکان بیشفعال به حدی است که عملکرد آنها را در منزل، مدرسه، ارتباط با همسالان و اطرافیان دچار مشکل میکند. باید بدانیم این اختلال قبل از هفت سالگی شروع میشود و امکان دارد هر کودک بیشفعال با نوع متفاوتی از آن درگیر باشد، در نوع بیشفعالی با محور مشکلات تمرکز و توجه، این کودکان بسیار بیدقت هستند و توجه زیادی به جزئیات ندارند، بر تکالیف مدرسه و حتی بازیها نمیتوانند تمرکز داشته باشند و آن را به پایان رسانند، در دروسی مثل ریاضی و دیکته که نیاز به توجه و تمرکز بیشتری دارد، معمولا مشکلات بیشتری نشان میدهند . وقتی با آنها صحبت میکنید،گوش نمی دهند و محرکهای بیرونی غالبا حواسشان را پرت میکند. این کودکان اکثرا فراموشکارند و وسایلشان را گم میکنند یا جا میگذارند. وقتی این کودکان به سنین نوجوانی میرسند، به علت فراموشکاری به عنوان افراد حواس پرت و بینظم از آنها نام برده میشود.
در نوع بیشفعالی ـ تکانشگری این کودکان بیشتر اوقات در حال حرکت و دویدن هستند، انگار موتوری به آنها وصل است، اگر قرار باشد لحظهای بنشینند، مرتب وول میخورند، معنی خطر را نمیفهمند و بدون فکر اقدام به انجام کار میکنند، برای در انتظار نوبت ماندن ناتوانند، زیاد صحبت میکنند و قبل از پایان سوال با عجله جواب میدهند. البته این مشکلات آنها در مدرسه نمود بیشتری پیدا میکند چرا که با رفتارهای خود موجب برهم زدن نظم کلاس شده یا اگر بتوانند خود را کنترل کنند، دائما روی صندلی در حال حرکت هستند. در نوع دیگر در بعضی کودکان علائم بیشفعالی ـ تکانشگری و بیتوجهی با هم دیده میشود.
با توجه به ویژگیهایی که گفته شد اگر احتمال میدهید کودکتان بیشفعال است، به روانشناس بالینی یا روانپزشک مراجعه کنید و در صورتی که تشخیص اختلال بیشفعالی ـ کمتوجهی داده شد درمان را شروع کنید، چون این کودکان مرتب از اطرافیان خود پیامهای منفی دریافت میکنند، پیام هایی که باعث میشود شخصیت و اعتماد به نفس آنها از بین برود و شما با شروع درمان آنها میتوانید باعث کاهش علائم اختلال و بهبود عملکرد ارتباطی، تحصیلی و افزایش اعتماد به نفس آنها شوید.
طبق پژوهشهای انجام شده این دسته از کودکان باید دارو مصرف کنند، این داروها میتواند به افزایش توجه و کاهش رفتارهای بیشفعالانه او کمک کند، بعضی از والدین از این که کودکشان دارو مصرف کند نگرانند، اما باید بدانند به شرطی که دارو توسط فرد متخصص تجویز شود، مزایای بسیاری دارد و وابستگی دارویی ایجاد نخواهد کرد. در فرآیند درمان این اختلال، درمان شناختی ـ رفتاری، آموزش مهارتهای اجتماعی، آموزش والدین و اصلاح برنامههای آموزشی کودک از دیگر رویکردهای مداخلهای محسوب میشود. با استفاده از روش رفتاردرمانی میتوان به کودک کمک کرد تا رفتار پرخاشگرانه خود را کنترل کرده و با نظارت بر رفتارهای اجتماعیاش، فردی مؤثر و مفید شود. درمانشناختی نیز باعث کاهش افکار منفی، افزایش عزت نفس و مهارتهای حل مساله در کودک میشود.
والدین این کودکان باید مهارتهای مدیریتی را فراگیرند. برای مثال، هیچ گاه از کودک خود نخواهند چند فعالیت را در یک زمان انجام دهد، بلکه آنها باید فعالیت موردنظر را به مراحل جزئیتر تقسیم کرده و از کودک بخواهند آنها را یکی پس از دیگری انجام دهد.
درخصوص جنب و جوش بیش از حد این کودکان نیز میتوان از طریق فعالیتهای جسمانی مثل بردن به پارک برای بازی و شرکت دادن در کلاسهای ورزشی انرژی زیاد آنها را تخلیه کرد البته باید گفته شود در رابطه با این کودکان ورزشهای رزمی به هیچ عنوان توصیه نمیشود چرا که رفتارهای تکانشی را در آنها افزایش میدهد.
همچنین این کودکان با روشهای عملی، دیدن و لمس کردن بهتر یاد میگیرند. پس برای آموزش به آنها از این راه استفاده کنید و به آنها یاد بدهید که در مواقع نبود توجه به خود بگویند (صبر کن! کمی بیشتر دقت کن! حالا انجام بده) زمانی که از کودک خود خواستهای دارید، آرام، واضح و کوتاه صحبت کنید و بهتر است از کودک بخواهیدکه خواسته شما را تکرار کند و در صورت انجام رفتارهای درست، کودکتان را بلافاصله و به طور روزمره با تشویق کلامی و دادن جایزه تقویت کنید و علاقه خود را همیشه برای افزایش اعتماد به نفسش به او نشان دهید، هرگز از تنبیه بدنی برای این کودکان استفاده نکنید. به جای آن برای اصلاح رفتارهای کودک خود قوانینی را در خانه یا بیرون برای او ایجاد کنید؛ مثلا زمان خاصی را برای نوشتن مشق و خوابیدن او که بسیار ضروری است زود به رختخواب برود در نظر بگیرید و در صورت انحراف از این قوانین او را از یک سری چیزها مثل بازی، تماشای تلویزیون و... محروم کنید، همچنین والدین در برخورد با این کودک باید هماهنگ و در انتظارات خود از کودک ثبات داشته باشند تا کودک فرصتی برای سوءاستفاده پیدا نکند تا بخواهد رفتار نادرست خود را تکرار کند. در پایان از والدین میخواهم در رابطه با این کودکان صبور باشند و بدانند که آنها درباره کودکشان مقصر نیستند و این کودکان مشروط بر این که بخوبی تحت درمان قرار گیرند، میتوانند درآینده زندگی موفقی داشته باشند.(رزیتا حیدری - مدرس دانشگاه/ضمیمه چاردیواری/جام جم)
10 تا 20 درصد موارد ابتلا با استفاده از داروی ریتالین و تحریک روانی که اثربخشی آن سالهاست مورد بحث است، درمان میشوند. والدین برای مواجهه با مشکلات عدم تمرکز یا بیشفعالی کودکانشان تمایل دارند از روشهای غیردارویی استفاده کنند، اما نتایج پژوهش گروهی از کارشناسان اروپایی نشان میدهد بیشتر روشهای غیردارویی تاثیری در درمان این اختلال عصبی ندارند.
به گزارش بخش سلامت روزنامه لوموند چاپ پاریس، ادموند سونگا بارک و همکارانش 54 پژوهش مربوط به درمانهای غیردارویی را تصادفا بررسی کردهاند. این درمانها بر پایه روشهای رژیمدرمانی (رژیمهایی که مواد آلرژیزا، رنگهای مصنوعی و مکملهای امگا3 و امگا6 را حذف میکنند) یا شیوههای روانکاوانه (بازسازی ذهنی، نوروفیدبک و رفتار درمانی) بودهاند.
محققان در روشهای متفاوت به نتایج مثبتی بر علائم بیشفعالی دست یافتهاند، اما به طور کلی نتایجی قطعی و گویا از این که مکملهای اسیدهای چرب امگا3 و امگا6 و حذف رنگهای غیرخوراکی تاثیری بر بیشفعالی داشته باشند، مشاهده نشده است.
کریستین ژتین، از اعضای گروه پژوهش توضیح میدهد: درباره اثر درمانهای غیردارویی مانند رژیمهای حذفی، زیاد از ما سوال میشود؛ اما نتایجی قطعی در این زمینه گزارش نشده است. حتی ممکن است برخی از این رژیمها اثر منفی در رشد کودک داشته باشند و توان جسمی آنها را کاهش دهد.
منبع: لوموند / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
331
هیچ آزمایشی وجود ندارد که با انجام آن بتوان گفت کودک دچار بیشفعالی اسـت. اما اغلب پزشکان با تاریخچه خانوادگی، جزئیات پرسشهایی که انجام میدهند، سعی میکنند تشخیص صحیح را داشته باشند.
اما آیا واقعا فرزند شما چنین مشکلی دارد یا این تنها یک ویژگی رفتاری اسـت که در اصطلاح به آن شیطنت گفته میشود. حالا وقت آن اسـت که نگاه دقیقتری به این مشکل بیندازید تا از سوءتفاهم درباره فرزندتان پیشگیری کنید.
بیشفعالی چیست؟
این اختلال یکی از اختلالات شایع و در عین حال با تشخیص سخت برای پزشکان اسـت. اختلال بیشفعالی بیماری پیچیدهای اسـت و اغلب تشخیص داده نمیشود. درباره کودکی که با چنین اختلالی تشخیص داده میشود 3 علامت را نباید از یاد ببرید که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز و در نهایت اعمال تکانهای(کارهای ناگهانی و غیرقابل پیشبینی) اسـت.
زمانی که پزشک بتواند جزئیات لازم را از والدین و مدرسه به دست آورد میتوان معیارهای لازم را در نظر گرفت. علائم اختلال بیشفعالی- کمتوجهی باید در بیشتر از یک مکان دیده شود مثلا خانه و مدرسه و البته اینکه برای چند ماه این علائم بروز کند. داشتن 6 علامت یا بیشتر از علائم اختلال کمتوجهی یا بیشفعالی که باید دستکم 6 ماه وجود داشته باشد تا بتوان گفت کودک بیشفعال اسـت.
علائم بیش فعالی
تعدادی از علائم مربوط به بیشفعالی و اختلال توجه و تمرکز شامل موارد زیر اسـت:اغلب وسایل خود را گم میکند.
ممکن اسـت کودک شما بیشفعال باشد
برای کودکی با اختلال بیشفعالی- کمتوجهی انجام برخی رفتارها ممکن اسـت سختتر باشد حال بهتر اسـت این سؤالها را از خودتان بپرسید:او زود تمرکزش را از دست میدهد و فراموشکار اسـت؟
این بچهها مغزشان متفاوت اسـت
اختلال بیشفعالی- کمتوجهی یک بیماری عصبی-رفتاری اسـت با 2 مولفه: بیشفعالی و بیتوجهی یا نداشتن تمرکز. برخی از این کودکان به صورت واضح فعالیت زیادی دارند و برخی هم توانایی تمرکز ندارند اما بیشتر آنها هر دو مشکل را با هم دارند.
این بچهها مغز ماشین فراری را دارند اما با ترمز دوچرخه. ذهن آنها در حال مسابقه اسـت اما نمیتوانند در زمان لازم سرعتشان را کم کنند. اسکنهای متعدد نشان میدهد بخشی از مغز کودک دچار اختلال که به کنترل رفتار کمک میکند، موجب تمرکز میشود و آنچه نیاز به انجام آن دارد را طبقهبندی میکند، کمی کوچکتر اسـت.
علاوه بر این انتقالدهندههای عصبی شیمیایی مغز مانند سروتونین، دوپامین و نوراپینفرین که پیام را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر میفرستند در آنها دچار کمبود اسـت بنابراین برای مثال اگر معلم یک آموزش 5 مرحلهای به کودک بدهد، او ممکن اسـت تنها بتواند 2 مرحله اول را انجام دهد و توالی کارهای بعدی را از دست بدهد.
دلیل بیشفعالی معلوم نیست
بیشتر مطالعات نشان میدهد اختلال بیشفعالی موروثی اسـت. اما در سالهای اخیر تحقیقات از ارتباط این اختلال با مواد سمی محیطی مانند بیسفنول a و فتالات(مهمترین مواد در تولید مواد آرایشی، پلاستیک، پرده حمام) و همینطور حشرهکشها خبر میدهد. این علم بسیار جدید اسـت و تحقیقات همچنان باید ادامه پیدا کند. کودکان نسبت به مواد سمی محیط حساس هستند و باید نسبت به مواجهه آنها با این مواد دقت شود. چندین دلیل دیگر برای ابتلای کودک به اختلال بیشفعالی میتوان در نظر گرفت که از جمله میتوان به ژنتیک، آسیب کوچک مغزی در زمان تولد یا حتی استرس و نگرانی دوران بارداری اشاره کرد.
چطور تشخیص بدهیم
در اختلال بیشفعالی- کمتوجهی معدل سنی میتواند از 2 یا 3 سالگی باشد. در 2 سالگی پزشکان به دنبال یافتن علائم هستند و هرچه زودتر این نقص تشخیص داده شود زودتر میتوان مداخله کرد. اما در اغلب موارد تا زمانی که کودک به سن مدرسه نرسیده که نیاز به توجه و نشستن طولانی مدت داشته باشد، این اختلال قابل تشخیص نیست. بچههای باهوشی که نشانههای ضعیفی دارند ممکن اسـت سالها علائم را داشته باشند تا دوره آموزشی مدرسه که باید برنامه منظم، چند منظوره و مدیریت زمان انجام دهند و اینجاست که دچار مشکل میشوند.
دختران فرق دارند
پسران سه برابر دختران در معرض این اختلال هستند و به طور معمول دختران 5 سال بعد از پسران تشخیص داده میشوند. دختران بینظم و ساکت کمتر به چشم میآیند حتی اگر اختلالشان به اندازه پسران باشد. بیتوجهی و نادیده گرفتن موضوعات پیرامون از علائم اختلال در دختران مبتلا به بیشفعالی اسـت.
در پسران به جای آن انجام و بروز حرکات و رفتارهای متفاوت و غیرمنطقی بدون انگیزه قبلی و برنامه عاری از فکر انتظار میرود. در دوران دبستان دخترانی با اختلال بیشفعالی، کودکانی کمدقت یا بیدقت هستند، همچنین در آموختن مهارتهای آموزشی و حل مسائل ضعیف بوده و به جزئیات و موضوعات محیط پیرامون خود توجه ندارند، کمتر توجه میکنند و با تمام کردن کارها مشکل دارند اما آنها معمولا پرخاشگر نیستند.
دختران قرار نیست کیف مدرسهشان را در زمین بازی جا بگذارند یا دفتر مشقشان کثیف باشد.
تشخیص سخت اسـت
هیچ آزمایشی وجود ندارد که با انجام آن بتوان گفت کودک دچار بیشفعالی اسـت. اما اغلب پزشکان با تاریخچه خانوادگی، جزئیات پرسشهایی که انجام میدهند و بررسی رفتار کودکان و میزان اهمیت آن براساس سن و سال او سعی میکنند تشخیص صحیح را داشته باشند. با صحبت کردن با کودک، والدین و معلمان و اگر لازم باشد مادربزرگ و پدربزرگ و اقوام پزشکان میتوانند تعیین کنند علائم با توجه به سن کودک متناسب اسـت یا مشکل جدی وجود دارد. آنها باید عواملی مانند عصبانیت، اختلال یادگیری، افسردگی، طلاق یا بیماری یکی از اعضای خانواده را هم در نظر بگیرند.
درمان دارویی برای کدام بچهها لازم اسـت؟
دارودرمانی به همراه رواندرمانی و تغییراتی که در زندگی روزانه کودک ایجاد میشود میتواند شرایط را بهبود دهد. داروها زمانی که با رفتار درمانی همراه شوند میتوانند پرخاشگری و بیتوجهی کودک را به میزان زیادی بهبود دهند.
دارودرمانی زمانی پیشنهاد میشود که تعداد علائم کودک براساس سنش مشخص شود و تنها زمانی از دارو استفاده میشود که کودک واقعا نیاز داشته باشد. در کودکانی که علائم متوسط تا شدید این اختلال را دارند دارودرمانی کمککننده اسـت. در علائم خفیفتر معمولا از مشاوره درمانی استفاده میشود.
اما دارویی که برای یک کودک کارساز بوده اسـت نمیتواند برای دیگری هم همان نتیجه را داشته باشد. به همین دلیل پزشکان نظارت زیادی بر کودک دارند تا بتوانند ترکیب مناسب را پیدا کنند. مشخص نیست چرا اما کودکانی که در یک سن خاص دارویی را تحمل نمیکنند ممکن اسـت چند سال بعد به خوبی به همان دارو جواب میدهند.
منبع:مجله سیب سبزهیچ آزمایشی وجود ندارد که با انجام آن بتوان گفت کودک دچار بیشفعالی اسـت. اما اغلب پزشکان با تاریخچه خانوادگی، جزئیات پرسشهایی که انجام میدهند، سعی میکنند تشخیص صحیح را داشته باشند.
اما آیا واقعا فرزند شما چنین مشکلی دارد یا این تنها یک ویژگی رفتاری اسـت که در اصطلاح به آن شیطنت گفته میشود. حالا وقت آن اسـت که نگاه دقیقتری به این مشکل بیندازید تا از سوءتفاهم درباره فرزندتان پیشگیری کنید.
بیشفعالی چیست؟
این اختلال یکی از اختلالات شایع و در عین حال با تشخیص سخت برای پزشکان اسـت. اختلال بیشفعالی بیماری پیچیدهای اسـت و اغلب تشخیص داده نمیشود. درباره کودکی که با چنین اختلالی تشخیص داده میشود 3 علامت را نباید از یاد ببرید که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز و در نهایت اعمال تکانهای(کارهای ناگهانی و غیرقابل پیشبینی) اسـت.
زمانی که پزشک بتواند جزئیات لازم را از والدین و مدرسه به دست آورد میتوان معیارهای لازم را در نظر گرفت. علائم اختلال بیشفعالی- کمتوجهی باید در بیشتر از یک مکان دیده شود مثلا خانه و مدرسه و البته اینکه برای چند ماه این علائم بروز کند. داشتن 6 علامت یا بیشتر از علائم اختلال کمتوجهی یا بیشفعالی که باید دستکم 6 ماه وجود داشته باشد تا بتوان گفت کودک بیشفعال اسـت.
علائم بیش فعالی
تعدادی از علائم مربوط به بیشفعالی و اختلال توجه و تمرکز شامل موارد زیر اسـت:اغلب وسایل خود را گم میکند.
ممکن اسـت کودک شما بیشفعال باشد
برای کودکی با اختلال بیشفعالی- کمتوجهی انجام برخی رفتارها ممکن اسـت سختتر باشد حال بهتر اسـت این سؤالها را از خودتان بپرسید:او زود تمرکزش را از دست میدهد و فراموشکار اسـت؟
این بچهها مغزشان متفاوت اسـت
اختلال بیشفعالی- کمتوجهی یک بیماری عصبی-رفتاری اسـت با 2 مولفه: بیشفعالی و بیتوجهی یا نداشتن تمرکز. برخی از این کودکان به صورت واضح فعالیت زیادی دارند و برخی هم توانایی تمرکز ندارند اما بیشتر آنها هر دو مشکل را با هم دارند.
این بچهها مغز ماشین فراری را دارند اما با ترمز دوچرخه. ذهن آنها در حال مسابقه اسـت اما نمیتوانند در زمان لازم سرعتشان را کم کنند. اسکنهای متعدد نشان میدهد بخشی از مغز کودک دچار اختلال که به کنترل رفتار کمک میکند، موجب تمرکز میشود و آنچه نیاز به انجام آن دارد را طبقهبندی میکند، کمی کوچکتر اسـت.
علاوه بر این انتقالدهندههای عصبی شیمیایی مغز مانند سروتونین، دوپامین و نوراپینفرین که پیام را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر میفرستند در آنها دچار کمبود اسـت بنابراین برای مثال اگر معلم یک آموزش 5 مرحلهای به کودک بدهد، او ممکن اسـت تنها بتواند 2 مرحله اول را انجام دهد و توالی کارهای بعدی را از دست بدهد.
دلیل بیشفعالی معلوم نیست
بیشتر مطالعات نشان میدهد اختلال بیشفعالی موروثی اسـت. اما در سالهای اخیر تحقیقات از ارتباط این اختلال با مواد سمی محیطی مانند بیسفنول a و فتالات(مهمترین مواد در تولید مواد آرایشی، پلاستیک، پرده حمام) و همینطور حشرهکشها خبر میدهد. این علم بسیار جدید اسـت و تحقیقات همچنان باید ادامه پیدا کند. کودکان نسبت به مواد سمی محیط حساس هستند و باید نسبت به مواجهه آنها با این مواد دقت شود. چندین دلیل دیگر برای ابتلای کودک به اختلال بیشفعالی میتوان در نظر گرفت که از جمله میتوان به ژنتیک، آسیب کوچک مغزی در زمان تولد یا حتی استرس و نگرانی دوران بارداری اشاره کرد.
چطور تشخیص بدهیم
در اختلال بیشفعالی- کمتوجهی معدل سنی میتواند از 2 یا 3 سالگی باشد. در 2 سالگی پزشکان به دنبال یافتن علائم هستند و هرچه زودتر این نقص تشخیص داده شود زودتر میتوان مداخله کرد. اما در اغلب موارد تا زمانی که کودک به سن مدرسه نرسیده که نیاز به توجه و نشستن طولانی مدت داشته باشد، این اختلال قابل تشخیص نیست. بچههای باهوشی که نشانههای ضعیفی دارند ممکن اسـت سالها علائم را داشته باشند تا دوره آموزشی مدرسه که باید برنامه منظم، چند منظوره و مدیریت زمان انجام دهند و اینجاست که دچار مشکل میشوند.
دختران فرق دارند
پسران سه برابر دختران در معرض این اختلال هستند و به طور معمول دختران 5 سال بعد از پسران تشخیص داده میشوند. دختران بینظم و ساکت کمتر به چشم میآیند حتی اگر اختلالشان به اندازه پسران باشد. بیتوجهی و نادیده گرفتن موضوعات پیرامون از علائم اختلال در دختران مبتلا به بیشفعالی اسـت.
در پسران به جای آن انجام و بروز حرکات و رفتارهای متفاوت و غیرمنطقی بدون انگیزه قبلی و برنامه عاری از فکر انتظار میرود. در دوران دبستان دخترانی با اختلال بیشفعالی، کودکانی کمدقت یا بیدقت هستند، همچنین در آموختن مهارتهای آموزشی و حل مسائل ضعیف بوده و به جزئیات و موضوعات محیط پیرامون خود توجه ندارند، کمتر توجه میکنند و با تمام کردن کارها مشکل دارند اما آنها معمولا پرخاشگر نیستند.
دختران قرار نیست کیف مدرسهشان را در زمین بازی جا بگذارند یا دفتر مشقشان کثیف باشد.
تشخیص سخت اسـت
هیچ آزمایشی وجود ندارد که با انجام آن بتوان گفت کودک دچار بیشفعالی اسـت. اما اغلب پزشکان با تاریخچه خانوادگی، جزئیات پرسشهایی که انجام میدهند و بررسی رفتار کودکان و میزان اهمیت آن براساس سن و سال او سعی میکنند تشخیص صحیح را داشته باشند. با صحبت کردن با کودک، والدین و معلمان و اگر لازم باشد مادربزرگ و پدربزرگ و اقوام پزشکان میتوانند تعیین کنند علائم با توجه به سن کودک متناسب اسـت یا مشکل جدی وجود دارد. آنها باید عواملی مانند عصبانیت، اختلال یادگیری، افسردگی، طلاق یا بیماری یکی از اعضای خانواده را هم در نظر بگیرند.
درمان دارویی برای کدام بچهها لازم اسـت؟
دارودرمانی به همراه رواندرمانی و تغییراتی که در زندگی روزانه کودک ایجاد میشود میتواند شرایط را بهبود دهد. داروها زمانی که با رفتار درمانی همراه شوند میتوانند پرخاشگری و بیتوجهی کودک را به میزان زیادی بهبود دهند.
دارودرمانی زمانی پیشنهاد میشود که تعداد علائم کودک براساس سنش مشخص شود و تنها زمانی از دارو استفاده میشود که کودک واقعا نیاز داشته باشد. در کودکانی که علائم متوسط تا شدید این اختلال را دارند دارودرمانی کمککننده اسـت. در علائم خفیفتر معمولا از مشاوره درمانی استفاده میشود.
اما دارویی که برای یک کودک کارساز بوده اسـت نمیتواند برای دیگری هم همان نتیجه را داشته باشد. به همین دلیل پزشکان نظارت زیادی بر کودک دارند تا بتوانند ترکیب مناسب را پیدا کنند. مشخص نیست چرا اما کودکانی که در یک سن خاص دارویی را تحمل نمیکنند ممکن اسـت چند سال بعد به خوبی به همان دارو جواب میدهند.
منبع:مجله سیب سبز