جام جم سرا:شاید برای شما هم اتفاق بیفتد.معمولا با این جمله‌ها آغاز میشود :« فوری فوری»، «لطفا اطلاع رسانی کنید» یا این طور:«از فلان مسئول در فلان‌جا نقلی شده که...». این روزها تلفن‌های همراه پرشده از پیام‌های -نه‌چندان- کوتاهی که ظاهرا هشداردهنده است و خبر از حقایقی می‌دهد که شما را نگران می‌کند. «زلزله سنگین تهران»، «آلودگی و مسموم بودن دلسترها»، « آلودگی آب معدنی و زمان بندی آب شهرها»، «درخشش مریخ» و کلی شایعه دیگر از جمله شایعاتی است که این روزها شنیده می شود. شایعاتی که شبکه های اجتماعی به پخش و گسترش آنها بیشتر کمک کرده است و گاهی عملکرد کند مسئولان در تکذیب و اطلاع‌رسانی و ابهام اخبار منتشر شده، در تاثیر گذاری و... آنها نقش مهمی دارد.
هشدار، زلزله در راه است
اواخر مرداد و اوایل شهریور در غرب کشور به خصوص استان ایلام و شهرستان مورموری چندین زلزله اتفاق افتاد. دامنه این زلزله و پس لرزه هایش به استان خوزستان نیز رسید. در مناطق دیگر کشور از جمله شهرستان دماوند در استان تهران نیز زلزله رخ داد. با اینکه این زلزله‌ها خسارات جانی نداشته است، اما شایعات زیادی در کشور درباره زلزله به وجود آمد.از جمله این شایعات، وقوع زلزله های شدید در مناطق مختلف کشور مانند پایتخت و نواحی زلزله زده بود. پیش بینی زلزله ای به بزرگی 8 ریشتر در فلان ساعت، کندن صدها قبر برای کشته شدگان زلزله آینده و آمدن تعداد 40 روحانی برای اقامه نماز میت بر اجساد کشته شدگان زلزله آینده از جمله شایعاتی بود که در شهرهای مورموری و آبدانان منتشر شد. در بعضی مناطق که چند وقت اخیر زلزله ای نیز در آنها رخ نداده است موج شایعات به قدری بالا گرفت که مردم ترجیح دادند شب ها در پارک ها چادر بزنند تا از صدمات ناشی از زلزله دور باشند. مسئولین و کارشناسان بارها در مورد کذب بودن این شایعات خبرداده اند اما این اخبار همچنان در میان مردم نقل میشود.
دلستر، مدیر خیالی بیمارستان و باقی قضایا
در چند روز اخیر شایعات دلستری هم زیاد بود. شبکه های اجتماعی چند روز اخیر حاوی پیامی بودند که در آن نسبت به مصرف دلستر انگور و انار هشدار داده بود. در متن این پیام آمده است. « دکتر سعیدی رئیس بیمارستان مصطفی خمینی درخواست اطلاع رسانی فوری از مردم دارد و گفته است که تا اطلاع ثانوی از خوردن نوع دلستر با طعم انگور و انار به‌علت استفاده از طعم دهنده‌های با ماندگاری بسیارپایین جدا خودداری کنید. برخی از این محصولات حاوی نوعی ویروس هستند که مستقیما و به سرعت بر روی بینایی و کاهش دید اثر گذاشته و منجر به دوبینی و ترک خوردگی کانون چشم خواهد شد.» در ادامه متن این پیام هم آمده است که تا کنون بیش از 10 مورد به این دلیل به بیمارستان میلاد و مصطفی خمینی تهران مراجعه کرده اند.»
بعد از انتشار این شایعه اما، رئیس بیمارستان مصطفی خمینی این شایعه را تکذیب کرد. دکتر «سید سعید سید مرتاض» رییس بیمارستان شهید مصطفی خمینی تهران در گفتگو با سایت خبرگزاری «ایمنا» ضمن رد این پیام، آن را شایعه خواند و گفت: «چنین مطلبی صحت ندارد. بنده سال‌ها است که رییس این بیمارستان هستم و شخصی به نام سعیدی راد را در این بیمارستان نداریم که چنین خبری منتشر کرده باشد.»
وی به مردم اطمینان هم داد که چنین شایعه‌ای واقعیت ندارد و مردم نباید از این بابت نگرانی به دل راه دهند.
توزیع دلستر و خرمای آلوده در شهرستان کرمانشاه شایعه دیگری بود که دهان به دهان در میان مردم چرخید. این شایعه با این خبر میان مردم منتشر شد و مدتی مردم کرمانشاه را نگران کرد. آن هم با این متن :«دکتر چراغی رئیس بیمارستان امام رضای کرمانشاه درخواست اطلاع رسانی فوری به مردم ایران را دارد. به اطلاع تمام هموطنان عزیز برسانید که تا اطلاع ثانوی از خوردن خرما با هر نوع مدل جدا خودداری کنید.گروهک تروریستی داعش پس از تسلط بر زرادخانه های شیمیایی و میکروبی عراق، اقدام به آلوده نمودن برخی محصولات و قاچاق آن به داخل خاک ایران نموده است. این محصولات حاوی ماده شیمیایی اکسالات آمونیوم هستند که مستقیما و به سرعت بر روی سیستم عصبی اثر گذاشته و منجر به فلج شدن و مرگ فرد خواهد شد. تاکنون بیش از 10 مورد به بیمارستان امام رضا(ع) ارجاع داده شده است. خواهشمندیم تا می‌توانید به نزدیکان خود اطلاع دهید.» اما 2 شهریور معاون بازرسی سازمان صنعت، معدن، تجارت استان کرمانشاه این خبر را تکذیب کرد و به این شایعه پایان داد تا مردم این شهر نفس راحتی بکشند.
مریخ مثل ماه می شود!
شایعه نزدیک شدن مریخ به زمین و مشاهده ۲ ماه نورانی در شب ۵ شهریور ۹۳ را بسیاری از مردم جدی گرفتند و اقدام به نشر این خبر میان دوستانشان کردند. در این شایعه آمده که پنجم شهریورماه سیاره مریخ به بالاترین درجه درخشش در آسمان شب خواهد رسید و به اندازه کره ماه تمام در آسمان نمایان می شود. با چشم غیر مسلح به راحتی می توان آن را دید و این اتفاق عجیب که گویی دو ماه در آسمان شب حضور دارند هر 1200 سال یکبار اتفاق خواهد افتاد. این شایعه نیز تکذیب شد و یک کارشناس اختر شناسی در توضیح این شایعه گفت: « این متن خنده‌دار و صد البته یک شایعه بی‌پایه و اساس است. سیاره مریخ نصف زمین قطر دارد و مدارش به دور خورشید طوری است که در نزدیکترین حالت فاصله مرکز سیاره سرخ تا مرکز سیاره زمین در ساعت ۲۲:۵۳ چهار شنبه ۵ شهریور ۱۳۸۲،معادل ۵۵۷۸۵۰۰۶ کیلومتر فاصله داشت که این نزدیکترین فاصله بین مریخ و زمین در شصت هزار سال گذشته بود! و این در حالی است که ماه با ربع قطر زمین در بطور متوسط در ۳۸۴ هزار کیلومتری سیاره مان واقع شده است، بنابراین برای آن‌که مریخ به اندازه ماه در آسمان زمین دیده شود، باید ۷۰ برابر به زمین نزدیک‌تر شود که چنین اتفاقی جز بر اثر برخوردی کیهانی امکان‌پذیر نیست!»
شایعات آب‌دار از بحران آب
بحران آب در کشور به خصوص در مناطق گرمسیر و پرجمعیت کشور نگرانی های زیادی برای مردم ساکن در این مناطق به وجود آورده است. نگرانی‌هایی که باعث شایعه‌سازی های خبری هم شد. به طوری که متن های خبری بی سر و تهی از وضعیت آب های کشور و راهکارها و اظهارنظرهای مسئولین، بدون منبع و اسم و آدرس دقیق در شبکه های اجتماعی منتشر شد. یک نمونه از این متن‌ها این‌طور تنظیم شده است:«امروز در جلسه‌ای از یکی از مدیران آبفای تهران که وظیفه انتقال آب تهران را بر عهده دارد، نقل شد که ماجرای کمبود آب تهران جدی است. امروز بدون احتساب بارندگی های آتی فقط برای 50 روز تهران آب خواهد داشت! به خیال آب معدنی هم نمانید. کل آب معدنی های موجود در فروشگاه های شهر مصرف یک ساعته تهرانی ها در کل و یک روز آب شربشان است!» شایعات آلودگی آب آشامیدنی در بعضی نقاط کشور به خصوص اصفهان و از کار افتادگی عملیات تصفیه و پمپاژ آب در این شهر دامنه شایعات را بیشتر کرد. اما مسئولان استان اصفهان و دیگر مناطق کشور از مردم خواستند که به سلامت آب آشامیدنی شهرهایشان اطمینان داشته باشند. آلودگی آب های معدنی و استفاده از آب چاه به جای آب معدنی نیز دیگر شایعه آبی بود که رئیس سازمان استاندارد گفت که در این خصوص بررسی هایی انجام شده اما تاکنون هیچ موردی کشف نشده است.
نوشابه مرگبار، کالباس فلج کننده
از ابتدای امسال در شهر شیراز شایعه آلوده بودن نوعی سوسیس و کالباس و نوشابه پپسی میان مردم شیوع پیدا کرد. در این متن نوشته شده است: »اطلاعیه مهم؛ دوستان به اطلاع تمام عزیزان خود برسانید که تا اطلاع ثانوی از خوردن سوسیس وکالباس و نوشابه پپسی جدا خودداری فرمایید، برخی از این محصولات حاوی نوعی ویروس هستند که مستقیما و به‌سرعت بر روی نخاع اثر گذاشته و منجر به فلج شدن فرد خواهد شد. تاکنون بیش از 10 مورد به بیمارستان نمازی ارجاع داده شده است. خواهشمندیم تا می‌توانید به دیگران هم اطلاع دهید.»
اما رضا نمازی رئیس بیمارستان نمازی شیراز این شایعه را تکذیب کرد و گفت: «پذیرش و بستری شخصی که بر اثر خوردن سوسیس و کالباس و یا نوشابه به بیمارستان نمازی منتقل شده باشد تکذیب می شود و هیچ بیماری با نشانه های شایعه شده در بیمارستان نمازی وجود ندارد.»
این‌ها اولین شایعه‌های منتشر شده در شبکههای مجازی و ابزارهای ارتباطی تلفن همراه نبوده و قطعا آخرینشان هم نیست. اما شاید با آگاهی دادن و تکذیب به‌موقع این شایعه‌ها از سوی مدیران و مسئولان، بتوان نگرانی‌های به‌وجود آمده پس از فراگیر شدن و نقل پی‌در پی این شایعه‌ها در ابزارهای ارتباطی و اپلیکیشن‌های تلفن همراه را کم کرد. اپلیکیشنهایی که اگرچه می‌خواهند رسانه باشند، اما هیچ‌گاه نمی‌توانند دقت یک رسانه در آگاه بخشی به‌موقع، دقیق و با منبع خبری مطمئن را داشته‌باشند. شاید به‌همین خاطر است که باید همیشه به پیغام‌هایی از این دست شک کرد و بنا را بر غیرواقعی بودن آن گذاشت.(مجله مهر/عطیه همتی )
