جدیدترین گزارش منتشره از پروژه استنفورد - ایران 2040 که به 'ارزیابی جامع توان اراضی ایران برای کشاورزی پایدار' پرداخته است نشان می دهد درحالیکه کشت دیم، 50 درصد اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده، فقط قادر به تولید 5 درصد محصولات کشاورزی کشور است.
به گزارش خبرنگارعلمی ایرنا، دکتر کاوه مدنی استاد امپریال کالج لندن وعضو گروه تحقیقاتی مجری پروژه استنفورد - ایران 2040 روز سه شنبه در نشست مطبوعاتی، دومین گزارش این پروژه را برای اولین بار تشریح کرد.
اولین گزارش تیم تحقیقاتی استنفورد - ایران ۲۰۴۰ با موضوع 'پیش بینی وضعیت منابع نفتی ایران و پیامدهای اقتصادی آن' تهیه و چندماه قبل منتشر شد.
این پروژه با مدیریت دکتر پویا آزادی محقق دانشگاه استنفورد و با مشارکت دکتر کاوه مدنی استاد امپریال کالج لندن، دکتر حسین هاشمی محقق دانشگاه استنفورد و دانشگاه لوند سوئد و دکتر محسن مسگران محقق دانشگاه ملبورن در دست اجراست.
مدنی در نشست مطبوعاتی امروز، نداشتن تجزیه و تحلیل کلان مسائل و داشتن نگاه بخشی و جزئی را یکی از معضلات اصلی کشور ایران برشمرد و گفت: بسیاری مواقع که اندیشمندان و کارشناسان داخل یا خارج کشور را به ایران دعوت کرده تا از نزدیک با مشکلات کشور آشنا شده و راه حلی عملیاتی ارائه دهند در نهایت، دچار یاس و ناامیدی می شدند و می گفتند شما سیستم های تحت مدیریتی خود را به خوبی نمی شناسید و به جای اینکه راه حل های فضایی خلق کنید باید به دنبال کارهای بنیادی و پایه باشید.
وی افزود: از همین رو سعی کردیم در پروژه استنفورد - ایران 2040 ضمن داشتن افق بلندمدت، نگاه کلان و فرابخشی به مسائل داشته باشیم به صورتی که همه عوامل یک مجموعه را به صورت چرخ دنده ای و با لحاظ کردن تاثیرات هر بخش بر دیگر بخش ها مورد بررسی قرار دهیم.
مدنی درباره نتایج تحقیقات به دست آمده از ارزیابی جامع توان اراضی ایران برای کشاورزی پایدار توضیح داد: بررسی آمارهای موجود نشان می دهد که در 25 سال گذشته، (1990 تا 2015 میلادی) عملکرد کشاورزی کشور رو به افزایش بوده و از تولید 2.8 تن محصول در هکتار به 6.4 تن در هکتار رسیده است که در ظاهر، مساله مطلوبی است.
وی افزود: مساحت تحت کشت ایران در این مدت، تغییر چندانی نداشته است و حدود 12میلیون هکتار بوده که البته در سالهای پر بارندگی، اندکی بیشتر و در سال های خشک نیز کمی کاهش نشان می دهد پس تولیدات ما در این مدت چگونه تا این حد افزایش پیدا کرده است.
مدنی با طرح این سوال که در شرایط کنونی آیا باید جشن بگیریم و آیا مسیر خوکفایی غذایی ایران را به درستی پیموده ایم یا اینکه درصورت بررسی بیشتر به نتایج دیگری می رسیم، گفت: دستیابی به پاسخ این پرسش ها در گزارش استنفورد - ایران 2040 مورد بررسی قرار گرفته است و گاهی مطالعات پایه، نتایج و برداشت های ما را از سیستم، دگرگون می کند.
وی با بیان اینکه عملکرد تولید غلات در کشور ما طی 25 سال گذشته تقریبا ثابت بوده است، گفت: سه چهارم اراضی کشورمان را به غلات اختصاص دادیم ولی عملکردمان در تولید غلات با تمام تاکیدی که درباره خودکفایی و افزایش تولید گندم و غلات داریم، ثابت بوده است و به این معنی است که افزایش عملکرد بخش کشاورزی کشور بیشتر از طریق تولید محصولات آب بر و صیفی و سبزیجات محقق شده است و تولید صیفی و سبزیجات را در این سالها با تمام فقر آبی که داریم افزایش داده ایم.
استاد امپریال کالج لندن ادامه داد: دلیل موضوع کاملا مشخص است زیرا کشاورزان به دنبال محصولاتی هستند که درآمدشان را افزایش می دهد، صیفی و سبزیجات درآمد بهتری به کشاورزان می دهند ولی آب بیشتری مصرف می کنند و حال سوال اینجاست که با فقر آبی که در کشور داریم آیا این حرکت صحیح است.
وی به برخی اختلافات بخش امنیت آبی و امنیت غذایی کشورمان با یکدیگر اشاره کرد و گفت: در این میان، بخش آبی کشور، بخش کشاورزی را به خاطر مصرف زیاد آب و بهره وری کم، مورد سرزنش قرار می دهد و بخش کشاورزی هم دائم گلایه می کند و دغدغه اصلی آن خودکفایی و امنیت غذایی کشور است.
مدنی تاکید کرد: از سوی دیگر، همیشه بحث بوده که ما به خاطر خودکفایی گندم، منابع آب کشور را از بین برده ایم ولی نتیجه تحقیقات ما نشان می دهد که گندم، مقصر اصلی مصرف آب کشاورزی نیست و محصولاتی که بیشترین آب ایران را در سالهای اخیر مصرف کرده اند غلات نبوده اند.
وی بیان داشت: به نظر می رسد با تمام افزایش تولیدی که در عملکرد کشاورزی داشتیم نباید زیاد برای آن کف و سوت و دست بزنیم زیرا در این مدت، محصولات سنگین و آب بر تولید کرده ایم، گوجه فرنگی، خیار، هندوانه سنگین هستند و به همین خاطر، تناژ تولید محصولات ما را بالا می برد و غلات، سبک وزن هستند و خود را در عملکرد نشان نمی دهد.
به گفته مدنی، حدود 2.6 میلیون هکتار از اراضی ایران نیز به باغات اختصاص دارد که میانگین تولید محصول در آنها 6.4 تن به ازای هر هکتار است که این محصولات نیز آب بر هستند.
پژوهشگر حوزه کشاورزی با استناد به آمارهای موجود گفت: مساحت کشت دیم با کشت آبی در کشورمان تقریبا برابر است اما 95 درصد محصولات ما از کشت آبی به دست می آید به عبارت دیگر، نیمی از زمین های کشاورزی به صورت دیم است ولی تنها 5 درصد محصولات کشور را تامین می کند که یکی از دلایل آن، مطلوب نبودن بارش در ایران برای کشت دیم است و ایران در مقایسه با دیگر کشورها، پتانسیل پایین تری برای کشت دیم دارد.
وی ادامه داد: در 25 سال اخیر، سالانه 900 هزار نفر به جمعیت کشور اضافه شده است و این جمعیت به آب، انرژی و غذا و سایر منابع نیاز دارند بنابراین همیشه بخش کشاورزی، دونده بوده و هیچ وقت نتوانستیم شکاف بین عرضه و تقاضا را پر کنیم.
مدنی یادآور شد: در این مدت، سالانه حدود 5 میلیارد دلار که معادل 14 درصد درآمدهای نفتی کشور است را به واردات مواد غذایی اختصاص داده ایم که علیت اصلی آن نبود برنامه ریزی صحیح است نه به خاطر کمبود منابع در کشور.
**بخش کشاورزی با مصرف 90 درصد آب کشور، تامین کننده 10 درصد تولید ناخالص داخلی و 20 درصد اشتغال
وی با بیان اینکه بخش کشاورزی، 90 درصد آب کشور را مصرف و 10 درصد تولید ناخالص ملی و 20 درصد اشتغال کشور را تامین می کند، اظهار داشت: با توجه به نفتی بودن اقتصاد ما، درآمدهای نفتی کشور قابل مقایسه با دیگر بخش ها نیست ولی بخش کشاورزی با وجود عملکرد ضعیف اقتصادی، نقش مهمی در اشتغالزایی کشور دارد از همین رو دولت تا نتواند شغل جایگزین را تامین کند قادر به دگرگون یا محدود کردن بخش کشاورزی نخواهد بود.
وی درعین حال تصریح کرد که هدف تیم تحقیقاتی 'استنفورد - ایران 2040' سیاه نمایی نبوده است، گفت: هرچند خطاهایی در بخش کشاورزی کشور صورت گرفته است ولی معتقدیم همیشه فرصت جبران وجود دارد و هدف ما این بود که ببینیم توان اراضی سرزمین ما برای کشاورزی تا چه اندازه است.
ادامه دارد ....
خبرنگار : زینب کارگر ** انتشار: گلشن
برای اطلاع از اخبار متنوع علمی و فناوری، با کانال علمی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
irnaelm@
https://telegram.me
