در پاسخ باید گفت که به محض وقوع عقد، حقوق و تکالیف زن و شوهر نسبت به یکدیگر برقرار میشود که از جمله آن وظایف خاص و عام زناشویی یا در اصطلاح حقوقی تمکین زوجه نسبت به همسر خود است.
ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی بیان میکند: هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. بنابراین با فرض مذکور پرداخت و تامین نفقه توسط مرد منوط و مشروط به ادای وظایف خاص و عام زناشویی نسبت به مرد است و چنانچه زن از انجام این تکلیف شرعی و قانونی خود نسبت به همسرش امتناع کند، نفقه به وی تعلق نخواهد گرفت.
این امتناع از انجام وظایف زناشویی نباید به واسطه مانع مشروع و موجه باشد؛ این موضوع بدان معنا است که به عنوان مثال، چنانچه زن به واسطه بیماری یا شرایط خاص نتواند از همسرش تمکین کند، در آن مدت نیز حق نفقه وی از بین نخواهد رفت و همچنان مستحق نفقه خواهد بود.
همان طور که گفته شد، مرد در قبال همسر دائم خود تکلیف به پرداخت نفقه و تامین مخارج دارد اما چنانچه به این وظیفه مهم خود در قبال همسرش عمل نکند و نفقه و مخارج وی را بدون دلیل موجه و مشروع تامین نکند، زن میتواند با مراجعه به دادگاه خانواده مستقر در محل سکونت و اقامت خود با تقدیم دادخواستی که دارای فرم چاپی مخصوص است، الزام شوهرش را به پرداخت نفقه ماهیانه و نیز نفقه معوقه از دادگاه بخواهد.
فرم دادخواست را میتوان از واحد مربوطه هر دادگستری تهیه کرد و بهتر است تنظیم آن با مشورت وکلا و کارشناسان حقوقی یا اهل فن صورت گیرد تا احیاناً خواهان به لحاظ اشتباه در تنظیم آن در اثنای ثبت دادخواست یا دادرسی دچار مشکل نشود.
پس از تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده و تشکیل جلسه رسیدگی، موضوع و دلایل طرفین توسط قاضی دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و در صورت استحققاق زن، میزان نفقه وی با در نظر گرفتن شرایط و نیازهای متعارف و عندالزوم با جلب نظر کارشناسی مربوطه تعیین میشود و دادگاه شوهر را به پرداخت آن محکوم و ملزم خواهد کرد.
طلب زن از بابت نفقه جزء مطالبات ممتاز بوده و حتی در صورت ورشکستگی شوهر نیز زن در وصول طلب خود بر سایر طلبکاران مقدم خواهد بود.
ضمانت اجرای قانونی عدم پرداخت نفقه توسط زوج
چنانچه شوهر از پرداخت نفقه همسر خود امتناع کند یا در صورت صدور حکم محکومیت وی توسط دادگاه، اجرای حکم به واسطه ناتوانی مالی مرد در پرداخت آن ممکن نباشد یا الزام او به تامین نفقه ممکن نشود، زن حق خواهد داشت به دلیل عدم پرداخت نفقه و عدم امکان الزام شوهر به پرداخت آن، از دادگاه تقاضای طلاق کند.
دادگاه نیز پس از بررسی و احراز شرایط مذکور ضمن حفظ تمامی حقوق قانونی و مطالبات زوجه اعم از مهریه و نفقه معوقه شوهر را به طلاق زن اجبار کرده و حکم طلاق را صادر خواهد کرد.
علاوه بر اینکه مبلغ نفقه معوقه از طریق محاکم خانواده قابل مطالبه است، ترک انفاق زن دارای عنوان مجرمانه و به شرط تحقق شرایط قانونی مستوجب تعقیب کیفری و مجازات زوج خاطی خواهد بود.
ماده ۵۳ از قانون اخیرالتصویب حمایت خانواده میگوید: هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجبالنفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه ۶ محکوم میشود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف میشود.
البته در تحقق عنوان مجرمانه ترک انفاق و تعقیب کیفری شوهر علاوه بر تمکین زوجه احراز توانایی مالی و ملائت شوهر نیز ملاک عمل خواهد بود.
تمکین چیست و به چه کسی ناشزه گفته میشود؟
مطابق ماده ۱۱۰۲ قانونی مدنی، همین که عقد نکاح به طور صحیح واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در قبال هم برقرار میشود که از جمله آن وظایف، تمکین زوجه نسبت به زوج است.
تمکین عبارت از اطاعت کردن زوجه در انجام وظایف زناشویی، سکونت در منزل مشترک که شوهر اختیار کرده و حسن معاشرت در تشیید مبانی خانواده است که در اصطلاح حقوقی به آن تمکین خاص و تمکین عام اطلاق میشود.
همچنین نافرمانی زن از انجام وظیفه خاص زناشویی را نشوز و چنین زنی را ناشزه میگویند.
بنابراین زن ناشزه کسی است که نسبت به انجام وظایف زناشویی بدون دلیل موجه و مانع شرعی امتناع میکند. در این حالت است که زن مستحق دریافت نفقه نمیشود.
قانون مدنی در ماده ۱۱۰۸ به صراحت بیان میدارد: هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. البته وجود مانع شرعی و قانونی برای زن در عدم تمکین مانع دریافت نفقه نیست.
همچنین بدیهی است که تمکین زن نیازمند تمهید مقدمات و تهیه لوازم آن از جمله فراهمسازی مسکن مناسب و لوازم ضروری سکونت است که باید قبلا توسط زوج مهیا شده باشد و زن باید ضمن سکونت در منزل شوهر خود نسبت به ادای وظایف زناشویی اقدام کند.
تهیه مسکن درزندگی مشترک زناشویی به عهده کیست؟
حقوق ایران اختیار تهیه مسکن را به واسطه خصیصه مدیریت و ریاست مرد بر خانواده به بر عهده وی نهاده و زن را ملزم و موظف به سکونت در منزل تعیینشده توسط شوهر کرده است، مگر اینکه طرفین توافق یا شرط دیگری در این خصوص با یکدیگر کرده باشند.
ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی در این خصوص بیان میکند: زن باید در منزلی که شوهر تهیه میکند، سکونت کند، مگر آنکه اختیار تهیه منزل به زن داده شود.
بنابراین آنچنان که در ماده مذکور نیز به صراحت قید شده، زن مکلف به سکونت و اقامت در منزل تعیینشده توسط همسر خود است که این مسکن ممکن است بنا به موقعیت شغلی و اقامتگاه زوج در شهر محل اقامت وی تعیین شود.
اما ممکن است حق تهیه مسکن و محل سکونت طی شرط ضمن عقد نکاح یا طبق قرارداد یا توافقات بعدی در اختیار زن قرار داده و به وی واگذار شود که در این صورت حق انتخاب محل سکونت با زن خواهد بود. بنابراین اصل بر این است که حق تعیین مسکن با زوج است؛ مگر آنکه این حق طبق توافق به زن واگذار شود. زوجین میتوانند پیش از عقد نکاح در این خصوص با یکدیگر توافق کنند که تعیین محل سکونت با زوجه باشد یا سکونت در شهر و محل خاصی را شرط قرار دهد و این توافق را در حین عقد قید و ثبت کنند. البته این توافقات مانع از آن نخواهد بود که بعداً فی مابین به نحو دیگری توافق جدید حاصل شود. (شاهین نوری - وکیل دادگستری/حمایت)
760
در اروپای مرکزی و شمالی تب مالت با پروش مناسب حیوانات به گونه موفقیت آمیزی کنترل شده و بنابراین امروزه کمتر به چشم میخورد. در نتیجه اهالی این کشورها با کمتر حیوانی برخورد میکنند که دارای این نوع عفونت باشد؛ اما هنوز اهالی مدیترانه و شبه جزیره عربستان، مردمان خاورمیانه، ساکنین افریقا و امریکای مرکزی و جنوبی در معرض ابتلا به عفونتی هستند که ناشی از مصرف غذاهای حیوانی است.
عامل بیماری تب مالت چیست؟
بروسلا (عامل بیماری بت مالت) نوعی باکتری است که به شکل اسپور نیست اما با این حال مقاوم است. این باکتری باعث ایجاد عفونت در انسان و حیوان میشود. اگرچه تمامی گونههای آن انسان را بیمار نمیکنند. بروسلا ملی تنسیس (بروسلوز گوسفند و بز) مسئول اغلب عفونتهای انسانی شناخته میشود.
تب مالت چیست؟
عفونت ایجاد شده توسط بروسلا تب مالت نام دارد. در دنیا تب مالت در زمره عمومیترین عفونتهای باکتریایی است که میتواند از حیوان به انسان سرایت کند. افراد مبتلا از علایمی نظیر آنفلوآنزا رنج میبرند؛ علایمی همچون تب، لرز، از دست دادن اشتها و خستگی.
چطور تب مالت به انسان منتقل میشود؟
تب مالت اکثرا از گوسفند، بز، گاو و خوک به انسان انتقال پیدا میکند. عوامل بیماری یا مستقیما به انسان منتقل میشوند و یا از طریق غذاهایی که منشا حیوانی دارند. انتقال انسان به انسان نیز محتمل است.
چه غذاهایی تب مالت ایجاد میکنند؟
تب مالت میتواند از طریق مصرف غذاهای خام به دست آمده از حیوانات آلوده به انسان منتقل شود. اغلب عفونتها توسط مصرف شیر خام گوسفند یا بز یا پنیر یا دیگر محصولات ساخته شده از شیر خام ایجاد میشود.
در کدام نواحی خطر ابتلا از طریق مصرف غذای خام وجود دارد؟
تب مالت در مدیترانه، شبه جزیره عربستان، خاور میانه، افریقا و امریکای مرکزی و جنوبی یافت میشود. در دنیا هر ساله ۵۰۰۰۰۰ مورد جدید ابتلا به بیماری تشخیص داده میشود.
در دراز مدت مهمترین راه جلوگیری از ابتلا به عفونت تب مالت کنترل تب مالت در حیوانات است. در اروپای شمالی و مرکزی با کنترل و پایش، تب مالت حیوانات تقریبا ریشه کن شده است. در برخی کشورهای هم مرز با مدیترانه تب مالت حیوانی مکررا دیده میشود. در اروپا، پرتغال، اسپانیا، جنوب ایتالیا و ترکیه به ویژه آلوده هستند.
چطور از ابتلا به عفونت تب مالت پیشگیری کنیم؟
مصرف کنندگان میتوانند با نخوردن شیر و گوشت خام، خودشان را از ابتلا به تب مالت محافظت کنند. غذا باید دست کم دو دقیقه در حرارت ۷۲ درجه سانتیگراد گرم شود. این توصیه به ویژه برای شیر گوسفند و بز است و محصولاتی که از شیر خام درست میشود; همانند پنیری که در نواحی بومی تب مالت درست میشود. این توصیهها فقط به درد کسانی نمیخورد که به مناطق آلوده سفر میکنند و در آن جاها غذا میخورند بلکه برای مصرف غذاهایی نیز صدق میکند که در مناطق بومی مستعد شیوع تب مالت تولید شده است. (یاشار بوم راشین)
433
کمکباروری نه مقرون به صرفه است، نه به نفع چنین خانمهایی! پس چه باید کرد؟
اگرچه پزشکان با به تأخیر انداختن بارداری موافق نیستند اما گاهی شرایطی پیش میآید که باید اقدام به بارداری را به تعویق انداخت تا شرایط بهتری مهیا شود. در ادامه، برخی از مهمترین این شرایط ذکر شده است:
سن نامناسب
یکی از عوامل مهم در باروری، سن است. بهترین سنین برای بارداری خانمها حوالی ۲۳ سالگی و حداکثر تا ۳۵ سالگی است. اولین بارداری بهتر است حوالی ۲۴-۲۳ سالگی و حداکثر تا ۳۰ سالگی باشد اما بارداریهای بعدی میتواند در ۳۵ یا ۳۶ سالگی هم اتفاق بیفتد. ظرفیت تخمدان با افزایش سن به شدت کاهش مییابد و خانمهای ۴۰-۳۸ ساله قدرت باروری کمتری دارند و به همان میزان احتمال سقط و اختلالهای کروموزومی در جنین آنها بیشتر است. خانمی که در سن پایین ازدواج کرده، بهتر است بارداری را تا رسیدن به ۲۳ سالگی به تأخیر بیندازد و خانمهایی که به مرز ۴۰ میرسند، بهتر است از باردار شدن صرفنظر کنند یا تحت نظر متخصص زنان این کار را انجام دهند.
وضعیت جسمانی و سلامت زنان در بارور شدن و ادامه دادن طبیعی بارداری بسیار مهم است. خانمها باید به تغذیه و وزن خود قبل از بارداری توجه داشته باشند. شاخص توده بدنی خانمها (وزن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد بر حسب متر) بهتر است در حد طبیعی (تقریباً بین ۱۸ تا ۲۵) باشد. خانمهایی که خیلی لاغر و ضعیف هستند و خانمهایی که اضافهوزن زیاد دارند، بهتر است تا رسیدن به وزن طبیعی، بارداری را به تأخیر بیندازند.
عدم توافق همسران
شرایط کاری، اقتصادی و زندگی خصوصی زوجهایی که قصد فرزنددار شدن دارند، باید معقول باشد. اگر خانم از نظر جسمی یا روانی در شرایط نامناسبی باشد، بهتر است باردار نشود. خانمها باید برنامهریزی داشته باشند و زمانها و فرصتهایی را برای خود در طول روز در نظر بگیرند تا بتوانند بارداری طبیعی را پشت سر بگذارند و در آینده فرصت کافی برای رسیدگی به فرزندشان داشته باشند. تا زمانی که همسران به تصمیم مشترک برای فرزنددار شدن نرسیدهاند، نباید برای این منظور اقدام کنند. هر دو همسر باید خواهان فرزند باشند. اگر خانمی شرایط مناسبی ندارد یا به این توافق با همسرش نرسیده، بهتر است بارداری را به تأخیر بیندازد.
اگر یکی از طرفین از نظر اعصاب و روان دچار مشکل است یا روابط بین همسران نوسان زیادی دارد، بهتر است قبل از اقدام به بارداری، این بیماریها درمان و مشکلات فرد حل شوند و زوج در شرایط مناسب، بدون استرس و اضطراب، برای فرزنددار شدن اقدام کنند.
بیماریهای جسمی
قبل از اقدام به بارداری، مخصوصاً برای خانمهایی که عادت ماهیانه نامنظم دارند یا سنشان بالاست، لازم است آزمایشهایی انجام شود و مسائلی مثل ابتلا به برخی عفونتها یا اختلالهای غده تیروئید و وضعیت تخمدان بررسی و درمان شود. در خانوادههایی که سابقه دیابت یا چربی بالا یا اختلالهایی مثل سکتههای زودرس قلبی و مغزی وجود دارد، بهتر است قبل از اقدام به بارداری مشاوره انجام بگیرد. خانمی که مشکلات عروقی داشته و اتفاقی یا در اثر جراحی متوجه این مسئله شده، حتماً باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشد. اعضای خانوادههایی که دچار اختلالهای ژنتیکی یا بیماریهای وابسته به جنس هستند نیز حتماً به مشاوره ژنتیک نیاز دارند.
به طور کلی اگر خانم یا آقا بیماری دارند، باید قبل از اقدام به بچهدار شدن در مورد این بیماری با متخصص صحبت کنند و در مورد آثار آن بر بارداری و باروری بپرسند. اگر بیماری آنها بر روند باردار شدن یا در طول بارداری اثر منفی داشته باشد، باید حتماً آن را درمان کنند. حتی خانمها و آقایان سیگاری بهتر است قبل از اقدام برای فرزنددار شدن سیگار را کنار بگذارند، زیرا حداقل باید ۲ سال بین ۲ بارداری فاصله باشد. اگر خانمی دچار سقط مکرر شده هم به مشاوره ژنتیک نیاز دارد و باید حداقل بعد از سقط تا ۳ ماه باردار نشود.
۱. خانمهای بالای ۴۰ سال و زیر ۱۸ سال
۲. افرادی که مشکلات زناشویی شدید دارند.
۳. همسرانی که هر دو تالاسمی مینور دارند.
۴. زنان معتاد، پیش از ترک اعتیاد
۵. خانمهایی که به دیابت مبتلا هستند و قندخونشان تحت کنترل نیست.
۶. خانمهایی که واکسن سرخک و سرخجه زدهاند حداقل تا ۳ ماه بعد از واکسیناسیون نباید باردار شوند.
۷. خانمهای خیلی چاق یا خیلی لاغر
۸. خانمهایی که برای درمان جوشهای صورت از داروی «ایزوترتینویین» یا «آکوتان» استفاده کردهاند، نباید تا ۳ ماه بعد از قطع مصرف آن باردار شوند.
۹. خانمهای مبتلا به پسوریازیس یا برخی از بدخیمیهای پوستی که از دارویی مانند «نئوتیگازون» یا «تیگازون» استفاده کردهاند، نباید تا ۳-۲ سال پس از قطع مصرف این دارو باردار شوند.
۱۰. خانمهایی که به هر علتی تحت درمان رادیواکتیو قرار گرفتهاند، بهتر است تا یک سال از بچهدار شدن خودداری کنند. (دکتر شهرزاد زادهمدرس - متخصص زنان و زایمان/سلامت)
کمکباروری نه مقرون به صرفه است، نه به نفع چنین خانمهایی! پس چه باید کرد؟
اگرچه پزشکان با به تأخیر انداختن بارداری موافق نیستند اما گاهی شرایطی پیش میآید که باید اقدام به بارداری را به تعویق انداخت تا شرایط بهتری مهیا شود. در ادامه، برخی از مهمترین این شرایط ذکر شده است:
سن نامناسب
یکی از عوامل مهم در باروری، سن است. بهترین سنین برای بارداری خانمها حوالی ۲۳ سالگی و حداکثر تا ۳۵ سالگی است. اولین بارداری بهتر است حوالی ۲۴-۲۳ سالگی و حداکثر تا ۳۰ سالگی باشد اما بارداریهای بعدی میتواند در ۳۵ یا ۳۶ سالگی هم اتفاق بیفتد. ظرفیت تخمدان با افزایش سن به شدت کاهش مییابد و خانمهای ۴۰-۳۸ ساله قدرت باروری کمتری دارند و به همان میزان احتمال سقط و اختلالهای کروموزومی در جنین آنها بیشتر است. خانمی که در سن پایین ازدواج کرده، بهتر است بارداری را تا رسیدن به ۲۳ سالگی به تأخیر بیندازد و خانمهایی که به مرز ۴۰ میرسند، بهتر است از باردار شدن صرفنظر کنند یا تحت نظر متخصص زنان این کار را انجام دهند.
وضعیت جسمانی و سلامت زنان در بارور شدن و ادامه دادن طبیعی بارداری بسیار مهم است. خانمها باید به تغذیه و وزن خود قبل از بارداری توجه داشته باشند. شاخص توده بدنی خانمها (وزن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد بر حسب متر) بهتر است در حد طبیعی (تقریباً بین ۱۸ تا ۲۵) باشد. خانمهایی که خیلی لاغر و ضعیف هستند و خانمهایی که اضافهوزن زیاد دارند، بهتر است تا رسیدن به وزن طبیعی، بارداری را به تأخیر بیندازند.
عدم توافق همسران
شرایط کاری، اقتصادی و زندگی خصوصی زوجهایی که قصد فرزنددار شدن دارند، باید معقول باشد. اگر خانم از نظر جسمی یا روانی در شرایط نامناسبی باشد، بهتر است باردار نشود. خانمها باید برنامهریزی داشته باشند و زمانها و فرصتهایی را برای خود در طول روز در نظر بگیرند تا بتوانند بارداری طبیعی را پشت سر بگذارند و در آینده فرصت کافی برای رسیدگی به فرزندشان داشته باشند. تا زمانی که همسران به تصمیم مشترک برای فرزنددار شدن نرسیدهاند، نباید برای این منظور اقدام کنند. هر دو همسر باید خواهان فرزند باشند. اگر خانمی شرایط مناسبی ندارد یا به این توافق با همسرش نرسیده، بهتر است بارداری را به تأخیر بیندازد.
اگر یکی از طرفین از نظر اعصاب و روان دچار مشکل است یا روابط بین همسران نوسان زیادی دارد، بهتر است قبل از اقدام به بارداری، این بیماریها درمان و مشکلات فرد حل شوند و زوج در شرایط مناسب، بدون استرس و اضطراب، برای فرزنددار شدن اقدام کنند.
بیماریهای جسمی
قبل از اقدام به بارداری، مخصوصاً برای خانمهایی که عادت ماهیانه نامنظم دارند یا سنشان بالاست، لازم است آزمایشهایی انجام شود و مسائلی مثل ابتلا به برخی عفونتها یا اختلالهای غده تیروئید و وضعیت تخمدان بررسی و درمان شود. در خانوادههایی که سابقه دیابت یا چربی بالا یا اختلالهایی مثل سکتههای زودرس قلبی و مغزی وجود دارد، بهتر است قبل از اقدام به بارداری مشاوره انجام بگیرد. خانمی که مشکلات عروقی داشته و اتفاقی یا در اثر جراحی متوجه این مسئله شده، حتماً باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشد. اعضای خانوادههایی که دچار اختلالهای ژنتیکی یا بیماریهای وابسته به جنس هستند نیز حتماً به مشاوره ژنتیک نیاز دارند.
به طور کلی اگر خانم یا آقا بیماری دارند، باید قبل از اقدام به بچهدار شدن در مورد این بیماری با متخصص صحبت کنند و در مورد آثار آن بر بارداری و باروری بپرسند. اگر بیماری آنها بر روند باردار شدن یا در طول بارداری اثر منفی داشته باشد، باید حتماً آن را درمان کنند. حتی خانمها و آقایان سیگاری بهتر است قبل از اقدام برای فرزنددار شدن سیگار را کنار بگذارند، زیرا حداقل باید ۲ سال بین ۲ بارداری فاصله باشد. اگر خانمی دچار سقط مکرر شده هم به مشاوره ژنتیک نیاز دارد و باید حداقل بعد از سقط تا ۳ ماه باردار نشود.
۱. خانمهای بالای ۴۰ سال و زیر ۱۸ سال
۲. افرادی که مشکلات زناشویی شدید دارند.
۳. همسرانی که هر دو تالاسمی مینور دارند.
۴. زنان معتاد، پیش از ترک اعتیاد
۵. خانمهایی که به دیابت مبتلا هستند و قندخونشان تحت کنترل نیست.
۶. خانمهایی که واکسن سرخک و سرخجه زدهاند حداقل تا ۳ ماه بعد از واکسیناسیون نباید باردار شوند.
۷. خانمهای خیلی چاق یا خیلی لاغر
۸. خانمهایی که برای درمان جوشهای صورت از داروی «ایزوترتینویین» یا «آکوتان» استفاده کردهاند، نباید تا ۳ ماه بعد از قطع مصرف آن باردار شوند.
۹. خانمهای مبتلا به پسوریازیس یا برخی از بدخیمیهای پوستی که از دارویی مانند «نئوتیگازون» یا «تیگازون» استفاده کردهاند، نباید تا ۳-۲ سال پس از قطع مصرف این دارو باردار شوند.
۱۰. خانمهایی که به هر علتی تحت درمان رادیواکتیو قرار گرفتهاند، بهتر است تا یک سال از بچهدار شدن خودداری کنند. (دکتر شهرزاد زادهمدرس - متخصص زنان و زایمان/سلامت)