۵ راه طولانی کردن رابطه‌های دوستانه

جام جم سرا به نقل از شفقنا: میل انسان به داشتن دوستی که از دوران بچگی با او آشنا باشند و بتوانند تمام خوشی‌ها و ناخوشی‌های خود را با او در میان بگذارند، میلی تمام ناشدنی است.

در واقع یک دوست قدیمی بیش از آنکه در مورد امروز شما بداند از دیروز شما می‌داند. با تمام این اوصاف اغلب افراد نمی‌توانند دوستی‌های خود را به صورت طولانی مدت ادامه دهند و در این راه دچار مشکلاتی می‌شوند. به همین دلیل در این نوشتار از پنج رازی که به ما در حفظ روابط قدیمی کمک می‌کند صحبت شده است.

کنترل حدود انتظارات از دیگری

اینکه گفته می‌شود دوستان قدیمی در ارتباطشان با یکدیگر افراد بی‌توقعی هستند، حرفی است کاملاً اشتباه. برای داشتن دوستی طولانی مدت باید بموقع خواسته‌های خود را از دوستتان بیان کنید. در واقع دوست شما باید بموقع از شما حمایت کند، همراه شما باشد و باعث ارتقا شما در زندگی شود. در طرف مقابل، نباید دوست خود را تحت فشار بگذارید تا در تمام مراحل سخت زندگی به نوعی جُور شما را بکشد.
هیچ‌گاه این موضوع را فراموش نکنید که دوست شما نمی‌تواند تمام نیاز‌هایتان را بر آورده کند.

سازگار و انعطاف پذیر باشید

اغلب افرادی که دوستی‌های طولانی مدت دارند نه تنها انعطاف پذیر هستند بلکه توانایی فراموش کردن را نیز دارا هستند و بخوبی دریافته‌اند هیچ فردی یا رابطه دوستی کامل نیست. این موضوع بدین معناست که آن‌ها به دوست اجازه رشد، پیشرفت و تغییر را می‌دهند، هم چنین متوجه می‌شوند عمق یک رابطه دوستی در برخی زمان‌ها بیشتر و گاهی اوقات به دلیل برخی مشکلات کمتر می‌شود، اما این موضوع به معنی از بین رفتن آن دوستی نیست.

برای یکدیگر وقت بگذارید

این امر موضوعی واضح و حیاتی است، ساخت لحظه‌های مشترک و داشتن تجربیات مشترک موجب حفظ پیوندهای دوستانه می‌شوند. شما باید زمانی به دوست صمیمی خود اختصاص دهید تا او به ظرائف و خصوصیات اخلاقی شما آگاه شود، در واقع باید هر زمان که می‌توانید خاطره جدید برای هم بسازید و به عکس و خاطراتی که از گذشته دارید بسنده نکنید. خوش باشید و از لحظاتی که با یکدیگر دارید لذت ببرید.

از دوست خود به خاطر بودنش تقدیر کنید

یکی از موضوعاتی که اغلب انسان‌ها چه در روابط دوستانه و چه در روابط زناشویی خود فراموش می‌کنند تقدیر از دیگری است.
سعی کنید در موقع لزوم به دوست خود بگوئید که چه قدر از دوستی و ارتباطی که با او دارید خوشحال و راضی هستید. داشتن دوستی‌های طولانی مدت اتفاقی است نادر و ساختن یک رابطه دوستی جدید که سال‌ها ادامه داشته باشد کاری است سخت‌تر، پس قدر‌دان تک تک لحظه‌هایی باشید که کنار دوست خود هستید.

به خاطرات مشترک به موقع پایان دهید

اگرچه قطع ارتباط با کسی که شریک بسیاری از لحظات زندگی شما بوده است کار دشواری است، اما نکته بسیار مهم این است که اگر دوستی باعث تحلیل شما می‌شود بموقع آن را تمام کنید. نشانه‌های چنین حالتی زمانی است که شما در کنار دوست خود هستید ولی حرف مشترکی ندارید با او بزنید، در مقابل او احساس ضعف می‌کنید، عصبی می‌شوید یا متوجه می‌شوید که دوستی شما پُر شده از سوءتفاهم و تحقیرهای مکرر.
در چنین شرایطی هر چه قدر دشوار اما به دوستی خود خاتمه دهید و به ساختن یک ارتباط دوستانه جدید امیدوار باشید.

آسیب اجتماعی: کرم بدفهمی در رابطه‌های روزانه ما

جام جم سرا: ما معمولا خواسته‌هایمان را در زمان و مکان یا به صورت نامناسبی مطرح می‌کنیم مثلا خانم خانه به محض ورود همسرش به خانه یا هنگام صرف شام، گِله و شکایت‌هایش را همراه با پرخاشگری غیرمستقیم (مثلاً کنایه زدن و تحقیر کردن همسرش) عنوان می‌کند! یا برعکس وقتی که خانم خانه مشغول انجام کارهای شخصی است و نمی‌تواند همه توجهش را به صحبت‌های شوهرش متمرکز کند، او (شوهرش) در مورد مشکلات به‌وجود آمده مثلا با رئیسش صحبت و از خانم تقاضای همفکری می‌کند.

هر ارتباط چندمولفه دارد: فرستنده، پیام، گیرنده و بازخورد. هر پیام دو سطح دارد: سطح محتوایی (کلامی) و سطح فرآیندی (غیرکلامی)

ارتباط ناموثر در اغلب خانواده‌ها و در بین خرده‌نظام‌های آن مشهود است، مثلا ارتباط والدین با فرزندان یا فرزندان با یکدیگر و ارتباط والدین با یکدیگر. بسیاری از نزاع‌های خانوادگی و حتی برخی از طلاق‌ها حاصل همین بدفهمی‌ها (پیام‌های ناقص) ارتباطی است.
یکی از آسیب‌هایی که در نتیجه این شیوه ارتباطی نادرست برای خانواده‌ پدید می‌آید به اصطلاح مثلث‌سازی در خانواده نامیده می‌شود. به این معنا که وقتی ارتباط ناموثر پدر و مادر به بن‌بست رسید، برای برقراری ارتباط به یک واسطه نیاز دارند که این واسطه و راهروی ارتباطی یکی از فرزندان و اغلب ضعیف‌ترین فرزند (به لحاظ روانی) در خانواده است. در این مواقع والدین برای ابراز درخواست‌هایشان از فرزندشان استفاده کرده و از ارتباط مستقیم با همسرشان اجتناب می‌کنند. برای مثال مادر به فرزندش می‌گوید به پدرت بگو وقتی به خانه می‌آید نان بخرد و فرزند وظیفه انتقال این پیام به پدر را برعهده می‌گیرد.
به قول یکی از اساتید، فرزند در این شرایط همانند ملاتی نقش چسب آجرهای نچسب والدین را ایفا می‌کند. این شیوه ارتباطی ناصحیح نه‌تنها تهدیدی برای حفظ خانواده محسوب می‌شود، بلکه سلامت روانی فرزندی که نقش ملات را دارد نیز به مخاطره می‌اندازد.
یکی دیگر از آسیب‌هایی که در نتیجه این ارتباط ناموثر رخ می‌دهد طلاق عاطفی است که متاسفانه این امر در جامعه ما شایع شده است و اغلب به‌دنبال آن روابط مخرب فرازناشویی شکل می‌گیرد. وقتی نیازهای عاطفی افراد در خانواده تأمین نشود، افراد به‌دنبال تأمین آن در خارج از خانواده و توسط افرادی غیر از خانواده می‌روند.
فرزندان نیز از این قاعده‌مستثنا نیستند که گاهی اگر جوان و بی‌تجربه باشند به دام اعتیاد گرفتار می‌شوند و این سلسله آسیب‌ها ادامه خواهد داشت که مبدأ و ریشه آن عدم‌آگاهی از نحوه برقراری ارتباط موثر در خانواده است.

برای پیشگیری از چنین آسیب‌هایی لازم است ارتباط موثر را فرابگیریم.
هر ارتباط چندمولفه دارد؛ فرستنده، پیام، گیرنده و بازخورد. هر پیام دو سطح دارد. سطح محتوایی (کلامی) و سطح فرآیندی (غیرکلامی). سطح محتوایی پیام همان عبارتی است که برای انتقال منظورمان استفاده می‌کنیم. مثلا کتاب‌هایت را از روی میز من بردار. اما سطح فرآیندی پیام که بخش مهم‌تر پیام را شامل می‌شود و تأثیر بیشتری هم در برقراری ارتباط موثر دارد، حالات بدنی و نحوه بیان یا همان بخش غیرکلامی پیام است. این بخش نحوه ارایه بازخورد در پیام را تعیین می‌کند.

گاهی ممکن است ما پیامی را که از نظر خودمان خیلی مودبانه است به شکلی بیان کنیم (سطح فرآیندی) که بازخوردی پرخاشگرانه در پی داشته باشد، بنابراین در ارتباط‌هایمان باید مراقب نحوه بیان‌مان باشیم، به عبارتی مهم نیست که ما چه می‌گوییم، مهم این است که مخاطب چه می‌شنود!

گاهی افراد از معنای پیام‌هایشان آگاه نیستند و همین ناآگاهی می‌تواند آفت روابطشان شود. به همین علت، کسب مهارت و شناخت، لازمه ارتباط موثر است

برقراری ارتباط موثر بسیار سخت است. گاهی افراد خودشان از معنایی که پیام‌هایشان می‌تواند داشته باشد آگاه نیستند و به قولی منظوری ندارند اما همین عدم‌ آگاهی می‌تواند آفت یک ارتباط باشد. به همین علت، کسب مهارت خودآگاهی، یعنی شناخت خود و آگاهی یافتن از اعمالمان، لازمه ارتباط موثر است.
خودآگاهی و ارتباط موثر برای همه افراد، در همه سنین الزامی است چون ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که ناچار به برقراری ارتباط هستیم. اگر بتوانیم ارتباط‌های خوب و مناسب و موثر برقرار کنیم، می‌توانیم ابتکار عمل را در هر ارتباطی به‌دست گیریم. ضرب‌المثل با زبان خوش می‌توان مار را از لانه‌اش بیرون کشید، اشاره به همین ارتباط موثر دارد. با ارتباط موثر می‌توانیم به موفقیت‌های بزرگی در موقعیت‌های اجتماعی‌مان دست یابیم.

یادگیری ارتباط موثر برای دانش‌آموزان نیز الزامی است. متاسفانه گزارش شده که سن استعمال موادمخدر در ایران به دبستان کاهش یافته و دانش‌آموزان زیادی در خطر هستند. قاطعیت داشتن در رفتار که یکی از مولفه‌های ارتباط موثر است در این موقعیت‌ها کاربرد دارد که باید به دانش‌آموزان، آموزش داده شود. توانایی قبول یا رد محترمانه درخواست‌های دیگران و همچنین توانایی بیان محترمانه درخواست‌های خودمان قاطعیت در رفتار نامیده می‌شود.
پیشگیری در هر امری مهم‌تر از درمان است. بنابراین با یادگیری چند مهارت می‌توانیم از رخداد مشکلات در آینده پیشگیری کنیم.

در این یادداشت بیشتر به ارتباط در خانواده اشاره شد اما لازم است یادآوری کنیم که خانواده نمونه کوچکی از اجتماع محسوب می‌شود یعنی برای داشتن جامعه‌ای سالم باید به سلامت خانواده که اهم آن سلامت روانی افراد آن است بیندیشیم و برای پیشبرد این مهم اقدامات کاربردی انجام دهیم. ما در کشور برای امور مهم، از اقتصاد گرفته تا ورزش وزارتخانه جداگانه‌ای داریم اما جای تاسف است که مسأله بنیادین و راهبردی خانواده متولی متمرکزی ندارد، بنابراین پیشنهاد می‌شود وزارت خانواده تشکیل شود و امر خطیر خانه و خانواده با شفافیت و قدرت تحت نظارت آن درآید.
امروزه در کشورهای پیشرفته پیشگیری‌های اولیه، ثانویه و ثالث مبتنی بر خانواده است. آموزش مبتنی بر خانواده، درمان خانواده‌محور و کاهش آسیب مبتنی بر خانواده جزو لاینفک سلامت سرمایه اجتماعی جوامع محسوب می‌شود. خلاصه این‌که سلامت جامعه در گرو سلامت خانواده است. (فرزانه رسانه - کارشناس‌ارشد روانشناسی/شهروند)