چرا حضرت علی (ع) با خلفا همکاری می‌کرد؟

[ad_1]

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

 نقدِ شبهاتی درباره‌ی اصل نصب ائمه (ع)

برخی بر این گمان‌اند که اگر از ناحیه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بر خلافت و امامت حضرت علی (علیه السلام) نص و نصبی وجود داشت خلافت حق منحصره حضرت علی (علیه السلام) می‌شد و غیر آن حضرت عنوان حاکم غاصب و ظالم پیدا می‌کرد که با چنین مقام حقیقی نباید همکاری می‌شد، اما از آنجا که حضرت علی (علیه السلام) با هر سه خلیفه وقت خود کمال همکاری داشته و در نماز و جماعت آنان مشارکت می‌کرد و در بعض مواقع و رویدادها به عنوان مشاور یا جانشین خلیفه استفاده می‌شد. چنان‌که حضرت در اول حکومت ابوبکر با لشکر خلیفه در مقابله با لشکر مرتدان که درصدد حمله به مدینه بودند به همراه زبیر و طلحه و ابن مسعود مسئولیت حفاظت از گذرگاه‌های اصلی شهر را به عهده گرفت. (1)
در سال 14 هجری هنگامی که عمر برای حضور و تجهیز سپاه شهر را ترک می‌کند، حضرت سرپرستی شهر را پذیرفت. (2)
ارتباط حضرت با خلیفه دوم به مراتب بیشتر و مشاوره‌های حضرت به وی در عرصه‌های علمی و دینی و نظامی معروف است.
از آن‌همه همکاری برمی‌آید که حضرت علی (علیه السلام) به خلفا به عنوان حاکم ظالم و غاصب نگاه نمی‌کرد و حکومت آنان را انکار نمی‌کرد و به نوعی مؤید آن نیز بود و در نتیجه نصبی نیز وجود ندارد وگرنه یعنی در صورت نصب و ظالم و غاصب بودن خلفای وقت، همکاری حضرت با آنان قابل توجیه نخواهد بود. (3)
برخی از معاصران نیز از همکاری نزدیک حضرت با خلفا در مسائل سیاسی و حکومت خواستند به نوعی مشروعیت و تأیید اجمالی حکومت‌های وقت را ولو به عنوان ضرورت و اولویت دوم استنتاج کنند. البته آنان اصل نص و نصب را قبول دارند ولکن آن را به عنوان اصل اولیه یا مرحله اولیه توصیف می‌کنند که در صورت عدم عمل به آن، نوبت به مرحله دوم یعنی انتخاب و بیعت مردم می‌رسد و آن نیز مشروع است. (4)

تحلیل و بررسی

نکته اول و ظریفی که نخست باید روشن شود اینکه حکومت‌ها و زمامداران وقت از دیدگاه شیعه و حضرت علی (علیه السلام) مسلمان و فی‌الجمله پیرو اسلام و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بودند، این‌گونه نیست که شیعه سه خلیفه اول را غیرمسلمان تلقی می‌کنند که ممکن است چنین در میان اهل سنت شایعه شده باشد.
نهایت اینکه خلفا و سیاست‌گردانندگان وقت بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) حق را به حق‌دار اعطا نکرده و بر مسند مسلّم آن حضرت از روی غصب تکیه زدند و از این حیث مرتکب خطا و گناه شده‌اند. اگر شخص سنی نیز انصاف به خرج دهد و بنا به اعتراف خودشان که حضرت علی (علیه السلام) را قبول دارند، باید کلام و اعتراف آن حضرت را معتبر و حجت بشمارند، آن حضرت از غصب حق مسلم خویش به صورت متعدد سخن گفته و به انتقاد از خلفای معاصر خود پرداخته است.
بنابراین نخست باید بپذیریم که خلفای وقت از منظر امام علی (علیه السلام) از جانب نص و دین فاقد مشروعیت دینی بوده‌اند، اما به هر علتی که شده- چه از راه بیعت یا غیر آن- عملاً سه خلیفه بر مسند حکومت تکیه نموده و تاحدی به اجرای احکام اسلام نیز می‌پرداختند، (قطع‌نظر از اینکه آنان بعضاً بر خلاف سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) عمل می‌کردند، مانند تحریم متعه). از سوی دیگر مخالفان اسلام مانند منافقان، کفار و مرتدان در مقام تضعیف اسلام و حکومت نوپای مسلمانان برآمده بودند، در چنین موقعیت خطیری حفظ اصل اسلام (فارغ از اینکه حاکم و خلیفه کیست؟) و حفظ وحدت مسلمانان از واجبات اولیه و اساسی به شمار می‌آمد، لذا حضرت برای این منظور از حق مسلم خویش به صورت موقت چشم‌پوشی و تاحد لازم به همکاری با خلفای معاصر خود پرداخت.

پی‌نوشت‌ها:

1. تاریخ کامل، ج2، ص 344.
2. تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 91؛ تاریخ کامل، ج2، ص 450؛ تاریخ طبری، ج2، ص 611.
3. «فلو انکر امامتهم و غضب علیهم و سخط فعلهم فضلاً عن اَن یشهر علیهم السیف او یدعوا الی نفسه لقلنا انهم من الهالکین ... و لکنار أریناه رضی امامتهم و بایعهم و صلی خلفهم و انکحهم و اکل من فیئهم فلم یکن لنا ان یتعدی فعله و لاتتجاوز ما اشتهر منه». (شرح نهج‌البلاغه، ج20، ص 221 و نیز: ابن حزم، الفصل، ج3، ص 15).
4. محمد واعظ‌زاده خراسانی، فصلنامه کتاب نقد، ش19، تابستان 1380، ص 24؛ مجله نهج‎البلاغه، ش4و5، ص 177.

منبع مقاله :
زرشناس، زهره؛ (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
آیا حضرت علی ع به کشور ایران سفر نموده یا برای …آیا حضرت علی ع به کشور ایران سفر نموده یا برای تبلیغ و یا جنگ، حضور داشته اند؟نامه حضرت علی ع به امام حسن ع در مورد زنانبا سلام متن نامه امام علی به امام حسن درمورد همسرش وسند این نامه را نیازمندم با تشکرچرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان …چرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان دفاع می کرد؟سوالات حماسه ی حسینی جلد ضمن خدمت گردشگری …١ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺮ ﻣﻐﻨﯿﻪ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﮐﺎروان زاﺋﺮان ﮐﺮﺑﻼ ﻣﺴﺌﻮل امام علی علیه السلام دانشنامه‌ی اسلامیامامعلیعلیهالسلامحضرت علی علیه السلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب بعد از سی سال از عام الفیل در درون کعبه حکومت ازنگاه امام علی ع دانشگاه علم و صنعت ایران بسم اللّه الرحمن الرحیم حکومت از نگاه علی علیه السلام نخست باید دانست که چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوالبا عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید فارسی العربیةوحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزیاهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت مدرسه هوشمندعفاف و حجاب از دیدگاه حضرت فاطمه زهرا س مقدمه بدون تردید پوشش اسلامی برای زنان، از نامه حضرت علی ع به امام حسن ع در مورد زنان با سلام متن نامه امام علی به امام حسن درمورد همسرش وسند این نامه را نیازمندم با تشکر چرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان دفاع می کرد؟ چرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان دفاع می کرد؟ سوالات حماسه ی حسینی جلد ضمن خدمت گردشگری در کوهدشت ١ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺮ ﻣﻐﻨﯿﻪ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﮐﺎروان زاﺋﺮان ﮐﺮﺑﻼ ﻣﺴﺌﻮل امام علی علیه السلام دانشنامه‌ی اسلامی امامعلیعلیهالسلام حضرت علی علیه السلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب بعد از سی سال از عام الفیل در درون کعبه معظمه حکومت ازنگاه امام علی ع دانشگاه علم و صنعت ایران گروه معارف بسم اللّه الرحمن الرحیم» حکومت از نگاه علی علیه السلام نخست باید دانست که حکومت و علی بن ابی‌طالب ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد علی بن ابی‌طالب به عربی علیّ بن أبی طالب؛ زادهٔ ۱۳ رجب ۳۰ عام‌الفیل برابر با ۲۳ قبل از فارسی العربیة وحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزی اهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت عبارتند مشک جزوه درس وصیت نامه امام خمینی ره دانشگاه آزاد اسلامی واحددزفول جزوه درس وصایای امام خمینی ره استاد مسلم میرزاوند مدرسه هوشمند چرا محرم؟ پیش از اسلام عرب، جنگ در این ماه را حرام می‌دانست و ترک مخاصمه می‌کرد؛ لذا از آن

چرا حضرت علی (ع) نماز را به خلفا اقتدا می‌کردند؟

[ad_1]

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

نقدِ شبهاتی درباره‌ی اصل نصب ائمه (ع)
یکی دیگر از شبهات این است که اگر خلفای معاصر حضرت علی (علیه السلام) غاصب و ظالم و غیرمشروع بودند، چرا حضرت در مراسم عبادی آن شرکت و به نماز جماعت آنان اقتدا می‌کرد؟ (1) مگر عدالت در شخص امام جماعت شرط نیست؟ اگر برای همکاری سیاسی و اجتماعی حضرت با خلفای وقت توجیه اجتماعی و دینی مانند حفظ اسلام و وحدت مسلمانان داشته باشیم، چه داعی و توجیهی وجود دارد که حضرت به نماز آنان نیز اقتدا کند؟
ابن ابی‌الحدید اقتدای حضرت به نماز خلفای معاصر خود را به عنوان یکی از دلایل و شواهد مشروعیت حکومت خلفای وقت حضرت ذکر کرده است. (2)
در منابع روایی همچنین گزارش شده است که امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) پشت سر مروان نماز جماعت می‌خواندند. (3)

تحلیل و بررسی

در تحلیل این شبهه جواب‌های مختلفی از سوی اندیشوران طرح شده که اشاره می‌شود:

الف. نفی اقتدا

برخی از متکلمان ضمن پذیرفتن اصل حضور حضرت در مساجد و نماز جماعت خلفای معاصر خود معتقدند حضرت به نماز آنان اقتدا نمی‌کرد، بلکه نهایت تقیه و به ظاهر اقتدا می‌کرد و با رکوع و سجود آنان به رکوع و سجده می‌رفت، اما نیّت انفرادی می‌نمود. (4)

ب. لازمه عدم حضور در جماعت اختلاف مسلمانان

اگر حضرت در نماز جماعت خلفای معاصر خود حاضر نمی‌شد، آن یک پیام منفی تلقی می‌شد، به این معنی که خلیفه از دیدگاه امام (علیه السلام) شرط لازم و حداقلی برای امام جماعت یعنی عدالت را ندارد. فقدان عدالت با فسق و فاسقی ملازمه و مساوی است. در این صورت خلیفه از سوی حضرت یک رهبر فاسق تلقی می‌شد و این موجب اختلال و تشتت نگاه مردم و آرای آنان نسبت به خلیفه می‌گشت که نتیجه آن آسیب‌پذیری وحدت مسلمین و به تبع آن سستی و ضعف حکومت مسلمانان می‌شد و لذا حضرت برای حفظ مصالح عالیه اسلام در مراسم عبادیه حکومت حاضر می‌شد. (5)

ج. عدم حضور به منزله ترک فریضه دینی

در زمان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نماز جماعت و جمعه و دیگر مراسم عبادی، اجتماعی اهمیت فوق‌العاده‌ای داشته است، به گونه‌ای که تارکان آنها در ردیف منافقان، جایزالغیبة و تجویز آتش زدن خانه‌هایشان شمرده شده بود. (6)
مسلمانان نیز با این نگرش تربیت یافته و در اذهان خود اصل حضور در چنین مراسمی امر مهم و دینی تلقی شده و تارکان آن را مذمت و تقبیح و چه بسا نیز محکوم می‌نمودند. اهتمام مسلمانان به شرکت در نماز جماعت بعد از رحلت پیامبر اسلام به گونه‌ای بوده است که تمام صحابه- جز سعدبن عباده- شرکت می‌کردند.
اما اینکه امام جماعت آیا پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) یا شخص مأذون از طرف او باشد یا شخص دیگر، به این نکته توجهی نمی‌شد.
بر این اساس اگر حضرت علی (علیه السلام) در مراسم عبادی اجتماعی مانند نماز جماعت و جمعه حاضر نمی‌شد و آن را ترک می‌کرد، اذهان مسلمانان نسبت به ایشان دچار تردید و چه بسا حضرت را به ترک فریضه دینی محکوم می‌نمودند، چنان‌که اهل شام بر اثر شایعه معاویه باور داشتند که- العیاذ بالله- آن حضرت نماز نمی‌خواند.
حضرت از نفس بدبینی مردم واهمه‌ای نداشت، اما این مسئله یک حربه و مستمسکی برای مخالفان آن حضرت می‌شد تا به ترور شخصیت دینی آن حضرت دست زده و به تبع آن مقدمه ترور حقیقی حضرت را نیز مهیا و مشروع جلوه دهند.
در حالی که به وجود حضرت به عنوان امام معصوم و مرجع علمی و دینی، جامعه مسلمانان نیاز داشتند و فقدان زودهنگام آن حضرت- در حالی که امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) در سن کودکی بودند- به اصل اسلام آسیب وارد می‌کرد. از این رو حضرت شرکت در مراسم عبادی اجتماعی در عصر خود را یک امر لازم تلقی نموده و در آن مشارکت می‌ورزید. (7)

د. صحت نماز

وجه دیگری که بعض اندیشمندان معاصر ذکر کرده‌اند حمل نماز و اقتدای حضرت بر حقیقت آن است، به این معنی که حضرت نه در ظاهر بلکه واقعاً به نماز خلفا اقتدا می‌کرد و از این طریق پیش خدا مأجور نیز بود، به دیگر سخن اختلاف حضرت با خلفا به حدی نبوده است که مانع اقتدا گردد، به تعبیر سوم در مراسم حضرت علی (علیه السلام) خلفا در حق وی مرتکب ظلم و غصب شده‌اند، اما چون آن حق چنان‌که از ظاهر فرمایشات حضرت ظاهر می‌شد، امر شخصی بوده است، و حضرت از حق خود نیز گذشت نموده است، لذا مانعی برای شرکت در مراسم نماز جماعت وجود نداشت. این مسئله در روایات نیز آمده است، چنان‌که سماعه از امام (علیه السلام) (8) درباره ازدواج و نماز پشت سر اهل سنت سؤال کرد، حضرت فرمود صحت این مسئله برای برخی شدید و ناپذیرفتنی به نظر می‌رسد. اما واقعیت این است که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) با آنان عقد ازدواج بسته است (عایشه دختر ابوبکر را به عقد خود و دو دختر خویش را به عقد عثمان درآورده است) و علی (علیه السلام) نیز پشت سر آنان نماز خوانده است. (9)
امام کاظم (علیه السلام) در روایتی تصریح کرده است که امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) در جریان فوت ام کلثوم دختر حضرت علی (علیه السلام) پشت سر مروان‌بن حکم (که والی مدینه بود) نماز خواندند، و ما نیز با آنان نماز می‌خوانیم. (10)
علامه شرف‌الدین نیز بر این رأی رفته است و در جواب سؤال‌های موسی جارالله می‌گوید:
و صلوته (علی (علیه السلام)) خلفهم ما کانت الا لله خالصة لوجه الکریم و قد اقتدینا به (علیه السلام) ... صلوته وراء ابی‌بکر و عمر فلیست تقیة اذ حاشا الامام ان یجعل عبادته تقیة و یجوز للشیعی ان یقتدی بالسنی. (11)

پی‌نوشت‌ها:

1. جامع احادیث الشیعه، ج7، ص 307.
2. ر. ک: شرح نهج‌البلاغه، ج20، ص 221؛ هفت آسمان، ش30، مقاله «راه‌کارهای تحکیم وحدت اسلامی».
3. همان، ج7، ص 298؛ وسایل الشیعه، ابواب صلواة الجماعة، ب5، ح9، ج8، ص 301.
4. حمصی رازی، المنتفذ من التقلید، ج2، ص 323؛ شیخ مفید در پاسخ از وجه اقتدای حضرت به نماز خلفا آورده است. «جعلهم بمثل سواری المسجد»، (سلسله مؤلفات مفید، ج2، ص 69، کتاب الفصول المختاره).
5. امام خمینی نیز می‌فرماید: «حضرت امیر (علیه السلام) بیست و چند سال به واسطه مصالح عالیه اسلام در نماز اینها رفت، تبعیت از اینها کرد برای اینکه یک مصلحتی بود که فوق این مسائل بود»، (صحیفه امام، ج3، ص 241، مورخه 1365/9/10).
6. ر. ک: وسایل الشیعه، ج8، ص 285، باب 5- 1؛ جامع احادیث الشیعه، ج7، صص 264- 285.
7. اصل پاسخ فوق را استاد فرزانه ابوالقاسم علیدوست در پاسخ سؤال نگارنده ذکر فرمودند.
8. توضیح اینکه در متن روایت نیز مشخص نیست سماعه حدیث را از کی نقل می‌کند، اما با توجه به اینکه وی ثقه است و نوعاً از غیر امام معصوم (علیه السلام) [در زمان وی امام صادق (علیه السلام) و امام کاظم (علیه السلام)] روایت نقل نمی‌کند، علمای حدیث روایت وی را معتبر و مورد استناد قرار می‌دهند.
9. «سألته عن مناکحتهم و الصلوة خلفهم؟ فقال: هذا امر شدید لن تسطیعوا ذاک. قد انکح رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) و صلّی علی ورائهم». (وسائل الشیعه، ج8، ص 301؛ ابواب صلوة الجماعة، ب5، ح10).
10. «صلّی حسن و حسین خلف مروان و نحن نصلی معهم»، (همان، ح9).
11. اجویة مسائل جارالله، ص66، و نیز: محمدرضا حکیمی، مشعل اتحاد، ص 26.

منبع مقاله :
زرشناس، زهره؛ (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
چالش اساسی حکومت امام علیع چه بودپاسخ شهید …یکی از تفاوت‌های میان وضعیت علیع و وضعیت پیغمبرص این بود که پیامبر با کفار، یعنی با چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوال نمیدانم که شما چرا حضرت علی رض و تمامی اهل بیت را از خود میدانید در حالیکه آنها به اسلام کوئست مرجعی برای پاسخگویی به سوالات دینی، اعتقادی و شرعیرسول نور حضرت محمد ص تاریخ، سیره، زندگینامه، احادیث و سخنان پیامبر اعظم حضرت محمد ص با استفاده از کتاب یا خَیرَ حَبیبٍ وَ مَحبوب اهل سنت اینجا را …با سلام این وبلاگ به ندرت بروز رسانی ممکن است بشود وهابیت و اهل سنت اینجا را نخوانند زندگی نامه حکیمه خاتون س تنها منجیزندگی نامه حکیمه خاتونس مقدمه زنان درتاریخ نهضت‌های توحیدى، دوشادوش مردان در جهت افراط و جریانی بنام شیرازی ها تصاویر ساندیس خوردر همین حال در مدخل شهر کربلا پشت صحن حضرت ابوالفضل و درب صحن حضرت سیدالشهدا ع چندین تاریخی فرهنگی قرآنی تقوی و متقین …سایت جدید تاریخی فرهنگی قرآنی تقوی چیست؟ تقوی از ریشه وقی حالت خویشتن داری فیش‌های عبرتهای عاشورا اسلام، زنده به عاشورا و به حسین‌بن‌علی علیه‌السّلام است هیچ وقت نباید امت اسلامی و پایگاه خبری در سیاهکل جریانآیتاللهسیدصادقبه گزارش درسیاهکل وبلاگ وبلاگ طلبه جوان نوشت تشیعی که از لندن و آمریکا تبلیغ شود به چالش اساسی حکومت امام علیع چه بودپاسخ شهید مطهری یکی از تفاوت‌های میان وضعیت علیع و وضعیت پیغمبرص این بود که پیامبر با کفار، یعنی با کفر چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوال با عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید عرض بکنم اسلام کوئست مرجعی برای پاسخگویی به سوالات دینی، اعتقادی و شرعی یا خَیرَ حَبیبٍ وَ مَحبوب اهل سنت اینجا را نخوانند چون؟ با سلام این وبلاگ به ندرت بروز رسانی ممکن است بشود وهابیت و اهل سنت اینجا را نخوانند به هیچ رسول نور حضرت محمد ص تاریخ، سیره، زندگینامه، احادیث و سخنان پیامبر اعظم حضرت محمد ص با استفاده از کتاب، مقاله زندگی نامه حکیمه خاتون س تنها منجی زندگی نامه حکیمه خاتونس مقدمه زنان درتاریخ نهضت‌های توحیدى، دوشادوش مردان در جهت افراط و جریانی بنام شیرازی ها تصاویر ساندیس خور در همین حال در مدخل شهر کربلا پشت صحن حضرت ابوالفضل و درب صحن حضرت سیدالشهدا ع چندین رأس تاریخی فرهنگی قرآنی تقوی و متقین درقرآنویژگی های سایت جدید تاریخی فرهنگی قرآنی تقوی چیست؟ تقوی از ریشه وقی حالت خویشتن داری فیش‌های عبرتهای عاشورا اسلام، زنده به عاشورا و به حسین‌بن‌علی علیه‌السّلام است هیچ وقت نباید امت اسلامی و جامعه معرفت معرفی مشایخ و پیران طریقت «نورعلیشاه اصفهانی» نام وی به مناسبت نام جد ماجدش «ملا محمد علی امام جمعه طبس» میرزا محمد

چرا حضرت علی (ع) نام خلفا را بر فرزندان خود نهاد؟

[ad_1]

نفی علم غیب در بعض روایات

شاید این سؤال یا شبهه طرح شود که اگر اصل علم غیب و به تعبیر دقیق‌تر علم لدنی امامان اصل مسلم است، چرا ادامه ...

اختصاص امامت به ولایت معنوی

برخی از اهل تصوف که اکثر ظواهر نصوص دینی را با نگره تصوف و عرفانی با گرایش خاص خود تفسیر و تأویل می‌کنند، ادامه ...

مشروعیت مقدمه‌ی تحقّق نص بر امامت

برخی به ورود نص درباره امامت و خلافت حضرت علی (علیه السلام) معتقدند لکن تحقق و تنجز امامت به معنای سیاسی ادامه ...

اهل مزاح بودن حضرت علی (ع) دلیلی بر غصب خلافت او

یکی از توجیهات خلیفه دوم پیش کشیدن اهل مزاح و شوخ‌طبع بودن حضرت است، چنان‌که وی در گفتگوی با ابن‌عباس ادامه ...

جوانی حضرت علی (ع) برای امامت

یکی از مستمسکان و به تعبیر دقیق‌تر بهانه‌های مخالفان امامت حضرت علی (علیه السلام) جوانی وی بود، آن حضرت ادامه ...

شئون امامت به دلالتِ نص

برخی معتقدند ماهیت امامت بر جنبه هدایت‌گری امام و به تعبیری رهبری و مرجعیت دینی مردم استوار است و لذا ادامه ...

اعتراف خلفای راشدین به نصّ پیامبر (ص) درباره‌ی علی (ع)

ابوبکر در روزهای آخر عمرش از چند امر اظهار تأسف می‌کند یکی از این موارد اعتراف به عدم ورود نص از سوی ادامه ...

ستایش و تمجید حضرت علی (ع) از خلفا

اهل سنت در بعض آثار روایی خود از حضرت علی (علیه السلام) احادیثی نقل کرده‌اند که به موجب آنها مقام ابوبکر ادامه ...

چرا حضرت علی (ع) نام خلفا را بر فرزندان خود نهاد؟

برخی از اهل سنت برای مشروع جلوه دادن خلافت سه خلیفه اول از طرف حضرت علی (علیه السلام) به هرچه به نظرشان ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
پاسخ به ده شبهه در مورد حضرت علی ع و شهادت حضرت …پاسخبهدهشبههدربر اساس جدیدترین حکم داعش، از این پس بازیکنانی که در زمین مصدوم می شوند می توانند حریف سیره اقتصادی امام علیعبخش اول چکیده سیرة اقتصادی امام علیع در دو مرحله سیرة امام در ادارة امور اقتصادی یا خَیرَ حَبیبٍ وَ مَحبوب اهل سنت اینجا را …به نام خدا و با سلام متن سخنرانی جناب حجت الاسلام فرحزاد درباره اثبات جانشینی و فضایل رسول نور حضرت محمد ص بلاغات‏النساء ص ، کلام عائشة أم المؤمنین رحمها الله نقش عائشه در تاریخ اسلام فارسی العربیةامام علی علیه السلام دانشنامه‌ی اسلامیامامعلیعلیهالسلامحضرت علی علیه السلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب بعد از سی سال از عام الفیل در درون کعبه خانواده و روابطِ همسران از دیدگاه حضرت امام رضاعخانواده و روابطِ همسران از دیدگاه حضرت امام رضاع تشکیل خانواده در اسلام، مسئله ای آیا درخواست حضرت یوسف علیه السلام از هم زندانی خود …توضیح سؤال در داستان حضرت یوسف علیه السلام آ‌مده که ایشان از هم زندانی خود که آزاد نام ها و لقب ها بهشت ارغوان حضرت فاطمه زهرا سلام …کودکیونوجوانینامهاوکپی کردن از مطالب بهشت ارغوان آزاد است ان شاء الله لبخند حضرت زهرا نصیب همگیموناسامی ادیان و مذاهب در جهان کشکول راز اسامیادیانومذاهبادیان جهان را تحت دو عنوان کلی ادیان ابراهیمی و ادیان غیر ابراهیمی برشمرده و در ذیل پاسخ به ده شبهه در مورد حضرت علی ع و شهادت حضرت زهرا س پاسخبهدهشبهه بر اساس جدیدترین حکم داعش، از این پس بازیکنانی که در زمین مصدوم می شوند می توانند حریف خود سیره اقتصادی امام علیع بخش اول چکیده سیرة اقتصادی امام علیع در دو مرحله سیرة امام در ادارة امور اقتصادی جامعه و یا خَیرَ حَبیبٍ وَ مَحبوب اهل سنت اینجا را نخوانند چون؟ به نام خدا و با سلام متن سخنرانی جناب حجت الاسلام فرحزاد درباره اثبات جانشینی و فضایل رسول نور حضرت محمد ص تاریخ، سیره، زندگینامه، احادیث و سخنان پیامبر اعظم حضرت محمد ص با استفاده از کتاب، مقاله فارسی العربیة امام علی علیه السلام دانشنامه‌ی اسلامی امامعلیعلیهالسلام حضرت علی علیه السلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب بعد از سی سال از عام الفیل در درون کعبه معظمه خانواده و روابطِ همسران از دیدگاه حضرت امام رضاع خانواده و روابطِ همسران از دیدگاه حضرت امام رضاع تشکیل خانواده در اسلام، مسئله ای حیاتی و آیا درخواست حضرت یوسف علیه السلام از هم زندانی خود توسل آیا درخواست حضرت یوسف علیه السلام از هم زندانی خود توسل محسوب می‌شود؟ نام ها و لقب ها بهشت ارغوان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها کودکیونوجوانینام ام الائمه مادر امامان به موجب روایات نقل شده از سوی اهل تسنن و شیعه، نسل پاک پیامبر به حسن مجتبی ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد حسنمجتبی حسن بن علی المجتبی نام کامل به عربیالحسن بن علی بن أبی طالب الهاشمی القرشی، پسر علی بن ابی

ستایش و تمجید حضرت علی (ع) از خلفا

[ad_1]

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

نقدِ شبهاتی درباره‌ی اصل نصب ائمه (ع)

اهل سنت در بعض آثار روایی خود از حضرت علی (علیه السلام) احادیثی نقل کرده‌اند که به موجب آنها مقام ابوبکر و عمر از مقام حضرت علی (علیه السلام) برتر است و این بر ستایش خلفا و قول به افضلیت آنها از سوی حضرت علی (علیه السلام) دلالت می‌کند.
خیرالناس بعد النبیین ابوبکر ثم عمر. (1)
ابن حنبل نیز از حضرت نقل می‌کند که اگر شخصی را نزد من بیاورند که مرا بر ابوبکر و عمر برتری دهد بر او حد افترا جاری می‌کنم. (2)
برخی از معاصران اهل سنت (3) و بعض نویسندگان شیعه (4) نیز به این دیدگاه متمایل شدند.
طرفداران این دلیل به روایات مندرج در نهج‌البلاغه نیز تمسک کرده‌اند که حضرت درباره عمر فرمود:
لله بلاد فلان قوَّم الأود و داوی العمد و اقام السنة و خلّف السنة و خلّف الفتنة ذهب نقی الثوب قلیل العیب اصاب خیرها و سبق شرها، ادّی الی الله طاعة و اتقاه بحقه رحل و ترکهم فی طرق متشعّبة لایهتدی فیها الضال و لا یستیقن المهتدی. (5)
خدا شهرهای فلان را برکت دهد و نگاه دارد که کجی را راست نمود و بیماری را معالجه کرد و سنت را برپا داشت و تباهکاری را پشت سر انداخت. پاک جامه و کم‌عیب از دنیا رفت. نیکویی خلافت را دریافت و از شر آن پیشی گرفت، طاعت خدا را بجا آورد و از نافرمانی او پرهیز کرده و حقش را ادا نمود. از دنیا رفت در حالی که مردم را در راه‌های گوناگون انداخت، به طوری که گمراه در آنها راه نمی‌یابد و راه‌یافته بر یقین نمی‌ماند.
بعد از بازپس‌گیری مصر از تصرف لشکر معاویه جمعی از لشکر حضرت موضع وی را درباره ابوبکر و عمر پرسیدند که حضرت فرمود آن را در نامه‌ای اعلام خواهد کرد. در بخشی از این نامه آمده است:
فتولی ابوبکر تلک الأمور فیسّر و تشدّد و قارب و اقتصد فصحبته مناصحاً و اطعته فیما اطاع الله جاهداً و ما طمعت ان لو حدث به حدث و أنا حیّ اَن یرد الیّ الأمر الذی نازعته فیه طمع مستیقن و لایئست منه یأس من لا یرجوه و لولا خاصة ما کان بینه و بین عمر لظنتُ انه لایدفعها عنی. فلما احتضر بعث الی عمر فوّلاه فسمعنا و اطعنا و ناصحنا و تولی الأمر و کان مرضی السیرة میمون النقیبة ... . (6)
ابوبکر حکومت را به دست گرفت به آسان‌گیری و محکم‌کاری پرداخت به مردم نزدیک و اعتدال را در پیش گرفت، پس با وی از راه نصیحت همراه شدم و او را در آنچه اطاعت خدا می‌کرد، اطاعت نمودم. طمع نکردم که برای وی حادثه‌ای پیش آید و من زنده بمانم و حکومت به من برگردد. حکومتی که در آن با او نزاع داشتم... عمر نیز سیره و روش پسندیده و خُلق و خویی با برکت داشت.

تحلیل و بررسی

در تحلیل شبهه فوق نکات ذیل اندر تأمل است:

الف. مشکل سندی روایات اهل تسنن

روایات اهل تسنن مبنی بر مدح حضرت علی (علیه السلام) خلفای معاصر خود خصوصاً روایات دال بر افضلیت آنان از جهت سندی مشکل دارند و به اصطلاح رجالی، آنها به صورت «رُوی» یا «حُکِیَ» نقل شده که ناقل آن نامعلوم و از نوع حدیث «مرسل» یا «ضعیف» تلقی می‌شود و لذا حجت و معتبر نخواهد بود. علامه امینی در اثر گران‌سنگ خود الغدیر به تحلیل و نقد آنها پرداخته است.
درباره روایت منسوب به حضرت در نهج‌البلاغه باید گفت:
در تاریخ طبری راوی حدیث فوق نخست به دختر ابی‌حثمه نسبت داده شده است که حضرت آن را تصدیق می‌کند، (7) اما ابن عساکر در تاریخ خود تاریخ مدینة دمشق آن را به زنی به نام عاتکه نسبت داده و در ذیل شعر عاتکه آمده است که: «أبقی الفتنة» و حضرت اضافه می‌کند که:
«والله ما قالت و لکنها قُوّلت»، یعنی املاء شعر فوق را به عاتکه توصیه یا اجبار کرده‌اند که بگوید. (8)
چنان که ذکر شد کلام حضرت با شعر شاعر- اعم از عاتکه یا بنت ابی حثمه- خلط شده است، ظاهر آن چنین است که: «ذهب بخیرها و نجی من شرها».
بنابر ثبوت نسبت آن به حضرت معنای حدیث چنین می‌شود:
عمر خیر دنیا را با کیاست خود به دست آورده و از شرور و ناملایمت‌های آن خود را محفوظ نگه داشت، چنان‌که با زیرکی خلافت را به دست آورده و بر مخالفان خود پیروز شد.
در این صورت روایت حضرت برای خلیفه دوم مدح دینی محسوب نمی‌شود.

ب. عدم ذکر روایات افضلیت در منابع شیعه

بر شیعیان این حق وجود دارد که مانند اهل سنت روایات موجود در کتب آنان را نپذیرند چرا که احتمال اضافه نمودن آن به نفع مذهب خودشان وجود دارد اینجا جای این سؤال است که چرا چنین روایاتی در منابع شیعه وجود ندارد؟ اهل سنت باید منبع و مدرک مورد وثوق شیعه ارائه دهند.

ج. تعارض با روایات دیگر اهل تسنن

بعضی روایاتی که اهل سنت بر فضایل ابوبکر و عمر و عثمان و برتری آنان بر حضرت ذکر می‌کنند، پژوهش‌گران تاریخی مانند محقق شوشتری جعلی بودن و انگیزه جاعلان آنها برای جرح و تضعیف روایات فضایل حضرت علی (علیه السلام) را نشان می‌دهد و این نکته نه تنها در این عصر بلکه در زمان ائمه اطهار خصوصاً مناظرات بین شیعه و تسنن در زمان مأمون خلیفه عباسی روشن شده است، که در اینجا به برخی اشاره می‌شود:
الف. مأمون در جواب کسی که بر برتری ابوبکر به روایات تمسک می‌کرد، گفت: این روایات با روایت معروف به «مشوی» تعارض دارد که رسول خدا از خداوند خواست محبوب‌ترین خلق برای خوردن گوشت پرنده پیش حضرت حاضر شود که ناگه حضرت علی (علیه السلام) از راه رسید.
ب. فقیه اهل سنت که بر برتری ابوبکر با حدیث منسوب به حضرت علی (علیه السلام) استدلال می‌کرد که حضرت فرمود: «بهترین این امت ابوبکر و عمر بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) است»، مأمون در تحلیل آن گفت:
این نیز محال است، چون اگر آن دو واقعاً افضل بودند، چرا پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) عمروبن عاص و اسامة بن زید را در فرماندهی بر آنها ترجیح و برتری داد؟! اگر علی (علیه السلام) به افضلیت آن دو قائل بود چرا بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود من اولی و سزاوار به حکومت بودم؟! به دیگر سخن روایات دال بر برتری دو خلیفه اول با سخنان و مواضع حضرت علی (علیه السلام)- که در منابع فریقین به تواتر گزارش شده است- تعارض دارد، آنجا که از اُولویت، حق مسلم، ارث و فضایل منحصر به فرد و عدم قابل قیاس بودن شخص دیگر با وی سخن می‌گوید. آنجا که تصریح می‌کند کسی به مقام و ائمه آل محمد نخواهد رسید و اصلاً قابل مقایسه نیست. (9)
همچنین اگر از دید حضرت واقعاً دو خلیفه اول برتر بودند، چرا حکومت را می‌خواست؟ چرا با حضرت زهرا (سلام الله علیها) و حسن و حسین شبانه خانه مهاجران می‌رفت؟ چرا به مدت شش ماه بیعت ننمود؟
آیا این نکات و نکات دیگر نشان‌گر این نکته نیست که روایات توصیف و تمجید خلفا خصوصاً روایات دال بر برتری آنان صرف ابداع و جعلیات طیف خاصی است؟
نگاه اجمالی به کلمات حضرت در نهج‌البلاغه اعتراف و اذعان هر محقق منصفی را به برتری حضرت بر دیگر خلفا حداقل از دیدگاه خود حضرت، به همراه خود خواهد داشت. (10)

تحلیل و بررسی روایت نهج‌البلاغه (لله بلاد فلان)

در تحلیل و ارزیابی روایت مندرج در نهج‌البلاغه که برحسب ظاهر آن از خلیفه دوم تعریف شده است، نکات ذیل قابل بررسی است:

1. مشکل سندی روایت:

نویسنده و به تعبیر دقیق گردآورنده نهج‌البلاغه، سیدرضی در تدوین و گردآوری سخنان حضرت سعی وافر و قابل ستایشی را از خود به جای گذاشته است، با این وجود کتاب وی گاه‌بی‌گاهی از خطا و اشتباه مصون نمانده است، لکن این خطاها با حسن ظنی که علمای شیعه به کار پر ارزش وی داشتند در قرن‌های گذشته ظاهر نشده، اما امروزه برخی از پژوهش‌گران نکته‌سنج به کاستی‌های سیدرضی پی برده و آنها را نشان دادند. محقق نامی معاصر مرحوم شیخ محمد تقی شوشتری در شرح موضوعی که بر نهج‌البلاغه نوشته بخشی از آن را نشان داده است. مثلاً سیدرضی حکمت شماره 289 «کان لی فی ما مضی اخی فی الله» را به حضرت نسبت می‌دهد ولی از خطبه‌های امام حسن (علیه السلام) است.
همچنین حکمت شماره 22 «من أبطل به عمله» را هم به حضرت علی (علیه السلام) و هم به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در کتاب دیگرش (11) نسبت می‌دهد. و ده‌ها مورد دیگر از احادیث جعلی مثل سیف و معاویه که محقق شوستری به کالبدشکافی آنها پرداخته است. (12)
از اینجا روشن می‌شود که با وجود اعتراف به ارزش بی‌بدیل به ارزش بی‌بدیل نهج‌البلاغه و تلاش سیدرضی ما نمی‌توانیم تمام موارد آن را بدون بررسی و یا با وجود قراین و شواهد برخلاف آن، آن را به حضرت نسبت دهیم و حداقل در مورد شبهه و ناسازگاری با اصول و مبانی خود حضرت باید نگاهی دوباره در اصالت سندی آن داشته باشیم.
محقق شوشتری با توجه به ادله و شواهد ذیل: الف. مضمون روایت ب. سبک و شیوه سیدرضی در نسبت دادن سخنان فصیح منسوب به حضرت به وی بدون تأمل در مضمون آن ج. منبع روایت مزبور (تاریخ طبری از اهل سنت). د. ابهام دلالی آن، نتیجه می‌گیرد که روایت فوق از جهت سندی مشکل دارد و نمی‌توان آن را به حضرت نسبت داد. (13)

2. تعلق اصل روایت به شخص دیگر:

اصل روایت به حضرت متعلق نیست. بلکه با مراجعه به منابع تاریخی مثل تاریخی طبری و تاریخ ابن عساکر روشن می‌شود (14) که بعد از مرگ خلیفه دوم شاعری به نام بنت ابی‌حثمه یا عاتکه شعری در سوگواری خلیفه سروده است. مغیرة بن شعبه خواست موضع حضرت را درباره مرگ خلیفه دوم بشنود و لذا از حضرت سخنی خواست. حضرت به شعر فوق اشاره و به ذیل آن بخشی را اضافه نمود. پس نباید بدون تفکیک متن سخنان شاعر و حضرت، آن را تماماً به حضرت نسبت داد.

3. نامشخص بودن مصداق فلان:

نکته دیگر اینکه در صدر روایت به نام خلیفه دوم عمر تصریح یا اشاره نشده و به صورت کنایه «فلان» بسنده شده است که تطبیق آن بر خلیفه دوم دلیل و معونه می‌خواهد. لذا برخی از اندیشوران متقدم مانند راوندی (15) و معاصر مانند صبحی صالح (16) مقصود از فلان را یکی از فرمانداران حکومت خویش مثل مالک اشتر یا سلمان فارسی محتمل می‌‌دانند. (17) اینکه راوندی، نهج‌البلاغه را از شیخ عبدالرحیم بغدادی معروف به ابن الأخوة و او از دختر سیدمرتضی و او از عمویش سیدرضی مؤلف نهج‌البلاغه نقل می‌کند (18) احتمال راوندی را قوت می‌بخشد.

4. تناقض صدر و ذیل روایت:

روایت مندرج در نهج‌البلاغه به گونه مضطرب بلکه متناقض نقل شده است، چنان‌که صدر روایت به تعریف و تمجید «فلان» می‌پردازد، اما ذیل آن یادآور می‌شود که این فلان امت را در راه‌های متعدد رها نمود که در آن به هدایت گمراهی و یقین مهتدی امیدی نیست. این‌گونه سخن‌ گفتن در شأن کسی نیست که از او شاهد بلیغ‌ترین و فصیح‌ترین خطبه‌های عرب بودیم، و از آن برمی‌آید که در این روایت دستکاری شده است و اگر اهل سنت آن را به چنین صورتی قبول کنند، باید به ذیل روایت نیز ملتزم شوند و بپذیرند که خلیفه دوم از خود راه‌های متعددی به یادگار گذاشت که در آن بر هدایت گمراه و یقین مهتدی امیدی نیست.
نکته دیگر اینکه این تناقض نسبت دادن فلان را به مالک اشتر یا سلمان فارسی نیز با مشکل مواجه می‌کند.
حاصل آنکه روایت از هر جهت متناقض و نسبت دادن فلان به خلیفه دوم یا یکی از فرماندهان حضرت را مشکل می‌کند و از این اضطراب برمی‌آید که روایت به یک فرد منتسب نیست. بلکه شخصی از آن مثلاً به شاعر عاتکه یا بنت ابی حثمه متعلق و ذیل آن به شخصیت دیگر مثل حضرت علی (علیه السلام) منتسب است. پس روایت به شکل فوق قابل استناد و معتبر نخواهد بود.

5. تناقض با سخنان و مواضع امام:

نکته دیگری که در روایت مزبور وجود دارد تناقض آن با مواضع و سخنان دیگر امام است، سخنان و مواضعی که به موجب آن عمر از دیدگاه حضرت با کمک خلیفه اول مقام حضرت را بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) غصب کرد و نقشه را به گونه‌ای طراحی کردند که بعد از مرگ خلیفه اول حکومت به عمر رسید، آنگاه وی طرح دیگری ریخت که باز حضرت از حق مسلم خویش محروم و حکومت از آن عثمان شد.
علاوه حضرت در جاهای متعدد از مواضع و رفتار ناسازگار خلیفه دوم با اسلام به شدت انتقاد نموده است، با این وجود چگونه می‌توان گفت حضرت برخلاف مواضع پیشین خود در این روایت عمل نموده است؟ (19)

6. توریه و استهزاء:

با توجه به نکات پیش گفته این احتمال نیز به نظر می‌رسد در صورت فرض صحت صدور روایت فوق از حضرت، وی نه از روی حقیقت، بلکه از روی انتقاد و نوعی استهزاء چنین سخنانی را بر زبان خود جاری نموده است. چنین شیوه از سخن گفتن درباره شخصیت‌های مختلف از سوی مخالفان وجود دارد، اگر مخالفی به تعریف و تمجید و ستایش رقیب مبادرت ورزد، چنین سخنی بر غیر حقیقت حمل می‌شود، چرا که قرینه قطعی وجود دارد که رقیب و مخالف نه ستایش بلکه به انتقاد دست می‌زند. این تفسیر از سخنان حضرت را نامه معاویه به وی تقویت یا تأیید می‌کند، آنجا که معاویه از کراهت و عدم قبولی حکومت عمر از سوی حضرت سخن می‌گوید و تصریح می‌کند که حضرت در مرگ وی شماتت خود را اظهار نمود. (20) این نکته و تفسیر مورد اختیار برخی قرار گرفته است. (21)

7. تقیه و مصلحت‌اندیشی:

وجه دیگر اینکه حضرت از روی مصلحت و ناچاری به تعریف خلیفه دوم پرداخته است، دو خلیفه اول و خلیفه سوم نیز- البته اندکی کمتر- در میان اکثریت مردم دارای مقبولیت و وجاهت بودند، این وجاهت بعد از رحلت هر کدام نیز بالطبع بیشتر می‌شود، حضرت سخنان فوق را در بین طرفداران دو خلیفه اول ایراد کرده است که از حضرت منتظر شنیدن سخنان متناسب با فوت خلیفه بودند. همچنین مخالفان حضرت مانند معاویه- می‌کوشیدند حضرت را به طرح انتقاد علنی و شدید از خلفا سوق داده و از این طریق اقبال عمومی مردم به حضرت را تضعیف و جایگاه خود را تقویت کنند، از این رو حضرت به نوعی در انتقاد یا تعریف از خلفای وقت خود در محذور بود و می‌بایست همه جوانب امر را ملاحظه نماید. (22)

8. طرح به صورت سؤال و تعجب:

اصل سخنان فوق به دیدار مغیرة بن شعبة با حضرت برمی‌گردد که مغیره می‌خواست حضرت را به طرح دیدگاه خود درباره خلیفه دوم مجبور کند تا از هر دو جهت چه موافق و چه مخالف سوء استفاده نماید، لذا مغیره شروع کرد و به حضرت گفت دختر ابی‌حثمه در مدح عمر چنین گفته است. حضرت به صورت سؤال و تعجب فرمود: آیا واقعاً دختر ابی حثمه راست گفته است که...».
در اینجا حضرت حدیث فوق را به صورت سؤال مطرح کرده، اما بعدها شارحان اهل سنت نهج‌البلاغه بر سؤال بودن آن عمداً یا جهلاً توجهی ننموده‌اند. (23)
این وجه را ذیل کلام حضرت تأیید می‌کند که فرمود:
اما والله ما قالت و لکن قوّلت. (24)
یعنی قسم به خدا دختر ابی حثمه خودش آن را بر زبان نیاورده، بلکه به او بقبولاندند که چنین بگوید.

9. تعریف نسبی:

نکته آخری که به نظر می‌رسد و آن بر ثبوت اصل روایت متفرع است، آن است که حضرت در این روایت نهایت درصدد تعریف و ذکر فضایل اخلاقی و دینی نسبی خلیفه آن هم بعد از مرگ وی می‌باشد که چنین امری در گذشت شخصیت‌های کشوری متداول است. اینکه خلیفه اول و دوم تا حدودی نسبت به احکام دین و بیت‌المال حساس و ملتزم بودند. و اینکه خلیفه با مشاوره حضرت به پیروزی‌های نظامی به نفع اسلام دست یافته است، اصل آنها مورد انکار شیعه نیست لکن شیعه در کنار آن معتقد است با این وجود اصل حکومت آنان از غصب حق مسلم حضرت علی (علیه السلام) نشئت گرفته است، سه خلیفه اول در تاریخ حکومت خودشان به بدعت‌ها و احکام و اعمال ناروایی دست زدند.
بنابراین نگاه حضرت و به تبع آن شیعیان بر خلفا دوسویه است از یک‌سو آنان اعمال قابل تعریف و تمجید و از سوی دیگر اعمال نامشروع و در رأس آن غصب خلافت را در کارنامه خود دارند. پس روایت‌های مدح به یک سو ناظر و به اصطلاح اثبات شیء نفی ماعدا نمی‌کند.

تحلیل روایت ثقفی (فَتَولّی ابوبکر)

در نقل شبهه اشاره شد حضرت در نامه‌ای از دو خلیفه اول به نیکی یاد کرده است. درباره ابوبکر فرموده وی راه آسانی، محکم‌کاری در اسلام، نزدیکی به مردم و راه اعتدال را پیش گرفته و سیره عمر نیز مورد رضایت و طبیعت و خُلق و خویی با برکت و قابل تحسینی داشت.
در تحلیل چنین استناد و استدلالی نکات ذیل قابل تأمل است.

1.پذیرفتن اخلاق و رفتار نسبی شیخین:

دو خلیفه اول هر چند در اصل تصدی حکومت خود اشتباهات بلکه خطاهای عمدی داشتند، لکن با این وجود سعی می‌نمودند در اداره حکومت از روحیه تعصبات و افراط‌کاری‌ها دوری کنند و زندگی معمول خود را حفظ نموده و به انباشت ثروت به نفع خود یا خویشاوندان اقدام نکنند، لذا حضرت در تحلیل مقام و شخصیت خلفای پیشین انصاف خرج داده و قضاوت منطقی ارائه می‌دهد. البته حضرت در همین نامه به مشکل اساسی آن دو نیز تصریح می‌کند که اشاره خواهد شد. به دیگر سخن حضرت و شیعیان منکر ارزش‌ها و خدمات شیخین نیستند، آنان در برابر خدمات ستایش و در برابر خطاها و ضد ارزش‌ها به انتقاد و شکایت روی می‌آورند. (25)

2. ملاحظه مخاطبان نامه و جایگاه شیخین:

این تحلیل نیز در پاسخ روایت پیشین نهج‌البلاغه بیان شد که عقل حکم می‌کند ما زمان و مخاطبان حضرت را ملاحظه کنیم و بدانیم که اکثریت لشکر حضرت- که خواهان بیان موضع وی می‌باشند- را کسانی تشکیل دادند که از خلافت دو خلیفه اول حمایت کرده و آن دو را بعد از مرگشان تحسین می‌کنند و لذا حضرت هرچند در این نامه انتقاد می‌کند، اما سقف انتقادش را در مرحله‌ای نگه داشته و از مصلحت عدول نمی‌کند. (26)

3. مقایسه دو خلیفه اول با سوم:

نگاهی به نامه حضرت نشان می‌دهد وی در نامه درصدد اشاره کوتاه به تاریخچه حکومت و سیاست بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بوده است و حضرت در اینجا در مقام شرح حال سه خلیفه پیشین و مقایسه آنان است، تاریخ و اهل سنت نیز اعتراف دارند دو خلیفه اول نسبت به مراعات احکام اسلام و زندگی ساده و پرهیز از تجملات و برخورد با صحابه نسبت به عثمان پیشگام بوده‌اند، اینکه دو خلیفه اول مخالف داخلی مطرح در اداره کشور نداشتند، اما اعمال و رفتار عثمان به حدی غیرقابل تأمل شد که خود مسلمانان به قتل وی روی آوردند، مؤید ادعای فوق است.
بر این اساس حضرت در مقام مقایسه شیخین نسبت به عثمان به تعریف و تمجید سیره و روش آن دو می‌پردازد و از این حیث کلام حضرت موجه است.

4. انتقادهای تند حضرت از خلفای وقت در این نامه:

بارها اشاره شده که برای شناخت موضع یک شخص نباید به یک فراز کلام وی رو آورد بلکه باید تمام سخنان و مواضع وی را بررسی کرد.
طراحان شبهه فوق در این شبهه به تقطیع سخن حضرت روی آوردند و از آن به اثبات شخصیت موجّه خلفای پیشین از منظر امام (علیه السلام) می‌پردازند، در حالی‌که اگر نامه مزبور را از اول تا آخر مورد مطالعه قرار می‌دادند روشن می‌شد حضرت بعد از دو سطر تعریف اکثر نامه را به تبیین اعمال خلاف خلفای پیشین در حق حضرت پرداخته است که در اینجا به بعضی از این نکات اشاره می‌شود.
1. تصریح به احقیت خود از دیگران؛ (27) 2. فلسفه بیعت حضرت با ابوبکر خوف از انحراف مردم و خطر ارتداد؛ (28) 3. وجود رابطه خاص بین ابوبکر و عمر در نصب عمر به خلافت توسط ابوبکر (29)؛ 4. نادیده انگاشتن حق حکومت حضرت توسط عمر هنگام مرگ و بخشش حکومت به عثمان؛ (30) 5. علت عدم انتخاب حضرت به حکومت توسط شورای شش نفره، ترس آنان از محرومیت از پست‌های حکومتی؛ (31) 6. تصریح حضرت به بیعت با عثمان با اکراه و اجبار؛ (32) 7. تصریح به انتصاب خود و اینکه حکومت حق ارثی حضرت است که توسط خداوند و پیامبر به وی اعطا شده است؛ (33) 8. بالاخره سلب حکومت از حضرت. (34)
کسی که یک فراز کوتاه از نامه حضرت را به عنوان یک مستمسک مطرح می‌کند، باید به فرازهای دیگر نامه نیز دقت کند و جواب دهد که چرا حضرت در ناه مزبور تا آنجا که روحیه مخاطبان اجازه می‌داد، سخن از غصب حکومت خویش به میان می‌آورد که لازمه آن عدم مشروعیت است؟!
بنابراین بهترین جواب برای این سؤال این است که آن حضرت از یک طرف به غصب حکومت خویش و عدم مشروعیت حکومت خلفای وقت تأکید می‌کند، ولی این مانع نمی‌شود که حضرت به عنوان داور عادل بعضی اعمال نیک مخالفان خود را نادیده انگارد و در مقام مقایسه به معرفی بهترین آنان- در حد نسبی- نپردازد.
حاصل آنکه تعریف مختصر حضرت نسبت به دو خلیفه مانند کسی است که نخست با اشاره گذرا به نقل محسنات وی پرداخته، آنگاه به شدت به بیان کاستی‌ها، خطاها، ظلم‌ها و اعمال خلاف وی می‌پردازد. این‌گونه سخن گفتن و انتقاد از شخص مخصوصاً شخص دارای موقعیت اجتماعی در عرف شایع است.

پی‌نوشت‌ها:

1. شرح مواقف، ج8، ص 367.
2. ابن حنبل، فضائل الصحابة، ج1، صص 336، 364، 382.
3. محمد برفی، سیمای علی از منظر اهل سنت، ص 115.
4. محمدجواد حجتی کرمانی، اطلاعات، 29 خرداد 1379؛ محمد واعظ‌زاده خراسانی، فصلنامه کتاب نقد، تابستان 1380، ص 31؛ سیدجواد مصطفوی، مقاله مندرج در کتاب وحدت، ص 143؛ مجله مشکوة، ش3، بهار 1362، ص 58.
5. نهج‌البلاغه، خطبه 219؛ فیض‌الاسلام، ص 721؛ تاریخ مدینه دمشق، ج44، ص 458.
6. الغارات، ج1، ص 307؛ بحار، ج33، ص 458؛ عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، نشریه آرم، شماره سوم.
7. تاریخ طبری، ج2، ص 746.
8. تاریخ مدینه دمشق، ج44، ص 458.
9. «لایقاس آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) من هذه الأمة احد»، (نهج‌البلاغه، خطبه 2 و 119؛ تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص 434).
10. ر. ک: السیدعبدالزهراء الحسینی الخطیب، مصادر نهج‌البلاغه، ج1، ص 336.
11. المجازات النبویه، ص 401، ح 317.
12. ر.ک: بهج‌الصباغة، ج4، صص 369- 373، 67، 401، 519 و ج6، صص 369، 371، 401، 443 و ج7، صص 334، 598 و ج8، ص 82 و ج9، صص 59، 448- 365، 480- 509 و ج11، صص 386، 409، 429، 568 و ج12، صص 19، 22، 505، 601 و ج13؛ ص 338 و ج14، صص 224، 265؛ (نقل از: محمد صحتی سردرودی، مقاله «گامی کوچک در شناخت اثری سترگ»، مندرج در: کتاب مشعل جاوید، ص 271. توضیح اینکه این بخش از مقاله فوق در کتاب مظلوم گمشده در سقیفه، جلد دوم، ص 275 به بعد نیز درج شده است).
13. بهج‌الصباغه، ج9، ص 481.
14. تاریخ طبری، ج2، ص 746؛ تاریخ مدینه دمشق، ج44، ص 458.
15. ر.ک: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج12، صص 3و4.
16. ر. ک: صبحی صالح، نهج‌البلاغه، خطبه 219.
17. ر. ک: شرح نهج‌البلاغه خویی، ج14، ص 374.
18. ر. ک: مصادر نهج‌البلاغه، ج1، ص 208.
19. منهاج البراعة، ج14، ص 373؛ شوشتری، بهج الصباغة، ج9، صص 481 و 483.
20. «ثم کرهتَ خلافة عمر و حسدتَه و استطلتَ مدته و سررتَ بتقله و اظهرتّ الشماتة بمصابه»، (نهج‌البلاغه السعادة، ج4، ص 189).
21. همان، شرح خوئی، ج14، ص 375.
22. ر. ک: شرح نهج‌البلاغه ابن میثم بحرانی، ذیل خطبه 219، ج2، ص 153 (دوجلدی)، بحار، ج33، ص 574.
23. ر. ک: مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ص 164.
24. تاریخ طبری، ج2، ص 746؛ ذیل واقعه سال 23.
25. ر. ک: شیخ علی بحرانی، منای الهدی فی النص، ص 691.
26. علامه مجلسی در ذیل نامه فوق می‌نویسد: «فکان مرضی السیرة ای ظاهراً عند الناس و کذا مامرّ فی وصف ابوبکر و آثار التقیة و المصلحة فی الخطبة ظاهرة بل الظاهر انها من الخاقات المخالفین». (بحار، ج33، ص 574).
27. «انی احق بمقام محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) فی الناس من تولّی الامر من بعده».
28. «حتی رایت راجعة من الناس عن الأسلام ... فمشیتُ عند ذلک الی ابی‌بکر فبایعته».
29. «ولولا خاصة ما کان بینه و بین عمر لظننت انه لایدفعها عنّی».
30. «حتی احتضر قلب فی نفسی لن یعدلها عنی و لیس یدافعها لغیری فجعلنی سادس ستة».
31. «فخشی القوم ان أنا ولیتُ علیهم اَن لایکون لهم من نصیب ما بقوا».
32. «فبایعتُ مستکرهاً».
33. «أنا الذی طلبت تراثی و حقی الذی جعلنی الله و رسوله اولی به».
34. «فسلبونیه».

منبع مقاله :
زرشناس، زهره؛ (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
گنجور فردوسی شاهنامه آغاز کتاب بخش ۷ …واقع بین نوشته چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی خداوند امر و خداوند نهی که خورشید بعد از معنای تعریف در منطق و اصول چیست؟ گنجینه …نکته ای را که ابتدا و قبل از شروع در بحث تعریف، باید متذکر شد این است که علمی که متکفل وحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزیاهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت چگونه عزیز همسرمان باشیم همه زن‌ها و مردها دوست دارند برای همسرانشان عزیز باشند و عزیز بمانند از ابتدای زندگی گنجور حافظ غزلیات غزل شمارهٔ ۹۴محمد نوشته بسیاری از حافظ شناسان اعتقاد دارند این شعر یا حداقل دو بیت از این شعر در تفسیرنمونه سوره صَف صراط مستقیممقدمه این سوره در مدینه نازل شده و داراى آیه است محتواى سوره صف این سوره در حقیقت بر اسلام آئین زندگی مخالف بیفکرییکی از راههای اثبات پیامبری حضرت محمّدص به اهل کتاب، بشارتهای موجود در کتابهای چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوالبا عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید بررسی حدیثی منسوب به امام حسینع در مذمت …پس در واقع علامه مجلسیره اینجا می خواسته بفرماید منظور از عرب در این روایت دوستان طریق الی الله شرح حال اولیای الهی و اهل معناحکایاتی از عارف کامل حجة الحق آیت الله حاج سید علی قاضی رضوان الله علیه در بیان عارف ✕ گنجور » فردوسی » شاهنامه » آغاز کتاب » بخش ۷ گفتار اندر واقع بین نوشته چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی خداوند امر و خداوند نهی که خورشید بعد از رسولان مه معنای تعریف در منطق و اصول چیست؟ گنجینه پاسخ‌ها اسلام نکته ای را که ابتدا و قبل از شروع در بحث تعریف، باید متذکر شد این است که علمی که متکفل بیان وحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزی اهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت عبارتند چگونه عزیز همسرمان باشیم همه زن‌ها و مردها دوست دارند برای همسرانشان عزیز باشند و عزیز بمانند از ابتدای زندگی، حفظ گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۹۴ مهدی نوشته آری عزیزان بدینسان سر و دست ها بی جرم بی جنایت فقط برای ماندن این آیت حق ـ قرآن و تفسیرنمونه سوره صَف صراط مستقیم مقدمه این سوره در مدینه نازل شده و داراى آیه است محتواى سوره صف این سوره در حقیقت بر دو اسلام آئین زندگی مخالف بیفکری یکی از راههای اثبات پیامبری حضرت محمّدص به اهل کتاب، بشارتهای موجود در کتابهای خودشان است چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوال با عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید عرض بکنم طریق الی الله شرح حال اولیای الهی و اهل معنا حکایاتی از عارف کامل حجة الحق آیت الله حاج سید علی قاضی رضوان الله علیه در بیان عارف سالک بررسی حدیثی منسوب به امام حسینع در مذمت ایرانیان برهان پس در واقع علامه مجلسیره اینجا می خواسته بفرماید منظور از عرب در این روایت دوستان اهل بیتع شعر در مورد حضرت علی ع حضرت علی نام فرزندان حضرت علی ع شهادت حضرت علی زندگی نامه ی حضرت علی ع میلاد حضرت علی رجب پخش زنده حرم حضرت علی ع شهادت حضرت علی ع

چرا حضرت علی (ع) با خلفا همکاری می‌کرد؟

[ad_1]

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

 نقدِ شبهاتی درباره‌ی اصل نصب ائمه (ع)

برخی بر این گمان‌اند که اگر از ناحیه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بر خلافت و امامت حضرت علی (علیه السلام) نص و نصبی وجود داشت خلافت حق منحصره حضرت علی (علیه السلام) می‌شد و غیر آن حضرت عنوان حاکم غاصب و ظالم پیدا می‌کرد که با چنین مقام حقیقی نباید همکاری می‌شد، اما از آنجا که حضرت علی (علیه السلام) با هر سه خلیفه وقت خود کمال همکاری داشته و در نماز و جماعت آنان مشارکت می‌کرد و در بعض مواقع و رویدادها به عنوان مشاور یا جانشین خلیفه استفاده می‌شد. چنان‌که حضرت در اول حکومت ابوبکر با لشکر خلیفه در مقابله با لشکر مرتدان که درصدد حمله به مدینه بودند به همراه زبیر و طلحه و ابن مسعود مسئولیت حفاظت از گذرگاه‌های اصلی شهر را به عهده گرفت. (1)
در سال 14 هجری هنگامی که عمر برای حضور و تجهیز سپاه شهر را ترک می‌کند، حضرت سرپرستی شهر را پذیرفت. (2)
ارتباط حضرت با خلیفه دوم به مراتب بیشتر و مشاوره‌های حضرت به وی در عرصه‌های علمی و دینی و نظامی معروف است.
از آن‌همه همکاری برمی‌آید که حضرت علی (علیه السلام) به خلفا به عنوان حاکم ظالم و غاصب نگاه نمی‌کرد و حکومت آنان را انکار نمی‌کرد و به نوعی مؤید آن نیز بود و در نتیجه نصبی نیز وجود ندارد وگرنه یعنی در صورت نصب و ظالم و غاصب بودن خلفای وقت، همکاری حضرت با آنان قابل توجیه نخواهد بود. (3)
برخی از معاصران نیز از همکاری نزدیک حضرت با خلفا در مسائل سیاسی و حکومت خواستند به نوعی مشروعیت و تأیید اجمالی حکومت‌های وقت را ولو به عنوان ضرورت و اولویت دوم استنتاج کنند. البته آنان اصل نص و نصب را قبول دارند ولکن آن را به عنوان اصل اولیه یا مرحله اولیه توصیف می‌کنند که در صورت عدم عمل به آن، نوبت به مرحله دوم یعنی انتخاب و بیعت مردم می‌رسد و آن نیز مشروع است. (4)

تحلیل و بررسی

نکته اول و ظریفی که نخست باید روشن شود اینکه حکومت‌ها و زمامداران وقت از دیدگاه شیعه و حضرت علی (علیه السلام) مسلمان و فی‌الجمله پیرو اسلام و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بودند، این‌گونه نیست که شیعه سه خلیفه اول را غیرمسلمان تلقی می‌کنند که ممکن است چنین در میان اهل سنت شایعه شده باشد.
نهایت اینکه خلفا و سیاست‌گردانندگان وقت بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) حق را به حق‌دار اعطا نکرده و بر مسند مسلّم آن حضرت از روی غصب تکیه زدند و از این حیث مرتکب خطا و گناه شده‌اند. اگر شخص سنی نیز انصاف به خرج دهد و بنا به اعتراف خودشان که حضرت علی (علیه السلام) را قبول دارند، باید کلام و اعتراف آن حضرت را معتبر و حجت بشمارند، آن حضرت از غصب حق مسلم خویش به صورت متعدد سخن گفته و به انتقاد از خلفای معاصر خود پرداخته است.
بنابراین نخست باید بپذیریم که خلفای وقت از منظر امام علی (علیه السلام) از جانب نص و دین فاقد مشروعیت دینی بوده‌اند، اما به هر علتی که شده- چه از راه بیعت یا غیر آن- عملاً سه خلیفه بر مسند حکومت تکیه نموده و تاحدی به اجرای احکام اسلام نیز می‌پرداختند، (قطع‌نظر از اینکه آنان بعضاً بر خلاف سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) عمل می‌کردند، مانند تحریم متعه). از سوی دیگر مخالفان اسلام مانند منافقان، کفار و مرتدان در مقام تضعیف اسلام و حکومت نوپای مسلمانان برآمده بودند، در چنین موقعیت خطیری حفظ اصل اسلام (فارغ از اینکه حاکم و خلیفه کیست؟) و حفظ وحدت مسلمانان از واجبات اولیه و اساسی به شمار می‌آمد، لذا حضرت برای این منظور از حق مسلم خویش به صورت موقت چشم‌پوشی و تاحد لازم به همکاری با خلفای معاصر خود پرداخت.

پی‌نوشت‌ها:

1. تاریخ کامل، ج2، ص 344.
2. تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 91؛ تاریخ کامل، ج2، ص 450؛ تاریخ طبری، ج2، ص 611.
3. «فلو انکر امامتهم و غضب علیهم و سخط فعلهم فضلاً عن اَن یشهر علیهم السیف او یدعوا الی نفسه لقلنا انهم من الهالکین ... و لکنار أریناه رضی امامتهم و بایعهم و صلی خلفهم و انکحهم و اکل من فیئهم فلم یکن لنا ان یتعدی فعله و لاتتجاوز ما اشتهر منه». (شرح نهج‌البلاغه، ج20، ص 221 و نیز: ابن حزم، الفصل، ج3، ص 15).
4. محمد واعظ‌زاده خراسانی، فصلنامه کتاب نقد، ش19، تابستان 1380، ص 24؛ مجله نهج‎البلاغه، ش4و5، ص 177.

منبع مقاله :
زرشناس، زهره؛ (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
آیا حضرت علی ع به کشور ایران سفر نموده یا برای …آیا حضرت علی ع به کشور ایران سفر نموده یا برای تبلیغ و یا جنگ، حضور داشته اند؟نامه حضرت علی ع به امام حسن ع در مورد زنانبا سلام متن نامه امام علی به امام حسن درمورد همسرش وسند این نامه را نیازمندم با تشکرچرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان …چرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان دفاع می کرد؟سوالات حماسه ی حسینی جلد ضمن خدمت گردشگری …١ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺮ ﻣﻐﻨﯿﻪ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﮐﺎروان زاﺋﺮان ﮐﺮﺑﻼ ﻣﺴﺌﻮل امام علی علیه السلام دانشنامه‌ی اسلامیامامعلیعلیهالسلامحضرت علی علیه السلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب بعد از سی سال از عام الفیل در درون کعبه حکومت ازنگاه امام علی ع دانشگاه علم و صنعت ایران بسم اللّه الرحمن الرحیم حکومت از نگاه علی علیه السلام نخست باید دانست که چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوالبا عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید فارسی العربیةوحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزیاهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت مدرسه هوشمندعفاف و حجاب از دیدگاه حضرت فاطمه زهرا س مقدمه بدون تردید پوشش اسلامی برای زنان، از نامه حضرت علی ع به امام حسن ع در مورد زنان با سلام متن نامه امام علی به امام حسن درمورد همسرش وسند این نامه را نیازمندم با تشکر چرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان دفاع می کرد؟ چرا امام علیعلیه السلام از عثمان در مقابل شورشیان دفاع می کرد؟ سوالات حماسه ی حسینی جلد ضمن خدمت گردشگری در کوهدشت ١ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺮ ﻣﻐﻨﯿﻪ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﮐﺎروان زاﺋﺮان ﮐﺮﺑﻼ ﻣﺴﺌﻮل امام علی علیه السلام دانشنامه‌ی اسلامی امامعلیعلیهالسلام حضرت علی علیه السلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب بعد از سی سال از عام الفیل در درون کعبه معظمه حکومت ازنگاه امام علی ع دانشگاه علم و صنعت ایران گروه معارف بسم اللّه الرحمن الرحیم» حکومت از نگاه علی علیه السلام نخست باید دانست که حکومت و علی بن ابی‌طالب ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد علی بن ابی‌طالب به عربی علیّ بن أبی طالب؛ زادهٔ ۱۳ رجب ۳۰ عام‌الفیل برابر با ۲۳ قبل از فارسی العربیة وحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزی اهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت عبارتند مشک جزوه درس وصیت نامه امام خمینی ره دانشگاه آزاد اسلامی واحددزفول جزوه درس وصایای امام خمینی ره استاد مسلم میرزاوند مدرسه هوشمند چرا محرم؟ پیش از اسلام عرب، جنگ در این ماه را حرام می‌دانست و ترک مخاصمه می‌کرد؛ لذا از آن