جام جم سرا:
* ذخیره یا تماشای رسانه ویدئویی
برای استفاده از رسانه تصویری که به نقل از خبرآنلاین بازنشر شده، می‌توانید براحتی روی لینک یا پیوند «ذخیره یا تماشای رسانه ویدئویی» کلیک کنید تا مدیاپلایر سیستم عاملتان به طور خودکار آن را اجرا کند؛ یا با راست کلیک روی پیوند، گزینه save as را انتخاب کنید؛ یا با استفاده از برنامه‌های دانلود منیجر آن را دریافت کرده، بعداً تماشا کنید.
از ماده سیاه تا چربی اشباع نشده
بخشی از مغز که با عنوان «ماده سیاه» شناخته میشود مسئولیت تولید ماده‌ای شیمیایی به نام دوپامین را به‌عهده دارد. وقتی سلول‌های عصبی این ناحیه دچار عارضه و آسیب میشود با تخریب سلول‌ها تناسب بین مقدار دوپامین و ماده شیمیایی دیگری به نام استیل کولین بر هم می‌خورد و از آنجا که ترشحات تحریک‌کننده بیش از ترشحات مهارکننده بروز پیدا می‌کند، آشفتگی‌های ناشی از آن در فرد سبب ایجاد اختلال در حرکت‌های ارادی و عدم مهار یا کنترل حرکات میشود. البته باید ذکر کرد سطح دوپامین باید تا بیش از دوسوم کاهش یابد تا بتوان علائم بالینی این بیماری را در فرد مشاهده کرد.
صدمه دیدن تروماتیک در ناحیه مغزی میانی، کمبود اسیدفولیک، وجود تومورها و عفونت‌ها، استفاده زیاد از انواع فنوتیازین و داروهای آنتی‌سایکوتیک، قرار داشتن در معرض آفت‌کش‌ها، استفاده از چربی‌های اشباع‌نشده، عوامل ژنتیک همچون آترواسکلروز و همچنین مسمومیت‌های ناشی از مواد جیوه‌ای یا منوکسیدکربنی یا منگنز باعث افزایش احتمال و به تبع آن سرعت گرفتن ابتلا به این بیماری عصبی میشود. این بیماران اکثرا از نظر عقلانی مشکلی ندارند.
پارکینسون در اغلب مواقع از یک طرف بدن حمله خود را آغاز می‌کند و طی مدت پیشرفت خود به طرف دیگر بدن نیز آسیب می‌رساند. از نظر جنسیتی نیز مردان بیشتر از زنان به آن مبتلا می‌شوند.
نشانه‌های تشخیص فرد مبتلا
همچنان که اشاره شد در برخی افراد می‌توان از 30 یا 40 سالگی بعضی از علائم بیماری را تشخیص داد اما معمولا افرادی با سن بالاتر از 60 سال، بیشتر به این بیماری دچار می‌شوند. از این رو اگر کسی از نزدیکانتان دارای نشانه‌های گفته شده در ادامه این نوشتار باشد، بهتر است بدانید نیاز به معاینه دقیق پزشکی برای اطمینان از ابتلا یا عدم ابتلا به پارکینسون دارد:
لرزش دست و پا: معمولا در زمان استراحت بیشتر از مواقع فعالیت بروز می‌کند. لرزش‌های ناشی از پارکینسون را می‌توان در نواحی دست و پا مشاهده کرد.
پیچ‌خوردگی: حرکتی کم و بیش چرخشی بخصوص در انگشت شست صورت می‌گیرد (حالتی که به «دیس‌کینزی» معروف است) و وضعیت این انگشت نسبت به انگشتان دیگر مقداری دگرگون به نظر می‌رسد.
سفتی عضلات: از آنجا که این بیماری بر سیستم عصبی مرکزی بدن اثر می‌گذارد، فرد مبتلا احساس می‌کند به‌تدریج عضلات بدنش سفت‌تر میشود. طوری که حرکت دادن اندام‌ها برای او دشوار و بسیار سخت میشود.
مشکل در راه رفتن: شخص به‌خوبی سابق نمی‌تواند راه برود و اظهار می‌کند یک پای او سفت شده. هنگام قدم زدن، پای آنها به سمت بیرون انحراف پیدا می‌کند (دستشان نیز از بخش مچ کمی به سمت بیرون خم میشود) و در مراحل پیشرفته اندام‌های دیگر نیز دچار همین وضعیت می‌شوند؛ به گونه‌ای که فرد مبتلا دچار کندی در حرکت شده (با عنوان «برادی‌کینزی» مشهور است) و موقع جابه‌جا شدن، به اصطلاح عامیانه لخ‌لخ‌کنان حرکت می‌کنند و در مراحل پیشرفته نیز به طور کلی دچار بی‌حرکتی (یا «آکینزی» و ناتوانی در حرکت) می‌شوند.
دشواری در بلع: از دیگر علائم این بیماری سخت شدن کنترل ماهیچه‌های دهان بخصوص هنگام قورت دادن آب‌دهان است. شخص مبتلا حتی به‌سختی آب دهانش را فرو می‌برد و اغلب در ناحیه دهانی دچار آبریزش است.
ابتلا به یبوست‌های پیاپی: در مواقعی که شخص دارو مصرف می‌کند در ناحیه معده و روده حرکت‌های هضمی و انتقالی کاهش پیدا می‌کند و یبوست‌های ناشی از آن موجب شکایت بیمار میشود.
اختلال خواب: معمولا یکی دیگر از نشانه‌های این بیماری، به هم ریختگی وضعیت خواب شخص است.
کاهش و از دست دادن حس بویایی یا قدرت تکلم: مبتلایان به پارکینسون در تشخیص بو نیز دچار مشکل می‌شوند. صحبت کردن در اغلب آنها کند و آهسته صورت می‌گیرد.
تغییرات جسمی دیگر: بسیاری از مبتلایان نمی‌توانند صاف بایستند و رو به جلو خم می‌شوند. همچنین دفعات پلک زدن آنها کمتر میشود و صورتشان حالتی سرد و چوبین به خود می‌گیرد.
مراقبت‌های خانگی و درمانی
هر چند روش‌های جراحی برای رفع لرزش‌های شدید و همچنین شیوه‌هایی چون تحریک بخش‌هایی از مغز با استفاده از الکترودهای مخصوص از سوی برخی متخصصان رایج است، اما گفته میشود باوجود انجام تحقیقات بسیار، هنوز راهکارهای قطعی برای درمان این عارضه یافت نشده است. با این حال، بیشتر پزشکان نه برای معالجه، بلکه برای کاهش سرعت پیشروی بیماری از برخی داروها به جای عمل جراحی بهره می‌گیرند تا سطح دوپامین را در مغز بالا ببرند، هر چند همین داروها نیز عوارض خاص خود را دارند. به عنوان مثال، یکی از پرکاربردترین داروهایی که برای رفع مشکل برادی‌کینزی تجویز میشود باید همراه با دارویی دیگر استفاده شود تا به‌خوبی عمل کند. این همراهی دارویی اگرچه از برادی‌کینزی جلوگیری می‌کند، اما خود باعث ایجاد مشکل دیس‌کینزی یا پیچ‌خوردگی میشود. از این مراقبت‌های مداوم پرستارانه برای این بیماران ضرورت می‌یابد.
ـ همواره طبق توصیه‌های پزشک عمل کنید و اگر درباره مورد یا موارد خاصی شک دارید حتما از پزشک معالج بیمارتان راهنمایی و مشاوره بخواهید.
ـ بیماران مبتلا به پارکینسون اغلب به دلیل وضعیت خود دچار حالتی می‌شوند که به بحران پارکینسونی معروف است. این بحران میتواند با علائمی چون عرق کردن بسیار و احساس تنگی نفس همراه با بروز حالات برادی‌کینزی خود را نشان دهد. از این رو یادگیری روش‌های امدادی و بخصوص کمک تنفسی و ماساژ قلبی برای کسانی که بیشتر با این بیمار سروکار دارند ضروری است.
ـ یکی از عواقب ابتلا به پارکینسون در بسیاری از مبتلایان، بویژه آنها که اطرافیانشان اصول مراقبت بهینه را فرانگرفته‌اند، همراهی اختلالات دیگر همچون افسردگی است. بسیار مهم است که در پرستاری از این‌گونه بیماران علاوه بر امدادهای درمانی جسمی، جنبه‌های روانی و تقویت روحیه نیز در نظر گرفته شود. به این منظور هر قدر در آنها امیدواری ایجاد کنید و فضایی نشاط‌بخش فراهم آورید، خود بیمار و خانواده او آسایش بیشتری خواهند داشت. ترغیب بیمار به کارهایی چون باغبانی، نه تنها باعث سرگرم شدن وی میشود بلکه سبب فعال شدن مفاصل او بویژه در ناحیه دست خواهد شد که مفید است.
ـ اگر از برنامه‌های حفظ و تقویت عضلانی پیروی شود، عوارض مشکل‌ساز بیماری دیرتر فرد مبتلا را زمینگیر می‌کند. به این منظور بهتر است از سوی اعضای خانواده، پیاده‌روی، شنا و حتی استفاده از دوچرخه‌های ثابت در این برنامه‌ها گنجانده شود و نزدیکان به تشویق بیمار برای پیروی از این گونه فعالیت‌ها بپردازند.
ـ داروهای مصرفی این گروه از بیماران معمولا سبب کاهش فرآیندهای گوارشی و عمل ضعیف دستگاه هاضمه میشود. در نتیجه این مشکل اغلب آنها با یبوست دست به گریبان خواهند بود. از نظر خوراکی اگر غذاهای فیبردار و ملین در رژیم غذایی این افراد بگنجانید مشکلات بیمار از این نظر کاهش فوق‌العاده‌ای خواهد داشت.
ـ پس از مشورت با پزشک، بهتر است در وعده‌های غذایی مبتلایان، خوراکی‌هایی بگنجانید که ویتامین B3 و اسید فولیک داشته باشند زیرا این مواد غذایی در بدن مبتلایان به پارکینسون افت زیادی دارد و هر قدر کاهش آن بیشتر باشد بیماری با سرعت بیشتری فرد را ناتوان و زمینگیر می‌کند.
ـ به دلیل اختلال در به حرکت درآوردن اندام و کاهش توانایی فرد در بلع، مدت غذا خوردن مبتلایان طولانی‌تر و سخت‌تر از افراد عادی است. سعی کنید صبر و حوصله بیشتری هنگام غذا خوردن آنها داشته باشید.
ـ نوشیدن روزانه حداقل 2 لیتر مایعات میتواند در رفع کم‌آبی بدن این دسته افراد مفید باشد و به کاهش مشکلات یبوست منجر شود.
ـ غذاهای نرم برای این افراد بهتر است. (نه خیلی رقیق و به شکل کمی غلیظ یا پوره مانند)
ـ هنگام خواب بهتر است از تشکی استفاده شود که کمی سفت‌تر از حالت معمول باشد و شخص مبتلا به پشت بخوابد. این روش باعث میشود اختلال در ستون مهره‌ها دیرتر پدید آید.
ـ مبل‌های راحتی یا صندلی‌هایی با نشیمنگاه بسیار نرم برای این دسته افراد چندان مناسب نیست، چرا که بر سرعت تخریب جسمی بیمار می‌افزاید.
ـ بیمار را ترغیب کنید همواره از عصا یا واکر استفاده کند. هنگام استفاده از واکر نیز به او آموزش دهید تا آنجا که میتواند از خم شدن روی دسته‌های آن خودداری کند.
ـ این بیماران برای استحمام به کمک نیاز دارند. بهتر است به این منظور نیز برنامه استحمام به مواقعی موکول شود که داروها اثرات خود را بر شخص گذاشته‌اند و حال بهتری دارد. همچنین در حمام می‌توان با ماساژ دادن عضلات از گرفتگی‌های دردناک عضلانی در این افراد کاست.
ـ اگر در منزل توالت فرنگی ثابت وجود ندارد، بهتر است از توالت‌های فرنگی متحرک و قابل حمل استفاده شود.
ـ به کودکان خانه تاکید کنید هرگز فرد مبتلا به پارکینسون را برای لرزش اندام‌ها یا برای مثال ریختن چای و غذایشان تمسخر نکنند. این کار به‌شدت روح و روان بیمار سالمند را آزرده می‌کند.
چاردیواری - ضمیمه دوشنبه روزنامه جام جم
کودک یا بزرگسال، زن یا مرد، فرقی ندارد؛ انسان به طور معمول وقتی دچار تشنج میشود که به صورتی ناگهانی، کاملا ناخواسته، غیر قابل کنترل و البته به گونه‌ای موقت و گذرا در عملکردهای مغز او اختلال پیش آید.
این اختلال ممکن است به دلیل تخلیه‌های الکتریکی غیرطبیعی در عصب‌های مغز باشد و در حین تخلیه امواج الکتریکی ممکن است برخی اعضا یا کل بدن حالت رعشه و لرزش بگیرد البته حالت مذکور اغلب مواقع از چند ثانیه تا چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد.
در این نوشتار قصد داریم اطلاعاتی درباره همین اختلال ناگهانی ارائه دهیم.
علائم تشنج
نشانه‌هایی که از طریق آنها می‌توان دریافت فرد به صورت آنی دچار تشنج شده است به این قرار است:
* دست و پا زدن یا به بیان دیگر، بروز حرکات غیرارادی در بعضی یا تمام اندام‌ها
* در برخی موارد، کم شدن سطح هوشیاری
* عدم شناسایی زمان یا مکان
* بیهوشی موقت
* عدم امکان پاسخگویی به سوالات افراد پیرامون خود
* خیرگی یا چرخیدن چشم‌ها به یک سمت
* احتمال دفع ناخواسته و غیرارادی ادرار
دلایل تشنج
در بروز تشنج میان افراد عوامل گوناگونی ممکن است دخیل باشد و به همین دلیل نمی‌توان به محض آن که کسی، چه کودک و چه بزرگسال، نقش بر زمین شد و شروع به تشنج کرد به‌طور قطع گفت که دلیل آن چیست.
تنها می‌توان با انجام مراقبت‌هایی برای پیشگیری از صدمات و آسیب‌های ناشی از آن به فرد مذکور کمک کرد و کار شناسایی عامل اصلی را به پزشکان متخصص سپرد.
با این حال از باب آشنایی با احتمالاتی که در این اختلالات دخیل است می‌توان موارد پیش‌آمده را در نظر گرفت:
در کودکان یکی از دلایلی که متخصصان ذکر می‌کنند این است که مغز کودک از شش ماهگی تا حدود پنج سالگی هنوز به خوبی بزرگسالان نمی‌تواند در برابر افزایش درجه حرارت مقاومت کند و به همین سبب گرما یا حرارت زیاد را یکی از دلایلی می‌دانند که ممکن است کودکی را وارد اختلال تشنج کند؛ حساسیتی که اگر کودکتان در تابستان زیاد زیر آفتاب مانده باشد بیشتر احتمال وقوع دارد. بر همین اساس وقتی کودکان دچار تب می‌شوند نیز احتمال بروز تشنج در آنها فزونی می‌گیرد. در واقع، افزایش حرارت بدن و به بیان بهتر، تب یکی از شایع‌ترین دلایل ایجاد تشنج در کودکان، بخصوص در 18 ماهگی تا دوسالگی به شمار می‌رود. در پیامد تشنج‌هایی که دقیقا به‌دلیل تب به‌وجود آمده تقریبا هیچ مشکل خاصی پس از تشنج برای کودک پیش نیامده و این تشنج اثرات جانبی مشکل‌ساز برای آینده او ندارد.
دست‌اندرکاران تشخیص بیماری‌های اطفال همچنین دلیل دیگری را برای بروز تشنج در نظر دارند که دانستن آن میتواند برای والدین مفید باشد: امکان ابتلای کودک به عفونت‌های ویروسی یا ضایعات عصبی. تب فقط یکی از نشانه‌های احتمالی بروز عفونت در کودکان است و چنان که اشاره شد معمولا در سنین مذکور میتواند باعث بروز تشنج در آنها شود. بر این اساس، از بروز تشنج در کودکان نباید به‌سادگی گذشت و لازم است در صورت تشنج، کودک از نظر وجود عفونت بخصوص در قسمت‌های گوش میانی، ریه‌‌ها، گلو و نیز ضایعات عصبی، احتمال ضربه مغزی یا ابتلا به مننژیت (عفونت در پرده‌های مغزی)، آنسفالیت (عفونت در بافت‌های مغزی) و مانند آن مورد معاینه دقیق پزشکی قرار بگیرد.
بروز تشنج در کودکان حتی اگر چندین بار در فواصل گوناگون رخ داده باشد الزاما به آن معنا نیست که این اختلال در بزرگسالی فرزندتان نیز همراه او خواهد بود و در این زمینه جای نگرانی برای والدین نیست حتی اگر در بزرگسالی هم کسی دچار تشنج شود لزوما به معنای این نیست که آن را از کودکی با خود به دنیای بزرگسالی آورده است. با این حال پزشک برای درک بهتر ممکن است هنگام معاینه فرد این سابقه را از او یا نزدیکان جویا شود.
از عوامل دیگری که میتواند مسبب بروز تشنج شود ابتلا به صرع یا اپی‌لپسی است. صرع، تشنجی است که ظاهرا بدون علتی خاص رخ می‌دهد، اما در واقع اختلالاتی در سیستم مغز و اعصاب بدن است که تشنج‌های صرع را باعث میشود.
در صورتی که علت تشنج ابتلا به صرع باشد این اختلال حالت تکرارشونده دارد. در حملات صرع علاوه بر اختلال در رد و بدل شدن امواج الکتریکی مغز، ممکن است حساسیت به نور شدید، توهمات بینایی، وجود تومور یا نارسایی‌های دیگری در ساختمان مغزی فرد باعث شود که او دچار تشنج شود. این مشکلات در فردی که به دلیل ابتلا به صرع دچار تشنج شده وقتی بیشتر میشود که در معرض عواملی چون استرس شدید، نورهای چشمک‌زن یا فلاشری، گرسنگی یا بیخوابی زیاد و مانند اینها باشد. تشنج‌های صرع چنان که متخصصان عقیده دارند در 95 درصد موارد قابل درمان است، اما اگر اقدامات درمانی دیر صورت بگیرد ممکن است مشکلاتی که کانون ایجاد تشنج پدید می‌آورد به ایجاد تغییراتی در بافت مغز منتهی گردد.
کاهش برخی مواد مغذی و معدنی مثل کلسیم، منیزیم یا افت قند خون بدن، عفونت‌های مغزی، ضربه‌های وارده بر سر، مسمومیت دارویی و مانند اینها نیز از دیگر دلایلی برشمرده میشود که پزشکان و متخصصان به عنوان عوامل دخیل بر بروز تشنج ذکر می‌کنند.
راهکارها
* خونسردی خود را حفظ کنید؛ تشنج چنان که گفته شد پس از چند ثانیه تا چند دقیقه تمام میشود.
* شخصی را که دچار تشنج شده به پهلو بخوابانید.
* سعی کنید او را در موقعیتی قرار دهید که سر همسطح یا کمی پایین‌تر از بدن باشد.
* اطمینان حاصل کنید که راه‌های تنفس او باز است و لباس، زیورآلات یا شیئی این راه‌های تنفسی را مسدود نکرده است.
* سعی نکنید به کسی که دچار حمله تشنج شده است مواد غذایی یا دارویی یا مایعات بخورانید. هر دارو یا مایعی باید پس از رفع حالت تشنج به وی داده شود.
* برخی تشنج‌ها باعث انقباض شدید ناحیه دهان و در نتیجه بسته شدن فکین میشود. در این حالت به منظور تنفس بهتر یا پیشگیری از آسیب به زبان، به هیچ وجه سعی نکنید دهان او را به زور و وارد آوردن فشار زیاد برای گذاشتن جسمی میان دندان‌ها باز کنید، زیرا فشار وارده ممکن است سبب دررفتگی یا شکستگی فک او شود.
* اگر به پزشک دسترسی ندارید، کودکانی را که تب بالا دارند پاشویه کنید تا با کاهش حرارت بدن از امکان وقوع تشنج پیشگیری کرده باشید.
* اگر به پزشک دسترسی دارید هر چه سریع‌تر شخص را نزد او ببرید. در صورتی که کودکتان دچار تشنج شده برای تشخیص و اطمینان از عدم ابتلا به مشکلات یا بیماری‌های عفونی، عصبی، مغزی و مانند اینها نیز او را نزد متخصصان ببرید.
ضمیمه چاردیواری