کودک تنها در پی کشف محیط و استفاده از حواسش بوده و گرچه خشم مادر را درک می کند، اما نمی تواند دلیلی منطقی برای آن پیدا کند. تا قبل از سه سالگی، رفتارهای بچه ها حتی اگر به خرابکاری منجر شوند، حاصل لجبازی و تلاش برای آسیب زدن به افراد و وسایل نیستند و به همین دلیل اسـت که بچه ها، وقتی کاملا از سر تصادف به کسی یا چیزی آسیب می زنند، انتظار ندارند کسی تنبیه شان کند.
واقعیت این اسـت که بچه ها تا سه سالگی، مشغول وارسی محیط اطرافشان هستند و با کنجکاوی همه جا را کند و کاو می کنند. قصد بچه ها از برهم زدن نظم خانه لجبازی و خرابکاری نیست، بلکه تنها در پی کسب اطلاعات تازه و تطبیق دادن و افزودن آن اطلاعات به طرح واره های قبلی ذهنشان هستند. جملاتی مثل خرابکاری، لجبازی و مقاومت را به هیچ وجه نمی توان معرف این رفتارهای بچه ها دانست.
کوپن هایتان را نسوزانید
«نه» گفتن مداوم به بچه، مقاومت او را بیشتر می کند و نباید از یاد ببرید که شما در طول روز تنها چند کوپن «نه» در اختیار دارید و نباید بیش از اندازه از این واژه استفاده کنید. اگر شما کودکی کنجکاو دارید که مدام سراغ ظرف های شکستنی تان می رود، به جای نه گفتن به او و سرزنش کردنش، راهی برای منحرف کردن توچهش پیدا کنید. شما می توانید قبل از رسیدن او به کابینت، یک توپ جلوی پایش بیندازید تا سرگرم بازی کردن با آن شود، می توانید مسیر ورودش به مناطق ممنوعه را را مسدود کنید یا وقتی دوان دوان به سمت ظرف های توی ماشین ماشین ظرف شویی می رود، با خنده دنبالش کنید، در آغوشش بگیرید و با بازی کردن- نه با اخم و تهدید- او را از انجام کاری که قصدش را داشته منصرف کنید.
به جای اینکه به فکر تنبیه کودکتان بعد از انجام رفتارش باشید، راهی برای منصرف کردنش از انجام رفتار منفی پیدا کنید. حتی اگر بارها به کودک زیر سه سالتان بگویید حق ندارد به کتاب های شما دست بزند، نمی توانید مطمئن باشید که هیچ وقت سراغ کتاب های شما نمی رود. گفتن و بیان مستقیم، کنجکاوی کودکتان را بیشتر کرده و میل او به تکرار رفتار را هم بیشتر می کند. درواقع هرچه برخورد شما با اشتباهات فرزند زیر سه سالتان مستقیم تر باشد، نافرمانی های او هم بیشتر می شود.
وقت آموزش اسـت
وقتی کودکتان سه سالگی را پشت سر می گذارد، تاثیر آموزش هایتان بیشتر می شود. بعد از این سن، شما می توانید به جای پرت کردن حواس کودکتان، او را با رفتار درست و نادرست و پیامدهای اعمالش آشنا کنید؛ اما در این دوره هم نباید فراموش کنید که تاثیر آموزش غیرمستقیم به مراتب بیشتر از آموزش مستقیم اسـت. شاید اگر صدها بار به کودکتان بگوبید قبل از آمدن به اتاق شما در بزند، باز هم شاهد سرزده آمدنش به اتاقتان باشید؛ اما اگر سراغ آموزش غیرمستقیم بروید، خیلی زودتر به هدفتان می رسید.
اگر شما و همسرتان هر بار که به سمت اتاق کودکتان می روید، قبل از ورود چند ضربه روی در بکوبید و از او برای رفتن به اتاقش اجازه بگیرید، بعد از شش ماه تکرار کردن این رفتار شاهد درونی شدن این رفتار در کودکتان می شوید. به خاطر داشته باشید کودک شما مرزهای درست و نادرست را نه با کمک جملاتی که به زبان می آورید، بلکه در جریان مشاهده رفتارهای شما می شناسد.
مرزها را مشخص کنید
وقتی کودکتان وارد مدرسه و اجتماع می شود، خیلی چیزها تغییر می کند؛ دیگر تنها شما نیستید که دایره واژگان کودکتان را گسترش می دهید یا به او رفتارهای تازه را می آموزید. طبیعی اسـت که بچه ها وقتی وارد اجتماع می شوند فحش، دعوا، بدجنسی و رفتارهای منفی را ببینند و حتی یاد بگیرند؛ اما آموختن این رفتارهای منفی، به معنای صدور مجوز برای استفاده کردن از آن ها نیست؛ بلکه ممکن اسـت تنها به عنوانی ابزاری برای دفاع از خود مورد استفاده قرار بگیرد و وقتی فرد در روابط اجتماعی با آن ها مواجه می شود، با درست شناختن و ارزیابی کردنشان، بتواند واکنش مناسب را نشان دهد.
وقتی با چنین موقعیتی رو به رو می شوید احساس می کنید آموخته های تازه فرزندتان با چارچوب هایی که تعریف کرده اید مغایرت دارند، به جای تنبیه کردن شدید کودکتان یا شریک شدن با او در بازی «من بَدم، تنبیه ام کن»، کافی اسـت صورتتان را برگردانید، بحث را عوض کنید یا محیط را ترک کنید؛ اما به خاطر داشته باشید که این تنبیه خاموش نباید در دیگر لحظات وقت گذرانی با کودکتان ریشه بدواند و حتی اگر پنج دقیقه بعد فرزندتان سراغ شما آمد و خواست در مورد موضوع دیگری گفت و گو کند، باید با آغوش باز پذیرایش باشید.
نباید چشم هایش را ببندید
شما نمی توانید فرزند چشم و گوش بسته ای را که نه فحش بلد اسـت و نه رفتار بدی را انجام می دهد، تربیت کنید، اما می توانید به او یاد دهید که قرار نیست همه دانسته هایش را در مقابل شما به نمایش بگذارد. باید بدانید وقتی فرزندتان در مدرسه حرف نامناسبی را از دوستانش شنیده یا شعر ناپسندی را یاد گرفته، نمی توانید با رفتار و واکنش درست به او یاد دهید که چنین عباراتی را هر جایی به زبان نیاورد و البته در برابر شما که والدینش هستید هم آن ها را مطرح نکند. از یاد نبرید که دوستی با کودکتان به معنی شریک شدن در چنین شادی های کودکانه ای که گاهی مرزهای خوب و بدی را که تعریف کرده اید، رد می کنند نیست.
مراقب واژه ها باشید
حتی اگر فرزندتان بیش از کودکان اطرافش جنب و جوش و کنجکاوی داشته باشد، نباید برچسب بیش فعالی را روی او بچسبانید. بیش فعالی که با کمبود توجه و تمرکز همراه اسـت، یک اختلال در کودکان اسـت و هیچ بچه ای را صرفا به خاطر کنجکاوی و پرتحرک بودنش نمی توان به این اختلال مبتلا دانست. یادتان نرود که کودک شما به اقتضای سنش به دنبال کشف محیط اطرافش اسـت و نه قصد آزار شما را دارد و نه می خواهد به دیگران صدمه بزند؛ پس اشتباهات سهوی را که در مسیر کنجکاوی انجام می دهد، پای شیطنتش نگذارید.
می دانیم کار سختی پیش رو دارید؛ اما عمل کردن به این توصیه ها کارتان را آسان تر می کند.
نباید نصیحت کنید
تا قبل از ورود کودکتان به مدرسه، جایی برای آموزش مستقیم در جریان تربیت کردنش وجود ندارد. بچه های سه تا شش ساله، از طریق مشاهده رفتار و تصمیم گیری هایتان زندگی کردن را یاد می گیرند؛ اما وقتی فرزندتان به مدرسه وارد می شود، آموزش مستقیم هم می تواند راهی برای یاددادن رموز درست زندگی کردن به او باشد.
باید درست عمل کنید
شما شش سال برای مشخص کردن مرزها و خط قرمزها به طور غیرمستقیم تلاش کرده اید و حالا وقت دیدن نتایج تلاش ها و تکمیل کردنشان با کمک آموزش مستقیم اسـت. حالا زمان آن رسیده که وقتی فرزندتان شاهد یک دعوای خیابانی می شود و واژه های نامناسبی را می شنود، بعد از چند قدم دور شدن از آن محیط برایش توضیح دهید در دنیای واقعی هم دعوا هست و هم ناسزا، اما ما از این واژه ها و این راه ها برای حل مشکلاتمان استفاده نمی کنیم.
حالا که او به سن درک جملات شما رسیده، وقتی جمله نامناسبی را بیان می کند، می توانید برایش توضیح دهید که این جملات در ادبیات خانواده شما جایی ندارد و قرار نیست فرزندتان از آن ها استفاده کند.
اگر میخواهید عکسهای فرزندتان در شبکههای اجتماعی هر چه بیشتر «لایک» بگیرد، این مطلب را بخوانید. ضمن اینکه توصیه میشود نکات ایمنی را هم رعایت کنید تا حریم خصوصی خانوادگیتان در معرض خطر قرار نگیرد؛ البته گذشته از کودکان، برای عکسهای بزرگسالان هم میتوانید از این ایدهها استفاده کنید. اگر میخواهید تعداد فالوئرهای اینستاگرام شما افزایش پیدا کند باید متفاوت باشید. به جای اینکه از کودک در حالت خواب یا بازی عکس بگیرید به ایدههای متفاوتتری فکر کنید.
اگر قرار اســت در فضای مجازی عکسی را منتشر کنید، بهتر اســت مراقب فضای شخصی و امنیت کودک باشید. زاویه عکاسی را طوری تنظیم کنید که دورنمایی از خانه، در ورودی، حیاط و پنجرهها را به نمایش نگذارید بهویژه اگر صفحه اینستاگرام شما شخصی نیست و عموم افراد میتوانند هر وقت که بخواهند شما را دنبال کنند، به این فکر کنید که ممکن اســت افرادی برای دزدی یا ورود غیر مجاز به خانه شما نقشه بکشند؛ حتی همه افرادی که آنها را میشناسید هم قابل اعتماد نیستند! پس احتیاط را در پیش بگیرید.
خانهتان را به نمایش نگذارید
اگر از خانهتان پست میگذارید، محل دقیق زندگیتان را جار نزنید. لازم نیست همه مطلع شوند که شما ساکن کدام محل هستید و آدرس خانهتان کجاست. با این کار امنیت فرزندتان به خطر میافتد.
این یک توصیه کلی اســت که بهویژه در مورد پدر و مادرها بیشتر اهمیت دارد. اگر میبینید که پروفایل فردی عکس ندارد، ناشناس اســت و هیچ توضیحی در مورد خودش ننوشته بهتر اســت ارتباط مجازیتان را با این فرد قطع کنید.
نور طبیعی را دستکم نگیرید
در نقاط روشن خانه از کودک عکس بگیرید. نور طبیعی عکسهای جالبتری خلق میکند. پس سعی کنید ساعاتی را برای عکاسی در نظر بگیرید که نور خورشید فضای خانه را به خوبی روشن میکند و نیازی به استفاده از فلاش عکاسی نباشد.
به یک فریم بسنده نکنید
از زوایای مختلف عکس بگیرید. دوربین را روی صورت زوم کنید یا به عقب بروید. به یک فریم معمولی قانع نشوید. قرار نیست همان اولین عکسی که گرفتید روی اینستاگرام بگذارید.
در حال بازی عکاسی کنید
به کودکان اسباببازی یا خوراکی مورد علاقهشان را بدهید؛ مثلا یک آبنبات، شکلات یا حتی یک عروسک بامزه که فرزندتان به زودی دست از سرش برنمیدارد. بعد در حالی که مشغول بازی یا خوردن اســت از او عکس بگیرید. این عکسها علاوه بر اینکه جالب هستند، جریان زندگی معمول را نشان میدهند.
از یک نفر سوم کمک بخواهید
عکاسی از نوزادان یا کودکان کمسن و سال کمی دشوار اســت. اگر میخواهید همراه همسرتان از فرزند کوچکتان عکس بگیرید از یک نفر دیگر کمک بخواهید تا توجه فرزند شما را به سوژه دیگری جلب یا او را سرگرم کند.
صبور باشید
عکاسی از کودکان کار سادهای نیست و به صبر و حوصله زیادی نیاز دارد. اگر میبینید فرزند شما بازیگوش اســت و ایدههایتان را اجرا نمیکند، دلسرد نشوید. به دنبال موقعیتهای تصادفی باشید و از عکسهای کلیشهای فاصله بگیرید. با کمی دقت و شکیبایی میتوانید عکسهای تازهای در اینستاگرامتان داشته باشید که مورد تحسین و توجه دیگران قرار بگیرد. بعضی از کودکان خوشاخلاق هستند و راحتتر با عکاسی کنار میآیند. اما پدر و مادر هنرمند کسی اســت که بتواند از بچه بدقلق خودش هم به خوبی عکس بگیرد!
میخواهیم از درس خواندن و انجام تکالیف شکایت نکند و با مسئولیتپذیری همه چیز را سروقت خود انجام دهد. اینکه کودکتان این مسائل را رعایت کند، بسیار خوب اســت؛ اما آیا واقعا بدون حمایت و راهنمایی شما میتواند از پس این مسائل برآید؟ لازم اســت برخی نکات مهم راجع به راهنمایی و آموزش فرزندتان را بدانید. پس این مطلب را بخوانید تا بدانید چه کارهایی باید در این باره انجام دهید.
تشویقش کنید
میز آشپزخانه یا اتاق غذاخوری معمولا فضای کاری موردعلاقه کودکان اســت. بسیاری از کودکان از اینکه نزدیک شما باشند، احساس راحتی میکنند. شما میتوانید آنها را از نزدیک تشویق کنید و در صورت نیاز کمکرسان باشید. بچههای بزرگتر معمولا ترجیح میدهند در اتاق خود باشند، اما هر از گاهی به آنها هم سر بزنید و در پایان به تکالیفشان رسیدگی کنید.
اتاق مناسب برایش فراهم کنید
توجه به مکان مناسب برای انجام تکالیف درسی نیز بسیار مهم اســت. مکانی که کودک برای انجام تکالیفش انتخاب میکند باید نور کافی داشته باشد؛ راحت، مجهز به لوازمالتحریر (قلم، مداد، کاغذ، ماشینحساب، خطکش و غیره) و مراجع (فرهنگ لغت، اصطلاح نامه) و آرام و بیسر و صدا باشد (به دور از تلویزیون، بازیهای ویدئویی، تماسهای تلفنی و...).
اگر کودک برای انجام تکالیف مدرسهاش به کامپیوتر نیاز دارد، دستگاه را نه در اتاق خواب بلکه در یک فضای عمومی قرار دهید تا زمانی را که کودک به بازیهای ویدئویی، چت با دوستان و گشتوگذار در اینترنت اختصاص میدهد، کنترل کنید. همچنین میتوانید از سرویسهای محدودکننده اینترنت استفاده کنید تا کودک به محتوای نامناسب دسترسی نداشته باشد. وبسایتهای پیشنهادی معلمان را بررسی کنید و آنها را برای دسترسی آسانتر نشانهگذاری کنید.
از این تقویم درسی کمک بگیرید
وقتی پای تکالیف کودک به میان میآید، کنارش باشید و تا حد امکان راهنماییاش کنید، به سوالاتش پاسخ دهید و راهنماییهای معلم را به زبان سادهتر برایش توضیح دهید. مهارتهای حل مسئله را به کودک بیاموزید تا تکالیفش را شخصا انجام دهد، این کار به او اعتماد به نفس میبخشد و سطح یادگیریاش را ارتقا میدهد.
شما میتوانید از نکات زیر برای کمک به کودک در انجام تکالیفش استفاده کنید:
یک روال کاری ایجاد کنید: به کودک یاد دهید که تکالیف مدرسه در اولویتاند. برای این کار یک زمان و مکان مشخص برای انجام تکالیف تعیین کنید. به او گوشزد کنید که حین انجام تکالیف، هیچ برنامه تلویزیونی، تماس تلفنی و بازی ویدئویی در کار نخواهد بود.
اول سراغ تکالیف سختتر بروید: به کودک بیاموزید که حجم تکالیف درسیاش را بررسی کند و براساس آن راهبردی تعیین کند که با حجم کار و خلقوخویش سازگار باشد. بعضی کودکان اول به تکالیف سختتر رسیدگی میکنند تا از انرژی ذهنی بالاتری استفاده کنند. درحالی که بعضیها ترجیح میدهند اول تکالیف سادهتر را انجام دهند. اگر به آنها کمک کنید در سنین پایینتر برای خود یک راهبرد درسی تعیین کنند، میتوانند در سنین بالاتر بهصورت مستقل درس بخوانند. در صورت لزوم، زمانی را برای استراحت تعیین کنید و بلافاصله آنها را به انجام دوباره تکالیف ترغیب کنید.
روشهای برنامهریزی را به آنها بیاموزید: هیچ کسی با مهارت سازماندهی متولد نمیشود، بلکه آن را از طریق تمرین و ممارست در طول زمان بهدست میآورد. وقتی کودک برای اولینبار با معلمان و همکلاسیهای متعدد روبهرو میشود، مهارت سازماندهی به او کمک خواهد کرد که به موفقیت دست یابد. به کودک بیاموزید که از یک تقویم یا برنامه شخصی برای سازماندهی امور استفاده کند.
از زندگی روزمره برایش مثال بزنید: درمورد کارکرد مسائل آموزشی در محیط خارج از کلاس با کودک صحبت کنید. مثلا میتوانید درمورد ارتباط موضوعات درس تاریخ با رویدادهای حال حاضر صحبت کنید. در این صورت کودک میتواند بین تعالیمی که در مدرسه آموخته و دنیایی که در آن زندگی میکند ارتباط برقرار کرده و آن را بهتر یاد بگیرد. بهعلاوه در این صورت کودک میتواند از دروس خود استفاده عملی ببرد.
در کنارشان باشید: لازم نیست دائم بالای سر فرزندتان باشید، کافی اســت هر از گاهی به او سر بزنید. اگر او از حل کردن مسئلههای ریاضی خسته شده، اجازه دهید کمی استراحت کند تا با ذهنی باز برای انجام تکالیف برگردد. بعضا تمام آنچه کودک به آن نیاز دارد، کمی تنفس اســت.
با معلمان در ارتباط باشید: در طول دوران مدرسه با معلمها در تماس باشید تا از عملکرد تحصیلی فرزندتان مطلع شوید، مخصوصا اگر او در انجام تکالیف مشکل دارد. جلسات اولیا و مربیان را ازدست ندهید. معلمها از اتفاقات داخل کلاس به شما میگویند تا زمینه موفقیت کودک را در خانه فراهم کنید.
مهارتهای مطالعاتی را فراموش نکنید: مهارتهای مطالعاتی اغلب مورد بیتوجهی قرار میگیرند. وقتی به فرزندتان میآموزید که چگونه درس بخواند، به او یاد دهید که از راهبردهای مطالعاتی موثر، مانند فلشکارت، یادداشتبرداری و هایلایت کردن متن استفاده کند.
کودک را به کمک گرفتن از دیگران ترغیب کنید: اکثر معلمان قبل یا بعد از مدرسه در دسترساند تا در صورت نیاز به دانشآموزان خود کمک کنند. شما میتوانید فرزندتان را به کمک گرفتن از دیگران تشویق کنید. اما بهخاطر داشته باشید که در مدرسه کودکان را بهازای دانستن پاسخ صحیح مورد تشویق قرار میدهند اما در عین حال هیچکسی دوست ندارد بهخاطر ندانستن پاسخ صحیح از پاداش باز بماند، بنابراین کودک را بهخاطر تلاش و سختکوشیاش تحسین کنید.
برای شناسایی مشکلات درسی، منتظر گزارش معلمان نباشید: هرچه سریعتر به مشکلات کودک رسیدگی کنید، احتمال بیشتری دارد که او به مسیر درست برگردد، بنابراین خودتان این مشکلات را کشف کنید و منتظر گزارش معلمان نباشید.
نارضایتی کودک را ریشهیابی کنید
نارضایتی و گلهمندی مداوم حین انجام تکالیف نشانه وجود یک مشکل بزرگ اســت. در برخی موارد، کودک نیازمند آن اســت که عادات مطالعاتی جدید را فرا بگیرد. پس مطمئن شوید که کودک تکالیفش را بهدرستی انجام میدهد. برای این کار میتوانید یک دفترچه یادداشت برایش تهیه کنید تا نوبت انجام تکالیف روزانهاش را در آن یادداشت کند.
اگر موضوعات خاصی وجود دارد که کودک را دچار مشکل کرده، یادداشتی برای معلم بنویسید و در آن به مشکل فرزندتان اشاره کنید تا مورد رسیدگی قرار بگیرد، اما در صورتی که کودک بهطور مداوم در فهم مطالب درسی و انجام تکالیفش با مشکل مواجه شود، احتمالا از مشکلات دیگری مانند ضعف یادگیری، اختلال کمتوجهی-بیشفعالی یا مشکل بینایی و شنوایی رنج میبرد. شما میتوانید با بررسی تکالیف کودک و صحبت کردن با معلم او از وجود مشکلات اینچنینی مطلع شده و سریعا برای رفع آنها اقدام کنید.
برای فرزندتان الگو باشید
کسب موفقیت در کمک به کودکانی که در انجام تکالیف مشکل دارند، مستلزم آن اســت که بدانید چه زمانی مداخله کنید. به کودک اطمینان دهید که درمواقع ضروری در کنارش هستید. با این حال، به او بیاموزید که باید بهطور مستقل از پس مشکلاتش برآید. تشویق را به نمرات کودک محدود نکنید، تلاش و ممارست او نیز باید تحسین شود. با نشان دادن عشق و علاقه شخصیتان به امر یادگیری برای کودک یک الگو باشید.
وقتی کودک تکالیف درسیاش را انجام میدهد، شما هم به کارهای شخصیتان بپردازید؛ کتاب بخوانید، مجلهای بردارید یا روزنامهای ورق بزنید، نامه بنویسید، لیستی از مایحتاج خانه تهیه کنید یا از مهارتهای ریاضیتان برای محاسبه هزینهها بهره بگیرید. اگر بتوانید به کودک نشان دهید که یادگیری علاوه بر اهمیتی که دارد، یک سرگرمی اســت، توانستهاید به او یاد دهید که کسب علم و دانش چیزی اســت که در طول زندگی از آن لذت خواهند برد.
یک کتاب مفید، بازی فکری یا حتی تماشای کارتون موردعلاقه میتواند مفید باشد. البته گاهی اوقات میتوانید رفتن به مهمانی یا پارک را هم بهعنوان تشویق درنظر بگیرید. البته در جایزه دادن به فرزندتان افراط نکنید و برای هر کار کوچک به او هدیه ندهید. این کار باعث میشود تشویق شدن برایش به شکل روتین و عادی در آید و دیگر از جایزه گرفتن چندان خوشحال نشود.