اغلب مردم دمانس را معادل بیماری آلزایمر و اختلال حافظه می‌دانند.
اگرچه بیماری آلزایمر مهمترین و شایع‌ترین علت دمانس بویژه در سنین بالاست، ولی دمانس‌های متعدد دیگری به‌جز آلزایمر وجود دارند که اختلال حافظه علامت اصلی آنها نیست.
یکی از مهمترین بیماری‌های دمانس، فرونتوتمپورال است که برخلاف بیماری آلزایمر که معمولا در سنین بالای 65 سال بروز می‌کند، در سنین پایین‌تر یعنی بین 40 تا 65 سال، ظاهر میشود و سیر پیشرفت آن سریع‌تر است.
در این نوع دمانس بخش پیشانی و گیجگاهی مغز دچار تحلیل میشود. از مهمترین اعمال نواحی مغز در حالت عادی، کنترل تکلم، رفتار، قضاوت و برنامه‌ریزی برای انجام اعمال پیچیده و چند مرحله‌ای حرکتی است.
علت این نوع از دمانس دقیقا مشخص نیست، ولی بعضی جهش‌های ژنتیکی را درایجاد این بیماری دخیل دانسته شده‌اند. مهمترین علائم این نوع از دمانس، تغییرات رفتاری و مشکلات تکلم است.
این افراد اغلب در مسائل کاری خود دچار مشکل می‌شوند، به عنوان مثال تصمیمات اشتباه و بدون تفکری می‌گیرند که باعث مشکلات جدی در کار و روابط اجتماعی میشود. گاهی این افراد رفتارهایی خلاف عرف اجتماع از خود بروز می‌دهند؛ مثلا در جمع شوخی‌های ناپسند انجام داده و حرف‌های نامناسب می‌زنند.
عواطف و احساسات نیز تغییر می‌کند و اغلب حالت بی‌عاطفگی و بی‌احساسی پیدا می‌کنند و واکنش‌های عاطفی مناسب و حس همدردی با دیگران را از دست می‌دهند. در چنین شرایطی گاهی سلایق غذایی فرد نیز تغییر می‌کند و تمایل شدید به مصرف شیرینی پیدا می‌کند.
در این مراحل اغلب این افراد را نزد روانپزشک برده یا تصور اطرافیان بر این است که این افراد به عمد این رفتار را بروز می‌دهند.
از علائم مهم دیگر این نوع دمانس، اختلال پیشرونده و تدریجی تکلم است، به طوری که در فهم و ادای کلام دچار مشکل می‌شوند. در نوعی از این دمانس بیشتر فهم و درک کلام مشکل است و تکلم این افراد با وجود روان بودن فاقد محتواست. نام اشیا را نیز فراموش می‌کنند.
در نوع دیگر دمانس، فهم تکلم تا حدی طبیعی است ولی بتدریج قدرت حرف زدن را ازدست می‌دهند و درنهایت حالت خاموشی پیدا می‌کنند.
تشخیص این بیماری‌ها با شرح حال و معاینه توسط متخصص مغز و اعصاب و تصویر برداری مغز (سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی) صورت می‌گیرد.
اگر چه در حال حاضر، درمانی برای توقف سیر مخرب این بیماری و برگردان علائم آن وجود ندارد ولی با دارو درمانی مناسب تا حدی می‌توان علائم رفتاری این بیماران را کنترل کرد.
نکته مهم دیگر توجه به این مساله است که این افراد ممکن است تصمیمات مهم کاری یا خانوادگی اتخاذ کنند که مشکلات زیادی برای خانواده و همکاران ایجاد می‌کند. بنابراین تشخیص زودهنگام این بیماری و این که این افراد صلاحیت لازم برای تصمیمات مهم، جدی و تعیین‌کننده را ندارند، میتواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.
دکتر محمد روحانی
متخصص مغز و اعصاب