تشنج‌های صرع، علائم و هشدارها

جام جم سرا: ژنتیک عامل اصلی در زمینه ایجاد بیماری صرع است. علاوه بر ژنتیک عوامل دیگری ازجمله عوامل متابولیکی و نیز عواملی مانند ضربه مغزی، سکته مغزی و وجود تومور در مغز نیز می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به صرع شود.
شروع بیماری صرع در دوران کودکی و نوجوانی بیشتر منشأ ژنتیکی و متابولیکی داشته و در سنین بالاتر عمدتا عوامل دیگر غیراز عوامل ژنتیکی در بروز صرع دخیل هستند.

تفاوت تشنج‌های ناشی از صرع با دیگر تشنج‌ها، تکرار این تشنج‌ها در طول زندگی فرد است. ٧٥‌درصد موارد صرع با استفاده از دارو قابل کنترل است. بیماران باید حداقل دو‌سال دارو مصرف کنند تا بتوان تشنج‌های صرع در آنها را کنترل کرد. همچنین بی‌خوابی و استرس‌هایی که بی‌خوابی را به دنبال داشته باشد، می‌تواند تشنج‌های صرع را افزایش دهد.
آغاز تشنج در برخی موارد صرع با بروز علایمی همراه است. به عنوان مثال، برخی بیماران پیش از شروع تشنج بوی خاصی را استشمام می‌کنند یا تصویر خاصی را می‌بینند که این علایم به آنها هشدار می‌دهد تا چند دقیقه دیگر دچار تشنج می‌شوند. برخی بیماران نیز در روزهایی احساس ناخوشایندی و کسالت یا درد معده دارند که بدین گونه متوجه می‌شوند در آن روز دچار تشنج می‌شوند.
تشنج‌های صرع با گذشت چنددقیقه خودبه‌خود متوقف می‌شوند با این حال، در این زمان بهتر است دست و پای بیمار گرفتار تشنج را گرفت تا با برخورد به اجسام اطراف دچار آسیب نشود. همچنین باید بیمار را به پهلو خواباند تا کف و بزاق به داخل ریه او نرود و زمینه‌ساز عفونت‌های ریه نشود. از قفل‌ شدن دهان فرد نیز باید جلوگیری کرد و در صورت بروز آن باید بلافاصله دهان را باز کرد و زبان را از لای دندان‌ها بیرون آورد. (دکتر داریوش افشاری - متخصص مغز و اعصاب)

صرع، ارثیه پدری نیست

پاسخ بسیاری افراد به این پرسش، مثبت است. جالب است بدانید،امکان بروز صرع در کودکانی که پدر یا مادر آنها دچار صرع است، ولی عامل خطر دیگری برای ابتلا به صرع ندارند، پایین است.

دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب به جام‌جم می‌گوید: پدر یا مادری که به صرع مبتلا هستند، نباید نگران ابتلای فرزند خود به صرع باشند، اما باید کودک خود را از نظر برخی علائم صرع که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند (مانند خیره‌شدن طولانی) تحت پایش قرار دهند.

این متخصص می‌افزاید: به طور معمول از هر صد نفر، دو نفر در زندگی خود صرع را تجربه می‌کنند که اگر پدر کودک به صرع مبتلا باشد، این احتمال بالاتر است و در ابتلای مادر، این خطر کمتر از پنج‌درصد است، اما اگر هر دو والد مبتلا به صرع باشند خطر کمی بالاتر می‌رود و البته به این معنی نیست که حتما کودکان به صرع مبتلا می‌شوند.

دکتر حسین دلاور کسمایی، مشاور پژوهشی انجمن صرع نیز در این باره توضیح می‌دهد: احتمال بروز صرع در خانواده افراد مبتلا به صرع کمی بیشتر است، اما بسیاری از مبتلایان هیچ خویشاوند مبتلایی ندارند و اکثر والدین مبتلا نیز فرزند‌شان به این بیماری دچار نمی‌شود .

این متخصص مغز و اعصاب در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: صرع را می‌توان مجموعه اختلال‌هایی دانست که تمایل به بروز حمله تشنج دارند. صرع انواع مختلفی دارد که فقط نوع بسیار نادری از آن به دلیل تغییر در یک ژن می‌تواند به صورت صفت ژنتیک ساده یک فرد را مبتلا کند و سایر انواع صرع، علاوه بر تعامل‌های چندگانة ژن‌ها برای بروز به عوامل محیطی نیز نیاز دارند.

عواملی که خطر صرع را تشدید می‌کند

به گفته دکتر دلاور، عوامل محیطی که می‌تواند بر وراثت صرع تأثیر بگذارد شامل سن ابتلا به صرع در والدین، ابتلای پدر و مادر به این بیماری و دلیل ابتلا به صرع در والدین می‌شود، به این معنی که اگر والدینی در سن زیر 20 سال به صرع مبتلا شده باشند احتمال بروز صرع در فرزندشان کمی بیشتر می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه می‌کند: اگر هم مادر و هم پدر هر دو مبتلا به صرع باشند احتمال بروز صرع در فرزندان کمی بیشتر از زمانی است که یکی از آنها مبتلا به صرع باشد.بعلاوه اگر والدینی به دلیل صدمه‌های محیطی مانند ضربه به سر، سکته یا عفونت مغزی به صرع مبتلا شده باشند، احتمال بروز صرع در فرزندان آنها کاهش می‌یابد.

دکتر اشرافی در این باره توضیح می‌دهد: سندرم‌های ارثی، ناهنجاری‌های مادرزادی مغز، عفونت و ضربه به سر از علل اصلی تشنج است. بنابراین هم عوامل ژنتیک و هم عوامل محیطی در بروز این بیماری نقش دارند. با این حال شایع ترین علت صرع در کودکان ضربه به سر است که یک عامل محیطی محسوب می‌شود. در حال حاضر، صدها ژن موثر در ایجاد صرع شناخته شده اما هنوز نقش دقیق بسیاری از ژن‌ها به طور کامل مشخص نشده است. به طور مثال در افرادی که زمینه ژنتیک دارند، آستانه ایجاد تشنج کاهش یافته و احتمال ایجاد آن پس از ضربه به سر یا سقوط از ارتفاع بیشتر است.

نشان صرع بر پیشانی فرزندان

هرگز تصور نکنید، بیماری صرع لزوما به فرزندان والدین مبتلا به این بیماری منتقل می‌شود .

دکتر کسمایی در این باره اظهار می‌کند: اگرچه شواهد بسیاری درباره نقش اساسی ژن در ابتلا به صرع وجود دارد، آنچه مهم است تشخیص نوع ژن‌هایی است که در این امر دخیل هستند. گاهی فراوانی صرع در برخی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود. می‌توان گفت از آنجایی که بیشتر انواع صرع محصول مجموعه‌ای از ژن‌ها و تأثیرات محیطی است، امکان عدم انتقال صرع از یک نسل به نسل بعد وجود دارد و اگر ژن‌ها به نسل بعد منتقل شوند بدون وجود عوامل محیطی افراد خانواده را مبتلا نخواهند کرد.

دکتر اشرافی با تاکید بر این که در هیچ نوع صرعی مسائل موروثی به تنهایی، عامل خطر عمده محسوب نمی‌شود، می‌گوید: وراثت به تنهایی عامل ابتلا به صرع نیست و در برخی افراد، آستانه صرع به دلیل وراثت پایین می‌آید،اما عامل شروع‌کننده صرع، عواملی مانند ضربه به سر یا اختلالات مغزی و متابولیک است.

چه کنیم که صرع نگیریم؟

پزشک مشاور و مشاور ژنتیک می‌توانند با بررسی سابقه پزشکی و سابقه خانوادگی بیمار، انجام آزمایش‌های خاصی را برا ی تشخیص زودهنگام بیماری در افراد پر خطر پیشنهاد دهند، اما در هر حال، عوامل محیطی برای پیشگیری از بروز صرع پیشنهاد می‌شود.

دکتر دلاور با بیان این مطالب می‌گوید: برای افرادی هم که دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند، رعایت نکاتی چون جلوگیری از ضربه به سر، درمان بموقع و کامل عفونت ها، کنترل تب و پیشگیری از بروز سایر بیماری‌های مغزی مانند سکته‌های مغزی بسیار اهمیت دارد .

دکتر اشرافی با تاکید بر این که در حال حاضر، امکان حذف ژن عامل صرع از یک نسل وجود ندارد، می‌گوید: پس از شناخت ژن‌های درگیر در ایجاد برخی انواع صرع در سطح دنیا تلاش برای کنترل این بیماری به کمک تغییرات ژنتیک شکل گرفته و در حال پیشرفت است.

پونه شیرازی