طبق کریمه ۷۱ سوره مریم، بدون ذرهای تردید، همه بندگان حتی اهل تقوا که مصداق کامل وفرد اتمّشان، پیامبران الهی هستند، در قیامت وارد جهنم میشوند! ولی در نهایت خداوند، متقین را نجات میدهد؛ وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ حَتْمًا مَّقْضِیًّا*ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوا…
ذیل این آیه، بین اهل تفسیر، غوغایی است که منظور از “ورود” در جهنم چیست؟
برخی جهنمیان همیشه در آنجا میمانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده میشوند
یا کریمه ۹۸ هود که میفرماید: «یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ»؛ ( روز قیامت، او در پیشاپیش قومش خواهد بود؛ و (به جای چشمههای زلال بهشت) آنها را وارد آتش میکند! و چه بد آبشخوری است (آتش)، که بر آن وارد میشوند!)
در این میان دیدگاه دو مفسر معاصر، مرحوم علامه طباطبایی و شاگرد ماجدش، استاد جوادی آملی نکتهآموز است.
نظر مرحوم علامه طباطبایی
بنا بر نظر علامه، با اینکه از عبارت آیه بعد که میفرماید: «ونذر الظالمین فیها جثیا»، ورود به معنای دخول فهمیده میشود اما «نجات متقین از آتش مستلزم این نیست که داخل آتش شده باشند، زیرا نجات همانطور که با انقاذ شخص داخل مهلکه صادق است، با دور کردنش از مهلکه نیز صادق است، و اگر کسى را که مشرف به هلاکت شده از هلاکت دور کنیم او را نیز نجات داده ایم… پس حق مطلب این است که ورود بر بیش از حضور و اشراف (البته اختیارى ) دلالت ندارد… و معناى این دو آیه چنین است که : هیچ یک از شما – متقیان و ظالمان – نیست، مگر آنکه به زودى در لبه و پرتگاه آتش قرار مىگیرید.»[۲]
دیدگاه استاد آیت الله جوادی آملی
اینکه گفته میشود تفسیر تسنیم استاد جوادی آملی، شرح تفسیر کبیر المیزان علامه طباطبایی است، چندان درست نیست. با اینکه استاد و شاگرد در بسیاری از آراء تفسیری، اتفاق نظر دارند اما موارد بسیاری هست که شاگرد نظر استاد را برنتابیده و دیدگاه دیگری اتخاذ نموده است که باید در مجال خودش باز گفته شود. از جمله این موارد، تفسیری است که آیت الله جوادی آملی ذیل این آیه ارائه کرده است. ایشان قائل به جمع است و ورود را به هر دو معنا صحیح میداند و معتقد است که میتوان بر آن از آیات و روایات، دلیل آورد. تفصیل سخن ایشان در این باب چنین است:
« اگر ورود به معنای دخول باشد ورود همگان به جهنم محذوری ندارد برای اینکه جهنم جای آتش است نه خود آتش مثل اینکه ورود موسای کلیم و مؤمنان به دریا، ورود فرعون و آلفرعون و درباریان فرعون به دریا هر دو حق بود منتها وجود مبارک موسی وارد دریا شد و دریا خشک بود فرعون و آلفرعون وارد دریا شدند و«فَغَشِیَهُم مِنَ الْیَمِّ مَا غَشِیَهُمْ»[۳]دریا خانه ی آب است نه آب، جهنم خانه و اتاق آتش است جای آتش است نه آتش، بنابراین برابر آیات فراوانی که دارد«أُولئِکَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ»[۴]یک،«لاَ یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا وَهُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَالِدُونَ»[۵]دو، و آیات دیگر نشان میدهد که بهشتیها و مردان باتقوا از عذاب دورند نه از جهنم از آتش دورند، از عذاب دورند، از کیفر دورند، اما وارد جهنم بشوند و از نزدیک جهنم را ببینند و شکرگزاری کنند که رحمت است پس اگر ورود به معنای دخول باشد دخولِ در جهنم، عذاب نیست مثل اینکه دخول در دریا عذاب نیست اگر موسای کلیم وارد دریا شد«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ یَبَساً»[۶]نصیب اوست و از دریای خشک میگذرد یعنی آبهای رفته رفته است و آبهای نیامده نمیآید یک سدّ آبی درست میشود این وسط میشود خشک نه تنها معبَر میشود نه تنها فرمود:«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ» بلکه«یَبَساً» را ذکر کرد که اینجا جای خشک است بالأخره کفشتان پایتان تَر نمیشود این طور اینجا هم کفشتان پایتان اصلاً گرم نمیشود این طور، اگر این باشد و همان طوری که برای وجود مبارک ابراهیم شد«یَا نَارُ کُونِی بَرْداً وَسَلاَماً»[۷]اینچنین میشود پس ورود در آنجایی که آتش است به معنای عذاب نیست ورود در خود آتش و عذاب رنجیدن و سوختن عذاب است پس اگر ورود به معنای دخول باشد باز هم قابل جمع است هم شواهد آیهای دارد هم شواهد روایی بر فرض این روایات ضعیف باشد آیات اصلِ مسئله است۰»[۸] آیا ما اهل نجات خواهیم بود؟
حال برگردیم به آنچه در پیشانی نوشت این نوشتار وعده کردیم و آن شاخصی است که به وسیله آن، می توانیم پیش از برپایی قیامت، دریابیم که اهل نجات خواهیم بود یا نه؟
علامه طباطبایی به نقل از کتاب معانى از امام صادق علیه السلام روایت آورده که حضرتش فرمود:
«صراط مستقیم، طریق بهسوى معرفت خدا است، و این دو صراط است، یکى صراط در دنیا، و یکى در آخرت، اما صراط در دنیا عبارتست از امامى که اطاعتش بر خلق واجب شده، و اما پل صراط در آخرت، پلى است که بر روى جهنم زده شده ، هر کس در دنیا از صراط دنیا به درستى رد شود، یعنى امام خود را بشناسد، و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانى مى گذرد و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم قدمش بر پل آخرت مى لغزد، و به درون جهنم سقوط مى کند.[۹] پینوشتها:
[۱] . سوره قصص، آیه ی ۲۳٫
[۲] . ترجمه تفسیر المیزان،ج۱۴، ص ۱۲۶-۱۲۵٫
[۳] . سوره ی طه، آیه ی ۷۸٫
[۴] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۱٫
[۵] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۲٫
[۶] . سوره ی طه، آیه ی ۷۷٫
[۷] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۶۹٫
[۸] . درس تفسیر آیت الله جوادی، ۸۸/۰۹/۱۶
[۹] . ترجمه تفسیر المیزان، ج۱،ص ۶۶ .
منبع:tebyan.net
نوشته آیا از پل صراط مستقیم عبور میکنیم؟ اولین بار در بامداد پدیدار شد.
علت اینکه ما احتمالاً به یکی از دو آفت زیر مبتلا شدیم:
۱- مبتلا به بیماری ضعف ایمان و کمبود یقین هستیم و در یک کلمه قیامت باورمان نشده است.
۲- غرور بی جا نسبت به رحمت خدا و شفاعت اولیاء خدا در فکر ما به وجود آورده و کار ما را به بی پروایی و بی مبالاتی در امر دین خدا کشیده است.
در صورتی که همین یک آیه از قرآن کریم باید برای ما کافی باشد و ما را دگرگون سازد.
“وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَى رَبِّکَ حَتْمًا مَّقْضِیًّا”
و هیچ کس از شما نیست مگر [اینکه] در آن وارد مىگردد. این [امر] همواره بر پروردگارت حکمى قطعى است. (آیه ۷۱، سوره مبارکه مریم)
آنگاه آنان را که پرهیزگار بودن نجات می دهیم و تجاوزگران را در میان جهنم به زانو در می آوریم. البته مقصود از ورود به جهنم، اشراف پیدا کردن به جهنم است که لازمه ی عبور از صراط است و صراط از متن جهنم کشیده شده و همه باید از آن عبور کنند تا به بهشت برسند یا در بین راه به میان جهنم سقوط کنند.
بله، همین یک آیه کافیه که انسان را بلرزاند تا پیش خود فکر کند که ورودم به جهنم حتمی و نجاتم مشکوک است. نمی دانم از الذین اتقوا هستم که ناجی باشم یا از ظالمینم که هلاک گردم؟
قلب انسان مومن از این آیه پیوسته ترسان و چشمش گریان است تا لحظه ای که خود را ببیند که به سلامت از صراط عبور کرده و مقابل درب ورودی بهشت ندای بشارت آمیز خازن جنت را بشنود که:
“سَلَامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ ” (آیه ۷۳ سوره مبارکه زمر)
خوش آمدید! داخل شوید و با سلامت و امنیت همیشگی خوش باشید.
چرا همه وارد جهنم می شوند؟
سرّش اینست که جهنّم در آخرت مظهر دنیاست در اینجا، و انبیاء و ائمّه و اولیاء هم در این دنیا آمدند، پس همه در جهنّم آمدند و از این جهنّم باید به بهشت بروند. چون دنیا پل آخرت و جهنّم پل بهشت است، و رسیدن به بهشت و مقام قرب حضرت حقّ بدون آمدن در دنیا و مجاهدات نفسانیه ممکن نیست؛ پس همه باید در این جهنّم بیایند و سپس خلاص شوند.
شما با چه سرعتی از پل صراط عبور میکنید؟
همان طور که گفتیم طبق آیه ۷۱ سوره مریم همه از پل صراط، پلی که از جهنم می گذرد رد خواهیم شد. منتها سرعت رد شدن از این پل تنها بر مبنای امتیاز تقوای افراد یعنی انجام بایدها و پرهیز از نبایدها است.
ما چه تصویری از جهنم داریم، جهنم چه نسبتی با بهشت دارد؟ صراط کجاست؟ آیا جهنم و بهشت تمثیل است یا واقعیت؟ صراط چه ربطی با جهنم و بهشت دارد؟
صراط از مو باریک تر و از شمشیر تیزتر است. همان پلی است که از جهنم میگذرد و به بهشت منتهی میشود. صراط بین جهنم و بهشت است و مردم همه پس از وارد شدن به جهنم از پل صراط عبور میکنند و در نهایت از آن خارج میشوند.
بنا بر فرموده پیامبر (صلی الله و علیه وآله) عدهای با سرعت نور، عدهای با سرعت باد، گروهی با سرعت وسیله سواری تندرو، گروهی با سرعت وسیله سواری کندرو، گروهی با سرعت یک انسان دونده و گروهی با سرعت یک انسان پیاده از این پل عبور میکنند.
آنان که طبق فرمایش پیامبر گرامی با اعمالشان لیاقت دریافت وسیلهای با سرعت نور را دارند، این مسیر را در کمترین زمان و احساس نکردن هیچ حرارتی طی خواهند کرد.
برای این دسته، آتش از خاصیت میافتد و نمیسوزاند زیرا آنها تبدیل به نور میشوند.
نوریان در کمترین زمان و کمترین درد از پل عبور میکنند. اما معصومین و اولیای الهی فقط تبدیل به نور میشوند و سایرین برحسب پرهیزگاریشان سرعت عبورشان معین خواهد شد و هرچه سرعتمان بالاتر باشد، سوزش کمتری خواهیم داشت یعنی کمتر عذاب میشویم.
بنابراین ای نفس من! نافرمانی نکن چون از روی پل به اعماق آتش پرتاب خواهی شد. هرچه نافرمانیت بیشتر باشد، شدت پرتابت به عمق آتش بیشتر میشود. تقوای بیشتری داشتن باعث میشود که مسیر را سریع تر از دیگران طی کنیم.
به هر مقدار از دین را میدانیم حتی اگر یک صدم باشد همان را عمل کنیم، بخشی از ۹۹ درصد باقیمانده بسته به ظرفیت وجودمان به ما آموخته خواهد شد. راه آموختنش سر راهمان قرار میگیرد. حالِ آموختنش به ما تزریق میشود یا هر تصور دیگری.
اگر می خواهید تقوایتان را بسنجید، ترجمه خطبه متقین نهج البلاغه را بخوانید و اگر قانعتان نکرد به یکی از شرح ها و تفسیرهای نهج البلاغه مراجعه کنید. قدم به قدم ۱۱۴ صفت بیان کننده تقوی را در خودتان پیاده کنید.
سرعت رد شدن از این پل تنها بر مبنای امتیاز تقوای افراد یعنی انجام بایدها و پرهیز از نبایدها است. در درجات عالی تقوا با سرعت نور از آن رد می شویم و آتش جهنم هیچ آسیبی به فرد نمی رساند که این حالت فقط مختص معصومین و اولیای الهی است.
به اندازه تقوایت بالاخره از پل رد خواهی شد ولی اگر تقوای انسان از حداقل نیز برخوردار نباشد که طی چند هزار سال از پل صراط بگذرد به داخل آتش پرتاپ میشود.
شدت پرتاپ و عمقی که به آن می افتد فقط بر مبنای امتیاز منفی سرکشی و نافرمانی است. نافرمانی هم یعنی عدم انجام بایدها و عدم پرهیز از نبایدها.
تنها راه نجات انسان پایین بردن نمره نافرمانی و بالا بردن نمره قبولی اوست.
منابع:
seratnews.ir
mehrnews.com
tebyan.net
طبق کریمه ۷۱ سوره مریم، بدون ذرهای تردید، همه بندگان حتی اهل تقوا که مصداق کامل وفرد اتمّشان، پیامبران الهی هستند، در قیامت وارد جهنم میشوند! ولی در نهایت خداوند، متقین را نجات میدهد؛ وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ حَتْمًا مَّقْضِیًّا*ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوا…
ذیل این آیه، بین اهل تفسیر، غوغایی است که منظور از “ورود” در جهنم چیست؟
برخی جهنمیان همیشه در آنجا میمانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده میشوند
یا کریمه ۹۸ هود که میفرماید: «یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ»؛ ( روز قیامت، او در پیشاپیش قومش خواهد بود؛ و (به جای چشمههای زلال بهشت) آنها را وارد آتش میکند! و چه بد آبشخوری است (آتش)، که بر آن وارد میشوند!)
در این میان دیدگاه دو مفسر معاصر، مرحوم علامه طباطبایی و شاگرد ماجدش، استاد جوادی آملی نکتهآموز است.
نظر مرحوم علامه طباطبایی
بنا بر نظر علامه، با اینکه از عبارت آیه بعد که میفرماید: «ونذر الظالمین فیها جثیا»، ورود به معنای دخول فهمیده میشود اما «نجات متقین از آتش مستلزم این نیست که داخل آتش شده باشند، زیرا نجات همانطور که با انقاذ شخص داخل مهلکه صادق است، با دور کردنش از مهلکه نیز صادق است، و اگر کسى را که مشرف به هلاکت شده از هلاکت دور کنیم او را نیز نجات داده ایم… پس حق مطلب این است که ورود بر بیش از حضور و اشراف (البته اختیارى ) دلالت ندارد… و معناى این دو آیه چنین است که : هیچ یک از شما – متقیان و ظالمان – نیست، مگر آنکه به زودى در لبه و پرتگاه آتش قرار مىگیرید.»[۲]
دیدگاه استاد آیت الله جوادی آملی
اینکه گفته میشود تفسیر تسنیم استاد جوادی آملی، شرح تفسیر کبیر المیزان علامه طباطبایی است، چندان درست نیست. با اینکه استاد و شاگرد در بسیاری از آراء تفسیری، اتفاق نظر دارند اما موارد بسیاری هست که شاگرد نظر استاد را برنتابیده و دیدگاه دیگری اتخاذ نموده است که باید در مجال خودش باز گفته شود. از جمله این موارد، تفسیری است که آیت الله جوادی آملی ذیل این آیه ارائه کرده است. ایشان قائل به جمع است و ورود را به هر دو معنا صحیح میداند و معتقد است که میتوان بر آن از آیات و روایات، دلیل آورد. تفصیل سخن ایشان در این باب چنین است:
« اگر ورود به معنای دخول باشد ورود همگان به جهنم محذوری ندارد برای اینکه جهنم جای آتش است نه خود آتش مثل اینکه ورود موسای کلیم و مؤمنان به دریا، ورود فرعون و آلفرعون و درباریان فرعون به دریا هر دو حق بود منتها وجود مبارک موسی وارد دریا شد و دریا خشک بود فرعون و آلفرعون وارد دریا شدند و«فَغَشِیَهُم مِنَ الْیَمِّ مَا غَشِیَهُمْ»[۳]دریا خانه ی آب است نه آب، جهنم خانه و اتاق آتش است جای آتش است نه آتش، بنابراین برابر آیات فراوانی که دارد«أُولئِکَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ»[۴]یک،«لاَ یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا وَهُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَالِدُونَ»[۵]دو، و آیات دیگر نشان میدهد که بهشتیها و مردان باتقوا از عذاب دورند نه از جهنم از آتش دورند، از عذاب دورند، از کیفر دورند، اما وارد جهنم بشوند و از نزدیک جهنم را ببینند و شکرگزاری کنند که رحمت است پس اگر ورود به معنای دخول باشد دخولِ در جهنم، عذاب نیست مثل اینکه دخول در دریا عذاب نیست اگر موسای کلیم وارد دریا شد«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ یَبَساً»[۶]نصیب اوست و از دریای خشک میگذرد یعنی آبهای رفته رفته است و آبهای نیامده نمیآید یک سدّ آبی درست میشود این وسط میشود خشک نه تنها معبَر میشود نه تنها فرمود:«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ» بلکه«یَبَساً» را ذکر کرد که اینجا جای خشک است بالأخره کفشتان پایتان تَر نمیشود این طور اینجا هم کفشتان پایتان اصلاً گرم نمیشود این طور، اگر این باشد و همان طوری که برای وجود مبارک ابراهیم شد«یَا نَارُ کُونِی بَرْداً وَسَلاَماً»[۷]اینچنین میشود پس ورود در آنجایی که آتش است به معنای عذاب نیست ورود در خود آتش و عذاب رنجیدن و سوختن عذاب است پس اگر ورود به معنای دخول باشد باز هم قابل جمع است هم شواهد آیهای دارد هم شواهد روایی بر فرض این روایات ضعیف باشد آیات اصلِ مسئله است۰»[۸]
آیا ما اهل نجات خواهیم بود؟
حال برگردیم به آنچه در پیشانی نوشت این نوشتار وعده کردیم و آن شاخصی است که به وسیله آن، می توانیم پیش از برپایی قیامت، دریابیم که اهل نجات خواهیم بود یا نه؟
علامه طباطبایی به نقل از کتاب معانى از امام صادق علیه السلام روایت آورده که حضرتش فرمود:
«صراط مستقیم، طریق بهسوى معرفت خدا است، و این دو صراط است، یکى صراط در دنیا، و یکى در آخرت، اما صراط در دنیا عبارتست از امامى که اطاعتش بر خلق واجب شده، و اما پل صراط در آخرت، پلى است که بر روى جهنم زده شده ، هر کس در دنیا از صراط دنیا به درستى رد شود، یعنى امام خود را بشناسد، و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانى مى گذرد و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم قدمش بر پل آخرت مى لغزد، و به درون جهنم سقوط مى کند.[۹]
پینوشتها:
[۱] . سوره قصص، آیه ی ۲۳٫
[۲] . ترجمه تفسیر المیزان،ج۱۴، ص ۱۲۶-۱۲۵٫
[۳] . سوره ی طه، آیه ی ۷۸٫
[۴] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۱٫
[۵] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۲٫
[۶] . سوره ی طه، آیه ی ۷۷٫
[۷] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۶۹٫
[۸] . درس تفسیر آیت الله جوادی، ۸۸/۰۹/۱۶
[۹] . ترجمه تفسیر المیزان، ج۱،ص ۶۶ .
منبع:tebyan.net
نوشته آیا از پل صراط مستقیم عبور میکنیم؟ اولین بار در بامداد پدیدار شد.