جام جم سرا: با توجه به اینکه در فصل پاییز بیماریهایی چون سرماخوردگی و.... شیوع پیدا میکند، افراد باید به چه مسائلی بیشتر اهمیت دهند؟
در فصل پاییز بویژه والبته پس از آن فصل زمستان که هوا سردتر است، افراد معمولاً با دو مسأله عمده روبهرو هستند؛ نخستین مسأله بحث ویروسهای این فصول است که باید مدنظر قرار داد زیرا تغییرات درجه هوا در این دو فصل زیاد است و در برخی ساعات روز، هوا بشدت گرم و در برخی ساعتهای دیگر، هوا بشدت سرد میشود. این سرد بودن و گرمی هوا خیلی سریع اتفاق میافتد. از این رو وقتی یک فرد در معرض هوای سرد قرار میگیرد، درجه حرارت بدن به طور ناگهانی تغییر میکند و چون این تغییرات درجه هوا طیف وسیعی دارد، باعث میشود بدن نیز واکنشهایی از خود نشان داده و در مقابل این تغییرات ناگهانی ممکن است مقاومت سیستم ایمنی بدن کاهش پیدا کند بنابراین در چنین حالتی فرد مستعد بیماریهای ویروسی مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا و... میشود. دومین بحثی که در این فصل بسیار مهم است، وجود هوای خشک در محیطهای بسته است. در این دو فصل افراد برای گرم کردن هوای خانه از وسایل گرمایشی استفاده میکنند و خشکی هوا باعث میشود تا قدرت دفاعی مخاط تنفسی و بینی کاهش پیدا کند و افراد مستعد بیماریهای فصلی شوند.
* خشکی هوا عامل تأثیرگذار در بروز بیماریهای ویروسی در این فصل است. این عامل چه تأثیراتی روی بدن دارد؟
مخاط فوقانی تنفسی یک فیزیولوژی نرمال دارد و یک مکانیسم دفاعی برای بدن به شمار میآید، بنابراین زمانی که هوای محیط خشک میشود، این خشکی باعث ایجاد اختلال در بدن شده و مقاومت فیزیولوژیکی مخاط فوقانی تنفسی را کاهش میدهد و بدن افراد مستعد ابتلا به انواع بیماریهای ویروسی در این فصل میشود. یکی دیگر از شایعترین مشکلات این فصل، عفونتهای ویروسی است. البته در فصل پاییز زمینه آلرژی و بروز آن با توجه به تغییرات فصلی عود میکند و کسانی که مستعد آلرژی هستند، زودتر دچار مشکلات عفونت فوقانی تنفسی میشوند.
* چرا عفونتهای سینوس، گلو درد، عفونتهای گوش و... در این فصل شایعتر است؟
در این فصل علاوه بر سرماخوردگی و آنفلوانزا مشکلاتی چون گلودرد، آنژین چرکی، عفونتهای گوش و سینوس شیوع زیادی پیدا میکند که به علت تغییرات هوا و خشکی محیط رخ میدهد و آن دسته از افرادی که به عفونتهای فوقانی تنفسی مبتلا هستند، در این فصل با تشدید علائم بیماری خیلی سریع به آلرژی و بیماریهای ویروسی مبتلا میشوند. البته دلایل عمده دیگری نیز وجود دارد. مهمترین علت، تشخیص ندادن بموقع بیماری و تفکیک بیماریها به شمار میرود و علاوه بر این دو بیماری شایع در فصل سرد، عفونتهای مربوط به سینوزیت و گوش زمینه بروز پیدا میکنند.
* برخی افراد با شروع فصل سرما و افزایش بیماریهای عفونی و ویروسی از مشکلاتی چون ترشحات پشت حلق شکایت میکنند. این مشکلات به چه علت بروز پیدا میکند؟
متخصصان ترشحات پشت حلق یا بینی را تحت عنوان PND معرفی میکنند که این مشکل علتهای مختلفی دارد. در حالت عادی و در شرایطی که فرد در سلامت کامل به سر میبرد و هیچ گونه علائمی از بیماری در وی وجود ندارد، این ترشحات بینی و سینوس با حرکت سلولهای مژک دار بتدریج از جلوی بینی به پشت حلق رانده میشوند و زمانی که فرد آب دهان خود را قورت میدهد، این ترشحات بدون اینکه فرد متوجه آن باشد، بلعیده میشود. بنابراین ترشحات بینی و حلق یک روند طبیعی در همه افراد است. اما زمانی که افراد از ترشحات پشت حلق و بینی شکایت میکنند، نشان دهنده یک بیماری است. وقتی که میزان این ترشحات غلیظتر از حد طبیعی باشد و فرد به صورت آشکار و بارز هنگام قورت دادن آب دهان این ترشحات را احساس کند و متوجه ترشح پشت حلقی شود، در این حالت دیگر نمیتوان آن را طبیعی دانست و نشان از یک بیماری عفونی یا ویروسی دارد. شایعترین مسائلی که به افزایش ترشحات پشت حلق و بینی منجر میشود، مشکلات آلرژیکی و عفونتهای فوقانی تنفسی است.
* در چه موارد دیگری فرد با ترشحات پشت حلق و بینی مواجه میشود؟
در بحث سینوزیت نیز افراد معمولاً چنین علائمی را احساس میکنند که اغلب با علائم سرماخوردگی و عود آلرژی قابل تفکیک و تشخیص نیست. زمانی که ترشحات پشت حلق افزایش پیدا کند اما عفونی نباشد نشان از آلرژی دارد و زمانی که فرد به سینوزیت مبتلا شده است، مخاط فوقانی تنفسی به میکروب آلوده شده و فرد ترشحات پشت حلق را احساس میکند. همچنین تغییر در رنگ و بو در ترشحات پشت حلق وقتی عفونی میشود، یکی از علائم سینوزیت مزمن به شمار میرود. در مواردی که عفونتها از حالت ویروسی به عفونی تبدیل میشود، آن زمان است که ماهیت ترشحات تغییر پیدا میکند و معمولاً غلیظتر میشود بنابراین در این گونه موارد اقدامات درمانی با توجه به ماهیت ترشح تفاوت دارد.
* تجویز و مصرف آنتیبیوتیکهای غیرضروری چه مشکلاتی را افزایش میدهد؟
کشور ما از نظر آمار مصرف آنتی بیوتیکها جزو کشورهای پرمصرف است که این اتفاق به دلیل خوددرمانی و اطلاعات ناکافی است. یکی از رایجترین کارها در کشور این است که افراد به محض بروز علائم اولیه سرماخوردگی، فوراً آنتی بیوتیک تهیه میکنند و چون آنتی بیوتیکها در کشور ارزان و فراوان است و براحتی در هر داروخانهای در دسترس قرار دارد، به همین علت مصرف سرانه آنتی بیوتیکها در کشورمان بالاتر از کشورهای دیگر است. در بحث خوددرمانی دیده میشود که برخی افراد اقدام به تهیه آنتی بیوتیک میکنند و بعد از مصرف چند عدد قرص، آن را قطع میکنند از این رو استفاده ناقص از آنتی بیوتیکها در درمان بیماریهای فصل پاییز باعث بروز مشکلات بیشتری میشود. زیرا این شیوه مصرف آنتی بیوتیک نه تنها تأثیری در بهبود روند بیماری ندارد، بلکه باعث پیدایش برخی میکروبها شده که به درمان مقاوم میشوند و بعد از مدتی مصرف این داروها در بدن فرد تأثیر بسزایی ندارد زیرا آنتی بیوتیکها تأثیرات عادی خود را از دست میدهند.
* در این راستا باید چه تمهیداتی صورت گیرد؟
یکی از تمهیدات مهم در این راستا این است که آنتی بیوتیکها براحتی و بدون نسخه پزشک در دسترس افراد قرار نگیرد و متخصصانی که چند آنتی بیوتیک مختلف را تجویز میکنند، به تداخلات دارویی توجه داشته باشند زیرا آن دسته از بیمارانی که همزمان چند آنتی بیوتیک را با هم مصرف میکنند، باید از این موضوع اطلاع پیدا کنند که تداخلات دارویی باعث میشود میکروبها در بدن تکثیر پیدا کرده و آنتی بیوتیک وقتی در چرخه درمانی قرار میگیرد، به جای تأثیر مثبت باعث میشود تا این چرخه درمانی متوقف شده و بدن توان دفاع را از خود نداشته باشد که در این حالت آنتی بیوتیکها باعث بیحرکتی و ثابت شدن میکروبها میشوند. بنابراین مصرف همزمان چند آنتی بیوتیک باعث میشود تا داروها اثر یکدیگر را خنثی کنند. استفاده از مایعات، بخور و مرطوب نگه داشتن هوا به میزان متعادل باعث میشود تا افراد در دوران بیماریهای فصلی به نتیجه مثبت دست پیدا کنند. همچنین استفاده از اصول تغذیهای مناسب و مصرف میوه و سبزیجات و مصرف غذاهای تازه باعث میشود سیستم ایمنی تقویت شود.
* دوره این بیماریها چند روزه است؟
معمولاً طول دوره سرماخوردگی ۳ تا ۵ روز است اما اگر بیش از ۵ روز این علائم طول کشید و حتی به ۱۰ روز رسید، احتمالاً فرد به آنفلوانزا یا آلرژی مبتلا شده است که باز هم تشخیص بیماری و نوع درمان باید توسط متخصص صورت گیرد.
* تزریق واکسن آنفلوانزا چقدر از بروز بیماریهای فصلی جلوگیری میکند؟
تزریق این واکسن برای افراد مسن و افرادی که به مشکلات قلبی، کلیوی و کبدی مبتلا هستند، توصیه میشود اما در بحث سرماخوردگی باید گفت چون ویروسهای سرماخوردگی متنوع هستند، این بیماری نیاز به تزریق واکسن ندارد چرا که تأثیر چندانی در بهبود این بیماری نخواهد داشت. (مهدیه شایگان/ایران)
اما آیا چنین وضعی در کشور ما هم که وارد کننده واکسن آنفلوآنزاست، صدق میکند؟
دکتر محمود نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در گفت وگو با جام جم در این باره میگوید: توجه داشته باشید که واکسن آنفلوآنزا در پیشگیری از ابتلا به ویروس آنفلوآنزا صددرصد موثر نیست. هر ساله سازمان جهانی بهداشت از طریق 104 مرکز ویروس شناسی در سراسر دنیا گزارشهایی را جمع آوری میکند که حاصل بررسیهای آزمایشگاهی روی اثرات ویروسهای جدید و افزایش ایمنیزایی واکسنها در مقابل آنهاست. ما هم صرفا واکسن آنفلوآنزا را از کارخانههای دارویی میخریم که با توجه به تحریمها به ما دارو بفروشند و تائید سازمان جهانی بهداشت را نیز گرفته باشند. در نتیجه هر نوع اظهار نظر در مورد ضعیف بودن یا عارضه داشتن واکسن آنفلوآنزای تولیدی کارخانه یا کشور خاصی باید به تائید سازمان جهانی بهداشت برسد تا از نظر ما نیز مورد تائید باشد.
وی با تاکید بر این که مورد خاصی از ابتلا به آنفلوآنزای شدید یا عوارض خاصی در سالجاری در کشور پس از تزریق واکسن دیده نشده است، میافزاید: اصولا احتمال ابتلا به آنفلو آنزای شدید فقط دو درصد کل افراد جامعه وجود دارد. در بسیاری موارد، مردم ابتلا به سرماخوردگی شدید با عوارضی چون تب و سرفه را با آنفلوآنزا اشتباه میگیرند. در حالی که از نظر ما فقط موارد شدید ابتلا به آنفلوآنزا نباید پس از تزریق واکسن آن اتفاق بیفتد.
نکته مهم دیگر آن است که ابتلا به آنفلوآنزای شدید را نیز پس از بستری شدن بیمار در بیمارستان و فقط با بررسیهای آزمایشگاهی روی ساختار ژنتیکی ویروس عامل ابتلا میتوان تائید کرد.
جهش ویروسهای آنفلوآنزا
خیلیها معتقدند از آنجایی که ویروسهای آنفلوآنزا هر ساله دچار جهش میشوند، ضریب موثر بودن واکسنها بر علیه آنها نیز کاهش پیدا میکند.
دکتر نبوی چنین تصوری را درست نمیداند و توضیح میدهد: در ویروس آنفلوآنزا جهشهای بسیار دیر به دیر اتفاق میافتد. به همین علت اگر فردی برای سه تا چهار سال متوالی، واکسن آنفلوآنزا تزریق کند و مبتلا به این بیماری نشود، میتواند تا یکی دو سال از تزریق واکسن اجتناب کند زیرا در بدنش ایمنی ایجاد خواهد شد. معاون مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت تاکید میکند: هیچ واکسنی نمیتواند ایمنی صددرصد در برابر یک بیماری ایجاد کند و در مورد واکسن آنفلوآنزا هم این مساله صادق است. هدف از تزریق واکسن آنفلوآنزا در واقع، ایجاد ایمنی در افرادی است که به دلایلی، سیستم ایمنی ضعیفتری دارند تا این افراد در صورت ابتلا به اشکال ضعیفتر آنفلوآنزا مبتلا شوند.
واکسن آنفلوآنزا عوارض جدی ندارد
دکتر نبوی با اشاره به شایعاتی مبنی بر ایجاد عوارضی به دنبال تزریق واکسن آنفلوآنزای یکی از شرکتهای بزرگ اروپایی میگوید: گرچه ما تاکنون عارضه جدی و خاصی را در کشورمان بهدنبال تزریق واکسن آنفلوآنزا بهجز واکنشهای حساسیتی جزئی قابل انتظار در برخی افراد، مشاهده نکردهایم، اما برای پذیرش شایعات شنیده شده نیز منتظریم تا نتایج بررسیها از سوی سازمان بهداشت جهانی اعلام شود. بیشک ما صرفا واکسنهایی را وارد میکنیم که تائیدیه این سازمان را داشته باشد. وی تاکید میکند: ابتلا به عوارضی شبه آنفلوآنزا پس از تزریق واکسن آنفلوآنزا به معنای آلودگی با ویروس این بیماری نیست، بلکه ممکن است آلودگی با ویروسهای دیگری اتفاق افتاده باشد که عوارضی شبیه به آنفلوآنزا را دارد. از سوی دیگر، تزریق واکسن آنفلوآنزا، زودتر از زمان تعیین شده یعنی پیش از اوایل پاییز نیز میتواند از اثر بخشی این واکسن در ماههای پایانی زمستان بکاهد.
پونه شیرازی / گروه سلامت
دانش > پزشکی - همشهری آنلاین:
مقامات بهداشتی در کلمبیا و برزیل یک کارزار وسیع کنترل پشه با استفاده از یک باکتری طبیعی به نام ولباچیا به راه انداختهاند تا از انتشار ویروسهای زیکا و دنگی در میان مردم جلوگیری کنند.
به گزارش رویترز کارآزماییهای در مقیاس کوچک این شیوه که شامل آلوده کردن پشهها با باکتری ولباچیا برای پیشگیری از انتشار این ویروسها است، کاهش قابلتوجه در توانایی پشهها در انتقال زیکا و دنگی را نشان داده و اهداکنندگان را به حمایت از طرحهای مشابه در مقیاسهای بزرگتر برانگیخته است.
پریتی پاتل، وزیر توسعه بینالمللی بریتانیا در هنگام اعلام طرح بزرگتر مشابه در لندن گفت: «استفاده ولباچیا بالقوه میتواند یک راهحل پایدار و راهگشا برای کاهش اثرات شیوه این ویروسها در سراسر جهان و بهخصوص در میان فقیرترین مردم جهان باشد.»
کارزارهای کنترل پشههای با این شیوه قرار است از اوایل سال میلادی آینده در شهر آنتیوکیا در کلمبیا و ریودوژانیرو در برزیل با اعتباری ۱۸ میلیون دلاری شروع شود که دولتهای بریتانیا و آمریکا، بنیاد خیریه جهانی تراست ولکام و بنیاد بیل و ملیندا گیتس آن را تأمین میکنند.
باکتری ولباچیا بهطور طبیعی در بسیاری از گونههای پشه در جهان یافت میشود و پژوهشها نشان دادهاند که این باکتری میتواند به میزان زیادی توانایی پشهها را برای انتقال ویروسها به انسانها کاهش دهد.
اما این باکتری بهطور طبیعی در پشه آئیدس آجیپتی، گونه پشهای که عمدتاً مسئول انتقال طیفی از ویروسهای بیماریزا شامل زیکا، چیکونگونیا و تب زرد است، یافت نمیشود.
پژوهشگران بینالمللی در طول دهه گذشته در یک برنامه غیرانتفاعی به سرپرستی استرالیا راهی برای انتقال باکتری ولباچیا به پشههای آئیدس آجیپتی و ایجاد امکان انتقال باکتری به نسل بعدی پشهها یافتند.
هنگامیکه پشههای دارای باکتری ولباچیا در یک منطقه رها میشوند، با پشههای محلی زادوولد میکنند و باکتری را به نسلهای آینده منتقل میکنند. در طول چند ماه، اکثریت پشهها حامل باکتری ولباچیا خواهند و تأثیر باکتری پایدار خواهد ماند.
کارآزماییهای میدانی با استفاده از این شیوه از سال ۲۰۱۱ در پنج کشور انجام شده و نشان دادهاند که هنگامیکه نسبت بالایی از پشههای یک منطقه حامل این باکتری باشند، سرایت محلی ویروس متوقف میشود.
ترِوِر ماندل، رئیس بخش بهداشت جهانی بنیاد گیتس گفت که امیدوار است کارزارهای در مقیاس بزرگ بتوانند توانایی ولباچیا را بهعنوان «شکلی انقلابی محافظت در برابر بیماریهای ناقل پشه نشان دهند.»
او در بیانیهای گفت: «این شیوه ارزانقیمت و پایدار است و به نظر میرسد باعث محافظت در برابر ویروسهای زیکا، دنگی و مجموعهای از ویروسهای دیگر میشود.»