لرزه نگاری مطالعه علمی گسترش امواج الاستیک در زمین میباشد و به عنوان یکی از شاخههای ژئوفیزیک شناخته میشود.
لرزه نگاری مطالعه علمی گسترش امواج الاستیک در زمین میباشد و به عنوان یکی از شاخههای ژئوفیزیک شناخته میشود. از آنجا که امکان دسترسی به لایهها و ساختارهای درون زمین میسر نمیباشد، امواج الاستیک (یا امواج آکوستیک) این امکان را فراهم میکند که به بازسازی اطلاعاتی آنچه در زیر زمین وجود دارد، با استفاده از اطلاعات بدست آمده از این امواج بپردازند. بدین صورت لرزهشناسی، به زمینشناسی و اکتشافات معدنی مرتبط میشود. لرزهنگاری برای مطالعه علمی پیدایش زلزله و امواج حاصل از آن بوجود آمد. به دنبال آغاز جنگ سرد قدرتهای جهانی رو به سرمایهگذاری بیشتری در این علم آوردند، تا از وقوع آزمایشات هستهای طرف مقابل، محل و شدت آن مطلع شوند. سپس در دهه شصت و هفتاد میلادی با گران شدن نفت و بحران انرژی، بار دیگر نظرها متوجه این علم شد تا با ابداع دستگاهها و روشهای نوین اقدام به اکتشاف منابع جدید کنند. اگرچه لرزهشناسی تاکنون در پیشبینی زمان زلزله موفق نبوده، اما در مورد پیشبینی سونامی، موفق و کارساز بوده است.
امواج لرزهای همان امواج صوتی با طیف فرکانس گستردهتری هستند که به سه نوع کلی امواج فشاری، امواج برشی و امواج سطحی طبقهبندی میشوند. سرعت انتشار امواج نیز بستگی به جنس محیط دارد. علم لرزه خود به دو گروه اصلی زلزله و نفت تقسیم میگردد. در شاخه زلزله، امواج زلزله که از همان امواج صوتی میباشند مورد مطالعه قرار میگیرد. امواج زلزله حاوی اطلاعات زیادی از لایههای مختلف کره زمین میباشند که با ثبت و رکورد این امواج بدست خواهد آمد. در شاخه نفت اطلاعات لرزهای با ایجاد امواج لرزهای مصنوعی در سطح زمین و دریافت بازتاب این امواج از درون لایههای زیر سطحی به دست میآید. به دلائل اقتصادی و اهمیت اکتشاف و تولید نفت علم لرزه کاربردهای فراوانی در صنعت انرژی پیدا کرده است. کاربرد علم لرزه در صنعت نفت خود به دو گروه لرزهنگاری اکتشافی و لرزهنگاری توسعهای تقسیم میگردد. لرزهنگاری اکتشافی بیشتر بصورت دو بعدی ولی لرزهنگاری توسعهای میادین شناخته شده بصورت سه بعدی و چهار بعدی انجام میگیرد.
عملیات لرزه نگاری مهمترین ابزار مهندسان ژئوفیزیک برای اکتشاف نفت و گاز بوده که براساس مطالعه شکل امواج صوتی یا ارتعاشی که توسط منبع انرژى به داخل زمین فرستاده میشود، استوار است. این امواج پس از عبور از لایههای متفاوت، قسمتی از آن به سمت منبع یا نقطهای مشخص (سطح زمین) انعکاس مییابد. امواج در اثر اختلاف چگالی و سرعت صوت در لایههای مختلف ژئوفیزیکی؛ انعکاسهای گوناگون دارند و توسط ژئوفونها) در خشکی(و هیدروفونها) در دریا(جذب میشوند. تفاوت در انعکاس امواج از لایههای مختلف به زمین شناسان امکان میدهدکه محدوده و عمق سنگهای متخلخل راکه احتمالاً حاوی نفت و گاز هستند، تخمین بزنند. بعد از ایجاد موج در لرزه نگاری؛ نوبت به دریافت و تفسیر دادهها میرسد. مهمترین روشها برای ترسیم دادهها به صورت دو بعدی، سه بعدی و چهار بعدی میباشد. در گذشته هدف کلی لرزه نگاری 3–بعدی تعیین قدرت تفکیک بهتر زمین شناسی منطقه نسبت به لرزه نگاری دو بعدی بود. در لرزه نگاری سه بعدی برداشت دادهها منحصر به یک صفحه عمودی شامل چشمه و گیرنده نبوده بلکه گیرندهها در سطح زمین به صورت یک صفحه مشبک قرار میگرفتند. بنابراین در این روش یک حجم از دادههای لرزهای بدست میآمد. توسعه تکنیکهای لرزه نگاری 3-بعدی در دهه 1970 از یک سو باعث موفقیتهای چشمگیری در اکتشاف و توصیف مخزن و از سویی دیگر به توسعه بهتر مخزن و عملکرد اقتصادی آن منجر شد. اما هم اکنون فناوری 4-بعدی به عنوان بهترین شیوه در بسیاری از کشورها استفاده میشود. بر روی بیش از 180 میدان نفتی و گازی، لرزه نگاریها برای تعیین دادههای بیشتر تکرارشده است.
لرزه نگاری 4بعدی شامل جمع آوری، پردازش و تحلیل لرزهنگاریهای پی در پی یک میدان هیدروکربوری درحال تولیداست. هدف این نوع لرزه نگاری تعیین تغییرات در مخزن با مقایسه دادههاست که این تغییرات میتواند ناشی از تولید هیدروکربن یا تزریق آب یا گاز در مخزن باشد.
فناوری لرزه نگاری 4بعدی در تمام عمر مخزن از ابتدای تولید، برای تعیین فشار مخازن، تا اواسط عمر مخزن، برای مشاهده جبهه حرکت آب و حتی در اواخر عمر مخزن، برای مشخص کردن مکانهای نفت جاروب نشده وکنار زده شده،کاربرد دارد.
زمانی که عدم قطعیت زیادی وجود دارد، استفاده از این فناوری مفید خواهد بود. فاکتورهای زیادی در این که سیگنالها در مخزن میتوانند در مراحل مختلف اندازه گیری به خوبی دریافت شوند وجود دارد که شامل سنگ مخزن، ماهیت و سرعت تغییر سیال تولیدی یا تزریقی مخزن میشود. این دو عامل با هم قدرت نسبی سیگنالهای لرزه نگاری را تحت تاثیر قرار میدهد. لرزه نگاری همچنین باید توانایی تکرار دقیق بررسی قبلی را داشته باشد.
هزینه لرزه نگاری 4-بعدی 1 تا 2 دلار در هر بشکه تخمین زده شده است. اگر چه کاهش ریسک تولید از مخزن و افزایش برداشت 20 تا 30 درصدی که گفته میشود با استفاده از این فناوری حاصل میشود، ولی هزینههای لرزه نگاری 4بعدی را به خوبی جبران میکند. براساس ارزیابیهای مستقل انجام شده تا سال 2020، لرزه نگاری 4بعدی در تولید بیش از 11 میلیون بشکه نفت در روز مشارکت دارد.
به هر حال لزوم انجام برآوردهای اقتصادی قبل از انجام عملیات لرزه نگاری 4بعدی، ضروری به نظر میرسد.
گردآوری: مجله اینترنتی ستاره
تصاویر دیدنی از هنر نقاشی خیابانی،عکس نقاشی روی دیوار
تصاویر زیباترین ، شگفت انگیز ترین و جذاب ترین “نقاشی” های جهان
تصاویر بسیار زیبا،نقاشی های خارق العاده،شگفت انگیز،نقاشی دیواری
تصاویر بسیار زیبا،عکس های خارق العاده،شگفت انگیز،هنر کشیدن نقاشی
عکس های باور نکردنی از نقاشی زیبا روی دیوار،نقاشی فانتزی
نمونه های زیبا از نقاشی های دیواری،شاهکارهای نقاشی دیواری
نقاشی دیواری مدرن،نقاشی دیواری،نقاشی دیواری ساده
“نقاشی دیواری”،دیوارنگاری و نقاشی روی دیوار،نمونه های زیبا از نقاشی های دیواری
نقاشی خیابانی،دیوارنگاری و نقاشی روی دیوار،نمونه های زیبا از نقاشی های دیواری،شاهکارهای نقاشی دیواری
گردآوری از مجله اینترنتی همراه با علم
تصاویر بسیار شیک و زیبا از هنر نقاشی،عکس های خارق العاده و شگفت انگیز،هنر کشیدن نقاشی
عکس های باور نکردنی از نقاشی مدرن و زیبا روی دیوار،نقاشی فانتزی،نقاشی دیواری،نقاشی دیواری ساده
تصاویر دیدنی از هنر نقاشی خیابانی،عکس نقاشی روی دیوار،تصاویر زیباترین ، شگفت انگیز ترین و جذاب ترین “نقاشی” های جهان
تصاویر دیدنی از هنر نقاشی خیابانی،عکس نقاشی روی دیوار،تصاویر زیباترین ، شگفت انگیز ترین و جذاب ترین “نقاشی” های جهان
تصاویر بسیار زیبا،نقاشی های خارق العاده،شگفت انگیز،نقاشی دیواری،نقاشی دیواری کودکانه، نقاشی دیواری فانتزی مدرن
“نقاشی دیواری”،دیوارنگاری و نقاشی روی دیوار،نمونه های زیبا از نقاشی های دیواری
تصاویر بسیار زیبا از نقاشی های فانتزی کودکانه روی دیوار،نقاشی های خارق العاده،شگفت انگیز،نقاشی دیواری
عکس های باور نکردنی از نقاشی زیبا روی دیوار،نقاشی فانتزی،نقاشی دیواری،نقاشی دیواری ساده
گردآوری از مجله اینترنتی همراه با علم
شروع جعل حدیث
روایت امام علی (علیه السلام)
بر پایه حدیثی از امام علی علیهالسلام (۱) (۲) (۳) وضع و جعل در عهد پیامبر صلیاللّهعلیهوآله آغاز شد.برداشت اهلسنت از روایت
اما عالمان و محدثان اهلسنت از حدیث یاد شده آغاز و انجام را روایت نکرده و به نقل «مَن کَذَب علیَّ...» (هرکس بر من دروغ ببندد...» بسنده کردهاند.نظر شیخمحمد عبده
در میان عالمان اهلسنت، شیخمحمد عبده از کسانی است که آغاز جعل و وضع را روزگار رسولاللّه میدانست. (۶)نظر ابوزهو
ابوزهو نیز، گو اینکه جریان وضع و جعل را به شکل گسترده آن، پس از «فتنه» (واقعه قتل عثمان) میداند اما وجود آن را در زمان رسولاللّه نفی نمیکند. (۷) (۸)نظر دیگران
پژوهشیان دیگر غالباً وضع و جعل را در هنگام بروز «فتنه» و حتی بعد از آن میدانند، تا بهروزگار صحابیان جریان جعل و وضع و مآلاً کذب بر رسولاللّه نسبت داده نشود، چرا که لازمه این امر آلوده شدن س (()) احت برخی از صحابیان به کذب و مخدوش شدن آموزه «عدالت صحابه» است. (۹) (۱۰)اهمیت بحث وضع و جعل
باری، از جمله پژوهشهای مهم در روزگار معاصر، بررسی، جریان وضع و جعل است.آثار نوشته شده در وضع و جعل
اینک در این بخش، منابعی گزارش میشود که موضوع اصلی آنها وضع و جعل حدیث است، با توجه به شبهات و آرای جدید.الاخبار الدخیله
الاخبار الدخیلة، از شیخ محمدتقی شوشتری (تهران ۱۳۹۰)، محقق، محدّث و رجالی بزرگ شیعه در روزگار معاصر.معرفی مؤلف
وی بیشتر با کتاب بسیار محققانه قاموسالرجال شناخته شده، اما آثار دیگر وی نیز سرشار از تحقیقات رشیق و تأملات دقیق و نکتهیابیها و باریکنگریهای راهگشاست.ابواب کتاب
او کتاب را به سه باب تقسیم کرده است: احادیث تحریف شده، احادیث مجعول، و دعاهای محرّف و مجهول.موضوعات کتاب
کتاب الاخبار الدخیلة، برخلاف اسم آن، فقط درباره احادیث بر ساخته نیست و درباره احادیث تحریف شده یا روایاتی که کلماتی از آنها تصحیف شده نیز در آن سخن رفته است.مستدرک کتاب
بر این کتاب یک جلدی، پس از چاپ با کمک علیاکبر غفاری، یک مستدرک سه جلدی افزوده شد. (۱۳)الموضوعات فی الآثار و الأخبار
الموضوعات فی الآثار و الأخبار، تألیف هاشم معروف حسنی. (۱۴)معرفی کتاب
این کتاب از معدود آثار مستقلی است که به جریان وضع پرداخته و این پدیده را در میراث حدیثی اسلامی واقعبینانه و به دور از گرایشهای مسلکی و مذهبی گزارش کرده است.ابزار جعل دستگاه حکومت
مؤلف نشان داده که چگونه جریان وضع در گذر زمان گسترشیافته و گاه وسیلهای در دست حاکمان، و گاه ابزار سرخوشیها و شادخواریها و عیاشیهای دیگران شده است.جعل در عصر پیامبر
وی، نگرانی خود را از اینکه محققان و محدثان شیعه به جریان وضع نپرداخته و درباره آن پژوهش نکردهاند، ابراز داشته و در بررسیهای خود نشان داده که جریان وضع ریشه در روزگار رسولاللّه صلیاللّهعلیهوآله داشته است.جعل در عصر صحابه
به گفته وی، (۱۵) اگر واقع صادق تاریخ را نادیده بگیریم و دورانپیامبر اکرم را پیراسته از دروغسازی بدانیم، باز هم نمیتوانیم، بر پایه ادّله قوی، پیراستگی عصر صحابه را از دروغ و جعل حدیث اثبات کنیم.تازهمسلمانان یهودیتبار
او نقش تازه مسلمانان یهودیتبار را نیز در گسترش مجعولات نادیده نگرفته و نشان داده که فردی چون کعبالأحبار چه اندازه حدیث ساخته و در میان مسلمانان به عنوان کلام پیامبر پخش کرده است.انگیزههای جعل
او سپس به انگیزههای جعل و وضع، و ارزیابی دیدگاهها در اینباره پرداخته است.نمونههای عینی
پس از این مباحث، که جنبه مقدمه دارد، مؤلف نمونههای عینی احادیث مجعول را از منابع شیعی ارائه کرده و دلایل خود را بر مجعول بودن آنها آورده است، نمونههای برگزیده او غالباً از «مناقب» و «مطاعن» است، که در آن هم روش نقد سند و هم روش نقد متن به کار گرفته شده است.نقد کتاب
کتاب الموضوعات از کاستیها و گاه دوری از معیارها و ملاکها و نیز از تهافت و تناقض به دور نیست، با اینهمه در این موضوع، اثری است خواندنی.الوضع فی الحدیث
الوضع فی الحدیث، از عمر بن حسن عثمان فلّاته (دمشق ۱۴۰۱، ۳ج)، مفصّلترین کتاب در موضوع جعل و وضع در حدیث است.تعریف وضع و واضع
مؤلف، پس از بحثهای مقدماتی درباره حدیث و مترادفات و اقسام آن، به واژه وضع پرداخته، وجه تسمیه احادیث موضوعه را توضیح داده و سایر واژههای دالّ بر وضع را نیز برشمرده، سپس عُرف محدثان را درباره واضع مطرح کردهاست و اینکه محدّثان به چه کسی واضع میگویند.آغاز وضع
آغاز وضع و جریانهای حدیثساز، بحث مهم بعدی است که مؤلف در آن سخنان اسلاف خود را تکرار کرده و ضمن مطالب بسیار سودمند، نسبتهای نادرست و ناروا به شیعه را آورده است.راههای شناخت مجعولات
جلد دوم کتاب به بحث از احادیث موضوعه و راههای شناخت آنها اختصاص دارد.نسخههای موضوع
چگونگی نسخههای موضوع و اقسام این نسخهها، از دیگر مباحث کتاب است.راویان متهم
ادامه کتاب درباره راویان متهم به کذب و جعل، و بهطور خاص «راویان متهم به کذب و جعل در کتابهای ششگانه»، است.نقد کتاب
کتاب الوضع فی الحدیث، صرف نظر از کژاندیشیها و وارونهنویسیهایش، کتابی است تفصیلی و مستند به منابع بسیار.الرسائل العشر
الرسائل العشر فی الأحادیث الموضوعة فی کتب السنة، سیدعلی حسینی میلانی (قم ۱۴۲۸).حذف فضائل اهلبیت
از همان روزگار پس از رحلت پیامبر صلیاللّهعلیهوآله، و بهویژه در دوران امویان، جریانی شکل گرفت که بر پایه تکذیب و تردید و تشریک، در مقام انکارفضائل و مناقب اهلبیت پیامبر اکرم و بهویژه امام علی علیهالسلام برآمد.موضوع کتاب
کتاب الرسائل با این سمت و سو نگاشته شده و مشتمل است بر ده رساله درباره ده حدیث برساخته با همان آهنگِ یاد شده، مانند حدیث «اصحابی کالنجوم»، «الاقتداء بالشیخین»، «علیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین».رجال اسانید
این کتاب مطالب شایان توجهی نیز در «رجال اسانید» دارد.الوضّاعون و احادیثهم الموضوعة من کتاب الغدیر
الوضاعون و احادیثهم الموضوعة من کتاب الغدیر للشیخ الأمینی، فراهم آورده سیدرامی یوزبکی (۱۹۹۹).کتاب الوضاعون الغدیر
عبدالحسین امینی، نویسنده پرآوازه کتاب الغدیر، در مواردی از کتاب خود به موضوع «جعل وضع» در حدیث پرداخته است.موضوعات کتاب
فصل اول کتاب درباره شناخت حدیث موضوع است و آغاز و زمینههای شکلگیری آن و نیز مراحل جریان وضع و جعل.موسوعة الأحادیث
موسوعة الأحادیث و الآثار الضعیفة و الموضوعة، از علیحسن علی حلبی و همکاران (ریاض ۱۴۱۹، ۱۶ج).مقدمه کتاب
مؤلفان در مقدمهای مفصّل به موضوعات سودمندی پرداختهاند، مانند تأکید رسول اکرم صلیاللّهعلیهوآله بر کتابت و مذاکره و فهم حدیث، ارزیابی و نقد و تحلیل روایات منع کتابت حدیث، و جریان جعل و وضع حدیث.فهرستهای کتاب
دو فهرست سودمند و کارآمد نیز افزودهاند: یکی کتابشناسی احادیث موضوعه و اخبار ضعیف، دیگری فهرست مؤلفان مرتبط با احادیث موضوعه بر پایه زمان نگارش از آغاز تاکنون.نسخه نبیط بن شریط
از این فهرست دانسته میشود که کهنترین متنی که محدّثان، با توجه به سند آن، بر «موضوع» بودنش حکم کردهاند، نسخه نُبیط بن شُریط اَشجعی است.الاربعون الودعانیه
پس از آن کهنترین کتاب موجود در احادیث موضوعه، الأربعون الودعانیة، نوشته ابونصر محمد بن علی بن ودعان موصلی (متوفی ۴۹۴)، است که رجالیان و محققان او را به کذب و درهمآمیختن کلمات نبوی با سخنان حکما و دیگران متهم کردهاند (۱۹) در عین حال، با توجه به محتوای این رساله گفته شده است که سبب تشکیک در این رساله، شیعه بودن ابن ودعان و مخالفت او با جریان حاکم بوده است. (۲۰)پینوشتها:
۱. علی بن ابیطالب (علیه السلام)، امام اول، نهجالبلاغة، چاپ صبحی صالح، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷، چاپ افست قم (بیتا).
۲. ابن شاذان، مختصر اثبات الرجعة، ج۱، ص۲۰۲، از باسم موسوی، در تراثنا، سال ۴، ش ۲ (ربیعالآخر جمادیالآخره ۱۴۰۹).
۳. کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۶۲.
۴. ابن جوزی، کتاب الموضوعات، ج۱، ص۵۶ـ۵۷، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، مدینه ۱۳۸۶ـ ۱۳۸۸/ ۱۹۶۶ـ ۱۹۶۸.
۵. محمد جمالالدین قاسمی، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، ج۱، ص۱۷۹، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷، چاپ افست ۱۴۱۴/ ۱۹۹۳.
۶. محمد حمزه، الحدیث النبوی و مکانته فی الفکر الاسلامی الحدیث، ج۱، ص۱۳۳، بیروت ۲۰۰۵.
۷. محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۸۰، او، عنایة الامة الاسلامیة بالسنة النبویة، قاهره ۱۳۷۸.
۸. محمدعلی مهدویراد، تدوین الحدیث عند الشیعة الامامیة: بدایته المبکّرفی عهدالرسول و مصیره حتی الکلینی، ج۱، ص۱۹۷ـ۱۹۸، بیروت ۱۴۲۷.
۹. مصطفی سباعی، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، ج۱، ص۹۳، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۱۰. عمر فلّاته، الوضع فی الحدیث، ج۱، ص۱۷۵، دمشق ۱۴۰۱.
۱۱. مصطفی سباعی، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، ج۱، ص۹۲ به بعد، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۱۲. اکرم عمری، بحوث فی تاریخ السنة المشرفة، ج۱، ص۱۰ به بعد، بغداد ۱۹۷۲.
۱۳. محمدتقی شوشتری، الاخبار الدخیلة، ج۱، ص۱۶۸ـ۱۶۹، علق علیه علی اکبر غفاری، تهران ۱۳۹۰.
۱۴. ابن سعد (بیروت).
۱۵. هاشم معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ج۱، ص۹۶، بیروت ۱۹۷۳.
۱۶. ابن ابیالحدید، شرح نهجالبلاغة، ج۱۱، ص۴۴۴۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بیتا).
۱۷. ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۵، ص۱۴، تهران:انتشارات اسماعیلیان، (بیتا).
۱۸. علی حسن حلبی، ابراهیم طه قیسی، ج۱، ص۴۹، و حمدی محمد مراد، موسوعة الاحادیث و الآثار الضعیفة و الموضوعة، ریاض ۱۴۱۹.
۱۹. ذهبی، ج۱۹، ص۱۶۴ـ۱۶۷.
۲۰. ابن ودعان، الاربعون الودعانیة، ج۱، ص۱۹۰، چاپ محمدجواد حسینی جلالی، در میراث حدیث شیعه، دفتر ۱۷، به کوشش مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی، قم:دارالحدیث، ۱۳۸۶ش.
منبع مقاله:
مجید معارف ... [و دیگران]، (1389) مجموعه کتابخانهی دانشنامهی جهان اسلام (10): حدیث و حدیث پژوهی، تهران: نشر کتاب مرجع، چاپ اول.
لرزه نگاری مطالعه علمی گسترش امواج الاستیک در زمین میباشد و به عنوان یکی از شاخههای ژئوفیزیک شناخته میشود.
لرزه نگاری مطالعه علمی گسترش امواج الاستیک در زمین میباشد و به عنوان یکی از شاخههای ژئوفیزیک شناخته میشود. از آنجا که امکان دسترسی به لایهها و ساختارهای درون زمین میسر نمیباشد، امواج الاستیک (یا امواج آکوستیک) این امکان را فراهم میکند که به بازسازی اطلاعاتی آنچه در زیر زمین وجود دارد، با استفاده از اطلاعات بدست آمده از این امواج بپردازند. بدین صورت لرزهشناسی، به زمینشناسی و اکتشافات معدنی مرتبط میشود. لرزهنگاری برای مطالعه علمی پیدایش زلزله و امواج حاصل از آن بوجود آمد. به دنبال آغاز جنگ سرد قدرتهای جهانی رو به سرمایهگذاری بیشتری در این علم آوردند، تا از وقوع آزمایشات هستهای طرف مقابل، محل و شدت آن مطلع شوند. سپس در دهه شصت و هفتاد میلادی با گران شدن نفت و بحران انرژی، بار دیگر نظرها متوجه این علم شد تا با ابداع دستگاهها و روشهای نوین اقدام به اکتشاف منابع جدید کنند. اگرچه لرزهشناسی تاکنون در پیشبینی زمان زلزله موفق نبوده، اما در مورد پیشبینی سونامی، موفق و کارساز بوده است.
امواج لرزهای همان امواج صوتی با طیف فرکانس گستردهتری هستند که به سه نوع کلی امواج فشاری، امواج برشی و امواج سطحی طبقهبندی میشوند. سرعت انتشار امواج نیز بستگی به جنس محیط دارد. علم لرزه خود به دو گروه اصلی زلزله و نفت تقسیم میگردد. در شاخه زلزله، امواج زلزله که از همان امواج صوتی میباشند مورد مطالعه قرار میگیرد. امواج زلزله حاوی اطلاعات زیادی از لایههای مختلف کره زمین میباشند که با ثبت و رکورد این امواج بدست خواهد آمد. در شاخه نفت اطلاعات لرزهای با ایجاد امواج لرزهای مصنوعی در سطح زمین و دریافت بازتاب این امواج از درون لایههای زیر سطحی به دست میآید. به دلائل اقتصادی و اهمیت اکتشاف و تولید نفت علم لرزه کاربردهای فراوانی در صنعت انرژی پیدا کرده است. کاربرد علم لرزه در صنعت نفت خود به دو گروه لرزهنگاری اکتشافی و لرزهنگاری توسعهای تقسیم میگردد. لرزهنگاری اکتشافی بیشتر بصورت دو بعدی ولی لرزهنگاری توسعهای میادین شناخته شده بصورت سه بعدی و چهار بعدی انجام میگیرد.
عملیات لرزه نگاری مهمترین ابزار مهندسان ژئوفیزیک برای اکتشاف نفت و گاز بوده که براساس مطالعه شکل امواج صوتی یا ارتعاشی که توسط منبع انرژى به داخل زمین فرستاده میشود، استوار است. این امواج پس از عبور از لایههای متفاوت، قسمتی از آن به سمت منبع یا نقطهای مشخص (سطح زمین) انعکاس مییابد. امواج در اثر اختلاف چگالی و سرعت صوت در لایههای مختلف ژئوفیزیکی؛ انعکاسهای گوناگون دارند و توسط ژئوفونها) در خشکی(و هیدروفونها) در دریا(جذب میشوند. تفاوت در انعکاس امواج از لایههای مختلف به زمین شناسان امکان میدهدکه محدوده و عمق سنگهای متخلخل راکه احتمالاً حاوی نفت و گاز هستند، تخمین بزنند. بعد از ایجاد موج در لرزه نگاری؛ نوبت به دریافت و تفسیر دادهها میرسد. مهمترین روشها برای ترسیم دادهها به صورت دو بعدی، سه بعدی و چهار بعدی میباشد. در گذشته هدف کلی لرزه نگاری 3–بعدی تعیین قدرت تفکیک بهتر زمین شناسی منطقه نسبت به لرزه نگاری دو بعدی بود. در لرزه نگاری سه بعدی برداشت دادهها منحصر به یک صفحه عمودی شامل چشمه و گیرنده نبوده بلکه گیرندهها در سطح زمین به صورت یک صفحه مشبک قرار میگرفتند. بنابراین در این روش یک حجم از دادههای لرزهای بدست میآمد. توسعه تکنیکهای لرزه نگاری 3-بعدی در دهه 1970 از یک سو باعث موفقیتهای چشمگیری در اکتشاف و توصیف مخزن و از سویی دیگر به توسعه بهتر مخزن و عملکرد اقتصادی آن منجر شد. اما هم اکنون فناوری 4-بعدی به عنوان بهترین شیوه در بسیاری از کشورها استفاده میشود. بر روی بیش از 180 میدان نفتی و گازی، لرزه نگاریها برای تعیین دادههای بیشتر تکرارشده است.
لرزه نگاری 4بعدی شامل جمع آوری، پردازش و تحلیل لرزهنگاریهای پی در پی یک میدان هیدروکربوری درحال تولیداست. هدف این نوع لرزه نگاری تعیین تغییرات در مخزن با مقایسه دادههاست که این تغییرات میتواند ناشی از تولید هیدروکربن یا تزریق آب یا گاز در مخزن باشد.
فناوری لرزه نگاری 4بعدی در تمام عمر مخزن از ابتدای تولید، برای تعیین فشار مخازن، تا اواسط عمر مخزن، برای مشاهده جبهه حرکت آب و حتی در اواخر عمر مخزن، برای مشخص کردن مکانهای نفت جاروب نشده وکنار زده شده،کاربرد دارد.
زمانی که عدم قطعیت زیادی وجود دارد، استفاده از این فناوری مفید خواهد بود. فاکتورهای زیادی در این که سیگنالها در مخزن میتوانند در مراحل مختلف اندازه گیری به خوبی دریافت شوند وجود دارد که شامل سنگ مخزن، ماهیت و سرعت تغییر سیال تولیدی یا تزریقی مخزن میشود. این دو عامل با هم قدرت نسبی سیگنالهای لرزه نگاری را تحت تاثیر قرار میدهد. لرزه نگاری همچنین باید توانایی تکرار دقیق بررسی قبلی را داشته باشد.
هزینه لرزه نگاری 4-بعدی 1 تا 2 دلار در هر بشکه تخمین زده شده است. اگر چه کاهش ریسک تولید از مخزن و افزایش برداشت 20 تا 30 درصدی که گفته میشود با استفاده از این فناوری حاصل میشود، ولی هزینههای لرزه نگاری 4بعدی را به خوبی جبران میکند. براساس ارزیابیهای مستقل انجام شده تا سال 2020، لرزه نگاری 4بعدی در تولید بیش از 11 میلیون بشکه نفت در روز مشارکت دارد.
به هر حال لزوم انجام برآوردهای اقتصادی قبل از انجام عملیات لرزه نگاری 4بعدی، ضروری به نظر میرسد.
گردآوری: مجله اینترنتی ستاره
شروع جعل حدیث
روایت امام علی (علیه السلام)
بر پایه حدیثی از امام علی علیهالسلام (۱) (۲) (۳) وضع و جعل در عهد پیامبر صلیاللّهعلیهوآله آغاز شد.برداشت اهلسنت از روایت
اما عالمان و محدثان اهلسنت از حدیث یاد شده آغاز و انجام را روایت نکرده و به نقل «مَن کَذَب علیَّ...» (هرکس بر من دروغ ببندد...» بسنده کردهاند.نظر شیخمحمد عبده
در میان عالمان اهلسنت، شیخمحمد عبده از کسانی است که آغاز جعل و وضع را روزگار رسولاللّه میدانست. (۶)نظر ابوزهو
ابوزهو نیز، گو اینکه جریان وضع و جعل را به شکل گسترده آن، پس از «فتنه» (واقعه قتل عثمان) میداند اما وجود آن را در زمان رسولاللّه نفی نمیکند. (۷) (۸)نظر دیگران
پژوهشیان دیگر غالباً وضع و جعل را در هنگام بروز «فتنه» و حتی بعد از آن میدانند، تا بهروزگار صحابیان جریان جعل و وضع و مآلاً کذب بر رسولاللّه نسبت داده نشود، چرا که لازمه این امر آلوده شدن س (()) احت برخی از صحابیان به کذب و مخدوش شدن آموزه «عدالت صحابه» است. (۹) (۱۰)اهمیت بحث وضع و جعل
باری، از جمله پژوهشهای مهم در روزگار معاصر، بررسی، جریان وضع و جعل است.آثار نوشته شده در وضع و جعل
اینک در این بخش، منابعی گزارش میشود که موضوع اصلی آنها وضع و جعل حدیث است، با توجه به شبهات و آرای جدید.الاخبار الدخیله
الاخبار الدخیلة، از شیخ محمدتقی شوشتری (تهران ۱۳۹۰)، محقق، محدّث و رجالی بزرگ شیعه در روزگار معاصر.معرفی مؤلف
وی بیشتر با کتاب بسیار محققانه قاموسالرجال شناخته شده، اما آثار دیگر وی نیز سرشار از تحقیقات رشیق و تأملات دقیق و نکتهیابیها و باریکنگریهای راهگشاست.ابواب کتاب
او کتاب را به سه باب تقسیم کرده است: احادیث تحریف شده، احادیث مجعول، و دعاهای محرّف و مجهول.موضوعات کتاب
کتاب الاخبار الدخیلة، برخلاف اسم آن، فقط درباره احادیث بر ساخته نیست و درباره احادیث تحریف شده یا روایاتی که کلماتی از آنها تصحیف شده نیز در آن سخن رفته است.مستدرک کتاب
بر این کتاب یک جلدی، پس از چاپ با کمک علیاکبر غفاری، یک مستدرک سه جلدی افزوده شد. (۱۳)الموضوعات فی الآثار و الأخبار
الموضوعات فی الآثار و الأخبار، تألیف هاشم معروف حسنی. (۱۴)معرفی کتاب
این کتاب از معدود آثار مستقلی است که به جریان وضع پرداخته و این پدیده را در میراث حدیثی اسلامی واقعبینانه و به دور از گرایشهای مسلکی و مذهبی گزارش کرده است.ابزار جعل دستگاه حکومت
مؤلف نشان داده که چگونه جریان وضع در گذر زمان گسترشیافته و گاه وسیلهای در دست حاکمان، و گاه ابزار سرخوشیها و شادخواریها و عیاشیهای دیگران شده است.جعل در عصر پیامبر
وی، نگرانی خود را از اینکه محققان و محدثان شیعه به جریان وضع نپرداخته و درباره آن پژوهش نکردهاند، ابراز داشته و در بررسیهای خود نشان داده که جریان وضع ریشه در روزگار رسولاللّه صلیاللّهعلیهوآله داشته است.جعل در عصر صحابه
به گفته وی، (۱۵) اگر واقع صادق تاریخ را نادیده بگیریم و دورانپیامبر اکرم را پیراسته از دروغسازی بدانیم، باز هم نمیتوانیم، بر پایه ادّله قوی، پیراستگی عصر صحابه را از دروغ و جعل حدیث اثبات کنیم.تازهمسلمانان یهودیتبار
او نقش تازه مسلمانان یهودیتبار را نیز در گسترش مجعولات نادیده نگرفته و نشان داده که فردی چون کعبالأحبار چه اندازه حدیث ساخته و در میان مسلمانان به عنوان کلام پیامبر پخش کرده است.انگیزههای جعل
او سپس به انگیزههای جعل و وضع، و ارزیابی دیدگاهها در اینباره پرداخته است.نمونههای عینی
پس از این مباحث، که جنبه مقدمه دارد، مؤلف نمونههای عینی احادیث مجعول را از منابع شیعی ارائه کرده و دلایل خود را بر مجعول بودن آنها آورده است، نمونههای برگزیده او غالباً از «مناقب» و «مطاعن» است، که در آن هم روش نقد سند و هم روش نقد متن به کار گرفته شده است.نقد کتاب
کتاب الموضوعات از کاستیها و گاه دوری از معیارها و ملاکها و نیز از تهافت و تناقض به دور نیست، با اینهمه در این موضوع، اثری است خواندنی.الوضع فی الحدیث
الوضع فی الحدیث، از عمر بن حسن عثمان فلّاته (دمشق ۱۴۰۱، ۳ج)، مفصّلترین کتاب در موضوع جعل و وضع در حدیث است.تعریف وضع و واضع
مؤلف، پس از بحثهای مقدماتی درباره حدیث و مترادفات و اقسام آن، به واژه وضع پرداخته، وجه تسمیه احادیث موضوعه را توضیح داده و سایر واژههای دالّ بر وضع را نیز برشمرده، سپس عُرف محدثان را درباره واضع مطرح کردهاست و اینکه محدّثان به چه کسی واضع میگویند.آغاز وضع
آغاز وضع و جریانهای حدیثساز، بحث مهم بعدی است که مؤلف در آن سخنان اسلاف خود را تکرار کرده و ضمن مطالب بسیار سودمند، نسبتهای نادرست و ناروا به شیعه را آورده است.راههای شناخت مجعولات
جلد دوم کتاب به بحث از احادیث موضوعه و راههای شناخت آنها اختصاص دارد.نسخههای موضوع
چگونگی نسخههای موضوع و اقسام این نسخهها، از دیگر مباحث کتاب است.راویان متهم
ادامه کتاب درباره راویان متهم به کذب و جعل، و بهطور خاص «راویان متهم به کذب و جعل در کتابهای ششگانه»، است.نقد کتاب
کتاب الوضع فی الحدیث، صرف نظر از کژاندیشیها و وارونهنویسیهایش، کتابی است تفصیلی و مستند به منابع بسیار.الرسائل العشر
الرسائل العشر فی الأحادیث الموضوعة فی کتب السنة، سیدعلی حسینی میلانی (قم ۱۴۲۸).حذف فضائل اهلبیت
از همان روزگار پس از رحلت پیامبر صلیاللّهعلیهوآله، و بهویژه در دوران امویان، جریانی شکل گرفت که بر پایه تکذیب و تردید و تشریک، در مقام انکارفضائل و مناقب اهلبیت پیامبر اکرم و بهویژه امام علی علیهالسلام برآمد.موضوع کتاب
کتاب الرسائل با این سمت و سو نگاشته شده و مشتمل است بر ده رساله درباره ده حدیث برساخته با همان آهنگِ یاد شده، مانند حدیث «اصحابی کالنجوم»، «الاقتداء بالشیخین»، «علیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین».رجال اسانید
این کتاب مطالب شایان توجهی نیز در «رجال اسانید» دارد.الوضّاعون و احادیثهم الموضوعة من کتاب الغدیر
الوضاعون و احادیثهم الموضوعة من کتاب الغدیر للشیخ الأمینی، فراهم آورده سیدرامی یوزبکی (۱۹۹۹).کتاب الوضاعون الغدیر
عبدالحسین امینی، نویسنده پرآوازه کتاب الغدیر، در مواردی از کتاب خود به موضوع «جعل وضع» در حدیث پرداخته است.موضوعات کتاب
فصل اول کتاب درباره شناخت حدیث موضوع است و آغاز و زمینههای شکلگیری آن و نیز مراحل جریان وضع و جعل.موسوعة الأحادیث
موسوعة الأحادیث و الآثار الضعیفة و الموضوعة، از علیحسن علی حلبی و همکاران (ریاض ۱۴۱۹، ۱۶ج).مقدمه کتاب
مؤلفان در مقدمهای مفصّل به موضوعات سودمندی پرداختهاند، مانند تأکید رسول اکرم صلیاللّهعلیهوآله بر کتابت و مذاکره و فهم حدیث، ارزیابی و نقد و تحلیل روایات منع کتابت حدیث، و جریان جعل و وضع حدیث.فهرستهای کتاب
دو فهرست سودمند و کارآمد نیز افزودهاند: یکی کتابشناسی احادیث موضوعه و اخبار ضعیف، دیگری فهرست مؤلفان مرتبط با احادیث موضوعه بر پایه زمان نگارش از آغاز تاکنون.نسخه نبیط بن شریط
از این فهرست دانسته میشود که کهنترین متنی که محدّثان، با توجه به سند آن، بر «موضوع» بودنش حکم کردهاند، نسخه نُبیط بن شُریط اَشجعی است.الاربعون الودعانیه
پس از آن کهنترین کتاب موجود در احادیث موضوعه، الأربعون الودعانیة، نوشته ابونصر محمد بن علی بن ودعان موصلی (متوفی ۴۹۴)، است که رجالیان و محققان او را به کذب و درهمآمیختن کلمات نبوی با سخنان حکما و دیگران متهم کردهاند (۱۹) در عین حال، با توجه به محتوای این رساله گفته شده است که سبب تشکیک در این رساله، شیعه بودن ابن ودعان و مخالفت او با جریان حاکم بوده است. (۲۰)پینوشتها:
۱. علی بن ابیطالب (علیه السلام)، امام اول، نهجالبلاغة، چاپ صبحی صالح، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷، چاپ افست قم (بیتا).
۲. ابن شاذان، مختصر اثبات الرجعة، ج۱، ص۲۰۲، از باسم موسوی، در تراثنا، سال ۴، ش ۲ (ربیعالآخر جمادیالآخره ۱۴۰۹).
۳. کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۶۲.
۴. ابن جوزی، کتاب الموضوعات، ج۱، ص۵۶ـ۵۷، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، مدینه ۱۳۸۶ـ ۱۳۸۸/ ۱۹۶۶ـ ۱۹۶۸.
۵. محمد جمالالدین قاسمی، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، ج۱، ص۱۷۹، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷، چاپ افست ۱۴۱۴/ ۱۹۹۳.
۶. محمد حمزه، الحدیث النبوی و مکانته فی الفکر الاسلامی الحدیث، ج۱، ص۱۳۳، بیروت ۲۰۰۵.
۷. محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۸۰، او، عنایة الامة الاسلامیة بالسنة النبویة، قاهره ۱۳۷۸.
۸. محمدعلی مهدویراد، تدوین الحدیث عند الشیعة الامامیة: بدایته المبکّرفی عهدالرسول و مصیره حتی الکلینی، ج۱، ص۱۹۷ـ۱۹۸، بیروت ۱۴۲۷.
۹. مصطفی سباعی، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، ج۱، ص۹۳، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۱۰. عمر فلّاته، الوضع فی الحدیث، ج۱، ص۱۷۵، دمشق ۱۴۰۱.
۱۱. مصطفی سباعی، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، ج۱، ص۹۲ به بعد، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۱۲. اکرم عمری، بحوث فی تاریخ السنة المشرفة، ج۱، ص۱۰ به بعد، بغداد ۱۹۷۲.
۱۳. محمدتقی شوشتری، الاخبار الدخیلة، ج۱، ص۱۶۸ـ۱۶۹، علق علیه علی اکبر غفاری، تهران ۱۳۹۰.
۱۴. ابن سعد (بیروت).
۱۵. هاشم معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ج۱، ص۹۶، بیروت ۱۹۷۳.
۱۶. ابن ابیالحدید، شرح نهجالبلاغة، ج۱۱، ص۴۴۴۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بیتا).
۱۷. ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۵، ص۱۴، تهران:انتشارات اسماعیلیان، (بیتا).
۱۸. علی حسن حلبی، ابراهیم طه قیسی، ج۱، ص۴۹، و حمدی محمد مراد، موسوعة الاحادیث و الآثار الضعیفة و الموضوعة، ریاض ۱۴۱۹.
۱۹. ذهبی، ج۱۹، ص۱۶۴ـ۱۶۷.
۲۰. ابن ودعان، الاربعون الودعانیة، ج۱، ص۱۹۰، چاپ محمدجواد حسینی جلالی، در میراث حدیث شیعه، دفتر ۱۷، به کوشش مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی، قم:دارالحدیث، ۱۳۸۶ش.
منبع مقاله:
مجید معارف ... [و دیگران]، (1389) مجموعه کتابخانهی دانشنامهی جهان اسلام (10): حدیث و حدیث پژوهی، تهران: نشر کتاب مرجع، چاپ اول.