طبق کریمه ۷۱ سوره مریم، بدون ذرهای تردید، همه بندگان حتی اهل تقوا که مصداق کامل وفرد اتمّشان، پیامبران الهی هستند، در قیامت وارد جهنم میشوند! ولی در نهایت خداوند، متقین را نجات میدهد؛ وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ حَتْمًا مَّقْضِیًّا*ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوا…
ذیل این آیه، بین اهل تفسیر، غوغایی است که منظور از “ورود” در جهنم چیست؟
برخی جهنمیان همیشه در آنجا میمانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده میشوند
یا کریمه ۹۸ هود که میفرماید: «یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ»؛ ( روز قیامت، او در پیشاپیش قومش خواهد بود؛ و (به جای چشمههای زلال بهشت) آنها را وارد آتش میکند! و چه بد آبشخوری است (آتش)، که بر آن وارد میشوند!)
در این میان دیدگاه دو مفسر معاصر، مرحوم علامه طباطبایی و شاگرد ماجدش، استاد جوادی آملی نکتهآموز است.
نظر مرحوم علامه طباطبایی
بنا بر نظر علامه، با اینکه از عبارت آیه بعد که میفرماید: «ونذر الظالمین فیها جثیا»، ورود به معنای دخول فهمیده میشود اما «نجات متقین از آتش مستلزم این نیست که داخل آتش شده باشند، زیرا نجات همانطور که با انقاذ شخص داخل مهلکه صادق است، با دور کردنش از مهلکه نیز صادق است، و اگر کسى را که مشرف به هلاکت شده از هلاکت دور کنیم او را نیز نجات داده ایم… پس حق مطلب این است که ورود بر بیش از حضور و اشراف (البته اختیارى ) دلالت ندارد… و معناى این دو آیه چنین است که : هیچ یک از شما – متقیان و ظالمان – نیست، مگر آنکه به زودى در لبه و پرتگاه آتش قرار مىگیرید.»[۲]
دیدگاه استاد آیت الله جوادی آملی
اینکه گفته میشود تفسیر تسنیم استاد جوادی آملی، شرح تفسیر کبیر المیزان علامه طباطبایی است، چندان درست نیست. با اینکه استاد و شاگرد در بسیاری از آراء تفسیری، اتفاق نظر دارند اما موارد بسیاری هست که شاگرد نظر استاد را برنتابیده و دیدگاه دیگری اتخاذ نموده است که باید در مجال خودش باز گفته شود. از جمله این موارد، تفسیری است که آیت الله جوادی آملی ذیل این آیه ارائه کرده است. ایشان قائل به جمع است و ورود را به هر دو معنا صحیح میداند و معتقد است که میتوان بر آن از آیات و روایات، دلیل آورد. تفصیل سخن ایشان در این باب چنین است:
« اگر ورود به معنای دخول باشد ورود همگان به جهنم محذوری ندارد برای اینکه جهنم جای آتش است نه خود آتش مثل اینکه ورود موسای کلیم و مؤمنان به دریا، ورود فرعون و آلفرعون و درباریان فرعون به دریا هر دو حق بود منتها وجود مبارک موسی وارد دریا شد و دریا خشک بود فرعون و آلفرعون وارد دریا شدند و«فَغَشِیَهُم مِنَ الْیَمِّ مَا غَشِیَهُمْ»[۳]دریا خانه ی آب است نه آب، جهنم خانه و اتاق آتش است جای آتش است نه آتش، بنابراین برابر آیات فراوانی که دارد«أُولئِکَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ»[۴]یک،«لاَ یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا وَهُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَالِدُونَ»[۵]دو، و آیات دیگر نشان میدهد که بهشتیها و مردان باتقوا از عذاب دورند نه از جهنم از آتش دورند، از عذاب دورند، از کیفر دورند، اما وارد جهنم بشوند و از نزدیک جهنم را ببینند و شکرگزاری کنند که رحمت است پس اگر ورود به معنای دخول باشد دخولِ در جهنم، عذاب نیست مثل اینکه دخول در دریا عذاب نیست اگر موسای کلیم وارد دریا شد«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ یَبَساً»[۶]نصیب اوست و از دریای خشک میگذرد یعنی آبهای رفته رفته است و آبهای نیامده نمیآید یک سدّ آبی درست میشود این وسط میشود خشک نه تنها معبَر میشود نه تنها فرمود:«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ» بلکه«یَبَساً» را ذکر کرد که اینجا جای خشک است بالأخره کفشتان پایتان تَر نمیشود این طور اینجا هم کفشتان پایتان اصلاً گرم نمیشود این طور، اگر این باشد و همان طوری که برای وجود مبارک ابراهیم شد«یَا نَارُ کُونِی بَرْداً وَسَلاَماً»[۷]اینچنین میشود پس ورود در آنجایی که آتش است به معنای عذاب نیست ورود در خود آتش و عذاب رنجیدن و سوختن عذاب است پس اگر ورود به معنای دخول باشد باز هم قابل جمع است هم شواهد آیهای دارد هم شواهد روایی بر فرض این روایات ضعیف باشد آیات اصلِ مسئله است۰»[۸] آیا ما اهل نجات خواهیم بود؟
حال برگردیم به آنچه در پیشانی نوشت این نوشتار وعده کردیم و آن شاخصی است که به وسیله آن، می توانیم پیش از برپایی قیامت، دریابیم که اهل نجات خواهیم بود یا نه؟
علامه طباطبایی به نقل از کتاب معانى از امام صادق علیه السلام روایت آورده که حضرتش فرمود:
«صراط مستقیم، طریق بهسوى معرفت خدا است، و این دو صراط است، یکى صراط در دنیا، و یکى در آخرت، اما صراط در دنیا عبارتست از امامى که اطاعتش بر خلق واجب شده، و اما پل صراط در آخرت، پلى است که بر روى جهنم زده شده ، هر کس در دنیا از صراط دنیا به درستى رد شود، یعنى امام خود را بشناسد، و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانى مى گذرد و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم قدمش بر پل آخرت مى لغزد، و به درون جهنم سقوط مى کند.[۹] پینوشتها:
[۱] . سوره قصص، آیه ی ۲۳٫
[۲] . ترجمه تفسیر المیزان،ج۱۴، ص ۱۲۶-۱۲۵٫
[۳] . سوره ی طه، آیه ی ۷۸٫
[۴] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۱٫
[۵] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۲٫
[۶] . سوره ی طه، آیه ی ۷۷٫
[۷] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۶۹٫
[۸] . درس تفسیر آیت الله جوادی، ۸۸/۰۹/۱۶
[۹] . ترجمه تفسیر المیزان، ج۱،ص ۶۶ .
منبع:tebyan.net
نوشته آیا از پل صراط مستقیم عبور میکنیم؟ اولین بار در بامداد پدیدار شد.
در مورد سیستم پاداش مغز چه می دانید؟ شاید برایتان جالب باشد که بدانید مغزمان بابت نگاه کردن به چهره های زیبا به ما پاداش میدهد!
به گزارش آلامتو و به نقل از مردمان؛ تاثیرات بصری کمی هستند که بتوان آنها را با علاقه انسان به صورتها قیاس کرد. تحقیقات جدید نشان میدهد که مغزهای ما برای نگاه کردن به صورتهای زیبا به ما پاداش میدهند.
یک نگاه سریع به صورت فردی که روبرویمان قرار گرفته است، اطلاعات بسیار کاملی درمورد او در اختیارمان قرار میدهد. آیا با هم آشنا هستیم؟ مرد است یا زن؟ خوشحال است یا عصبانی؟ جذاب است یا نه؟
اولگا چلنوکووا در پایاننامه دکتری خود در دپارتمان روانشناسی دانشگاه اوسلو به بررسی این مسئله میپردازد که دستگاه بصری ما قادر به جهت دادن توجه به مهمترین اطلاعات موجود روی صورت افراد است. تحقیق او نشان میدهد که تکامل، ما را در خواندن صورت آدمها بسیار خبره کرده است.
او میگوید، «ما خیلی درمورد صورت بقیه آدمها کنجکاویم. از صورت آنها داستان زندگیشان را میخوانیم و ارزش زیباییشناسیشان را از روی صورتشان ارزیابی میکنیم.»
این محقق و همکارانش دریافتند که سیستم پاداش مغز در ارزیابی ما از میزان جذابیت دیگران درگیر است.
او میگوید، «سیستم پاداش در تولید تجربه لذت در زمانی که مثلاً از یک غذای خوشمزه لذت میبردیم یا برنده لاتری میشویم، دخالت دارد. به نظر میرسد که همین سیستم در ایجاد حس لذت در نگاه کردن به یک صورت زیبا هم دخیل است.»
تحقیقات قبلی سطح بالایی از توافق نظر را بین افراد در ارزیابی جذابیت یک چهره نشان دادهاند. در این تحقیق، محققان از شرکتکنندهها خواستند به عکسهایی از چهرههایی با سه درجه جذابیت پایین، متوسط و بالا نگاه کنند. این کار بعد از دادن دوز بسیار پایینی از موفین به شرکتکنندهها، دارویی که سیستم پاداش را در مغز تحریک میکند، انجام گرفت.
چلنوکووا در این رابطه توضیح میدهد، «شرکتکنندهها جذابترین صورتها را حتی حذابتر دستهبندی کردند و برای این چهرهها دکمه را بیشتر فشار میدادند که به آنها این امکان را میداد زمان طولانیتری به این چهرهها نگاه کنند. همچنین زمان بیشتری را صرف نگاه کردن به چشمهای افراد در این عکسها میکردند. از همه مهمتر اینکه، وقتی سیستم پاداش را از طریق دارویی متفاوت مسدود کردیم، شاهد رفتارهای کاملاً متضادی بودیم، مثلاً اینکه شرکتکنندهها امتیاز پایینتری به جذابترین صورتها میدادند.»
محققان هیچ تفاوت رفتاری با داروهای مختلف درمورد صورتهای با جذابیت متوسط و کم در شرکتکنندهها مشاهده نکردند.
آیا این امکان وجود دارد که مغز انسان برای تقویت و تحریک رفتارهایی که از نظر تکامل مطلوب هستند تکامل یافته باشد؟ براساس این تحقیق این امکان بسیار محتمل است.
اولگا چلنوکووا میگوید، «تحقیقات قبلی روابطی بین جذابیت چهره و عوامل مختلفی که برای تکامل نوع انسان مهم هستند، مثل سلامت و قدرت باروری، نشان داده بود. میتوان گفت که یک علت تکاملی پشت لذت بردن مغز انسان از نگاه کردن به یک صورت زیبا و تمایل آن برای نگاه کردن بیشتر وجود دارد.»
البته او تاکید میکند که سیستم پاداش یک واکنش فوری، یک لذت اضافه، به فرد میدهد ولی این واکنش سیستم تعیینکننده رفتار فرد در طولانیمدت نیست.
«بعنوان مثال، ما نمیتوانیم دائم شکلات بخوریم چون برای سلامتی ضرر دارد. به همین ترتیب، عوامل مختلفی برای خوب بودن یک رابطه فرای زیبایی و جذابیت چهره وجود دارد. ولی اطلاعات درمورد این کیفیتهای اخلاقی را با معاشرت بیشتر با آن فرد به دست میآوریم.»
در تحقیق دیگری در پایاننامه دکتری اولگا چلنوکووا، به شرکتکنندهها گفته شد که به تصاویر سهبعدی چندین چهره نگاه کنند و حرکت چشمان آنها ارزیابی شد. محققان بررسی میکنند که وقتی از شرکتکنندهها خواسته میشود چهرهها را بشناسند، به چه نقاطی روی صورتها نگاه میکنند. صورتهای مشابه از زوایای مختلف به شرکتکنندهها نشان داده شد.
«تشخیص یک چهره از یک زاویه جدید کار آسانی نیست چون ممکن است صورتها از زوایای مختلف متفاوت به نظر برسند.»
محققان نشان دادند که اطلاعات سهبعدی درمورد ساختار صورت به ما برای تشخیص چهره از زوایای مختلف کمک میکند. آنها همچنین دریافتند که سیستم بصری انسان توجه را به سمت قسمتهایی از صورت معطوف میکند که اطلاعات لازم برای ما را سریعاً در اختیارمان قرار میدهد، مثل چشمها.
تحقیقات قبلی سیستم پاداش مغز را با تجربه زیبایی صورت افراد مرتبط دانستهاند. در این تحقیقات، محققان مغز شرکتکنندهها را در حال نگاه کردن به تصاویر چهرهها اسکن کردند. آنها نشان دادند که نگاه کردن منفعل به صورتهای زیبا فعالیت را در سیستم پاداش مغز بالا میبرد. اما مسئله این است که محققان قبلی فقط افزایش فعالیت مغز را در نگاه کردن به صورتهای زیبا بررسی کرده بودند ولی تاثیر این فعال شدن مغز را بر اینکه آن افراد صورتهایی که نگاه کرده بودند را دوست داشتند یا نه آزمایش نکرده بودند.
نتایج این تحقیق پایاننامه دکتری اولین یافتههایی است که نشان میدهد تغییر سطح فعالیت در سیستم پاداش مغز منجر به تغییر رفتار، مثل دوست داشتن بیشتر صورتهای زیبا و تمایل به نگاه کردن بیشتر به آنها، میشود.
«اهمیت چشمها در ارزیابی دیگران کاملاً تایید شده است، بعنوان مثال، وقتی چشمهای کسی پوشیده باشد، شناسایی چهره او دشوار خوهد بود یا اگر کسی به ما دروغ بگوید، میتوانید آن را به خوبی از چشمهای او بخوانیم. به طور کلی، اگر بخواهیم احساس فرد مقابل را درک کنیم، چشمها بیشترین اطلاعات را در اختیار ما قرار خواهند داد.»
همچنین این تحقیق نشان داده است که بینی و گونهها در نگاه کردن شرکتکنندهها به تصاویر سهبعدی، بیشترین اهمیت را برای آنها داشته است، زیرا این اجزای صورت اطلاعات ارزشمندی درمورد ویژگیهای حجمی صورت در اختیار ما قرار میدهد.
طبق کریمه ۷۱ سوره مریم، بدون ذرهای تردید، همه بندگان حتی اهل تقوا که مصداق کامل وفرد اتمّشان، پیامبران الهی هستند، در قیامت وارد جهنم میشوند! ولی در نهایت خداوند، متقین را نجات میدهد؛ وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ حَتْمًا مَّقْضِیًّا*ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوا…
ذیل این آیه، بین اهل تفسیر، غوغایی است که منظور از “ورود” در جهنم چیست؟
برخی جهنمیان همیشه در آنجا میمانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده میشوند
یا کریمه ۹۸ هود که میفرماید: «یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ»؛ ( روز قیامت، او در پیشاپیش قومش خواهد بود؛ و (به جای چشمههای زلال بهشت) آنها را وارد آتش میکند! و چه بد آبشخوری است (آتش)، که بر آن وارد میشوند!)
در این میان دیدگاه دو مفسر معاصر، مرحوم علامه طباطبایی و شاگرد ماجدش، استاد جوادی آملی نکتهآموز است.
نظر مرحوم علامه طباطبایی
بنا بر نظر علامه، با اینکه از عبارت آیه بعد که میفرماید: «ونذر الظالمین فیها جثیا»، ورود به معنای دخول فهمیده میشود اما «نجات متقین از آتش مستلزم این نیست که داخل آتش شده باشند، زیرا نجات همانطور که با انقاذ شخص داخل مهلکه صادق است، با دور کردنش از مهلکه نیز صادق است، و اگر کسى را که مشرف به هلاکت شده از هلاکت دور کنیم او را نیز نجات داده ایم… پس حق مطلب این است که ورود بر بیش از حضور و اشراف (البته اختیارى ) دلالت ندارد… و معناى این دو آیه چنین است که : هیچ یک از شما – متقیان و ظالمان – نیست، مگر آنکه به زودى در لبه و پرتگاه آتش قرار مىگیرید.»[۲]
دیدگاه استاد آیت الله جوادی آملی
اینکه گفته میشود تفسیر تسنیم استاد جوادی آملی، شرح تفسیر کبیر المیزان علامه طباطبایی است، چندان درست نیست. با اینکه استاد و شاگرد در بسیاری از آراء تفسیری، اتفاق نظر دارند اما موارد بسیاری هست که شاگرد نظر استاد را برنتابیده و دیدگاه دیگری اتخاذ نموده است که باید در مجال خودش باز گفته شود. از جمله این موارد، تفسیری است که آیت الله جوادی آملی ذیل این آیه ارائه کرده است. ایشان قائل به جمع است و ورود را به هر دو معنا صحیح میداند و معتقد است که میتوان بر آن از آیات و روایات، دلیل آورد. تفصیل سخن ایشان در این باب چنین است:
« اگر ورود به معنای دخول باشد ورود همگان به جهنم محذوری ندارد برای اینکه جهنم جای آتش است نه خود آتش مثل اینکه ورود موسای کلیم و مؤمنان به دریا، ورود فرعون و آلفرعون و درباریان فرعون به دریا هر دو حق بود منتها وجود مبارک موسی وارد دریا شد و دریا خشک بود فرعون و آلفرعون وارد دریا شدند و«فَغَشِیَهُم مِنَ الْیَمِّ مَا غَشِیَهُمْ»[۳]دریا خانه ی آب است نه آب، جهنم خانه و اتاق آتش است جای آتش است نه آتش، بنابراین برابر آیات فراوانی که دارد«أُولئِکَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ»[۴]یک،«لاَ یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا وَهُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَالِدُونَ»[۵]دو، و آیات دیگر نشان میدهد که بهشتیها و مردان باتقوا از عذاب دورند نه از جهنم از آتش دورند، از عذاب دورند، از کیفر دورند، اما وارد جهنم بشوند و از نزدیک جهنم را ببینند و شکرگزاری کنند که رحمت است پس اگر ورود به معنای دخول باشد دخولِ در جهنم، عذاب نیست مثل اینکه دخول در دریا عذاب نیست اگر موسای کلیم وارد دریا شد«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ یَبَساً»[۶]نصیب اوست و از دریای خشک میگذرد یعنی آبهای رفته رفته است و آبهای نیامده نمیآید یک سدّ آبی درست میشود این وسط میشود خشک نه تنها معبَر میشود نه تنها فرمود:«فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ» بلکه«یَبَساً» را ذکر کرد که اینجا جای خشک است بالأخره کفشتان پایتان تَر نمیشود این طور اینجا هم کفشتان پایتان اصلاً گرم نمیشود این طور، اگر این باشد و همان طوری که برای وجود مبارک ابراهیم شد«یَا نَارُ کُونِی بَرْداً وَسَلاَماً»[۷]اینچنین میشود پس ورود در آنجایی که آتش است به معنای عذاب نیست ورود در خود آتش و عذاب رنجیدن و سوختن عذاب است پس اگر ورود به معنای دخول باشد باز هم قابل جمع است هم شواهد آیهای دارد هم شواهد روایی بر فرض این روایات ضعیف باشد آیات اصلِ مسئله است۰»[۸]
آیا ما اهل نجات خواهیم بود؟
حال برگردیم به آنچه در پیشانی نوشت این نوشتار وعده کردیم و آن شاخصی است که به وسیله آن، می توانیم پیش از برپایی قیامت، دریابیم که اهل نجات خواهیم بود یا نه؟
علامه طباطبایی به نقل از کتاب معانى از امام صادق علیه السلام روایت آورده که حضرتش فرمود:
«صراط مستقیم، طریق بهسوى معرفت خدا است، و این دو صراط است، یکى صراط در دنیا، و یکى در آخرت، اما صراط در دنیا عبارتست از امامى که اطاعتش بر خلق واجب شده، و اما پل صراط در آخرت، پلى است که بر روى جهنم زده شده ، هر کس در دنیا از صراط دنیا به درستى رد شود، یعنى امام خود را بشناسد، و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانى مى گذرد و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم قدمش بر پل آخرت مى لغزد، و به درون جهنم سقوط مى کند.[۹]
پینوشتها:
[۱] . سوره قصص، آیه ی ۲۳٫
[۲] . ترجمه تفسیر المیزان،ج۱۴، ص ۱۲۶-۱۲۵٫
[۳] . سوره ی طه، آیه ی ۷۸٫
[۴] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۱٫
[۵] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۱۰۲٫
[۶] . سوره ی طه، آیه ی ۷۷٫
[۷] . سوره ی انبیاء، آیه ی ۶۹٫
[۸] . درس تفسیر آیت الله جوادی، ۸۸/۰۹/۱۶
[۹] . ترجمه تفسیر المیزان، ج۱،ص ۶۶ .
منبع:tebyan.net
نوشته آیا از پل صراط مستقیم عبور میکنیم؟ اولین بار در بامداد پدیدار شد.