خرم معتقد اسـت: «اوفک اجازه معامله را خواهدداد اما نه در چارچوبی که ما می خواهیم و نه در زمانی که نیاز داریم. بنابراین به نظر من این خرید و فروش با تاخیر انجام می شود اما بالاخره انجام خواهدشد.» به گفته خرم، خرید هواپیما به همین سادگی ها نیست و مشکلاتی ازجمله، پول، فاینانس، همکاری با بانک های بزرگ دنیا، زیرساخت های فرودگاهی ایران و... هم مطرح اسـت. با خرم در زمینه مجوز اوفک و مشکلات ورود هواپیماهای جدید و نوسازی ناوگان هوایی ایران گفت و گو کردیم.
من فکر می کنم با توجه به برجام، اوفک اجازه معامله را خواهدداد اما نه در چارچوبی که ما می خواهیم و نه در زمانی که نیاز داریم. بنابراین به نظر من ین خرید و فروش با تاخیر انجام می شود اما بالاخره انجام خواهدشد. حتی من چندروزپیش شنیدم که یکی از ایرلاین های ایرانی از ایرباس تقاضای قطعه کرده اسـت، اما ایرباس این قطعه را در اختیارشان قرار نداده و گفته که باید مجوز اوفک بگیریم.
بنابراین اگر مجوز اوفک صادر شود، دیگر مشکلی برای خرید و فروش هواپیما وجود ندارد؟
مشکلی که در این میان وجود دارد. این اسـت که بانک های بزرگ هنوز همکاری با ایران را آغاز نکرده اند و سطح مراودات در حد بانک های کوچک باقی مانده اسـت. اما مسلما 10 درصد پول کل هواپیماهای خریداری شده، به همکاری با بانک های بزرگ نیاز دارد.
در دنیا روش هایی مثل تضمین خود هواپیما و هواپیما به شرط تملیک وجود دارد. این روش ها برای ایران کارساز نیست؟
در بعضی از کشورهای دنیا می شود خود هواپیما را تضمین قرار داد و سندش را در رهن فاینانس گذاشت. به هر حال، این روش، روش معمول در دنیا اسـت و به بیشتر کشورهای دنیا، هواپیما را به شرط تملیک می دهند. اما هنوز مشخص نیست این روش که در دنیا اجرا می شود و ایرلاین هایی مثل ترکیش ایرلاین، قطر ایرویز و... که از آن استفاده می کنند و به این ترتیب ناوگانشان را همیشه نو نگه می دارند، درباره ایران هم اجرا شود و شرکت های هواپیماسازی با ایران هم این رفتار را داشته باشند.
به این ترتیب، نباید خوش خیال بود. به طور مثال طی مذاکره ای که مدیرعامل ایرباس انجام داده ایم، او قول داده که در دو سال اول، 6 فروند و سالی 10 فروند هواپیما به ایران تحویل دهد، همین روند یعنی تا 10 سال دیگر طول می کشد تا ناوگان هوایی ایرانی نو شود. به هرحال خم رنگرزی نیست که بشود تعداد زیادی هواپیمایی آن هم از ایرباس و بویینگ خریداری کرد. به این ترتیب سالی 5 تا 10 فروند هواپیما بیشتر نمی شود نو کرد. چرا که اصلا بیشتر از این حد هم تولید نمی شود. به هر حال این شرکت های هواپیماسازی از دیگر کشورهای دنیا هم متقاضی و خریدار دارند و باید به آنها هم پاسخ دهند.
از طرفی هم دیگر مشتریان آنها مشکلات ایران را ندارند و می توانند راحت تر و سهل تر با آنها وارد کار شوند. بنابراین اینکه اعلام شود موافقت شده تا تعداید هواپیما به ایران فروخته شود، ملت و دولت نباید انتظار داشته باشند فردای روزی که اعلام می شود، هواپیماهای نو در فرودگاه های ایران بنشینند.
ارزیابی شما از لیست خرید و سفارشات ایران چیست؟ یکسری صحبت ها از مشکلات مدل هایی مانند A380 ایرباس مطرح بود.
به طور کلی هواپیماهایی که ایران لازم دارد، یکسری هواپیمای دوربرد برای مسیرهایی مثل پکن، توکیو و... اسـت. بهترین مدل هم برای این مسیرها، هواپیماهای 777 بویینگ اسـت. البته مدل های 330 و 340 ایرباس هم مطلوب هستند، اما مدل 380 ایرباس اصلا به درد سیستم هوایی ایران نمی خورد. چرا که هزینه های این مدل بالا اسـت. اگر هم خریدی در این باره انجام می شود، واقعا بیشتر از 5، 6 فروند برای مسیرهای دوردست نیاز نیست. حتی برای سفر حج هم ایران به این هواپیماهای دوربرد نیاز ندارد، چرا که این سفر حداکثر دو ساعت و نیم پرواز اسـت و با هواپیمای 320 ایرباس هم می توان پروازهای مکه و عتبات عالیات را انجام داد. این سفرها، سفرایی با برد متوسط هستند.
به نظر می آید که تمام این سفارشات در زمینه سفرهای خارجی باشند. آیا پروازهای داخلی ایران نیاز به نوسازی ندارد؟
دلیل این عدم توجه به پروازهای داخلی چیست؟
در سیستم حمل و نقل نوایی ایران نواقص زیادی وجود دارد که رو به راه کردن آنها هم می تواند به اندازه خریدن هواپیما مهم باشد. کدامیک از این موارد به نظر شما در اولویت قرار دارد؟
خرید هواپیما و زیرساخت ها همه قطعات یک پازل هستند. در حمل و نقل نمی شود گفت ریل داشته باشید و ناوگان را رها کنید. مثل جاده داشته باشیم و خودرویی در کار نباشد. چرا که در آن صورت مردم باید پیاده روی آسفالت راه بروند. بنابراین این موارد لازم و ملزوم هم هستند. منتها باید با یک استاندارد مناسب و به روز شده حرکت کرد.
به طور مثال آی ال اس هایی که در فرودگاه های ایران نصب شده، کت یک اسـت. (سامانه «آی ال اس» سیستمی اسـت که به فرود امن پروازها در شرایط آب و هوایی نامناسب و دید کم کمک کرده و کنسلی ناشی از دید کم را به حداقل می رساند) کت یک تا 45 کیلومتری می تواند هواپیما را به فرودگاه برساند. در این 4 هزار متر هواپیما باید در کنترل خلبان پایین بیاید، بنابراین خلبان باید 4 هزار متر دید داشته باشد.
در آی ال اس کت 2، این فاصله حدود 700، 800 متر اسـت؛ یعنی اگر تا 700، 800 کمتر دید داشته باشید می توانید فرود بیایید. اما در آی ال اس کت 3، این فاصله، صفر صفر اسـت و هواپیما اتوپایلوت می نشیند. اما مساله اصلی این اسـت که در ایران اصلا کت 3 وجود ندارد و تنها در فرودگاه امام کت 3 اسـت. به هر حال زمانی که هوا برای فرود هواپیما نامطلوب باشد و دید ضعیف باشد، کت هواپیما را به سمت باند هدایت می کند و برحسب پیشرفته بودن کت، متراژی که هواپیما را می توان در این شرایط AUTOPILOT کرد متفاوت اسـت.
همچنین باید توجه کرد که مدل های 340، 330 و 380 ایرباس برای پرواز در فرودگاه های ایران نیاز به کت 3 دارند. هواپیماهای غول پیکری که از 300 تا 500 ماسفر را جا به جا می کنند باید در شرایط ایمن فرود بیایند. به این ترتیب تجهیزات هواپیما و تجهیزات فرودگاهی همواره باید به روز شوند. این تجهیزات را هر سال باید بازنگری کرد و در دنیا با پیشرفت ها و دانش تکنولوژی تطبیق داد تا زمانی که خودمان صاحب تکنولوژی و دانش شویم؛ حالا چه در زمینه هوانوردی، چه ریلی و چه دریایی.
البته در زمینه هوایی من فکر می کنم که توجیه نداشته باشد وارد شویم. ساخت هواپیما، یعنی راه صد ساله دنیا را از صفر شروع کنیم. در مورد کشتی سازی، ایران سه کشیت سازی بزرگ دارد، فلقط باید تجهیزات بیاوریم، نصب کنیم و قطعه بسازیم. به هر حال، نمی توانیم در دستگاه های ناوبری وارد شویم. چرا که هواپیما و باقی قسمت های حمل و نقل خیلی حساس هستند.
این در حالی اسـت که تجهیزات ناوبری باید تجهیزاتی مطمئن باشد. الان فرودگاه های ایران به لحاظ استاندارد برای فرود هواپیماهای دوربرد اشکال دارند و باید به روز شوند، البته هم فرودگاه و هم تجهیزات را باید به روز کرد. تجهیزات به حدی مهم اسـت که حتی زمانی که روسیه می خواست هواپیماهایش را به خارج بفروشد، سیستم ناوبری و موتورش را اروپایی قرار می داد.
با این حساب خریدهای ایران همیشه گران تر شده اسـت.
البته پولی که داده ایم کمتر بوده اما هزینه بیشتر بوده اسـت. به این ترتیب از بعد از انقلاب، هر کالای که از اروپا خریده ایم، چه کالای سرمایه ای، چه واسطه ای و چه مصرفی به طور میانگین، 25 درصد گران تر خریداری شده اسـت. البته در خرید از آسیایی ها این رقم به 50 درصد گران تر هم می رسد. به طور مثال در سال هایی عنوان می کردند که توپولوف، هواپیمای ارزانی اسـت و از آن بخرید. اما ما برای اثبات ارزان نبودن توپولوف، مقایسه ای انجام دادیم و مشخص شد که هواپیمای بویینگ از همه هواپیماها ارزان ترا ست.
مساله ای که در این میان با آمدن هواپیماهای جدید به ناوگان هوایی ایران مطرح می شود. آموزش خلبان ها و کارمندان ناوگان هوایی اسـت. از این نظر مشکلی ایجاد نمی شود؟
کروی پرواز هم شامل تمام خدمه پرواز از جمله، خلبان، تیم پرواز، مهمان دار و... می شود. ما حتی در آموزش هم مشکل نداریم. ظرفیت نیروی انسانی ایران بیش از نیاز کشور اسـت. از 10 سال پیش به این سمت، روی نیروی انسانی کار شده اسـت. کروی ها تشکیل می شدند و خودشان را در بازارهای جهانی عرضه می کردند. به طور مثال کروی های پرواز به راحتی و بدون مشکل در دیگر کشورها خدمات ارائه می دهند.
خرم معتقد اسـت: «اوفک اجازه معامله را خواهدداد اما نه در چارچوبی که ما می خواهیم و نه در زمانی که نیاز داریم. بنابراین به نظر من این خرید و فروش با تاخیر انجام می شود اما بالاخره انجام خواهدشد.» به گفته خرم، خرید هواپیما به همین سادگی ها نیست و مشکلاتی ازجمله، پول، فاینانس، همکاری با بانک های بزرگ دنیا، زیرساخت های فرودگاهی ایران و... هم مطرح اسـت. با خرم در زمینه مجوز اوفک و مشکلات ورود هواپیماهای جدید و نوسازی ناوگان هوایی ایران گفت و گو کردیم.
من فکر می کنم با توجه به برجام، اوفک اجازه معامله را خواهدداد اما نه در چارچوبی که ما می خواهیم و نه در زمانی که نیاز داریم. بنابراین به نظر من ین خرید و فروش با تاخیر انجام می شود اما بالاخره انجام خواهدشد. حتی من چندروزپیش شنیدم که یکی از ایرلاین های ایرانی از ایرباس تقاضای قطعه کرده اسـت، اما ایرباس این قطعه را در اختیارشان قرار نداده و گفته که باید مجوز اوفک بگیریم.
بنابراین اگر مجوز اوفک صادر شود، دیگر مشکلی برای خرید و فروش هواپیما وجود ندارد؟
مشکلی که در این میان وجود دارد. این اسـت که بانک های بزرگ هنوز همکاری با ایران را آغاز نکرده اند و سطح مراودات در حد بانک های کوچک باقی مانده اسـت. اما مسلما 10 درصد پول کل هواپیماهای خریداری شده، به همکاری با بانک های بزرگ نیاز دارد.
در دنیا روش هایی مثل تضمین خود هواپیما و هواپیما به شرط تملیک وجود دارد. این روش ها برای ایران کارساز نیست؟
در بعضی از کشورهای دنیا می شود خود هواپیما را تضمین قرار داد و سندش را در رهن فاینانس گذاشت. به هر حال، این روش، روش معمول در دنیا اسـت و به بیشتر کشورهای دنیا، هواپیما را به شرط تملیک می دهند. اما هنوز مشخص نیست این روش که در دنیا اجرا می شود و ایرلاین هایی مثل ترکیش ایرلاین، قطر ایرویز و... که از آن استفاده می کنند و به این ترتیب ناوگانشان را همیشه نو نگه می دارند، درباره ایران هم اجرا شود و شرکت های هواپیماسازی با ایران هم این رفتار را داشته باشند.
به این ترتیب، نباید خوش خیال بود. به طور مثال طی مذاکره ای که مدیرعامل ایرباس انجام داده ایم، او قول داده که در دو سال اول، 6 فروند و سالی 10 فروند هواپیما به ایران تحویل دهد، همین روند یعنی تا 10 سال دیگر طول می کشد تا ناوگان هوایی ایرانی نو شود. به هرحال خم رنگرزی نیست که بشود تعداد زیادی هواپیمایی آن هم از ایرباس و بویینگ خریداری کرد. به این ترتیب سالی 5 تا 10 فروند هواپیما بیشتر نمی شود نو کرد. چرا که اصلا بیشتر از این حد هم تولید نمی شود. به هر حال این شرکت های هواپیماسازی از دیگر کشورهای دنیا هم متقاضی و خریدار دارند و باید به آنها هم پاسخ دهند.
از طرفی هم دیگر مشتریان آنها مشکلات ایران را ندارند و می توانند راحت تر و سهل تر با آنها وارد کار شوند. بنابراین اینکه اعلام شود موافقت شده تا تعداید هواپیما به ایران فروخته شود، ملت و دولت نباید انتظار داشته باشند فردای روزی که اعلام می شود، هواپیماهای نو در فرودگاه های ایران بنشینند.
ارزیابی شما از لیست خرید و سفارشات ایران چیست؟ یکسری صحبت ها از مشکلات مدل هایی مانند A380 ایرباس مطرح بود.
به طور کلی هواپیماهایی که ایران لازم دارد، یکسری هواپیمای دوربرد برای مسیرهایی مثل پکن، توکیو و... اسـت. بهترین مدل هم برای این مسیرها، هواپیماهای 777 بویینگ اسـت. البته مدل های 330 و 340 ایرباس هم مطلوب هستند، اما مدل 380 ایرباس اصلا به درد سیستم هوایی ایران نمی خورد. چرا که هزینه های این مدل بالا اسـت. اگر هم خریدی در این باره انجام می شود، واقعا بیشتر از 5، 6 فروند برای مسیرهای دوردست نیاز نیست. حتی برای سفر حج هم ایران به این هواپیماهای دوربرد نیاز ندارد، چرا که این سفر حداکثر دو ساعت و نیم پرواز اسـت و با هواپیمای 320 ایرباس هم می توان پروازهای مکه و عتبات عالیات را انجام داد. این سفرها، سفرایی با برد متوسط هستند.
به نظر می آید که تمام این سفارشات در زمینه سفرهای خارجی باشند. آیا پروازهای داخلی ایران نیاز به نوسازی ندارد؟
دلیل این عدم توجه به پروازهای داخلی چیست؟
در سیستم حمل و نقل نوایی ایران نواقص زیادی وجود دارد که رو به راه کردن آنها هم می تواند به اندازه خریدن هواپیما مهم باشد. کدامیک از این موارد به نظر شما در اولویت قرار دارد؟
خرید هواپیما و زیرساخت ها همه قطعات یک پازل هستند. در حمل و نقل نمی شود گفت ریل داشته باشید و ناوگان را رها کنید. مثل جاده داشته باشیم و خودرویی در کار نباشد. چرا که در آن صورت مردم باید پیاده روی آسفالت راه بروند. بنابراین این موارد لازم و ملزوم هم هستند. منتها باید با یک استاندارد مناسب و به روز شده حرکت کرد.
به طور مثال آی ال اس هایی که در فرودگاه های ایران نصب شده، کت یک اسـت. (سامانه «آی ال اس» سیستمی اسـت که به فرود امن پروازها در شرایط آب و هوایی نامناسب و دید کم کمک کرده و کنسلی ناشی از دید کم را به حداقل می رساند) کت یک تا 45 کیلومتری می تواند هواپیما را به فرودگاه برساند. در این 4 هزار متر هواپیما باید در کنترل خلبان پایین بیاید، بنابراین خلبان باید 4 هزار متر دید داشته باشد.
در آی ال اس کت 2، این فاصله حدود 700، 800 متر اسـت؛ یعنی اگر تا 700، 800 کمتر دید داشته باشید می توانید فرود بیایید. اما در آی ال اس کت 3، این فاصله، صفر صفر اسـت و هواپیما اتوپایلوت می نشیند. اما مساله اصلی این اسـت که در ایران اصلا کت 3 وجود ندارد و تنها در فرودگاه امام کت 3 اسـت. به هر حال زمانی که هوا برای فرود هواپیما نامطلوب باشد و دید ضعیف باشد، کت هواپیما را به سمت باند هدایت می کند و برحسب پیشرفته بودن کت، متراژی که هواپیما را می توان در این شرایط AUTOPILOT کرد متفاوت اسـت.
همچنین باید توجه کرد که مدل های 340، 330 و 380 ایرباس برای پرواز در فرودگاه های ایران نیاز به کت 3 دارند. هواپیماهای غول پیکری که از 300 تا 500 ماسفر را جا به جا می کنند باید در شرایط ایمن فرود بیایند. به این ترتیب تجهیزات هواپیما و تجهیزات فرودگاهی همواره باید به روز شوند. این تجهیزات را هر سال باید بازنگری کرد و در دنیا با پیشرفت ها و دانش تکنولوژی تطبیق داد تا زمانی که خودمان صاحب تکنولوژی و دانش شویم؛ حالا چه در زمینه هوانوردی، چه ریلی و چه دریایی.
البته در زمینه هوایی من فکر می کنم که توجیه نداشته باشد وارد شویم. ساخت هواپیما، یعنی راه صد ساله دنیا را از صفر شروع کنیم. در مورد کشتی سازی، ایران سه کشیت سازی بزرگ دارد، فلقط باید تجهیزات بیاوریم، نصب کنیم و قطعه بسازیم. به هر حال، نمی توانیم در دستگاه های ناوبری وارد شویم. چرا که هواپیما و باقی قسمت های حمل و نقل خیلی حساس هستند.
این در حالی اسـت که تجهیزات ناوبری باید تجهیزاتی مطمئن باشد. الان فرودگاه های ایران به لحاظ استاندارد برای فرود هواپیماهای دوربرد اشکال دارند و باید به روز شوند، البته هم فرودگاه و هم تجهیزات را باید به روز کرد. تجهیزات به حدی مهم اسـت که حتی زمانی که روسیه می خواست هواپیماهایش را به خارج بفروشد، سیستم ناوبری و موتورش را اروپایی قرار می داد.
با این حساب خریدهای ایران همیشه گران تر شده اسـت.
البته پولی که داده ایم کمتر بوده اما هزینه بیشتر بوده اسـت. به این ترتیب از بعد از انقلاب، هر کالای که از اروپا خریده ایم، چه کالای سرمایه ای، چه واسطه ای و چه مصرفی به طور میانگین، 25 درصد گران تر خریداری شده اسـت. البته در خرید از آسیایی ها این رقم به 50 درصد گران تر هم می رسد. به طور مثال در سال هایی عنوان می کردند که توپولوف، هواپیمای ارزانی اسـت و از آن بخرید. اما ما برای اثبات ارزان نبودن توپولوف، مقایسه ای انجام دادیم و مشخص شد که هواپیمای بویینگ از همه هواپیماها ارزان ترا ست.
مساله ای که در این میان با آمدن هواپیماهای جدید به ناوگان هوایی ایران مطرح می شود. آموزش خلبان ها و کارمندان ناوگان هوایی اسـت. از این نظر مشکلی ایجاد نمی شود؟
کروی پرواز هم شامل تمام خدمه پرواز از جمله، خلبان، تیم پرواز، مهمان دار و... می شود. ما حتی در آموزش هم مشکل نداریم. ظرفیت نیروی انسانی ایران بیش از نیاز کشور اسـت. از 10 سال پیش به این سمت، روی نیروی انسانی کار شده اسـت. کروی ها تشکیل می شدند و خودشان را در بازارهای جهانی عرضه می کردند. به طور مثال کروی های پرواز به راحتی و بدون مشکل در دیگر کشورها خدمات ارائه می دهند.