باید بدانیم که نوزادان میل به مکیدن دارند و این عمل حتی قبل از تولد و در رحم مادر از سوی جنین در ماه‌های آخر حاملگی انجام میشود، ولی لازم است این رفلکس بسیار مهم در دوران نوزادی را که ضامن بقا و رشد کودک در ماه‌های اول زندگی است بخوبی پرورش داده و از آن برای سلامت هرچه بیشتر شیرخوار استفاده کنیم.
به خاطر داشته باشیم تنها چیزی که نوزاد میتواند بمکد و برای او هیچ ضرری ندارد، بلکه سرشار از منافع است، پستان مادر است بنابراین در صورتی که مشکلات مختلفی از نظر شکل و قوام پستان مادر دردوران حاملگی مشاهده شود لازم است قبل از تولد نوزاد بررسی و رفع شود به طوری که بعد از تولد نوزاد، پستان مادر آمادگی کافی برای تغذیه راحت نوزاد سالم را داشته باشد.
مصرف هر نوع پستانک و سرپستانک‌های روی شیشه شیر توصیه نمی‌شود، زیرا نوزاد سالم بجز شیر مادر نیازی ندارد که از ماده غذایی یا مایع دیگری استفاده کند غیر از مواردی که نیاز به مصرف آب اضافه داشته باشد که در این صورت می‌توان از قطره چکان یا قاشق برای دادن سایر مایعات به نوزاد یا شیرخوار استفاده کرد.
علت تاکید بر استفاده‌نکردن از پستانک، بخصوص در روزهای اول شیردهی این است که استفاده از پستانک باعث ایجاد اختلال در شیردهی مادر شده، نوزاد را دچار سردرگمی می‌کند و نمی‌تواند بخوبی و به طور کامل از سینه مادر استفاده کند.
کودکی که پستانک می‌مکد به آن وابسته میشود و در صورت افتادن آن در نیمه‌شب از دهان کودک از خواب بیدار شده و گریه و بی‌قراری می‌کند، بنابراین لازم است پدر و مادر مرتب در طول شب مراقب قرارداشتن پستانک در دهان فرزندشان باشند و در صورت افتادن آن نیز به دلیل احتمال آلوده‌شدن آن به شست‌وشوی پستانک بپردازند. باید به خاطر داشته باشیم که پستانک خطر ابتلا به عفونت گوش میانی را به دلیل افزایش احتمال بازگشت شیر و مایعات از دریچه شیپور استاش به فضای گوش میانی افزایش می‌دهد و این احتمال با افزایش سن کودک بیشتر میشود.
در صورت افتادن پستانک احتمال تماس آن با عوامل بیماریزای محیط افزایش یافته، شانس ابتلا به برفک (عفونت قارچی دهان) در شیرخوار افزایش می‌یابد و در مواردی درمان آن نیز به دلیل آلوده بودن مداوم پستانک به قارچ مشکل میشود.
همچنین احتمال ابتلا به عفونت‌های تنفسی و گوارشی نیز در شیرخواران با مصرف پستانک به همان دلیل قبلی افزایش می‌یابد و این عفونت‌ها ممکن است روی سیر رشد کودک اثر منفی داشته باشد و باعث کند‌شدن روند رشد کودک شود.
مصرف طولانی مدت پستانک بخصوص بعد از خروج دندان‌ها باعث تغییر شکل واضح در دندان‌ها، تغییر جهت دندان‌های قدامی فک فوقانی و کمتر فک تحتانی به جلو میشود.
دکتر فریبا شیروانی - متخصص اطفال و فوق‌تخصص عفونی اطفال
جام جم سرا: زمان مناسب برای شروع تغذیه کمکی در یک شیرخوار سالم که با شیرخشک یا شیر مادر تغذیه می‌کند، انتهای شش ماهگی است، ولی اگر روند رشد وزنی کودک از انتهای چهار ماهگی وضعیت نزولی پیدا کند، شروع تغذیه کمکی پیشنهاد میشود.
اولین غذایی که برای شروع تغذیه کمکی پیشنهاد میشود، فرنی است. این ماده غذایی بهتر است با آرد برنج تهیه شود، ولی اگر مادر فرصت این کار را ندارد، میتواند از نوع تجاری آن استفاده کند.
آرد برنج با آب پخته شده و به صورت رقیق از یک قاشق مرباخوری در روز اول شروع میشود و سپس بتدریج میزان فرنی و غلظت آن زیاد میشود تا به 12 قاشق در روز برسد. شیری که برای اضافه کردن به فرنی پیشنهاد میشود، شیر مادر است.
این شیر را می‌توان به همان مقدار فرنی که کودک می‌خورد به فرنی اضافه کرد تا رقیق شود و برای شیرخوار قابل استفاده باشد.
شیر مادر بهتر است تازه و در لحظه اضافه کردن دوشیده شود و در صورتی که امکان آن وجود ندارد، می‌توان از شیری که مادر برای تغذیه کودک کنار گذاشته است، استفاده کرد، به خاطر داشته باشیم این شیر پخته نمی‌شود. در صورتی که شیرخوار شیر خشک می‌خورد، می‌توان از آن برای پخت فرنی استفاده کرد.
امروزه توصیه میشود حتی‌الامکان از دادن شیر گاو در سن قبل از یک سالگی به کودک اجتناب شود، پس بهتر است برای تهیه فرنی از شیر خشک استفاده شود، ولی اگر از نظر اقتصادی توان تهیه شیر خشک وجود ندارد، می‌توان از شیر گاو استریلیزه استفاده کرد.
شیر خشک را باید پس از پخته شدن فرنی به آن اضافه کرد، زیرا پختن شیر باعث از بین رفتن ویتامین‌های آن میشود و در ضمن پودر شیر خشک را نباید در فرنی ریخت چون دلمه میشود و برای مصرف شیرخوار مناسب نیست.
می‌توان برای شیرخوارانی که به پروتئین شیر گاو حساسیت دارند، از شیر خشکی که پزشک برایشان تجویز می‌کند، استفاده کرد.
حریره بادام که بعد از فرنی برای کودک تهیه میشود، با بادام بو نداده که پوست کنده و پودر شده است، تهیه میشود البته بهتر است مادران از پودر بادام آماده استفاده نکنند.
بادام را در روزهای اول شروع حریره می‌توان در تنظیف و در فرنی در حال پختن قرار داد و بعد از پخته شدن آن را دوشید تا شیره بادام به حریره اضافه شود و هضم راحت‌تری داشته باشد.
پس از دو هفته می‌توان از بادام پودر شده به طور مستقیم در حریره استفاده کرد. اضافه کردن شکر زیاد به فرنی و حریره بادام توصیه نمی‌شود، ولی برای ایجاد عطر می‌توان از کمی گلاب استفاده کرد.
در کودکی که سابقه آلرژی به پروتئین شیر گاو را دارد بهتر است بلافاصله بعد از فرنی، مصرف سوپ را برای او شروع کرد، چون بادام از گروه مواد حساسیت‌زاست و از طرف دیگر ماده غذایی اصلی نیز محسوب نمی‌شود و نخوردن آن برای کودک مشکلی از نظر تغذیه‌ای ایجاد نمی‌کند.
دادن این دو ماده غذایی معمولا در طول یک ماه یا حداقل دو هفته کامل میشود، به طوری که شیرخوار برحسب ذائقه و علاقه در دو وعده در روز از آنها استفاده می‌کند.
دکتر فریبا شیروانی - متخصص اطفال و فوق‌تخصص عفونی اطفال