دکتر امیر صادقی، فوق تخصص گوارش و کبد درباره عواملی که باعث ابتلا به این نوع حساسیت میشود، به جام‌جم می‌گوید: مواد غذایی به سه گروه کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها تقسیم می‌شوند. کربوهیدرات موجود در شیر، لاکتوز است. این کربوهیدرات برای جذب در روده نیازمند آنزیم لاکتاز است. این آنزیم به صورت طبیعی در بدو تولد و سال‌های اولیه زندگی در سطح سلول‌های جذبی روده باریک وجود دارد.
وی می‌افزاید: در بعضی افراد، با افزایش سن، سطح لاکتاز خون، بخصوص در دهه دوم عمر کاهش می‌یابد. حتی در برخی جوامع، کمبود این آنزیم در 60 تا 80 درصد افراد بالغ گزارش میشود. کاهش این آنزیم منجر به ورود لاکتوز هضم نشده به داخل روده بزرگ شده، در آنجا مقداری از این آنزیم به وسیله باکتری‌های روده بزرگ، تبدیل به موادی میشود که اختلالات گوارشی به همراه می‌آورد.
علائم تحمل نکردن لاکتوز
نفخ، اسهال، درد شکمی و گاهی تهوع و استفراغ از شایع‌ترین علائمی است که با مصرف مقادیر متوسط تا فراوان لبنیات و بخصوص شیر در مبتلایان اختلال تحمل لاکتوز بروز می‌کند. این متخصص می‌گوید: این علائم آزاردهنده منجر به پرهیز مصرف لبنیات از سوی بیمار شده و میتواند باعث پوکی استخوان شود.
وی در پاسخ این پرسش که زمینه‌های ارثی به چه میزان در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار است، توضیح می‌دهد: به دلیل اختلاف قابل توجه شیوع این بیماری در جوامع مختلف، احتمالا زمینه‌های ژنتیک در ایجاد کمبود لاکتاز نقش دارند. در برخی موارد بعد از ابتلا به یک بیماری، زمینه بروز این اختلال نیز فراهم میشود. به عبارت دیگر بیماری‌هایی مانند سلیاک (نوعی بیماری گوارشی که به پرزهای روده کوچک آسیب می‌رساند و سبب اختلال در جذب مواد مغذی میشود) و بیماری‌های التهابی روده میتواند به صورت ثانویه باعث کمبود این آنزیم شوند.
دکتر صادقی با تاکید بر اینکه تشخیص قطعی این بیماری نیازمند آزمایش‌های تخصصی از قبیل تست تنفسی است که هزینه‌بر بوده و اغلب مورد نیاز نیست، می‌گوید: اگر با قطع مصرف لبنیات به مدت دو هفته تا یک ماه، علائم این بیماری بهبود یابد، ابتلا به کمبود لاکتاز محتمل خواهد بود.
خداحافظی با لبنیات؟
حال این پرسش مطرح است که آیا با ابتلا به این بیماری باید از مصرف مواد لبنی صرف نظر کرد؟ به گفته این متخصص، در اغلب موارد، نیازی به قطع طولانی‌مدت مصرف شیر نیست و کاهش حجم مصرف شیر در هر وعده میتواند باعث بهبود علائم شود، ولی در برخی بیماران نیاز به جایگزینی شیر کم‌لاکتوز یا شیر سویا است. شیر کم‌چرب نیز بیشتر از شیر پرچرب باعث بروز علائم میشود.
فراموش نکنید که مصرف شیر و لبنیات برای دریافت کلسیم لازم است و نمی‌توان در رژیم غذایی نادیده گرفت.
وی مصرف ماست بخصوص انواع سنتی آن را توصیه می‌کند و می‌گوید: لازم است این بیماران پنیر نرم و تازه استفاده نکنند. معمولا بیماران، پنیرهای سفت مثل پنیر چدار را بهتر تحمل می‌کنند. همچنین لازم است، مصرف بستنی محدود شود.
تفاوت کمبود لاکتوز با حساسیت به شیر
به خاطر داشته باشید که شیر و فرآورده‌های لبنی، از شناخته‌شده‌ترین غذاهای لاکتوزدار هستند، اما مواد دیگری چون کشک، محصولات جانبی شیر، پودر شیرخشک، آب پنیر و سس سالاد نیز میتواند علائم اختلال تحمل لاکتوز را به همراه داشته باشد.
این متخصص در پاسخ این سوال که آیا اختلال تحمل لاکتوز، نوعی آلرژی غذایی محسوب میشود، می‌گوید: کمبود لاکتاز با حساسیت به شیر متفاوت است. کمبود لاکتاز ناشی از کمبود آنزیم هضم‌کننده کربوهیدرات شیر است و علائم آن در سنین بزرگسالی ظاهر میشود، ولی حساسیت به شیر ناشی از پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن به پروتئین شیر است و معمولا در سال‌های اول تولد دیده میشود.
مصرف جایگزین‌های کلسیم
مبتلایان این بیماری معمولا نگران کمبود کلسیم و پوکی استخوان هستند، اما در بسیاری غذاهای دیگر به اندازه کافی کلسیم وجود دارد.
دکتر صادقی در این‌باره می‌گوید: برخی مواد غذایی شامل مغزها بخصوص بادام، ماهی، مرکبات و سویا جایگزین‌های مناسبی برای کلسیم هستند. در برخی موارد هم ترکیبات دارویی مکمل کلسیم مورد نیاز است.
اگر فردی در زمان مصرف مواد لبنی با مشکلی مواجه شود، باید علائم را یادداشت و به پزشک متخصص مراجعه کند. فراموش نکنید که مبتلایان اختلال تحمل لاکتوز برای پرهیز از ناراحتی‌های گوارشی می‌توانند طبق دستور پزشک، مواد لبنی مصرف و به بیان دیگر، بیماری را مدیریت کنند. در این ارتباط، توجه به برچسب مواد لبنی ضروری است.
جام‌جم - هانیه ورشوچی