مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: کم مصرف کردن آب، بالا رفتن بهره وری و نجات دریاچه ارومیه سه ضلع حیات دوباره این حوضه آبی است که می توان با این روش درآمد 15 سنتی امروز را به 5 دلار افزایش داد. ودر کنار آن شاهد نجات دریاچه نیز بود.
مسعود تجریشی در بازدید از بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات با حضور در غرفه ایرنا اطهار کرد: اکنون در حوضه دریاچه ارومیه کشاورزی ما حدود 15 درصد به اقتصاد محلی کمک، نزدیک 90 درصد آب را مصرف و 30 درصد اشتغال ایجاد می کند.
وی افزود: این در حالی است که مقدار در آمد اقتصادی در ازای هر متر مکعب آب 15 سنت است در حالی که ترکیه به ازای هر متر مکعب آبی که مصرف می شود بالای دو دلار درآمد دارد، برخی کشورهایی که با محدودیت منابع آبی مواجه هستند تا 5 دلار هم درآمد دارند بنابراین تفاوت زیادی میان 15 سنت تا 5 دلار است.
تجریشی ادامه داد: بنابراین این که می گوییم می خواهیم با کاهش مصرف آب اقتصاد قوی تر داشته باشیم، این نیست که می خواهیم دل کشاورز را خوش کنیم، این چیزی است که در تمام دنیا اتفاق افتاده است چون ما به وفور به آب دسترسی داشتیم خوب هم از آن استفاده نکردیم و نمی کنیم، بنابراین مرحله اول، کاهش تا 40 درصد است که دو سال آنرا اجرا کرده ایم و سه سال دیگر باقی مانده است، بعد از آن فناوری را به صورت گسترده در اختیار کشاورزان قرار می دهیم که با استفاده از آن باز هم آب کمتر و تولید بیشتر می شود تا آنجا پیش می رویم که بتوانیم بهره وری در حوضه آبریز را افزایش دهیم.
وی تاکید کرد: تفاوت 15 سنت تا 5 دلار بسیار زیاد است، یعنی ما بیش از 30 برابر امکان افزایش بهره وری و کمک کردن به اقتصاد منطقه را داریم، کار سختی است به واسطه این که هم دستگاه های اجرایی باید قبول کنند به جای اینکه آب بیشتر بدهند به سراغ بهره وری بروند و منابع را درست مدیریت کنند، کشاورزان هم باید قبول کنند که 15 سنت درآمد آنها باید بشود 5 دلار که برای این کار باید بخش ترویج، آموزش و تحقیقات جهاد کشاورزی وارد عمل شود.
وی درباره آخرین وضعیت دریاچه گفت: امروز در حدود دو هزار کیلومتر مریع سطح دریاچه است بنابراین دریاچه با توجه به مصوبه هیات وزیران که باید در مدت سه سال در شرایط تثبیت قرار می گرفت، از آخر شهریورماه امسال به آن شرایط رسید چون سال های آبی ما اول مهر تا شهریور است و الان در شرایط تثبیت قرار دارد.
وی افزود: تراز آب نسبت به سال گذشته حدود 40 سانتی متر بیشتر است اما از مهر امسال به مدت 7 سال آینده وارد فاز احیا می شویم، باید بتوانیم هر سال منابع آب بیشتری را جمع و به سمت دریاچه بفرستیم، این سوال پیش می آید که قرار است از کجا تامین کنیم؛ که عمدتا از کاهش مصرف در کشاورزی به صورتی که کشاورز هیچ صدمه ای نبیند تامین می شود.
تجریشی گفت: در جنوب دریاچه تقریبا حدود 50 درصد آب دریاچه از آنجا تامین می شود و غرب دریاچه رودخانه هایی وجود دارد که مستقیم به بستر دریاچه متصل می شوند و در فاصله ای حدود 50 کیلومتر به داخل دریاچه سرازیرمی شوند، بنابراین بررسی کردیم که دیدیم که عمده آب مورد نیاز می تواند از این بخش تامین شود.
وی افزود: بررسی کردیم تا ببنیم آن بخش ها چقدر آب مصرف می کنند، مثلا به لحاظ نیاز آب شرب برای یک نفر یک و نیم لیتر در روز بیشتر نیاز نیست اگر یک نفر هر چه آب مصرف کند دیگر بیشتر از 150 لیتر نمی تواند باشد.
وی ادامه داد: بنابراین عدد نیاز آبی در آن مناطق به دست آمد، بر این اساس برای جنوب دریاچه با همکاری مشاور و با استفاده از تصاویر ماهواره ای به دست آمده ، به این نتیجه رسیدیم که در این بخش آب به وفور به دست کشاورزان می رسد، 1/25 صدم درصد، کشاورزان بیشتر از نیاز آب مصرف می کنند، این وضعیت در غرب دریاچه بدتر است یعنی در دشت ارومیه تقریبا 40 درصد بیشتر از نیاز، آب مصرف می کنند.
تجریشی افزود: نتایج نشان داد زیاد مصرف کردن آن موجب شوری زمین ها می شود بر این اساس تصمیم بر این شد که آب به اندازه نیاز به کشاورز داده شود، در راستای این تصمیم طی دو سال اخیر حدود 16 درصد از آبی که از سد رها می شود را کم کردیم اتفاقی که افتاد این است محصولات آنها حتی یک کیلوگرم هم کاهش نیافت و جهاد کشاورزی اعلام کرد که درآمد و محصولات کشاورزان افزایش یافته است.
وی ادامه داد: از نظر علمی وقتی آب کمتری به مزارع داده می شود و آب زیر زمینی کمتر بالا می آید باعث می شود تا ریشه گیاه به هوا دسترسی داشته باشد، با این روش آب کمتری مصرف شده، تبخیر کمتری از آب زیر زمینی صورت گرفته و شوری کاهش یافته اما در مقابل کشاورزان توانستند محصول بیشتری تولید کنند.
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: بنابراین اتفاقی که می افتد این است که ما می خواهیم تا آنجا که می توانیم آب کشاورزی که بیش از نیاز گیاه است را کاهش دهیم تا به واسطه این کاهش زمین حاصلخیزتر شود و بتوانیم آبی را که صرفه جویی کردیم به سمت دریاچه هدایت کنیم.
تجریشی افزود: بنابراین می توان گفت که می خواهیم از طریق ترویج، آموزش کشاورزان، تامین نیاز بنابر مقداری که گیاه نیاز دارد آب بدهیم و مابه تفاوت آنرا به سمت دریاچه بفرستیم که می شود فاز اول احیا یعنی مرحله ای که الان در آن قرار داریم.
وی اظهار کرد: در فاز احیا یک مسیر جلوتر می رویم، می گوییم اگر بتوانیم بذر مناسب تر داشته باشیم و کشاورز را آموزش دهیم که چه زمانی آب نیاز دارد و دقیقا در همان زمان آب را تامین کنیم قطعا موفقیت خوبی به دست خواهد آمد، با جهاد کشاورزی توافق کردیم که به جای 100 درصد نیاز آبی گیاه 80 درصد نیاز به کشاورز داده شود.
تجریشی افزود: تجربه جهانی نشان داده است در مناطق کم عمق می توان با کم آبیاری کردن و دادن تنش به گیاه باعث شد که محصول زیاد کاهش نیابد، این مستلزم این است که آموزش، ترویج و تحقیق را درکنار هم داشته باشیم، امسال برای این کار منابع مالی خوبی گذاشتیم بخش تحقیق و ترویج جهاد کشاورزی هم وارد شده است آنها از امسال به ما کمک می کنند که چگونه می توانیم روی 80 درصد نیاز گیاه سرمایه گذاری کنیم و بقیه آب را به سمت دریاچه هدایت کنیم.
وی اظهار کرد: در این راستا امسال طرح پایلوتی در این زمینه در 2.2 دهم هکتار اراضی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه اجرا کردیم که آبیاری آن به روش زیر سطحی است، این روش در ترکیه به وسعت زیاد و در غرب امریکا هم در حال انجام است.
تجریشی ادامه داد: کشاورزی که این طرح پایلوت را در مزرعه خود انجام داد می گوید قبل از اینکه از این سیستم استفاده کنم 38 هزار متر مکعب آب مصرف می کردم اما از زمانی که از این روش استفاده کردم؛ میزان استفاده آب به 6 هزار و 600 متر مکعب کاهش یافته است.
تجریشی تاکید کرد: این فرد دارد همچنان مزرعه خود را به همین روش آبیاری می کند و تمام نیاز آبی گیاهان نیز تامین می شود ولی چیزی حدود 31 هزار و 400 متر مکعب در این 2.2 دهم هکتار در آب صرفه جویی کرده است.
وی گفت: بنابراین از حالا به بعد می رویم سراغ این گونه اقدامات که بتوانیم این 31 هزار و 400 متر مکعب آب را به سمت دریاچه هدایت کنیم، در ادامه یعنی تا 5 سال آینده می بینم که صرفه جویی در منابع آب انجام دادیم اما ممکن است کشاورزانی حقابه داشته باشند و با این روش آب زیاد بیاورند که دولت آنرا از آنها خریداری و آنرا به سمت دریاچه جاری می کند.
وی ادامه داد: کشاورز با 60 درصد صرفه جویی در مصرف آب و پولی که از فروش آن به دست می آورد می تواند با استفاده از فناوری بهره وری آب خود را بالا ببرد.
تجریشی افزود: ماه گذشته گروهی از استرالیا به ایران آمده بودند آنها تعریف می کردند که زیر حوضه ای دارند که در منطقه ای خشک واقع شده که جمعیت زیادی به آن متصل هستند و انتهای آن نیز یک تالاب قرار دارد، می گفتند ما در مدت 20 سال آمدیم هر سال مصرف آب را در آن منطقه کاهش دادیم با هر کاهش مصرف بهره وری افزایش یافت یعنی اقتصاد ما قوی تر شد.
وی تاکید کرد: بنابراین ما هم در سه تا چهار سال آینده همین مسیر را می رویم و بعد از آن به سراغ اینکه با خرید حقابه، ارائه کردن خدمات با فناوری های بالاتر و افزایش بهره وری بتوانیم هر محصولی را تولید نکنیم خواهیم رفت، یعنی برویم سراغ تولید محصولاتی که درآمد کشاورز افزایش می یابد.
تجریشی گفت: اگر در این میان درآمد کشاورزی به دلیل اینکه داریم آب را از آن فرد خریداری می کنیم کاهش یافت آن زمان مکانیزم خرید آب وارد عمل می شود، مثلا دولت به این جمع بندی می رسد آن خسارت را به جای اینکه برای درمان و ساخت بیمارستان هزینه کند به کشاورز می دهد، نه اینکه کشاورز شغل خود را رها کند با همان 40 درصد آب کشاورزی می کند اما سرمایه گذاری که نیاز دارد برای اینکه از فناوری استفاده کند از آن پولی که دولت به وی داده استفاده می کند.
وی ادامه داد: بنابراین این نیست که کشاورز باید کشاورزی را رها کند و یا اینکه می خواهیم کشاورزی را متوقف کنیم بلکه می رویم به سمت اینکه هر محدودیتی در مصرف آب ایجاد کنیم بهره وری آب بالا می رود.
تجریشی اظهار کرد: زمانی فکر می کردیم که سه سال اول کار احیاء آب را از کشاورز بگیریم و به دریاچه برسانیم اما اکنون توانستیم آب را مدیریت کنیم که هم به دریاچه برسد و هم نیاز کشاورز برطرف شود، سال گذشته حدود 470 میلیون متر مکعب آب به دریاچه رها کردیم برای امسال هم وزارت نیرو گفته آماده است که 370 میلیون متر مکعب آب بدهد و زمانی که وضعیت بهتر شود در آینده آب بیشتری خواهند داد.
تجریشی گفت: الان برای گرفتن آب و رها سازی در دریاچه زمان مناسبی نیست، زمان مناسب دی و بهمن است چون اگر الان آب رها شود کشاورزان برای کشت پاییزه آنرا بر می دارند بنابراین این آب را به سمت دریاچه می فرستیم بدون اینکه نیاز باشد از کشاورز آبی بخریم.
بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها 14 آغاز شد و امروز پایان یافت.
علمی **9014**
خبرنگار: کیمیا عبدالله پور*انتشار: زهره محتشمی پور
