حتما شما هم عطر و برند خاصی را دوست دارید و بارها آنها را هدیه داده یا برای خودتان خریداری کرده‌اید. اما تا به حال فکر کرده‌اید که خودتان هم می‌توانید عطر بسازید؟ شاید کمی دور از ذهن به نظر برسد اما واقعیت این است که با وسایل ساده می‌توانید از گیاهان و گل‌های خوشبو عطر دلخواهتان را تهیه کنید.
با کمک دکتر محمدتقی عبادی، دکترای گیاهان دارویی، دو روش ساخت عطر خانگی را به شما آموزش می‌دهیم. در واقع به گفته دکتر عبادی این روش‌ها تنها راه‌های ساخت عطر در خانه هستند و روش‌های دیگر نیاز به وسایل صنعتی و بیشتری دارند.
مواد لازمش هم در دسترس است. شاید سر دیوار خودتان یا همسایه شاید هم در باغچه حیاط. یاس‌امین‌الدوله و رز و شمعدانی در حیاط غوغایی به پاکرده اند با عطر بی‌نظیرشان. این رایحه‌های دلپذیر را به خانه بیاورید.
رایحه اسطوخودوس، مریم گلی و شمعدانی
عملیات تقطیر
روش اول: اولین روش یعنی تقطیر با آب برای تهیه اسانس گیاهان و گل‌هایی مانند اسطوخودوس، گل محمدی، رز، شمعدانی عطری، آویشن، میخک و مریم گلی به کار می‌آید؛ روشی که اگر به کاشان سفر کرده باشید مشابه آن را در گلاب‌گیری‌ها دیده‌اید.
- ظرفی با گنجایش ۵۰۰ سی سی
- آب: یک عدد
- گل تازه موردنظرتان: ۷۵ تا ۸۰ گرم
- سینی: یک عدد
- اتانول: به مقدار لازم
طرز تهیه: ابتدا ظرف را از آب پر کنید و روی اجاق گاز بگذارید. بعد گل‌های تازه را در آن ریخته و اجازه دهید آب جوش بیاید. بعد از اینکه آب جوش آمد، سینی سرد را با یک شیب ملایم بالای ظرف بگیرید تا بخار ناشی از تبخیر آب همراه با ترکیبات معطر گل‌ها (اسانس) روی سطح آن بنشیند. اسانس همراه با آب دائما به‌صورت قطره قطره از سینی به داخل ظرف جمع آوری اسانس چکیده میشود. حال شما یک لایه روغن زرد کمرنگ یا زرد مایل به سبز روی سطح آب می‌بینید که همان اسانس گیاه است. آن را از آب جدا کرده، در یک ظرف کوچک بریزید.
یادتان باشد ظرف‌تان باید کاملا خشک، تیره رنگ (با کشیدن یک لایه فویل آلومینیوم می‌توانید ظرف را در مقابل نور عایق کنید) و متناسب با میزان اسانس‌تان باشد. برای این میزان از آب و گل، ظرف یک تا یک و نیم سی‌سی کافی است. در این ظرف نباید هوا باشد و چون شما دستگاه وکیوم و خارج کردن هوا از ظرف را در خانه ندارید، بهتر است شیشه‌های‌تان کوچک باشند که با اسانس پر شوند و دیگر هوایی در آنها وجود نداشته باشد.
حالا بعد از پر کردن شیشه و ظرف موردنظر از اسانس، روی آن اتانول بریزید. اتانول حداکثر باید ۸۰ درصد از عطر شما را تشکیل دهد؛ یعنی میزان اسانس ۲۰ درصد باشد و اتانول ۸۰ درصد. البته اگر دوست دارید عطرتان غلیظ‌تر باشد، می‌توانید اتانول کمتری اضافه کنید. حالا عطر دست ساز و خانگی شما آماده است.
نکته:
۱-بهتر است ظرفی که برای جوشاندن گیاه در آب استفاده می‌کنید پیرکس باشد. چون این ظروف واکنشی نسبت به ترکیبات معطر گیاه نشان نداده و آنها را تغییر نمی‌دهند. ظروف استیل و آلومینیوم هم در رتبه بعدی قرار دارند.
۲-سینی شما باید کاملا سرد باشد.
۳-میزان گلی که شما برای ساخت عطرتان نیاز دارید بستگی به نوع آن دارد. اگر می‌خواهید اسانس اسطوخودوس بگیرید ۷۵ تا ۸۰ گرم گل آن کافی است اما بسته به حجم گل میزان آن میتواند کمتر یا بیشتر شود. حداکثر میزان متناسب با ۵۰۰ سی‌سی آب، ۱۰۰ گرم گل است.
۴-ظروفی که برای نگهداری اسانس استفاده می‌کنید باید تیره باشند و در معرض نور آفتاب قرار نگیرند. چون وقتی اسانس‌ها در معرض نور قرار می‌گیرند تند و بدبو می‌شوند.
دنیای خوشبوی یاس امین الدوله
روش دوم: این روش خیساندن در روغن‌های جاذب «Enfleurage» نام دارد و برای تهیه اسانس گل‌هایی چون یاس، یاس امین الدوله، اقاقیای بنفش (گلیسین)، نرگس، یاسمن و مریم کاربرد دارد چون ترکیبات معطر این گل‌ها به دمای بالا حساس و اسانسی‌شان پایین است. در واقع این روش، شیوه سنتی و البته گران قیمت تهیه عطر در دنیاست چون نیاز به زحمت و زمان زیادی دارد. اما در عین حال روشی است که با استفاده از آن در خانه هم می‌توانید عطر خودتان را تولید کنید.
مواد لازم:
- گل تازه گیاه: به میزان لازم
- روغن جاذب و بی بو مانند پارافین مایع، روغن کنجد و روغن زیتون بی بو: به میزان لازم
- ظرف پیرکس مستطیل شکل: یک عدد
- الکل اتانول: به میزان لازم
طرز تهیه:
۱٫ شما برای تهیه عطر به این روش می‌توانید از ظروف پیرکس مستطیلی شکلی که برای تهیه لازانیا یا سوفله‌ها به کار می‌روند استفاده کنید. حالا در ظرف تان به عمق یک سانتی‌متر روغن بریزید و گل‌ها را مرتب روی آن بچینید. تا جایی که روی روغن کاملا پوشانده شده و ظرف پر از گل شود. هر ۱۲ تا ۲۴ ساعت باید گل‌ها و روغن را هم بزنید. بعد از ۴۸ ساعت هم گل‌ها را از داخل روغن بردارید و روغن روی آنها را به خوبی بگیرید و جدا کنید. روغن را داخل ظرف برگردانید.
۲٫ بعد گل‌های تازه را به همان روغن داخل اضافه کنید و همان مراحل را طی کنید. ۲ تا ۳ نوبت باید این کار را انجام دهید تا روغنِ داخل ظرف از ترکیبات عطر اشباع شود. حالا نوبت عملیات استخراج ترکیبات عطری است؛ یعنی باید روی روغن الکل بریزید.
۳٫ اندازه الکل باز هم به میزان روغن بستگی دارد؛ مثلا برای ۱۰۰ سی سی روغن اشباع شده، ۲۰ تا ۳۰ سی سی اتانول نیاز دارید. بعد از ریختن الکل، آن را جمع کنید و اجازه دهید الکل بپرد. دیگر عطرتان آماده شده و می‌توانید آن را در ظرف مناسب ریخته و استفاده کنید.
نکته‌هایی درباره عطر و عطرسازی
نکته دیگر این است که هر عطر باید سه نوت داشته باشد. نوت آغازین، نوت میانی و نوت پایانی. عطری مطلوب است که در طول زمان یک کیفیت داشته باشد. منظور از نوت همان رایحه آن است. مثلا عطر مطلوب در نوت میانی‌اش یعنی تقریبا یک روز بعد از استفاده، باید همان رایحه نوت آغازین و بار اول را داشته باشد. ممکن است به مرور بوی آن کمتر شود اما نباید تغییر کرده باشد. در عطرهای صنعتی این نوت‌ها طراحی می‌شوند چون ترکیبات عطرها یکنواخت نیستند. البته طراحی نوت کار سخت، پیچیده و بسیار ظریفی است که آموزش داده میشود و تعداد کمی از دانشجویان این رشته در مدرسه معتبری مثل مدرسه عطرسازی ژیودان سوییس می‌توانند هر سال در این بخش به تخصص برسند.
شاید تهیه عطر در خانه کمی سخت باشد اما این کار برای کسانی که به عطر علاقه دارند و نگاه خاص‌تری به آن دارند، یک آغاز است. با چند بار امتحان کردن این کار در خانه می‌توانید آن را ادامه دهید.
برای برداشتن اولین قدم‌ها مطالعه کتاب «اصول و شیوه‌های عطرسازی، جلد اول و دوم» کمک تان می‌کند. این کتاب دو جلدی توسط رابرت آر. کالکین از عطرسازان بزرگ دنیا نوشته و توسط آقای شریف عطار در ایران ترجمه شده است. کتابی که در مدرسه عطرسازی ژیودان سوییس تدریس میشود و میتواند به شما کمک کند.
