جام جم سرا: شکار افراطی و بی‌ضابطه پرندگان در معرض خطر انقراض از سوی صیادان استان‌های شمالی کشور سبب شده در جمع‌های تخصصی محیط‌زیستی و پرنده‌نگری بین‌المللی از منطقه فریدون‌کنار به عنوان سیاهچال پرندگان مهاجر یاد کنند، این در حالی است که این بدنامی و عمل نکردن به اصول کنوانسیون‌هایی مانند CMS (کنوانسیون حفاظت از گونه‌های وحشی مهاجر) چهره نامناسبی از کشورمان را برای جهانیان به تصویر می‌کشد، بنابراین مسئولان باید برای رفع این مشکل نهایت تلاش خود را به کار گرفته و به کمک سازمان حفاظت محیط زیست کشور بیایند.
هر سال با آغاز فصلهای سرد سال حدود دو میلیون پرنده مهاجر خود را به استان‌های شمالی کشور مانند مازندران، گیلان و گلستان می‌رسانند تا در این مناطق زمستان را سپری کنند، این در حالی است که براساس آمارهای بین‌المللی 12.4 درصد از کل پرندگان دنیا که ۱۹۲ گونه نیز است در خطر انقراض قرار دارند، نکته اینجاست که شکار افراطی این گونه‌ها چند سالی است در کشورمان مشکل‌ساز شده و برنامه‌های مسئولان نیز تاکنون نتوانسته در این زمینه گره‌گشا باشد، برای نمونه چند روز پیش سازمان حفاظت محیط زیست حدود 70 محیطبان را برای جمع‌آوری دامهای هوایی که بیشترین آسیب را به پرندگان مهاجر می‌رساند به این منطقه فرستاد، اما حدود 200 نفر از صیادان که برخی‌شان مسلح بودند به همراه خانواده‌های خود مانع کار محیط‌بانان شدند. به همین دلیل اولین اقدام موثر سازمان حفاظت محیط زیست برای رفع این مشکل ناکام باقی ماند.
شهرام امیری شریفی، مدیر دیدبان حقوق حیوانات درباره دلایل حل نشدن این مساله به جام‌جم می‌گوید: برخی از این صیادان ادعا میکنند برای امرار معاش پرندگان مهاجر را صید میکنند، اما آنها فقط عمل غیرقانونی خود را توجیه میکنند، زیرا بیشترشان کشاورز هستند و شغل‌های دیگری نیز دارند.
امیری شریفی تاکید می‌کند: نکته اینجاست که برخی مسئولان محلی نیز در این مناطق دامگاه دارند یا دست‌‌کم از شکار پرندگان سود می‌برند، بنابراین آنها تمایلی برای ورود به این مساله ندارند.
وی درباره وظایف سازمان حفاظت محیط زیست در این باره عنوان می‌کند: سازمان موظف است با این قانون‌شکنی برخورد کند. امسال محیط زیست بیشترین تلاش را نشان داد و تعدادی از محیط‌بانان خود را برای جمع‌آوری دامهای هوایی به فریدون‌کنار فرستاد تا مانع کارگذاری دام هوایی از سوی صیادان شوند، اما شکارچی‌ها با تفنگ مانع کار آنها شدند.
باید تاکید کرد سازمان حفاظت محیط زیست نیز توانایی محدودی دارد، زیرا تا به حال این سازمان محیط‌بانان زیادی را برای حفظ محیط زیست کشور از دست داده، اما نکته اینجاست که تجمع صیادان برخلاف قانون و برای تقاضای غیرقانونی برگزار شد بنابراین به نظر می‌رسد نیروهای امنیتی دیگری مانند پلیس ضدشورش و نیروی انتظامی نیز باید محیط‌بانان را هنگام اجرای ماموریت‌ها همراهی کنند.
جای خالی برنامه‌های فرهنگی
حمیدرضا خیلدار، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور نیز در باره تجمع صیادان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: به طور حتم اگر نیروهای ما حین این ماموریت بی‌تدبیری می‌کردند کشت و کشتار رخ می‌داد به همین دلیل به دنبال این هستیم که ابتدا برنامه‌های فرهنگی برگزار شود.
ناصر مهردادی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران نیز دراین باره به جام‌جم می‌گوید: در بیشتر مناطق موفق شده‌ایم دامهای هوایی را جمع‌آوری کنیم، اما در فریدون‌کنار تاکنون موفق به این کار نشده‌ایم.
یکی از دلایل بحرانی شدن این مساله این است که چند سال گذشته این مساله رها شده بود به همین علت دامگاه‌ها گسترش یافته و این روزها تعداد بیشتری از افراد دست به شکار بی‌ضابطه پرندگان مهاجر می‌زنند.
خیلدار یادآور میشود: مساله اینجاست که تعداد این افراد کم نیست، هرچند کار این افراد غیرقانونی است، اما چون برای مدتی با آنها برخورد نشده بود اکنون تعداد دامگاه‌دارها افزایش یافته و به شکل تشکل درآمده‌اند. بنابراین برای حل آن شورای تامین استان باید با ما همکاری کند، البته ما می‌توانیم با یگان ویژه وارد عمل شده و برخورد قهری انجام دهیم، اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست موافق برخورد قهری نبوده و معتقد است این مساله باید با برگزاری نشست‌های متعدد حل و فصل شود.
وی خاطرنشان می‌کند: رئیس سازمان نامه‌ای نیز برای استاندار مازندران فرستاده تا مقامات استانی نیز با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری کنند، زیرا این سازمان به تنهایی نمی‌تواند این مساله را برطرف کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران بیان می‌کند: حفاظت این پرندگان به عهده ماست، اما در فریدون‌کنار همیشه چالش داریم، چون صیادان با استفاده از دامهای هوایی انواع پرندگان را به دام می‌اندازند.
مهردادی اظهار می‌کند: امسال با پیگیری‌های استانداری، فرمانداری، امام جمعه و سازمان‌های مردم نهاد تصمیم داریم این وضع را ساماندهی کنیم.
بازی با آبروی کشور
برخی صیادان بومی منطقه فریدون‌کنار ادعا میکنند چون زمین‌های شالی خود را در نیمه دوم سال به شکل تالاب‌های مصنوعی درآورده و برای جلب توجه پرندگان مهاجر در زمین‌های خود دانه می‌ریزند، حق دارند پرندگان را شکار کنند، زیرا آنها تصور میکنند به دلیل زحمات آنها پرندگان مهاجر به این مناطق مهاجرت میکنند.
مدیر دیدبان حقوق حیوانات یادآور میشود:تعداد دیگری از صیادان ادعا میکنند چون زمین‌ها به آنها تعلق دارد پرندگانی که در این مناطق می‌نشینند نیز به آنها تعلق دارد. این در حالی است که پرندگان مهاجر مالکیت جهانی دارند و براساس کنوانسیون‌هایی که تنظیم شده پرندگان مهاجر مربوط به اکوسیستم جهانی است و هیچ کشوری نمی‌تواند سبب نسل کشی آنها شود.
وی تاکید می‌کند: اکنون در برخی مجامع بین‌المللی و جمع‌های تخصصی پرندگان مهاجر از فریدون‌کنار به عنوان سیاهچاله پرندگان یاد میکنند و برخی کشورها تلاش میکنند با مدیریت مسیر مهاجرت پرندگان برخی گونه‌های ویژه و در خطر انقراض دیگر به کشورمان مهاجرت نکنند.
در واقع باید گفت این بدنامی بزرگی برای کشور است، زیرا ما در بیشتر کنوانسیون‌های حمایت از این گونه‌های جانوری عضو هستیم و اگر برخلاف این قراردادها عمل کنیم آبروی کشور خدشه‌دار خواهد شد.
درنای سیبری، خروس کولی دشتی، دال پشت سفید و گیلان شاه خالدار چهارگونه از پرندگان مهاجر هستند که وضع بحرانی دارند، گونه‌های دیگری نیز مانند اسکوتر بال سفید و اردک سرسفید وضع نامناسبی دارند، شکار این پرنده‌ها و حذف آنها سبب آسیب جدی به محیط زیست جهان میشود، این در حالی است که کشورمان عضو کنوانسیون CMS یا کنوانسیون حفاظت از گونه‌های وحشی مهاجر نیز هست، افزون براین باید تاکید کرد یکی از دلایلی که سبب شد تالاب فریدون‌کنار به عنوان تالاب بین‌المللی شناخته شود حضور پرندگان مهاجر در این تالاب است، بنابراین فعالیت تعدادی از صیادان فرصت‌طلب نباید سبب شود در مجامع بین‌المللی، ایران به نقض قوانین کنوانسیون‌ها متهم شود.
نکته اینجاست که در استان‌ها و مناطق دیگر کشور نیز پرندگان مهاجر شکار می‌شوند، ولی این روند درمنطقه فریدون‌کنار خیلی بی‌ضابطه انجام میشود.
شریفی امیری عنوان می‌کند: در تمام مناطق شمالی کشور این مساله وجود دارد، اما چون در فریدون‌کنار بازار امنی وجود دارد صیادان استان‌های دیگر نیز به این منطقه مراجعه کرده و پرندگان شکار شده را چوب می‌زنند.
علیرضا هاشمی، مدیر گروه پرنده‌نگری طرلان نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: متاسفانه همه مردم فریدون‌کنار را مقصر می‌دانند، اما خیلی از گروه‌های محیط‌زیستی مازندران نیز به این وضع انتقاد دارند، در واقع بخش کوچکی از این شرایط سود می‌برند و عده زیادی قربانی فعالیت صیادان می‌شوند.
باید تاکید کرد فقط صیادان فریدون‌کناری در این بین مقصر نیستند، زیرا گردشگرانی که حاضرند لاشه پرندگان مهاجر را بخرند نیز به همان اندازه مقصرند.
البته باید به رستوران‌داران فرصت‌طلب نیز اشاره کرد که با آغاز فصل مهاجرت پرندگان منوی ویژه تهیه کرده و از راه طبخ پرندگان مهاجر کسب درآمد میکنند.
این در حالی است که فعالیت صیادان در این منطقه فقط محدود به شکار نمی‌شود، زیرا آنها با زنده‌گیری گونه‌های در خطر انقراض و فروش آنها به دارندگان باغ‌های پرندگان زمینه را برای انقراض آنها فراهم میکنند.
مدیر گروه پرنده‌نگری طرلان بیان می‌کند: شکار پرندگان فقط برای گوشت نیست، اکنون باندهای سازمان یافته‌ای نیز شکل گرفته که بسیاری از پرندگان را زنده‌گیری کرده و در بازار سیاه و به صورت غیرقانونی خرید و فروش میکنند.
افزون براین باید یادآور شد در بازار فریدون‌کنار گونه‌هایی از پرندگان به فروش می‌رسد که خوراکی نیستند و شکارچیان آنها را فقط برای ساخت تاکسیدرمی می‌فروشند.
راهکارهای موجود
با توجه به گسترده بودن مساله به نظر می‌رسد برای حل آن باید برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تعریف کرد.
برای نمونه در گام اول باید سازمان حفاظت محیط زیست به کمک دیگر ارگان‌ها تمام دامهای هوایی را جمع‌آوری کرده و با صیادانی که اقدام به این کار میکنند به شکل قاطع و قانونی برخورد کند. در گام دوم نیز می‌توان شکار غیرسنتی را محدود کرده و در نهایت نیز شکار سنتی را ضابطه‌مند کرد، زیرا برخی سنت‌ها نیز غلط بوده و باید اصلاح شود.
شریفی امیری درباره راهکارهایی که برای حل این مساله وجود دارد، یادآور میشود: با توجه به محدودیت‌هایی که سازمان حفاظت محیط زیست دارد باید با اعمال قانون و فرهنگسازی در کنار اتقاق‌های قهری و قضایی برای رفع مشکل تلاش کند. افزون بر این با اجرای برنامه‌های فرهنگی باید تقاضا را نیز کاهش داد، زیرا علاوه بر این که برخی‌ها برای خرید گوشت پرندگان مهاجر هزینه پرداخت میکنند تعدادی نیز وجود دارند که باخرید پرنده‌هایی که زنده‌گیری شده سعی میکنند آنها را آزاد کنند، اما باید گفت این اقدام فقط سبب تشویق شکارچیان به زنده‌گیری پرندگان مهاجر میشود.
این در حالی است که بتازگی تعدادی از سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه محیط زیست کمپینی به نام پرواز تشکیل داده وسعی دارند با آگاه‌سازی شهروندان به حل این مشکل کمک کنند، مدیر گروه پرنده‌نگری طرلان درباره این کمپین می‌گوید: چون سازمان حفاظت محیط زیست قادر نیست به تنهایی این مشکل را حل کند، یکسری از دوستداران محیط زیست دور هم جمع شده‌اند تا از مسئولان تقاضا کنند هرچه بهتر به این مشکل رسیدگی شود.
وی ادامه می‌دهد: خواسته اعضای کمپین پرواز این است که قوانین صید و شکار در فریدون‌کنار نیز مانند سایر نقاط کشور اجرا شود، چرا باید دراین منطقه وضع آنقدر بحرانی شود که صیادان به خود اجازه می‌دهند جلوی ماموران قانون با اسلحه بایستند.
مهدی آیینی / گروه جامعه
