فصلنامه همشهری اقتصاد: پس از ورود استارت آپ ها و
فعالیت گسترده آن ها در کشور، جای خالی برنامه جامع و کاملی برای پیگیری
استارت آپ ها و تسریع کار آن ها دیده می شد. چند وقتی است که شتاب دهنده ها
نیز برای پرکردن همین جای خالی وارد صحنه کارآفرینی شده اند. شتاب دهنده
ها یا accerelator ها برنامه هایی برای کمک به استارت آپ ها و درواقع
کاتالیزور کارآفرینی محسوب می شوند.
ماهیت
این شرکت ها نزدیکی بسیاری با نوع فعالیت شان دارد و به معنای واقعی شتاب
دهی می کنند. «محمودرضا فرهادی»، مدیر اجرایی مرکز شتاب دهی تریگ آپ در گفت
و گویی از مسیر پرپیچ و خم این کسب و کار جدید در ایران
می گوید.
شرکت های شتاب دهنده به قول عامیانه مسئولیت فراهم کردن
استارت آپ ها را برعهده دارند و هزینه های سرمایه گذاری آن ها را تامین می
کنند. شتاب دهنده ها در شکل گیری و تقویت استارت آپ ها چه نقشی دارند؟
شرکت
های شتاب دهنده مفهوم تخصصی تر نسبت به سرمایه گذارها و پارک های علم و
فناوری هستند. تمرکز و نگاه این شرکت ها براین اساس است که ایده یا استارت
آپ صاحب اصلی همیشگی خود هستند. شتبا دهنده در حقیقت به مفهوم واقعی وظیفه
شتاب دهی و شتاب دادن به استارت آپ ها را دارند.
استارت
آپ ها از دید شتاب دهنده ها مساله بالقوه ای از موفقیت یا کسب و کار موفق
هستند، نیازهایی دارند که تا به حال در مدل های مختلف سرمایه گذاری اشتباه
برداشت می شود و با فراهم آوردن نیازمندهایی که نیاز اصلی و اساسی ایده ها
نباشد، این ایده ها را با شکست مواجه می کرد. شتاب دهنده ها ایده را در نظر
می گیرند و حمایت هایی را که برای موفقیت ایده مورد نیاز است، فراهم می
کنند.
منظور از حمایت ها چیست؟ چه وسایلی را فراهم می کنند؟
استارت
آپ ها به مفهوم جدی نیاز به سرمایه زیاد ندارند. به دو دلیل: 1- اصلا قابل
ارزیابی نیستند که چه مقدار سرمایه مورد نیاز است و یک تیم استارت آپ یا
پروژه استارت آپی که شگل می گیرد ارزش گذاری و نیاز مالی جدی این ها در
آینده اشتباه مهلک است.
در حقیقت اتفاقی که به صورت جدی پیش بینی نیاز سرمایه ای یکی از عوامل
شکست پروژه های استارت آپی است. شرکت های خودشان بدهکار عمده دولت و سازمان
دیگری می شوند. شرکت های شتاب دهنده نیازهای اصلی و جدی استارت آپ ها را
برای رسیدن به موفقیت پیدا می کنند و به این طریق به استارت آپ ها کمک می
کنند.
کاری که شرکت های شتاب دهنده برای استارت آپ ها انجام می
دهند در مراحل اولیه تحقیق و بررسی، چه میزان به پروژه های تحقیقات بازار
در بنگاه های تولیدی شباهت دارد؟
کاری که
شتاب دهنده ها انجام می دهند در حقیقت شناسایی می کنند که ایده برای موفقیت
به صورت مشخص به چه چیزهایی نیاز دارد و به چه چیزهایی نیاز ندارد. اصلی
ترین نیازی که معمولا استارت آپ ها به صورت مشخص دارند مدیریت است، اما نه
مدیریتی که در حال حاضر به شکل واقعی وجود دارد. به عبارت بهتر نیاز به
تیمی دارند که بتواند به یک پروژه سر و سامان بدهد.
استارت
آپ ها نیازمند کمک کمی هستند که برطرف کردن آن ها به راحتی عامل موفقیت آن
ها می شوند. مانند فراهم کردن مکانی که بتوانند دور هم جمع شوند و جلسات
خود را در آن برگزار کنند. هزینه های خردی که در زمان فعالیت خود روی ایده
بتوانند نیازهای اصلی شان را تامین کنند. شتاب دهنده ها به این صورت به
پروژه ها نگاه می کنند و سرمایه گذاری های هنگفتی روی پروژه ها انجام نمی
دهند بلکه نیازهای اولیه استارت آپ ها را تهیه می کنند و به روند شکل گیری
آن ها شتاب می دهند.
در این صورت توقع مالی
شتاب دهنده ها هم از استارت آپ ها کم می شودو از سوی دیگر بار روانی استارت
آپ ها کم و نیاز واقعی آن ها برطرف می شود. به علاوه این که شتاب دهنده ها
تمرکزی جدی در راهنمایی و زایش ایده خلاقانه دارند. نداشتن شناخت درست از
بازار یکی از نیازهای اصلی استارت آپ هاست که شرکت های شتاب دهنده آن را
پوشش می دهند.
فکر می کنید ایده جدیدی است که وارد اقتصاد کشور
شده و در میان جوانان استقبال خوبی از آن شده است؟ چه مسیری پیش روی استارت
آپ ها و شرکت های شتاب دهنده وجود دارد؟
اتفاق
خوبی که در کشور رقم خورده این است که شرکت های شتاب دهنده و استارت آپ ها
موج جدیدی در اقتصاد هستند که سرعت ورود آن ها به کشور متناسب با سرعت
جهانی است. هم افرادی علاقه مند به استفاده از خدمات شتاب دهنده ها هستند و
هم این که شرکت هایی به عنوان سرمایه گذار اصلی شتاب دهنده ها وارد این
حوزه شدند که تقریبا می توان گفت که اتفاق خوبی در اقتصاد کشور در حال رقم
خوردن است. نگرش ها و نگاه ها در هر شتاب دهنده ای ممکن است که متفاوت
باشد. ممکن است اتفاقی بیفتد که در چندسال آینده ضربه هایی ایجاد کند، اما
فرایندی که در حال شکل گیری است مثبت بوده و مسیر همواری پیش روی آن هاست.
شتاب
دهنده ها تعاریف مختلفی دارند که همه این تعاریف جهانی در کشور وارد نشده
است. شتاب دهنده ها مدل کسب و کارشان شتاب دهی ایده ها است، اما تعدادی از
این شرکت ها هم شتاب دهی در داخل ایده ها را پی می گیرند که هدف آن ها با
شتاب دهی کمی متفاوت است.
شتاب دهنده ها در کل دنیا در دو دسته قرار می گیرند: استارتی که در کشور
ورده از نوع شتاب دهندگی نوع اول است و هدف آن حمایت و شتاب دهی از یک
استارت آپ برای ورود به بازار جدی و افزایش سرمایه و افزایش ارزش پروژه
هاست. این از نظر برای ما که از از نوع شرکت های شتاب دهنده دوم هستیم،
نگران کننده است.
به چه دلیل؟
10
سال دیگر تیم های استارت آپی تبدیل به شرکت های بزرگی می شوند که توقع
خودشان را بالا برده اند و با بزرگ کردن خودشان به صورت بی رویه در معرض
بدهکاری قرار می گیرند. بعضی از شتاب دهنده ها چون تمرکز بر شتاب دهی
دارند، فعالیت شان افزایش ارزش پروژه هاست که ارزش قبلی نداشت است. ممکن
است با کارای بی رویه، ارزش خود را در مدت یک یا دو سال تبدیل کنند به
موضوعی که توقع از آن ها بسیار بالاست.
شتاب
دهنده های نوع دوم در حقیقت کارشان شتاب دهی نیست بلکه کاری که می کنند
موفق کردن یک استارت آپ است برای این که در طولانی مدت و به صورت دائمی
ارزش افزوده ای برای خودش ایجاد کند.
با توجه به این که نیروی
انسانی متخصص در کشور با نیاز سرمایه مالی مواجه است. به نظر شما گسترش
استارت آپ ها چه نقشی می تواند در بهبود شرایط اقتصادی و ورود این قشر به
عرصه اقتصادی داشته باشد؟
یکی از رسالت
های اصلی شتاب دهی ها رشد اقتصادی است. در کل دنیا این موضوع در حال اتفاق
افتادن است. در همه جای دنیا به خصوص در کشورهای جهان سوم آمار رشد استارت
آپ ها و شرکت های شتاب دهنده بسیار بالاست. به این دلیل که سرمایه گذارها
محدود هستند و افرادی که می توانند پاسخگوی سرمایه گذاران باشند اندک اند.
شتاب دهی با این روش جدی تر، استرس سرمایه گذاری را در میان فعالان اقتصادی
و صاحبان فکر و ایده کمتر می کند. با کمترین سرمایه گذاری می توان بهترین
بهره برداری را داشته باشند.
در بسیاری از
مواقع استارت آپ ها خودشان هم نمی توانند پیش بینی کنند که در سه یا چهار
سال آینده دچار چه سرنوشتی می شوند.خیلی راحت نمی تواند سرمایه گذار جدی
جذب کند، اما با وجود این، شتاب دهنده ها با آرامش بیشتری وارد بازار می
شوند.
در حال حاضر اگر به خروجی همه شتاب
دهنده های دنیا به خصوص در حوزه آی تی نگاه کنید، خواهید دید که بسیاری از
استارت آپ ها از دل شتاب دهنده ها بیرون آمده اند.
شتاب دهنده ها در کل دنیا اتفاق می افتند و این برای دولت ها خوشایند است
زیرا دیگر نیازی به سرمایه گذاری های جدی با ارقام بالا برای کارآفرینی
وجود ندارد. در کشورهایی مانند کشور ما ریسک پروژه ها بسیار بالاست و با
این کار راحت تر وارد سرمایه گذاری می شوند و خود دولت می تواند به منزله
متولی این امر به بخش خصوصی کمک کند.
وقتی دولت وارد جریانی می
شود طبیعتا محدودیت هایی هم به دنبال دارد. به نظر شما اگر استارت آپ ها و
شرکت های شتاب دهنده، بخش خصوصی باشند آیا نیاز جدی به ورود دولت به این
بخش احساس می شود؟
دولت حتما باید حمایت
کند و نسبت به این دیدگاه حساس باشد. شرکت هایی که الان وارد این حوزه شده
اند تخصص حوزه را دارند و در بازار به صورت تخصصی فعالیت می کنند. کاملا
درک می کنند که یک استارت آپ به چه چیزی نیاز دارد و چه محدودیت های دارد.
دولت باید از شرکت های استارت آپی حمایت کند نه از ایده ها.
شرکت
هایی که واقعا دغدغه این را دارند که استارت آپ موفقی داشته باشند باید
حمایت کند. اگر دولت به صورت مستقیم وارد عمل شود اتفاق خوبی پیش نمی آید.
باید از این تقسیم بندی ها و شتاب دهی هایی که در داخل کشور اتفاق می افتند
فقط حمایت کند نه این که خودش در قامت یک شرکت شتاب دهنده عمل کند.
جایگاه کشور ما در میان کشورهای چهان در مقوله استارت آپ و شرکت های شتاب دهنده کجاست؟
خوشبختانه از حرکت دنیا به سمت استارت آپ ها عقب نیستیم و سرعت ورود به تفکر شتاب دهی اتفاقا بسیار خوب بوده است.
علت این موضوع چیست؟
چند دلیل دارد:
1-
سرعت سرمایه گذاری شتاب دهنده ها راحت تر است چون تفکر سرمایه گذاری خیلی
بالا و اعداد نجومی نیست. خوشبختانه ریسک سرمایه گذاری در ایران در این
زمینه بسیار پایین آمده است.
2- ما قشر بسیار
جدی و جوانی داریم که همه آن ها قابلیت پیاده سازی یک استارت آپ را به صورت
جدی و حرفه ای دارند. در حقیقت کاملا ابزار یک روند شتاب دهی یا ابزار
موفقیت یک استارت آپ آماده است. نمی توانیم بگوییم از تفکر دنیا عقب هستیم و
امیدوارم در سه، چهار سال آینده اتفاقات بسیار بهتری هم رقم بخورد.
رشد استارت آپ ها در کشور در کدام بخش اقتصاد تاثیر بیشتری دارد؟
در
حوزه آی تی حداقل به صورت حرفه ای تاثیر بسزایی دارد و این شرکت ها می
توانند به صورت سرمایه های جدی آینده اقتصاد ایران قرار بگیرند. ریسک
سرمایه گذاری با همین سرعت کمتر خواهدشد و به تبع آن رقم سرمایه گذاری ها
هم رو به کاهش خواهدگذاشت (از نظر عددی نه از نظر کیفی). در آینده سرمایه
جدی کشور با استارت آپ هایی خواهدبود که امروزه به تازگی در اقتصاد جوانه
زده اند.
به نظر شما سهم قابل توجهی از اقتصاد کشور به این سمت حرکت می کند؟
بله، اگر براساس قواعد علمی حرکت کنیم بدون شک نقش مهمی در اقتصاد کشور پیدا می کنند که جوانان، بازیگر اصلی این جریان هستند.
علت استقبال قشر جوان جامعه از پدیده استارت آپ ها چیست؟ ساختار
کشورمان خوشبختانه از نظر نیروی انسانی کارآمد، وضعیت مطلوبی دارد. بسیاری
از همین افراد ایده های نو و بکری دارند که در این حوزه فعالیت می کنند؛
البته باید کمی هم نگران بود چون ممکن است هر کسی به مثابه شتاب دهنده وارد
این حوزه می شود در دو سال آینده به عنوان سرخوردگان هم لقب بگیرند، اما
دلیل استقبال قشر جوان جامعه از استارت آپ ها و ورود آن ها به این حوزه این
است که راحت می توانند اعتماد افراد را جلب کنند و به راحتی افراد متخصص
با شعاع تفکر مختلف را وارد این حوزه کنند و امیدوارم قدم هایی که شتاب
دهنده ها بر می دارند اشتباه نباشد که عده دیگری تاوان آن را بپردازند.
چه باید کرد که این قدم ها اشتباه نباشد؟ قدم اشتباه چه تبعاتی دارد؟
قدم
اشتباه از ما این است که ایده ها را برای نمایش دیگران آن قدر بزرگ کنیم
که در 10 سال آینده نتوانیم آن را مدیریت کنیم. باید شتاب دهنده ها تعاریف
مشخص تری از کار خود داشته باشند و قدم هایی که بر می دارند مشخص باشد.
آینده نگری بیشتری داشته باشند نه برای یک یا دو سال. به علاوه این که نگاه
جدی تری به ایده ها و استارت آپ ها داشته باشند.
باید
بررسی کنند که یک استارت آپ در آینده چه جایگاهی پیدا می کنند. باید با
جمع شدن استارت آپ ها و شرکت های شتاب دهنده دور هم استراتژی های بهتری
تعیین شود و قدم های اصولی تر و علمی تری برداشته شود.
