جام جم سرا: از طرف دیگر، با توجه به اینکه برخی از اختلالاتی که در لوله‌های رحمی ایجاد میشود، ممکن است به نازایی منجر شود، اهمیت رسیدگی به سلامت آنها نیز بیشتر خواهد شد.
در این میان، یکی از مشکلاتی که خیلی‌ها نگران روبه‌رو شدن با آن هستند چسبندگی لوله‌های رحمی است. افراد زیادی هم فکر می‌کنند انجام هر نوع عمل جراحی میتواند آنها را در معرض خطر این مشکل قرار دهد یا بر این باورند که به تاخیر انداختن بارداری در ایجاد چسبندگی موثر است. برای همین هم چنین افرادی، از راه‌حل‌های متفاوتی برای پیشگیری از بروز چسبندگی کمک می‌گیرند؛ در صورتی که با این روش‌ها نمی‌توان با تمام عوامل موثر در بروز چسبندگی مقابله کرد.
چسبندگی چطور اتفاق می‌افتد؟
وقتی درباره چسبندگی لوله‌های رحمی صحبت میشود، این سوال به ذهن خیلی‌ها می‌رسد که لوله‌های رحمی چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ دکتر فرناز مشیری، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این پرسش چنین توضیح می‌دهد: در بدن خانم‌ها ابتدا دهانه رحم و پس از آن رحم قرار دارد و بعد از آن نیز لوله‌های رحمی که لوله‌های باریکی هستند، قرار گرفته، این لوله‌ها در انتها پهن و کمی بازتر می‌شوند و شاخه‌های انتهایی آن مانند بادکش کنار تخمدان قرار می‌گیرد. بنابراین همین که تخمک در هر سیکل قاعدگی آزاد شود، حالت مکشی که لوله‌ها کنار تخمدان دارد باعث میشود تخمک به داخل لوله کشیده شود. داخل لوله‌ها هم مژک‌هایی وجود دارد که وقتی تخمک وارد لوله شد، آرام آرام شرایط حرکت تخمک را به داخل رحم فراهم می‌کند.
آن‌طور که دکتر مشیری می‌گوید اگر به هر دلیلی این مژک‌ها که داخل لوله‌های رحمی قرار دارد، آسیب ببینند یا مشکلی در شکم ایجاد شود که تحرک لوله‌ها را از بین ببرد، ممکن است مشکلی که میان عموم افراد به عنوان چسبندگی لوله‌های رحمی شناخته شده، فرد را درگیر کند.
از عفونت تا جراحی
چسبندگی لوله‌های رحمی میتواند علل مختلفی داشته باشد و عوامل متعددی در بروز این مشکل نقش ایفا می‌کند. دکتر مشیری با بیان این مطلب، به عفونت‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: این التهاب‌ها میتواند ناشی از عفونت‌های مکرری باشد که خانمی به آن مبتلا شده و پس از اینکه وارد لگن شده، لوله‌ها را درگیر کرده است.
به گفته وی، در صورتی که درمان بدرستی انجام نشود این مشکلات گریبانگیر لوله‌های رحمی نیز خواهد شد.
این متخصص زنان و زایمان در ادامه توضیح می‌دهد: در کسانی که از IUD استفاده می‌کنند نیز احتمال التهاب‌های لگنی و لوله‌های رحمی بیشتر است. بنابراین میان این افراد هم بیشتر شاهد بروز چسبندگی خواهیم بود و به همین علت در خانم‌هایی که هنوز زایمان نکرده‌اند، IUD را به عنوان روش جلوگیری پیشنهاد نمی‌کنیم. البته باید به این موضوع هم توجه داشته باشیم که همه افراد هم این مشکلات را پیدا نخواهند کرد ولی توجه به این نکته ضروری است.
علاوه بر این موارد، به گفته دکتر مشیری اگر خانمی به دلیل پارگی کیست تخمدان جراحی شود یا آپاندیسیت داشته باشد و دیر به فکر بیفتد، مواد داخل شکم پراکنده شده و با وجود جراحی باز هم به دلیل اینکه مواد داخل شکم رها شده، میتواند باعث چسبندگی رحم و لوله‌های رحم به روده‌ها شود و همین موضوع به کم شدن میزان تحرک لوله‌ها منجر خواهد شد.
وی در ادامه به اندومتریوز اشاره می‌کند و می‌گوید: در هر سیکل قاعدگی خونی است که به داخل شکم برگشت پیدا می‌کند؛ بنابراین می‌توان گفت برگشت خون قاعدگی تقریبا برای تمام خانم‌ها اتفاق می‌افتد، اما اینکه چرا بعضی از افراد در اثر این برگشت خون دچار اندومتریوز می‌شوند و دیگران نمی‌شوند هنوز مشخص نیست. طی این بیماری، بافت رحم در جای دیگری غیر از رحم از جمله داخل شکم جایگزین خواهد شد و با وجود اینکه اندومتریوز هیچ وقت سرطان نمی‌شود، اما عواقب بدی برای بیمار به دنبال خواهد داشت. چون در هر جایی که داخل شکم جایگزین شود، همان‌جا می‌چسبد، عمیق و بزرگ میشود و چسبندگی‌های بسیار بدی برای بیمار ایجاد می‌کند. طوری که حتی در مورد بعضی از بیماران می‌گوییم لگن منجمد پیدا کرده و تمام لوله، تخمدان، روده‌ها و رحم چسبندگی بسیار بدی پیدا کرده است.
چه کار باید کرد؟
چسبندگی‌های لوله میتواند هم عوامل داخلی داشته باشد و هم خارجی. به عبارت دیگر، در مورد بعضی از این عوامل می‌توان از بروز چنین مشکلی پیشگیری کرد و در مورد برخی هم کاری از دست ما ساخته نیست.
دکتر مشیری با بیان این مطلب، توضیح می‌دهد: به عنوان نمونه، اگر کیست خاصی وجود دارد که ساده نیست و پزشک به بیمار می‌گوید که باید برداشته شود یا کیست ساده‌ای که بزرگ باشد و پزشک پیشنهاد کند قبل از پاره شدن آن را بردارید، اگر زودتر و بموقع برداشته شود باعث میشود میزان چسبندگی داخل شکم و لوله‌ها نیز کمتر شود. یا اگر در مورد آپاندیسیت، مشکل بموقع تشخیص داده شود هیچ زمانی چسبندگی اتفاق نمی‌افتد.
وی می‌افزاید: با این حال، نباید فراموش کنیم هر جراحی‌ای که انجام میشود، اگر تعدد داشته باشد میتواند یکی از علل چسبندگی لوله‌های رحمی به حساب بیاید.
در مورد عفونت‌ها نیز این پزشک متخصص یادآور میشود: عفونت‌هایی که به وجود می‌آید نیز باید درمان کرد و معمولا این درمان دو طرفه انجام میشود؛ یعنی هم زن و هم شوهر. چون معمولا آقایان علامت‌دار نمی‌شوند ولی حامل عفونت هستند و اگر درمان اتفاق نیفتد، خانم مدتی خوب است و دوباره مبتلا خواهد شد و همین ابتلای مکرر میتواند باعث آسیب مژک‌ها از داخل رحم و لوله‌ها شود و از داخل چسبندگی‌های لوله به وجود می‌آید که بسیار بدتر از چسبندگی‌هایی است که در خارج لوله اتفاق می‌افتد.
چسبندگی علامت مشخصی ندارد
دکتر مشیری با بیان اینکه چسبندگی‌ها معمولا علامت خاصی ایجاد نمی‌کند، توضیح می‌دهد: این چسبندگی‌ها بیشتر دردهای مبهم شکمی خواهد داشت و اگر بیماری دچار اندومتریوز باشد، دردها کاملا مشخص خواهد بود.این متخصص زنان و زایمان یادآور میشود: چسبندگی علامت خاصی ندارد و بیماران اغلب به صورت ثانویه به پزشک مراجعه می‌کنند؛ ثانویه با دردهای شدید یا ثانویه با نازایی و... که در این مواقع، پزشک باید شرح حالی از بیمار بگیرد و مشکل را تشخیص دهد.
وی می‌افزاید: با انجام سونوگرافی مورد خاصی مشخص نمی‌شود و به کمک لاپاراسکوپی و عکس رنگی که از رحم گرفته میشود، می‌توان وضعیت لوله‌ها را در کنار هم مشخص کرد.
در مورد درمان نیز با توجه به علت اصلی ایجادکننده مشکل باید اقدامات لازم را انجام داد که به گفته دکتر مشیری برخی از این موارد قابل درمان است و برخی دیگر را نمی‌توان درمان کرد.
به طوری که اگر چسبندگی باشد، سعی می‌کنیم تا حد امکان آن را آزاد کنیم، اما اگر مژک‌ها داخل لوله‌ها و رحم خیلی آسیب دیده باشند، نمی‌توانیم کار زیادی انجام دهیم و باید بیمار را برای استفاده از روش‌های کمک باروری بفرستیم.
نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت