جام جم سرا به نقل از مهر :شاید ماجرای دریافت های غیرمتعارف در بازار سلامت که همگان آن را به عنوان زیرمیزی پزشکان می شناسند، با انتشار لیست 14 نفره از پزشکانی شروع شد که گفته می شد بیشترین دریافتی های غیرمتعارف را داشته اند. اما انتشار این لیست با واکنش منفی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی مواجه گردید و در نهایت با اعلام محکومیت 7 تن از این لیست، ماجرا به فراموشی سپرده شد. البته ماجرای زیرمیزی در بازار سلامت، حرف تازه ای نیست ولی آنچه این معضل را پر رنگ تر از سایر مشکلات در حوزه سلامت نشان می دهد، پولهای کلانی است که برخی بیماران برای پرداخت آن، مجبورند زندگی خود را به حراج بگذارند و این قصه زمانی تلخ تر می شود که بدانیم، هزینه های فلاکت بار سلامت، میلیونها ایرانی را به زیر خط فقر برده است و تاکنون، آنطور که باید و شاید، اقدامی عاجل برای برخورد با این قبیل دریافت های غیرمتعارف در کشور، صورت نگرفته است.
اما این بار دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت دولت یازدهم، عزم خود را جزم کرده که یکبار برای همیشه ریشه این پدیده شوم در نظام سلامت را بخشکاند.
وزیر بهداشت با عنوان این مطلب که وزارت بهداشت صراحتا اعلام می کند که اجازه نخواهد داد این افراد در کشور طبابت کنند و در این راستا با هیچ احدی رودربایستی نداریم، سازمان نظام پزشکی، انجمن ها و گروه های پزشکی را ملزم به مدیریت نحوه اجرای کتاب تعرفه ها کرد و گفت: در حوزه تخلف ها سخت ترین واکنش را نشان خواهیم داد و معتقدیم دریافت های غیرقانونی "رشوه" محسوب می شود.
هاشمی با بیان این که در مورد نحوه اجرای کتاب تعرفه ها آماده پذیرش هرگونه انتقادات و پیشنهادات هستیم، به این نکته اشاره کرده که زمان می برد تا به نقطه مطلوب برسیم ولی مسیری که طی می کنیم درست است و وزارت بهداشت در این راستا به عهدی که دارد وفا دار است. ضمن این که سازمان نظام پزشکی، قوه قضاییه، سازمان امور مالیاتی، و سازمان تعزیرات نیز مدافع اجرای مصوبه کتاب تعرفه ها خواهند بود.
در همین ارتباط دکتر علی جعفریان رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه گروه معدود پزشکان زیرمیزی بگیر به هیچ وجه مورد تایید نبوده و نیستند، گفته است که نظارت بر این گروه معدود کار مشکلی نیست و ساز و کار مصوب هیئت وزیران این نظارت را برای ما آسان می کند. به طوری که ستادهای مختلف در سطح کشور و در استان ها تشکیل خواهد شد و نمایندگانی از سازمان نظام پزشکی، دانشگاه های علوم پزشکی و دادستانی بر روند دریافت های غیرقانونی نظارت می کنند.
وی با اشاره به تاکید سیاست های کلی سلامت بر تدوین تعرفه خدمات و مراقبت های سلامت مبتنی بر شواهد و بر اساس ارزش افزوده با حق فنی واقعی یکسان برای بخش دولتی و غیر دولتی گفت: جامعه پزشکی علاوه بر خدوم بودن خبره است و شرایط را به جایی رسانده که از فرستادن بیمار به خارج از کشور بی نیاز شویم. به طوری که در سال کمتر از 20 بیمار به خارج از کشور فرستاده می شود. پس این جامعه را نمی توانیم متخلف فرض کنیم. عمده متخلفان نیز باید با ما همراه باشند و دریافت های غیررسمی را کنار بگذارند.
سخت ترین مجازات برای زیرمیزی بگیران
در همین حال، وزیر بهداشت با ابلاغ شیوه نامه اجرایی برخورد با تخلفات پزشکی، مواردی از مجازات ها را برای متخلفان تشریح کرده است که از جمله می توان به قطع پاداش و امتیازهای مدیریتی رییس و سایر مدیران بیمارستان، لغو پروانه مسئول فنی، عزل رییس و سایر مدیران بیمارستان، معرفی مدیران به هیئت های تخلفات اداری کارکنان یا هیئت های انتظامی اعضای هیئت علمی حسب مورد پزشکان شاغل در بخش خصوصی و خیریه و عمومی غیر دولتی اشاره کرد.
وزیر بهداشت :ما هم هیچ بهانهای را برای عدم اجرای این گام نمیپذیریم. البته ممکن است عدهای از سودجویان و زیادهخواهان معتقد به اجرای کتاب جدید تعرفهها نباشند؛ من به این گروه میگویم، وزارت بهداشت اجازه نخواهد داد چنین افرادی در کشور طبابت کنند و در این مورد با هیچ احدی رودربایستی نداریم. |
ارجاع پرونده به هیئت انتظامی نظام پزشکی شهرستان، ارجاع پرونده به کمیسیون ماده 11 و تعزیرات حکومتی، عدم تمدید پروانه مطب از سوی نظام پزشکی، لغو پروانه مسئول فنی مؤسسات درمانی از کمیسیون ماده 20، عدم تاًیید صلاحیت حرفه ای جهت تاسیس مراکز درمانی از کمیسیون ماده 20، لغو قرارداد بیمه های پایه و تکمیلی از سازمانهای بیمه گر، گزارش برای تشکیل پرونده ویژه در دوایر مالیاتی اداره دارایی، از دیگر تنبهاتی است که در نظر گرفته شده است.
وزیر بهداشت معتقد است که آنچه در باب اجرای تعرفهها آغاز شده آنقدر مهم است که هدف تمام وزیران بهداشت در دورههای بعد نیز باید اجرای هرچه بهتر آن باشد و اگر این اتفاق نیفتد، سلامت مردم آنچنان که باید محقق نخواهد شد. به همین دلیل ما هیچ بهانه ای را برای عدم اجرای این طرح نمی پذیریم و با هیچ احدی که بخواهد تعرفه غیر متعارف بگیرد، رودربایستی نداریم.
حمایت نظام پزشکی
در همین حال ، دکتر علیرضا زالی رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران همزمان با 15 آبان و اجرای کتاب جدید تعرفه ها به عنوان گام سوم طرح تحول سلامت گفت: از اهداف این کتاب صیانت از حقوق مردم، پزشکان و گروه های بهداشتی درمانی است.
وی با اشاره به این که بخش عمده نگرانی ها در مورد نحوه ارائه خدمات معطوف به بخش های دولتی و آموزشی است، توضیح داد: در حال حاضر در کلان شهرها و مراکز استان ها بیش از 80 درصد خدمات بستری در بخش های دولتی ارائه می شود. بنابراین سامانه ارائه خدمات بستری در بخش های دولتی حتما نیازمند حمایت سازمان های بیمه گر پایه خواهد بود.
به گفته زالی، امسال سازمان های بیمه گر وارد فرایند تدوین کتاب جدید تعرفه ها شده اند و به دلیل این که بار مالی این کتاب در بخش دولتی توسط سازمان های بیمه گر پایه و وزارت بهداشت تامین شد، با اجرای آن فرایند پرداخت از جیب مردم در بخش های دولتی افزایش نخواهد داشت.
وی ادامه داد: مشکلی که در بخش خصوصی وجود داشت، در ارتباط با سازمانهای بیمه گر تکمیلی بود. به طوری که طبق آمارها در شش ماهه اول سال 93 و در تهران 70 درصد مراجعین تحت پوشش بیمه های تکمیلی به بیمارستان های خصوصی درجه یک مراجعه کردند. البته در شهرستان ها این عدد افزایش پیدا می کند و گاهی اوقات حدود 90 درصد از مردم مراجعه کننده به بیمارستان های خصوصی تحت پوشش بیمه های تکمیلی هستند.
رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران تاکید کرد: بنابراین مکانیزم همراهی سازمان های بیمه گر تکمیلی در این شرایط بسیار راهبردی است. خوشبختانه در این خصوص اقدامات خوبی صورت گرفته و توافق نهایی بین سازمان های بیمه گر تکمیلی و بیمارستان های خصوصی صورت گرفته تا با یک مکانیزم حمایتی، حقوق مردم صیانت شود.
به گفته زالی، نکته مهمی که سازمان های بیمه گر، وزارت بهداشت، وزارت رفاه و سازمان نظام پزشکی در شورای عالی بیمه از آن تبعیت کردند، این بود که انضباط مالی در فرایندهای ارائه خدمات و تعامل دو سویه بین بیماران و ارائه دهندگان خدمات حاصل شود.
وی در ادامه گفت: به دلیل رشد نامطلوب تعرفه ها در سالهای گذشته، با تعرفه های غیرواقعی و مخدوش روبه رو بودیم و با اجرای کتاب جدید تعرفه ها فرایند واقعی سازی تعرفه ها بر اساس شواهد موجود صورت گرفته است. البته برای پیشبرد اهدافمان در این گام، همراهی جامعه پزشکی بسیار مهم است.
رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران همچنین افزود: در بخش دولتی پرداخت هزینه های درمان از سوی مردم در روستاها به حدود 3 درصد و در شهرها به 6 درصد رسیده به طوری که با این اتفاق آرزوی همه کارشناسان عرضه کننده خدمات سلامت محقق شده است.
به گفته وی، ایجاد یک انضباط مالی در فرایندهای ارائه خدمات و تعامل دوسویه بین بیماران و ارائه دهندگان خدمات، میزان پرداخت ها در بخش خصوصی را نیز کاهش می دهد. ضمن این که با همیاری جامعه پزشکی و انجمن های تخصصی، بساط تعرفه های غیرمتعارف نیز برچیده خواهد شد.
حالا همگان چشم انتظار اجرایی شدن اولتیماتوم وزیر بهداشت به آن دسته از پزشکانی هستند که دریافت رشوه در بازار سلامت را باب کرده اند.
اما کم نیستند بیمارانی که این مساله را اشتباه میگیرند و با خودشان فکر میکنند که میتوانند کار درمان خودشان را هم پیگیری کنند.
حتی بعضیها پا را فراتر میگذارند و مثلا یک آزمایش پزشکی خاص یا یک عکسبرداری خاص پزشکی در ذهنشان است و فقط برای اینکه پزشک همان آزمایش را در نسخه بیمار بنویسد، به پزشک مراجعه میکنند.
یعنی از قبل با خودشان طی کردهاند که به فلان آزمایش نیاز دارند، ولی چون نمیتوانند بدون نسخه به آزمایشگاه بروند، مجبور میشوند به پزشک مراجعه میکنند.
درواقع، کار آنها لنگ یک امضا و مهر پزشک است و شاید اگر قانون به آنها اجازه میداد و خودشان میتوانستند برای خودشان نسخه درمانی بنویسند، در آن صورت دیگر اصلا نیاز نمیدیدند پیش پزشک بروند.
این اتفاق هم فقط برای بیماریهای سادهای مثل سرماخوردگی نمیافتد، بلکه حتی برای بیماریهای تخصصی هم بیمار فکر میکند که میداند کدام دارو، حال او را بهتر میکند.
از طرف دیگر، این روزها با وجود فراگیر شدن اینترنت و دسترسی آزاد به اطلاعات پزشکی، خیلی از بیماران احساس میکنند دانش پزشکیشان قوی شده است و در این زمینه یک اعتماد به نفس کاذب دارند. حتی نسخههای نرمافزار آشنایی با داروها هم این روزها در گوشیهای تلفن همراه خیلیها نصب شده و کافی است نام یک بیماری یا یک آزمایش پزشکی را در آن جستجو کنید، آن وقت میبینید سیلی از اطلاعات تخصصی را به زبان ساده به شما
منتقل میکنند.
داشتن همین اطلاعات دست و پا شکسته، خیلی از بیماران را گمراه میکند و به این تصور غلط میرساند که کار درمانی، کار راحتی است و از پس هر کسی برمی آید. مثلا وقتی شما بدانید فلان دارو برای فشار خون مفید است، آن وقت احتمال دارد با خودتان فکر کنید که میتوانید با مصرف این دارو، مشکلتان را حل کنید، در حالی که درمان بیماری، یک فرآیند ویژه است که احتمال دارد اصلا از مسیر دارو خوردن و آزمایش دادن نگذرد.
نسخه خواستن، همان خوددرمانی است
وقتی بیماری به پزشک معالج اصرار میکند که حتما یک داروی خاص را برای درمان بیماریاش تجویز کند، این کار فرق چندانی با خوددرمانی ندارد.
یعنی هیچ فرقی نمیکند شما فلان دارو را خودسرانه و بدون تجویز پزشک در منزل مصرف کنید یا اینکه به پزشکتان پیله کنید که یک داروی خاص را برایتان نسخه کند.
همین الان هم اگر به خانههای اغلب ایرانیها سر بزنیم، انواع و اقسام قرصهای ضددرد، خوابآور، آرامشدهنده و حتی داروهای بسیار تخصصی هم پیدا میشود.
فرهنگ مصرف خودسرانه داروها در بین بسیاری از خانوادههای ایرانی رفتهرفته گسترش پیدا کرده و جالب است همین الگوی فرهنگی در مراجعه ما به پزشک هم تاثیر گذاشته است.
یعنی وقتی یک بیمار هیچ عیب و عاری نمیبیند که بدون دستور دکتر معالجش، قرص و دارو بخورد و کلی هم دارو در خانهاش ذخیره میکند، معلوم است وقتی به دکتر هم مراجعه کند، همین الگوی خوددرمانی را با خود به مطب و بیمارستان هم میبرد و از پزشک انتظار دارد به خواست و دستور او، برایش قرص و دارو بنویسد.
جدای از اینکه آمارهای مصرف دارو از رتبه دوم ایران در آسیا حکایت دارد، حتی میگویند بین 10 تا 15 درصد داروها در ایران هم به طور خودسرانه مصرف میشود.
مصرف خودسرانه دارو طی سالها، این تصور غلط را بین مردم جا انداخته است که میشود بدون پزشک هم کار درمان را انجام داد و حالا در این وضعیت خیلی سخت است که به همین بیمار بگویید وقتی به مطب پزشک میرود، فقط از دردهایش بگوید و کار تجویز دارو را به اهلش بسپارد.
پزشک نباید تسلیم شود
فرض کنید شما پزشک هستید و بیمار از شما میخواهد یک داروی خاص را برایش تجویز کنید، به نظر شما در این وضع بهترین کاری که یک پزشک میتواند برای بیمار انجام دهد، چیست؟
شما در این حالت چند راه بیشتر ندارید؛ اولین راه این است که تسلیم بیمار شوید و طبق میل او برایش دارو و آزمایش بنویسید.
اگر پزشک به چنین کاری تن بدهد، در وهله اول رضایت بیمار را جلب کرده است و بیمار با دل خوش، مطب را ترک میکند. اما ممکن است همین بیمار چند هفته دیگر پیش پزشک بیاید و بگوید دردش بدتر از قبل شده است و در این حالت، پزشک مسئول است و باید برای نسخهای که تجویز کرده است، پاسخگو باشد؛ حتی اگر این نسخه را بیمار با زور یا التماس به دست آورده باشد.
راهحل بعدی این است که پزشک بههیچوجه زیر بار این کار خطرناک نرود و حاضر به نسخه نوشتن به میل بیمار نشود.
این اتفاق هم باعث میشود بیمار با دلخوری از مطب برود و دیگر هیچ وقت پیش آن پزشک نیاید و پشت سرش را هم نگاه نکند.
گرچه آن بیمار به دنبال پزشک دیگری میرود که باب میلش برایش دارو و آزمایش تجویز کند، اما در عوض، پزشک یک کار اشتباه را انتخاب نکرده است و در نتیجه مسئولیت عواقب بعدی هم به گردنش نمیافتد.
اما دکتر علی یعقوبی جویباری، متخصص آنکولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفتوگو با جامجم معتقد است: راهحل دیگری هم وجود دارد و این راهحل شامل فرهنگسازی و آموزش بیمار است.
یعنی پزشک مثل یک دوست کنار دست بیمار بنشیند و برایش توضیح بدهد این نسخهای که او از پزشک انتظار دارد، به این دلایل اشتباه است، بنابراین بهتر است طبق نظر پزشک معالج که عمری را صرف درمان بیماری کرده، عمل کند.
حالا در این حالت، دیگر انتخاب با خود بیمار است که این راهنماییها و مشاورههای علمی را قبول کند یا اینکه از آن مرکز درمانی با دلخوری بیرون برود، ولی در هر دو حالت، پزشک کار درست را انجام داده است.
هزینههای درمان بالا میرود
شاید شما هم با خودتان فکر کرده باشید چه اشکالی دارد بیمار از پزشکش داروی خاصی بخواهد و اصلا شاید نظر بیمار، کاملا درست از آب دربیاید.
این همان اتفاقی است که به گفته دکتر یعقوبی، احتمالش دور از ذهن نیست، ولی در اغلب موارد، نظر بیمار برای انتخاب یک راه درمانی با معیارهای علمی تطابق ندارد.
مثلا فرض کنید بیماری به پزشک معالجش مراجعه میکند و به دلیل درد معده، تقاضای یک آزمایش خاص و پیچیده را دارد، اما یعقوبی تاکید میکند: این تقاضا اشتباه است، زیرا شاید طی مراحل درمان، خود پزشک هم به این نتیجه برسد که مثلا چهارمین آزمایش پزشکی بیمار باید همان آزمایش پیچیده باشد، ولی اینکه بیمار توقع داشته باشد پزشک از همان اول کار، چهارمین آزمایش مورد نیاز را بدون در نظر داشتن اولویت برای بیمار تجویز کند، این کار با معیارهای علم پزشکی همخوانی ندارد.
این کار غیرمنطقی، هزینههای درمان را هم بالاتر میبرد، چون احتمال دارد بیماری او فقط یک معده درد ساده باشد و اصلا نیازی به انجام آزمایشهای پیچیده پزشکی هم نباشد، ولی همین که بیمار برای یک بیماری ساده، چند آزمایش پزشکی را به تشخیص خودش انجام دهد و پزشک را مجبور به تجویز آنها کند، همین مساله باعث میشود هزینههای درمان او و به طور کلی، هزینههای نظام درمان افزایش پیدا کند.
حتی برای بیماریهای بسیار سادهتر هم این مساله وجود دارد. به قول این پزشک متخصص، وقتی بیمار برای یک سرماخوردگی ساده، پزشک را مجبور کند برایش آنتیبیوتیک تجویز کند، همین داروها رفته رفته باعث میشود مقاومت بدن در برابر آنتیبیوتیکها پایین بیاید؛ آن هم در حالی که این بیمار با گذشت چند روز و بدون مصرف آنتی بیوتیکها هم حالش بهتر میشود.
یکی از راه حلهایی که دکتر یعقوبی برای حل این مشکل ارائه میکند، پوشش ندادن هزینه درمانهایی است که خارج از دستورالعملها وجود دارد.
یعنی وقتی یک بیمار از همان مرحله اول بیماری، به دنبال آزمایشهای تشخیصی گرانقیمت میرود، باید قوانینی وجود داشته باشد که بیمهها زیر بار پوشش این هزینهها نروند؛ حتی اگر پزشک معالج به خواست خودش یا به اجبار بیمار به این کار دست زده باشد. مثلا به گفته این پزشک، منشأ حدود 80 درصد کمردردها با یک عکس ساده مشخص میشود، ولی خیلی از بیماران از پزشک میخواهند از آنها ام آر آی گرفته شود که همین اصرار بیمار، هزینه درمان بیماری را بیخود و بیجهت افزایش میدهد.
مساله دیگری هم که نباید آن را دستکم بگیریم، بحث زیر سوال بردن علم پزشکی و شان علمی پزشک است. وقتی بیماری با یک جستجوی ساده در اینترنت یا گوش دادن به حرف دوستان و آشنایان، از پزشک میخواهد حتما یک دارو یا آزمایش خاص را برایش تجویز کند، این کار به معنی زیرسوال بردنشان علمی پزشکی است که سالها عمرش را برای تشخیص درمان درست بیماریها صرف کرده است.
دخالت در حرفه پزشکی ـ چه به صورت مصرف خودسرانه دارو و چه نسخه خواستن اجباری از پزشک ـ از آن دسته کارهاست که شوخی بردار نیست و میتواند بیمار را از چاله یک بیماری ساده به چاه بیماریهای حادتر بیندازد.
امین جلالوند / گروه جامعه
به گزارش جام جم آنلاین افراد بسیاری با دردهای جسمانی و گاهی مداوم و متعدد بارها به پزشکان مختلف مراجعه میکنند، اما پس از انجام اقدامات مختلف تشخیصی و عکسبرداریها و آزمایشات مختلف و با یک کیسه پر از انواع مسکنها، در حالی که بهبودی نداشتهاند به سراغ یک پزشک دیگر میروند و... .
بدن درد و اختلالات روانپزشکی
در افراد مختلف بیان ناراحتیهای روانی به شکلهای گوناگونی رخ میدهد. در شرایطی که بیماریهای روانپزشکی بهعنوان یک موقعیت پذیرفته شده و قابلقبول پزشکی شناخته شده است، معمولا راه اصلی درمان این مشکلات صحبت کردن از آنها و مراجعه به یک روانپزشک یا روانشناس است. در این شرایط فرد از مشکلات خود با یک انسان متخصص سخن میگوید و احتمال رسیدن به درمان بسیار بیشتر است، اما در بعضی افراد و بویژه در جوامعی که بیماری روانی برای اکثر افراد قابل قبول نیست و برای انسانها سخت است که به اعضای خانواده، دوستان و آشنایان از مشکلات روانی خود بگویند و مدام نگران این هستند که بشنوند: «به خودت تلقین نکن» یا «از این حرفها نزن» وقتی بیماری روانی برای فرد اتفاق میافتد، بیان آن به صورت دردهای بدنی رخ میدهد و خانواده هم فرد را به سراغ پزشکانی میبرند که کار چندانی برای علاج دردهای روان فرد از دستشان برنمیآید. حال آن که مسکن اصلی درد این افراد در دست روانپزشک است.
درد تدریجی و فراگیر
دردهایی که علل روانی دارد معمولا به صورت تدریجی اتفاق میافتد و معمولا قبل از شروع آنها فرد علائمی از بیماری روانی از قبیل افسردگی را نشان میدهد. این دردها اکثرا متعاقب تشدید فشارهای روانی و بعضا مشاجره خانوادگی ایجاد یا تشدید میشود و معمولا با سابقه ضربه به بدن و نشانههای ظاهری مثل کبودی یا خونمردگی همراه نیست و از طرف دیگر با علائمی مانند تب یا افت سریع وزن بدن همراهی ندارد. یک نکته بسیار مهم این است که معمولا این دردها گرچه ممکن است مانع به خواب رفتن فرد شود، اما او را از خواب بیدار نمیکند، اما اگر فرد حتی یکی از این نشانهها را داشته باشد بهتر است اول ارزیابی دقیق و معاینه کامل جسمی انجام شود و در صورت تشخیص پزشک مبنی بر وجود علت روانی برای دردها به سراغ درمان مشکل روانپزشکی بروند.
چه باید کرد؟
این مشکل نیز مانند اکثر مشکلات روانپزشکی دو نوع راهکار دارد: دارویی و غیردارویی. در این افراد، روانپزشک میتواند با تجویز مناسب دارو به بهبود خلق و عملکرد فرد و حتی کاهش درد وی کمک کند، اما در کنار مصرف دارو، خانوادهها و خود بیماران باید به توصیهها و آموزشهای روانپزشکان بهطور دقیق عمل کنند و در صورت صلاحدید روانپزشک به احتمال زیاد رواندرمانی و مشاوره هم میتواند کمک مناسبی کند. خانوادهها باید بدانند اگر بموقع و همراه با حمایت مناسب و به اندازه از بیمار، به دستورات روانپزشک معالج توجه و بیمار را ترغیب کنند که داروهایش را بموقع مصرف کند به احتمال زیاد کمک موثری کردهاند که بیمار و خانواده از دردهایی رنج نبرند که از جایی عمیقتر از جسم انسان میآید. از روان انسان که میتواند تمام زندگی او را بسازد.
افسردگی، مهمترین عامل
در بین بیماریهای روان،اختلال افسردگی بیش از دیگر اختلالها میتواند خود را به صورت دردهای جسمی نشان دهد. این نوع از علائم افسردگی بویژه در سالمندان میتواند بسیار شایع باشد و در این بین سردرد، کمردرد، زانودرد و درد دست و پا به طور شایع در این افراد دیده میشود. این در حالی است که گرچه شکایت اصلی این افراد و خانواده آنها درد است، اما سایر علائم افسردگی مانند غمگینی، گریههای مکرر، خستگی، ناامیدی و حتی افکار خودکشی هم در ایشان معمولا دیده میشود.
مراجعه اول به روانپزشک یا روانشناس؟
روانپزشک یک پزشک متخصص است که پس از گرفتن مدرک پزشکی عمومی و پذیرش در آزمون تخصص یک دوره حداقل چهار ساله را به عنوان دستیار روانپزشکی طی کرده و پس از آن مدرک تخصص روانپزشکی یا همان اعصاب و روان را گرفته است. به همین دلیل و با توجه به اطلاعات مناسبی که در زمینه افتراق دردهای جسمی و روانی دارد، میتواند این کار مهم را انجام دهد. پس اگر بیماری دارید که دردهای متعدد جسمی و علائم غالب روانی دارد، حتی میتوانید پیش از مراجعه به سایر همکاران پزشک، به روانپزشک مراجعه کنید و خیالتان راحت باشد که اگر مشکل از جسم بیمار باشد او احتمالا متوجه میشود و شما را به پزشک مربوط ارجاع میدهد، اما با توجه به این که همکاران روانشناس آموزش کافی در زمینه بیماریهای جسمی پزشکی ندیدهاند احتمال دارد که نتوانند این افتراق را انجام دهند و بیمار درمان مناسبی نگیرد. البته در صورت تائید علل روانی برای دردها توسط پزشکان، روانشناسان بالینی میتوانند در زمینه درمانهای غیردارویی کمک بسزایی کنند.
دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک وعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
به گزارش جام جم آنلاین افراد بسیاری با دردهای جسمانی و گاهی مداوم و متعدد بارها به پزشکان مختلف مراجعه میکنند، اما پس از انجام اقدامات مختلف تشخیصی و عکسبرداریها و آزمایشات مختلف و با یک کیسه پر از انواع مسکنها، در حالی که بهبودی نداشتهاند به سراغ یک پزشک دیگر میروند و... .
بدن درد و اختلالات روانپزشکی
در افراد مختلف بیان ناراحتیهای روانی به شکلهای گوناگونی رخ میدهد. در شرایطی که بیماریهای روانپزشکی بهعنوان یک موقعیت پذیرفته شده و قابلقبول پزشکی شناخته شده است، معمولا راه اصلی درمان این مشکلات صحبت کردن از آنها و مراجعه به یک روانپزشک یا روانشناس است. در این شرایط فرد از مشکلات خود با یک انسان متخصص سخن میگوید و احتمال رسیدن به درمان بسیار بیشتر است، اما در بعضی افراد و بویژه در جوامعی که بیماری روانی برای اکثر افراد قابل قبول نیست و برای انسانها سخت است که به اعضای خانواده، دوستان و آشنایان از مشکلات روانی خود بگویند و مدام نگران این هستند که بشنوند: «به خودت تلقین نکن» یا «از این حرفها نزن» وقتی بیماری روانی برای فرد اتفاق میافتد، بیان آن به صورت دردهای بدنی رخ میدهد و خانواده هم فرد را به سراغ پزشکانی میبرند که کار چندانی برای علاج دردهای روان فرد از دستشان برنمیآید. حال آن که مسکن اصلی درد این افراد در دست روانپزشک است.
درد تدریجی و فراگیر
دردهایی که علل روانی دارد معمولا به صورت تدریجی اتفاق میافتد و معمولا قبل از شروع آنها فرد علائمی از بیماری روانی از قبیل افسردگی را نشان میدهد. این دردها اکثرا متعاقب تشدید فشارهای روانی و بعضا مشاجره خانوادگی ایجاد یا تشدید میشود و معمولا با سابقه ضربه به بدن و نشانههای ظاهری مثل کبودی یا خونمردگی همراه نیست و از طرف دیگر با علائمی مانند تب یا افت سریع وزن بدن همراهی ندارد. یک نکته بسیار مهم این است که معمولا این دردها گرچه ممکن است مانع به خواب رفتن فرد شود، اما او را از خواب بیدار نمیکند، اما اگر فرد حتی یکی از این نشانهها را داشته باشد بهتر است اول ارزیابی دقیق و معاینه کامل جسمی انجام شود و در صورت تشخیص پزشک مبنی بر وجود علت روانی برای دردها به سراغ درمان مشکل روانپزشکی بروند.
چه باید کرد؟
این مشکل نیز مانند اکثر مشکلات روانپزشکی دو نوع راهکار دارد: دارویی و غیردارویی. در این افراد، روانپزشک میتواند با تجویز مناسب دارو به بهبود خلق و عملکرد فرد و حتی کاهش درد وی کمک کند، اما در کنار مصرف دارو، خانوادهها و خود بیماران باید به توصیهها و آموزشهای روانپزشکان بهطور دقیق عمل کنند و در صورت صلاحدید روانپزشک به احتمال زیاد رواندرمانی و مشاوره هم میتواند کمک مناسبی کند. خانوادهها باید بدانند اگر بموقع و همراه با حمایت مناسب و به اندازه از بیمار، به دستورات روانپزشک معالج توجه و بیمار را ترغیب کنند که داروهایش را بموقع مصرف کند به احتمال زیاد کمک موثری کردهاند که بیمار و خانواده از دردهایی رنج نبرند که از جایی عمیقتر از جسم انسان میآید. از روان انسان که میتواند تمام زندگی او را بسازد.
افسردگی، مهمترین عامل
در بین بیماریهای روان،اختلال افسردگی بیش از دیگر اختلالها میتواند خود را به صورت دردهای جسمی نشان دهد. این نوع از علائم افسردگی بویژه در سالمندان میتواند بسیار شایع باشد و در این بین سردرد، کمردرد، زانودرد و درد دست و پا به طور شایع در این افراد دیده میشود. این در حالی است که گرچه شکایت اصلی این افراد و خانواده آنها درد است، اما سایر علائم افسردگی مانند غمگینی، گریههای مکرر، خستگی، ناامیدی و حتی افکار خودکشی هم در ایشان معمولا دیده میشود.
مراجعه اول به روانپزشک یا روانشناس؟
روانپزشک یک پزشک متخصص است که پس از گرفتن مدرک پزشکی عمومی و پذیرش در آزمون تخصص یک دوره حداقل چهار ساله را به عنوان دستیار روانپزشکی طی کرده و پس از آن مدرک تخصص روانپزشکی یا همان اعصاب و روان را گرفته است. به همین دلیل و با توجه به اطلاعات مناسبی که در زمینه افتراق دردهای جسمی و روانی دارد، میتواند این کار مهم را انجام دهد. پس اگر بیماری دارید که دردهای متعدد جسمی و علائم غالب روانی دارد، حتی میتوانید پیش از مراجعه به سایر همکاران پزشک، به روانپزشک مراجعه کنید و خیالتان راحت باشد که اگر مشکل از جسم بیمار باشد او احتمالا متوجه میشود و شما را به پزشک مربوط ارجاع میدهد، اما با توجه به این که همکاران روانشناس آموزش کافی در زمینه بیماریهای جسمی پزشکی ندیدهاند احتمال دارد که نتوانند این افتراق را انجام دهند و بیمار درمان مناسبی نگیرد. البته در صورت تائید علل روانی برای دردها توسط پزشکان، روانشناسان بالینی میتوانند در زمینه درمانهای غیردارویی کمک بسزایی کنند.
دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک وعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران