اما همه نباید نسبت به ابتلا به آلزایمر حتی در کهنسالی نگران باشند، چرا که احتمال ابتلا به این بیماری تحت شرایط خاصی و برای برخی افراد بیشتر است. در واقع ابتلا به آلزایمر تحت تاثیر ترکیبی از عوامل از جمله ژنتیک، شیوه زندگی و عوامل محیطی موثر بر مغز رخ میدهد. همچنین بررسیها نشان داده است شانس ابتلا به این بیماری با افزایش سن، بویژه در خانمها بیشتر میشود و بعد از شصتوپنج سالگی تقریبا احتمال ابتلا به آلزایمر دو برابر میشود.
دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب در گفت وگو با جامجم با اشاره به این که بیماری آلزایمر شایعترین زیرمجموعه بیماری دمانس یا زوال عقل است و یک نوع اختلال عملکرد مغزی تلقی میشود که به واسطه آن بتدریج تواناییهای ذهنی بیمار تحلیل میرود، میگوید: وجود سابقه ضربه به سر و از آن مهمتر، عوامل خطر ابتلا به بیماریهای قلبی ـ عروقی و کمترشدن فعالیتهای فیزیکی، ذهنی و اجتماعی همزمان با افزایش سن، خطر ابتلا به آلزایمر را بشدت افزایش میدهد. در واقع، شواهد نشان داده است عوامل خطری چون کمبود تحرک، سیگار کشیدن، بالا بودن فشار خون، افزایش چربی خون و دیابت کنترل نشده بیمار را در معرض ابتلا به آلزایمر نیز قرار میدهد.
آلزایمر زودهنگام
گاهی میشنویم شخصی در میانسالی یعنی کمتر از شصتوپنج سالگی مبتلا به آلزایمر شده است، اما چرا و در چه شرایطی چنین اتفاقی میافتد؟
دکتر اشرافی در پاسخ میگوید: البته این نوع آلزایمر، کمتر شایع است و در حدود 5 تا 10 درصد مبتلایان را شامل میشود، ولی حدود 13 درصد افرادی که به این شکل از بیماری مبتلا میشوند دارای زمینه ژنتیکیاند و به شکل خاصی از بیماری به نام آلزایمر خانوادگی مبتلا هستند و چنین زمینهای آنها را در معرض این بیماری قرار میدهد.
آلزایمر یا فراموشکاری دوران کهنسالی؟
هر کسی ممکن است در طول زندگی روزانه خود مواردی را فراموش کند، اما فراموشی را نباید با آلزایمر اشتباه گرفت.
دکتر اشرافی در این باره میگوید: آلزایمر نوعی فراموشی ادامهدار است که بهتدریج شدیدتر میشود. ممکن است روی فعالیت شخص در زندگی اجتماعی تاثیر منفی بگذارد.مثلا فرد مبتلا ممکن است بارها یک سوال تکراری را بپرسد و فراموش کند که قبلا آن را پرسیده است، جای وسایلی که مکان مشخصی دارد یا صحبتهای دیگران، قرارهای ملاقات و وقایع زندگی را فراموش کند و آنها را پس از آن نیز به یاد نیاورند.
تشخیص زودهنگام آلزایمر
به گفته دکتر اشرافی، تاکنون تست تشخیصی خاصی به منظور شناخت افراد مبتلا به آلزایمر معرفی نشده است و تشخیص این بیماری بر اساس علائم و شرح حال بیمار و همچنین آزمونهایی که میتواند به تشخیص کمک کند صورت میگیرد، ولی تشخیص قطعی این بیماری معمولا بعد از مرگ و با کالبدشکافی مغز امکانپذیر است.
آژیر خطر آلزایمر از طریق تست بینایی و بویایی
مطالعات اخیر نشان داده است کاهش تواناییهای بویایی رابطه مستقیمی با از دست دادن فعالیت سلولهای مغزی و ابتلا و پیشرفت بیماری آلزایمر دارد. به گفته دکتر اشرافی، از سوی دیگر مطالعات دانشمندان نشان داده است مواد شیمیایی ترشحشده در چشمها رابطه مستقیمی با سطح این مواد در مغز و در نتیجه بیماری آلزایمر دارد. این دستاوردها به محققان این اجازه را داده است که با بررسی قدرت بینایی بتوانند به تشخیص بیماری آلزایمر کمک کنند.
برای مقابله با آلزایمر سبک زندگی خود را اصلاح کنید
دکتر اشرافی با تاکید بر این که سبک زندگی ناسالم افراد را در معرض بیماریهای متابولیکی، قلبی ـ عروقی و همین طور آلزایمر قرار میدهد، میگوید: همچنین خطر ابتلابه آلزایمر در افرادی که شیوع این بیماری در خانواده درجه اول آنها بیشتر است افزایش مییابد، اما با این تفاسیر با چه روشهایی میتوان از بروز آلزایمر پیشگیری کرد؟
این متخصص مغز و اعصاب پاسخ میدهد: اکنون روش قطعی به منظور پیشگیری از این بیماری وجود ندارد، ولی شواهد علمی نشان میدهد کاهش دادن عوامل خطر ابتلا به بیماریهای قلبی ـ عروقی با تغییر شیوه زندگی، رابطه مستقیمی با کمتر شدن احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر دارد. همچنین امروزه مشخص شده است افرادی که دارای فعایتهای فیزیکی و ذهنی و اجتماعی بیشتری هستند، کمتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. البته داروهای موجود در بازار میتواند تا حدودی به بهبود حافظه و دیگر تغییرات شناختی و رفتاری بیماران نیز کمک کند. علاوه بر مصرف دارو، اصلاح محیط زندگی بیماران و بیشتر کردن فعالیتهای فیزیکی، ذهنی و اجتماعی آنان نیز به افزایش کیفیت و طول عمر بیماران کمک میکند.
دکتر اشرافی در باره نوع فعالیت ذهنی و اجتماعی که به پیشگیری از آلزایمر کمک می کند، توضیح میدهد: فعالیت های ذهنی چون حل جدول، مطالعه کتاب ، گوش دادن به موسیقی و نیز مطالعه کتب مذهبی می تواند به تقویت قوای ذهنی افراد و به تعویق انداختن اختلالات عملکردی مغز کمک کند.
از سوی دیگر شرکت در فعالیت های اجتماعی ، مراسم جمعی، شرکت در ورزش های همگانی و داشتن نوعی تحرک فیزیکی مانند پیاده روی یا شنا به پیشگیری از زوال عقل و کاهش حافظه به ویژه از سنین میان سالی به بعد کمک می کند.
پونه شیرازی / گروه سلامت
جام جم سرا: شایعترین بیماری گوش چیست وچرا فرد به آن دچار میشود؟
گوش به سه قسمت خارجی، میانی وداخلی تقسیم میشود که شایعترین بیماریهای آن عبارتند از، عفونت حاد گوش خارجی (اوتیت حاد) که به التهاب مجرای شنوایی خارجی (لاله گوش و مجرای شنوایی خارجی)گفته میشود.شایعترین عواملی که بیماری را ایجاد میکند، باکتریها و قارچها هستند.شیوع اوتیت خارجی حاد در فصل تابستان، بیشترازفصل زمستان است و در افرادی که به طور دائم شنا میکنند بیشتر به وجود میآید. به این بیماری گوش،بیماری شناگران نیز گفته میشود. بهترین راه درمان، درمانهای موضعی است یعنی گوش از ترشحات تمیز و از داروهای موضعی (پماد و یا قطرههای موضعی) استفاده شود بهتر است. در یکی دو روز اول این کار توسط پزشک انجام شود.
عفونت مزمن گوش خارجی (اوتیت مزمن) به عفونت پیشرونده در مجرای گوش خارجی گفته میشود.مهمترین علامت التهاب خارجی مزمن، شکایت فرد ازخارش گوش است که معمولاً سعی میکند گوش خود را بخاراند که با این کار، مجرای گوش، دچار خراشیدگی میشود. در التهاب خارجی مزمن، هنگام لمس لاله گوش دردی ایجاد نمیشود، پاک کردن دقیق مجرای گوش و از بین بردن عفونت درفرد مبتلا، بایدتوسط پزشک صورت گیرد.
بیماری دیگر عفونت حاد گوش میانی است. در این بیماری عفونت در گوش از طریق شیپور استاش به گوش میانی میرود. اغلب با عفونت دستگاه تنفسی اتفاق میافتد و باعث اختلال در کار لوله شیپور استاش میشود. التهاب حاد میانی از شایعترین عفونتها دراطفال است و این عفونت جزئی از عوارض عفونتهای ویروسی مثل سرماخوردگی یا آنفلوآنزاست.علایم این بیماری شامل کم شدن شنوایی،احساس پر بودن گوش، درد خفیف و در ادامه درد شدید و افزایش دمای بدن مخصوصاً در شیرخواران و کودکان است.کودکان و شیرخواران معمولاً نمیخوابند وگریه میکنند، گوشهای خود را فشار میدهند و به گوشی که دچار عفونت شده چنگ زده و دچاراستفراغ و اسهال میشوند. ممکن است در بزرگسالان سرگیجه نیز دیده شود. اگر این بیماری بموقع درمان نشود، موجب ناشنوایی دائمی،مننژیت و آبسه مغزی درفرد میشود. درمان آن با آنتی بیوتیک است،استراحت و استفاده از کمپرس سرد و گاهی هم نیاز به جراحی دارد.
التهاب مزمن گوش میانی هم یکی دیگر از بیماری هاست. به دنبال درمان نشدن خوب و کافی بیماری،التهاب حاد میانی به وجود میآید، اصلیترین علت ایجاد این بیماری سوراخ شدگی پرده صماخ است، مهمترین شکایت بیمار ترشح از مجرای گوش و درد است ودرمان آن به دو صورت طبی و جراحی صورت میگیرد. برای کم شدن درد، معمولاً به این افراد توصیه میشود استراحت کرده و سرخود را کمتر حرکت دهند. طی دوره درمان از شنا کردن اجتناب کرده و هنگام استحمام یک گلوله پنبه در داخل گوش قرار دهند.
هنگام شنا در استخرهای عمومی تاحد امکان باید از گوش خود محافظت کرد، برای تمیز کردن گوش نباید از وسایلی مانند کلید یا سنجاق سر استفاده شود. همچنین نباید گذاشت داخل گوش مرطوب بماند، چون بهترین محیط برای رشد قارچ، محیطهای مرطوب است. بهتر است گوش را با باد گرم سشوار خشک کرد |
از هر عملی که باعث وارد شدن آب به گوش میشود خودداری و از مایعات فراوان بخصوص هنگامی که دچار تب شدهاند، استفاده کنند.
گوش داخلی هم به دوقسمت شنوایی و تعادلی تقسیم میشود. اینها ارتباط نزدیکی باهم دارند، اگر عفونت در گوش میانی مدت زیادی بماند ممکن است عفونت به گوش داخلی هم سرایت کند. چون سلولهایی که در گوش داخلی هستند،قسمت حلزونی سلولهای عصبی بسیار حساسی هستند. از کار افتادگی و آسیب دیدگی آنها لطمه شدیدی به شنوایی میزند. از طرفی این عفونت میتواند دستگاه تعادلی را هم درگیر و باعث سرگیجههای شدید و مداوم شود.
آیا بیماری شنوایی آقایان با خانمها متفاوت است؟
بله میتواند تفاوت داشته باشد، «نورینوم آکوستیک» نوعی بیماری است که در خانمها شایعتر است و آن تومور خوش خیمی است که روی عصب شنوایی رشد تأثیر گذاشته و باعث وزوز گوش میشود. مشکل دیگری که در خانمها شایعتر است بیماری به نام «اتواسکلروز» است که باعث استخوانی شدن سه استخوانچه داخلی گوش میانی میشود، یعنی مفصل این استخوانها به خوبی قابل حرکت نیستند و شروع به یک تکه شدن میکنند که خود آن باعث اشکال در انتقال صوت میشود.
آیا ژنتیک و وراثت هم در شنوایی تأثیر دارد؟
بله، کاهش شنوایی میتواند ارثی باشد. افرادی که در خانواده یا در والدین آنها کاهش شنوایی شایع بوده،احتمال اینکه دچار کاهش شنوایی شوند خیلی بیشتر از افراد دیگر است. البته این به آن معنی نیست که همه خواهرها و برادرها به یک نسبت دچار شوند، ولی شانس شان خیلی بیشتر است.
گوش هم دچار آلرژی میشود؟
بله، پوست گوش هم میتواند مثل سر دچار شوره شده و به صورت لایههایی با ترشحات داخل گوش مخلوط شده و مشکلی برای بیمار ایجاد کند. چون درآوردن آن سخت است. پوسته پوسته شدن و شوره زدن میتواند با یک سری مواد و محرکهایی تحریک شود.
وقتی آب داخل گوش میرود فرد باید چکار کند؟
اگر مطمئن است که پرده گوش اش سالم است و پارگی ندارد باکج کردن سر یا لی لی کردن آب راخارج کند. اگر آب درظرف24 یا 48 ساعت خارج نشد با مراجعه به پزشک توسط میکروسکوپ و آندوسکوپ رفع میشود. اما بهترین راه، جلوگیری از ورودآب به داخل گوش است. وسایلی برای حفاظت از گوش در داروخانهها موجود است، سری حرفه ایتر آن،با قالبگیری از کانال گوش محافظ ساخته میشود که معمولاً آنرا با پماد و وازلین چرب و در گوش میگذارند.
چرا پرده گوش پاره میشود،آیا عفونت هم در پارگی پرده گوش تأثیر دارد؟
عفونت هم میتواند باعث پارگی پرده گوش شود. وقتی فضای گوش میانی با عفونت پرشد،تنها جایی که میتواند فشار بیاورد پرده گوش است. درنتیجه پرده را سوراخ و ترشحات خارج میشوند، چون دور تا دور بقیه نواحی استخوان است.بیشتر اوقات بیمار میگوید درد شدید داشتم و به محض اینکه آب از گوشم خارج شد دردم هم تمام شد.
علت دیگر پارگی پرده گوش میتواند واردکردن اجسام برنده نظیرگوش پاککن،سنجاق سر و یا کلید به گوش باشد. این اجسام میتواند پرده گوش را پاره کند. همچنین صداهای انفجار بلند و ضربه نیزمیتواند به پرده گوش آسیب برساند.
پارگی پرده گوش تا چهاندازه قابل ترمیم است؟
زمانی که بیمار افت شنوایی پیدا میکند، این رابطه مستقیم با بزرگی میزان پارگی گوش دارد. هرچه پارگی کوچکتر باشد،شانس ترمیم خود به خود بیشتر است و هرچه بزرگتر باشد، احتمال کمتر است. اگر با عفونت همراه باشد باز شانس کمتر میشود. بنابراین، باید سریعاً جلوی عفونت را گرفت. اگر سوراخ کوچک است با وسایل مختلف باید روی سوراخ را پوشاند. البته در صورتی که پارگی تازه باشد، میتوان روی پارگی را با کاغذ نازکی پوشاند و جلوی عفونت را بامصرف آنتی بیوتیک گرفت. البته اگر از زمان آن چند هفته گذشته و پارگی کوچک باشد با یک جراحی کوچک سرپایی در مطب میتوان دور پارگی را با میکروسکوپ برداشت تا جراحت تازه شده و شانس ترمیم مجدد به آن داده شود.
برای اینکه اشخاص دچار بیماریهای گوش نشوند، چه پیشنهادی دارید ؟
هنگام شنا در استخرهای عمومی تاحد امکان با وسایلی که وجود دارد از گوش خودمحافظت کنند، برای تمیز کردن گوش از وسایلی مانندکلیدیا سنجاق سر استفاده نکنند. افرادی که مستعد عفونتهای قارچی هستند باید زودتر به پزشک مراجعه کنند. نباید بگذارند که داخل گوششان مرطوب بماند، چون بهترین محیط برای رشد قارچ، محیطهای مرطوب است. گوش را با بادگرم سشوار خشک کنند.
شما به سینوس اشاره کردید، سینوس چیست و چه کارکردی دارد؟
سینوسها حفراتی هستند که اطراف بینی رافراگرفتهاند. سینوسهای پیشانی، فکی، اتموئید که بین چشمها هستند و اسفنوئید که وسط جمجمه قرار گرفته است. سینوسها به طور معمول دارای ترشحاتی هستند که در کتابها مختلف اعداد متفاوتی را برای میزان دفع روزانه آنها در نظر گرفتهاند (بین یک تا 3 لیتر در روز) که افراد بدون اینکه متوجه باشند،آنها را قورت میدهند و تنها زمانی متوجه میشوند که این ترشحات از حد نرمال بیشتر شده یا غلظت آن تغییر کرده باشد.
سینوزیت چیست و چه زمانی سینوسها عفونت میکنند؟
عفونتهای سینوسی را سینوزیت میگویند. زمانی سینوسها عفونت میکنند که ترشحات سینوس به هر دلیلی نمیتواند خوب تخلیه شود یا آلرژی و حساسیت بیش از حد موجب تورم مخاط اطراف دهانه سینوس شده در نتیجه ترشحات در سینوس باقی مانده و خارج نمیشوند یا اختلالات ساختاری مثل انحرافات بینی که در بینی وجود داشته باشد. وقتی این ترشحات نتوانند خارج شوند، فرد دچار سینوزیت میشود.
پولیپ بینی چیست و چه مشکلی برای فرد ایجاد میکند؟
پولیپ عبارت است از برجستگی مخاط خود سینوس که متورم شده و داخل سینوسها قرار میگیرند. اگر این مخاط بیش از اندازه بزرگ شوند، میتوانند از منافذ سینوس بیرون زده و داخل حفرات بینی بیایند که مشکلات خاص خودش را ایجاد خواهند کرد.
سینوسها چه زمانی باید جراحی شوند؟
وقتی که عفونتها به صورت پولیپ درآمدند، سینوسها باید جراحی شوند. این پولیپها بر اثر آلرژی هم میتوانند به وجود بیایند. اگر به درمانهای طولانی مدت جواب ندهند، لازم است با جراحی، سینوسها تخلیه شوند چرا که ماندن بیش از اندازه آنها میتواند آسیب برساند. چون مرز بین سینوسهای بینی و چشمی، خود حفره و کره چشم، یک استخوان بسیار نازک است که به آن استخوان کاغذی گفته میشود و قطر آن واقعاً بهاندازه قطر یک کاغذ است. بزرگ شدن پولیپها در آن ناحیه میتواند باعث فشار به این استخوان و از بین رفتن آن شود. در نتیجه باعث راهیابی عفونت و یا پولیپها به درون حفره چشم میشود. البته این مسأله معمولاً به سرعت اتفاق نمیافتد ولی این احتمال وجود دارد که اتفاق بیفتد. بنابراین زمان جراحی هرچه بیشتر طول بکشد، شناسایی این استخوان برای جراح در زمان جراحی مشکلتر میشود. یعنی هرچه خوردگی استخوان بیشتر شود، جراحی سختتر خواهد بود.
زمانی که بیمار سینوس خود را جراحی میکند، آیا احتمال بازگشت دوباره آن وجود دارد؟
در جراحی آندوسکوپی سینوس، علت را جراحی نمیکنیم، چون اکثر اوقات علت آلرژی است و قابل درمان صددرصد نیست بلکه سعی میکنیم عوارض ایجاد شده توسط حساسیت یا آلرژی را از بین ببریم.
در جراحی لوزهها به چندچیز بخصوص در اطفال باید توجه شود، غذا خوردن مشکل پیدا کرده و راحت تنفس نکنند، خروپف شبانه داشته و شب با دهان باز بخوابند، گلو و لوزه در یک فصل سه یا چهار بار عفونت کرده و فرد مجبور باشد از آنتی بیوتیک استفاده کند و یا عفونت بیش از شش بار درسال اتفاق بیفتد. در آن صورت بهتر است لوزهها جراحی شود |
با توجه به اینکه سینوسها را تخلیه میکنیم، دهانه سینوسها خیلی بازتر از حد طبیعی شده و تهویه بهتر انجام میشود. اگر ترشحی هم باشد خیلی راحتتر خارج میشود چون دهانهها بازتر شدهاند، اگر مریض دستورات بعد از عمل را رعایت کند، احتمال عود کردن خیلی کم میشود، ولی هیچوقت به صفر نمیرسد. این نیز بستگی به خیلی چیزها دارد، مانند رعایت دستورهایی که به مریض داده میشود و دور بودن از مواد محرک آلرژی زا. مثلاً برای کسی که در کارخانه مواد شیمیایی کار میکند اگر بعد از جراحی نیز در همان محل باشد، احتمال بازگشت خیلی بیشتر از کسی است که بتواند شغلش را عوض کند.
آیا سینوزیت در فصل خاصی شایع میشود؟
سینوزیت در تمام فصول دیده میشود، ولی سینوزیتهایی که عفونی است و با باکتری و ویروس سروکار دارد در فصل زمستان بیشترشایع است.
لوزهها چه زمانی باید جراحی شود؟
در جراحی لوزهها به چندچیز بخصوص در اطفال باید توجه شود، غذا خوردن مشکل پیدا کرده و راحت تنفس نکنند، خروپف شبانه داشته و شب با دهان باز بخوابند، گلو و لوزه در یک فصل سه یا چهار بار عفونت کرده و فرد مجبور باشد از آنتی بیوتیک استفاده کند و یا عفونت بیش از شش بار درسال اتفاق بیفتد. در آن صورت بهتر است لوزهها جراحی شود، چون مصرف زیاد آنتی بیوتیک نه تنها لوزهها را خوب نمیکند بلکه بدن را در برابر عفونتهای احتمالی دیگر مقاوم میکند.
لوزه سوم چیست؟
لوزه سوم عبارت است از افزایش ضخامت نسوجی که در بالای حلق و انتهای بینی قرار دارند و بیشتر به خاطر افزایش حساسیت و عفونتهای مکرر است که به وجود میآید. این افزایش ضخامت از یک طرف باعث انسداد بینی و از طرف دیگر موجب بسته شدن لولههای ارتباطی بین گوش میانی (شیپور استاش) و آن ناحیه میشوند که نتیجه این انسدادها تنفس دهانی و عفونت گوش میانی است، 99درصد این مورد در اطفال دیده میشود که اگر به دارو جواب ندهد حتماً باید جراحی شود.
آیا آلودگی هوا نیز بر گوش، حلق و بینی انسان تأثیر دارد؟
انسان به طور عادی از بینی تنفس میکند. باتوجه به نوع آلودگی و شدت آن، در مرحله اول اثرگذاری میتواند به صورت حساسیت و رینیت آلرژیک بروز کند. در موارد پیشرفتهتر، التهابهایی که در بینی ایجاد میشود، میتواند منجر به انسداد مجراهای سینوسی و ابتلا به بیماری سینوزیت شود. در مراحل اولیه، سینوزیت به صورت سینوزیت حاد است که در این مرحله امید به درمان دارویی بالاست. اگر درمان نشود و بیماری پایدار شود (معمولاً بعد ازدوازده هفته)، سینوزیت وارد مرحله مزمن خواهد شد. گزارشها حاکی است در شرایط آلودگی هوا به ویژه کودکان و خردسالانی که در مناطق شهری زندگی میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونتها هستند و کودکانی که هوای سالم و تمیز استنشاق میکنند، کمتر در خطر ابتلا به این عفونتها هستند. (رحمان احمدی/ایران)
جام جم سرا: به اعتقاد متخصصان یادشده، مطالعه مذکور نشان میدهد که این حس خاص و از نظر تکاملی کهن، ممکن است با مکانیسم مهمی در زمینه طول عمر انسان ارتباط داشته باشد.
برای این مطالعه، محققان پنج بوی نعنا، ماهی، پرتقال، گل سرخ و چرم را در اختیار شرکتکنندگان قرار دادند. پنج سال بعد، ۳۹ درصد کسانی که در این تست بو پایینترین نمره را گرفته بودند، در قید حیات نبودند. از بین آنها که تا حدی بویاییشان کم شده بود ۱۹ درصد از دنیا رفته بودند و تنها ۱۰ درصد کسانی که بویایی سالم داشتند دیگر زنده نبودند.
به گزارش جام جم سرا، پروفسور «جایانت پینتو» که این مطالعه زیر نظر او انجام شده میگوید: معمولا قدر سیستم بویایی به اندازه کافی درک نمیشود در حالی که در زندگی روزمره نقش بسیار مهمی دارد. کاهش بویایی مستقیما باعث مرگ نمیشود اما منادی آن است، زنگ خطری که به سرعت درباره آسیب وارده هشدار میدهد.
متخصصان فکر میکنند اختلال در بویایی نشانگر اختلال در نظام ترمیم سلولی در بدن است چون بویایی سالم به تولید و جایگزینی سلولهای بنیادی در مخاط بینی بستگی دارد. اختلال بویایی هم پیش از هر چیز دیگر خبر از نقص ترمیم در بدن و شتاب گرفتن پیری میدهد.
به نقل از بیبیسی، دستگاه بویایی، این حس منحصر به فرد، وابسته به سلولهای بنیادی است؛ بنابراین ممکن است نمایانگر قابلیت بازسازی بدن در زمان تغییرات تخریبی پیری و یا علامت توانایی بدن در ترمیم فیزیولوژیک باشد. علاوه بر این بویایی نخستین سیستمی است که تاثیر یک عمر آسیب سموم و آلایندههای محیطی یا عوامل و میکروبهای بیماریزا را بر بدن نشان میدهد.
پینتو تصریح کرد: عصب بویایی (زوج اول اعصای مغزی) تنها عصب مغزی است که با دنیای بیرون در ارتباط مستقیم است. بنابراین آلودگی، سموم و عوامل بیماریزایی که از راه تنفس وارد بدن میشوند، از راه این عصب به دستگاه عصبی مرکزی (مغز) میرسند و آسیب مستقیمی وارد میکنند که منجر به مرگ میشود. سلامت بویایی به خصوص در سنین بالا نشانه مهم سلامت بدن است.
به نقل از ایسنا، متخصصان سلامت معتقدند این آلایندهها، میکروبها و ویروسها به طور غیرمستقیم به عصب بویایی آسیب میزنند چون باعث بیماریهایی مثل بیماریهای ریوی و قلبی عروقی میشوند و این بیماریها نیز به عصب بویایی آسیب میزنند. تحقیقات قبلی نشان دادهاند که آلودگی ذرات معلق، مرگ یا عوارض بیماری را افزایش میدهند و در عین حال قدرت بویایی را نیز کاهش میدهد.
دکتر پینتو میگوید: نتیجه این تحقیق، یک تست بالینی مفید، سریع و ارزان را برای شناسایی افراد در معرض خطر در اختیار پزشکان میگذارد.
او میگوید باید اهمیت بیشتری برای سلامت بویایی قائل شد و با این حال تاکید میکند: «ما نمیخواهیم مردم را وحشت زده کنیم. سرماخوردگی، آلرژی و بیماری سینوس میتوانند بر بویایی تاثیر بگذارند. بنابراین مردم نباید نگران شوند اما اگر مشکل بویایی مزمن شد باید به پزشک مراجعه کنند».
پولیپ بینی ممکن است به علت عوامل حساسیتی یا ارثی باشد. در برخی افراد به علت تماس با مواد حساسیتزا و ورود این مواد از طریق هوا به داخل بینی، سینوسها و حتی مجاری هوایی ریه ممکن است منجر به پولیپ شود، اما در برخی دیگر زمینه ارثی وجود دارد.
در جوامعی که عوامل حساسیتزا مانند مواد شیمیایی یا آلوده کنندههای هوا وجود دارند، این عوامل سهم بیشتری در ایجاد پولیپ دارند اما در صورت عدم وجود عوامل حساسیتزا، عوامل ارثی نقش بیشتری دارند.
پولیپها در شهرهای بزرگ و محیطهایی با آلودگی هوا بیشتر به دلیل عوامل حساسیتزا و در مناطق خوش آب و هوا به علت عوامل ژنتیکی ایجاد میشوند.
در صورتی که این مشکل به علت عوامل حساسیتزا ظاهر شده باشد، افراد باید از این مواد دوری کنند و از داروهای ضدحساسیت استفاده کنند، اما در موارد ژنتیکی تا زمانی که پولیپ بینی با درمانهای محافظتی مانند داروها و شستوشوی بینی کنترل شود، نیاز به اقدام بیشتری نیست.
در صورتی که پولیپ منجر به انسداد کامل بینی و از دست رفتن حس بویایی شود، چارهای جز اقدام به جراحی وجود ندارد.
مشکلات تنفسی، آب ریزش بینی، خارش و گرفتگی مداوم بینی از عوارض پولیپ بینی است و برای انجام اقدامات جراحی نیاز به آندوسکوپی مقدماتی و انجام سیتیاسکن سینوس است. (دکتر محمد اجل لوئیان - متخصص گوش، گلو و بینی)
پزشکان با روش جدید میتوانند کودک مبتلا به اوتیسم را با دقت بالا و در مدت زمان کمتر از 10 دقیقه و با استفاده از روشی کاملا غیر گفتاری و بدون نیاز به انجام چند مرحله آزمایش شناسایی کنند.
در این بررسی از 36 کودک از جمله 18 کودک مبتلا به اوتیسم درخواست شد تا هنگام استشمام بوی مطبوع و نامطبوع تنفس کنند تا واکنشهای بویایی آنان اندازه گیری شود و مشاهده شد کودکانی که در طیف مبتلایان به اوتیسم نبودند در مدت 305 میلی ثانیه پس از قرار گرفتن در معرض بو واکنش بویایی خود را تنظیم کردند هر چند این وضعیت در کودکان اوتیسمی مشاهده نشد. تفاوت موجود در واکنش بویایی به متخصصان اجازه داد تا با دقت 81 درصدی تعیین کنند کدام یک از کودکان به این بیماری مبتلا هستند.
به گزارش ایسنا به نقل از خبرگزاری یونایتدپرس، پزشکان این مطالعه امیدوارند یافتههای بدست آمده اساسی برای تولید وسیلهای تشخیصی باشد که بتوان از آن در سنین پایین و حتی زمانیکه کودک تنها چند ماه دارد، استفاده کرد.
گفتنی است، تشخیص به موقع اوتیسم شرایط را برای مداخله موثر و جلوگیری از پیشرفت آن فراهم میسازد.
چه بسیارند افرادی که به دلایل مختلف یا ناشناخته حس بویایی یا چشایی خود را از دست میدهند و از این نعمت خدایی محروم میشوند، اما سوال اینجاست اختلال این دو حس چه علتی دارد و از نظر طب سنتی راه درمانی هم برای بهبود این عارضه وجود دارد؟
دکتر سیدرضا رضایی دریاکناری، متخصص طب سنتی ایران در گفتوگو با جامجم میگوید: مصرف زیاد سردیها و افزایش مواد غلیظ یا بلغمی که در اثر ناسازگاری برخی مواد غذایی یا دارویی در مویرگهای خونرسان به سلولهای چشایی و بویایی ایجاد میشود، باعث تنگی یا گرفتگی این عروق و سبب ناکارآمدی گیرندههای حسی شده که از علل مهم از کار افتادن سلولهای حسی روی زبان یا داخل بینی است. به گفته این متخصص ضربات مغزی و انواعی از سکتهها بخصوص سکته مغزی نیز میتواند از دیگر علل اختلال در حس بویایی و چشایی باشد که میتواند قسمتی یا کل گیرندههای زبان یا بینی را به صورت موقت یا دائم ناکارآمد کند که البته کمتر اتفاق میافتد این دو حس به صورت همزمان غیرفعال شوند.
دکتر رضایی میگوید: بر اثر قطع خونرسانی مویرگی به قسمتی از سلولهای بویایی و چشایی، عارضهای همچون سکته در این حواس ایجاد میشود که نوع دائمی آن کمتر به درمانهای سنتی و مدرن پاسخ مثبت داده و به طور کامل برگشتپذیر نیست.
گرم مزاجها حواس فعالتری دارند
حواس پنجگانه ما چند جزء اصلی دارد. این چند جزء عبارتند از گیرنده حسی، مسیر حسی تا مغز و مرکز دریافتکننده در مغز که هر کدام از این اجزا دچار اختلال در عملکرد شود در حواس پنجگانه نیز اختلال ایجاد میشود.
دکتر محمدعلی زارعیان، متخصص طب سنتی ایران با اشاره به این موضوع به جامجم میگوید: از نگاه طب سنتی ایران هر چقدر این مسیرها از نظر مزاجی، تری بیشتری داشته باشد، از تیزی حواس کاسته میشود و هر چه تری این مسیرها کمتر باشد حواس تیزتر خواهد بود. پس میتوان گفت افراد خشک مزاج و لاغر معمولا از نظر بویایی و چشایی حساسیت بالاتری دارند. البته خشکی اگر به حد افراط برسد باز هم کندی حواس را خواهیم داشت.
دکتر زارعیان با بیان این که علاوه بر تری مزاج، سردی مزاج نیز فرآیند ادراک حواس مختلف را دچار اختلال میکند، میگوید سردی همراه با سکون و کندی حرکت است، اما در مقابل گرمی مزاج در حد اعتدال به دلیل ایجاد سرعت در عملکردهای مختلف و به دلیل کاستن از رطوبت باعث تیز شدن حواس میشود. پس گرم مزاجها نسبت به سردمزاجها بویایی و چشایی بهتری خواهند داشت.
غذاهای سنگین گیرندههای حسی را ناکار میکند
اما انواع غذاهایی که سبب اختلال حواس بویایی و چشایی میشود کدامند؟ دکتر زارعیان در این باره میگوید: غذاهایی که بافت متراکمتری دارند و به اصطلاح خون غلیظ تولید میکنند به واسطه افزودن بر تراکم بافتهای بدن با افزایش غلظت، موجب کندی حواس بویایی و چشایی میشوند. در حقیقت غذاهایی با بافت متراکم هضم طولانیتری دارند و به غذاهای سنگین مشهورند.
به گفته وی، زیادهروی در مصرف غذاهای سرد بویژه توسط افراد سردمزاج، افراط در مصرف غذاهایی مثل سالادهای حاوی کاهو، پرخوری، ریزهخواری در طول روز، خوردن بدون اشتها، زیادهروی در مصرف غذاهای دیرهضم و سنگین مثل سوسیس و کالباس، زیادهروی در مصرف غذاهای لزج و چسبناک مثل غذاهای نشاستهای، سستی در ورزش و سبک زندگی بدون تحرک یا کمتحرک، عادت به استعمال سیگار، قلیان، مواد مخدر و مصرف الکل میتواند سبب اختلال گیرندههای حسی شود.
دکتر رضایی نیز تاکید میکند: مصرف طولانیمدت غذاهایی با مزاج سرد همچون گوشت دام بخصوص گوشت گاو و گوسفند با ماست و سالاد سبب افزایش غلظت مواد در مویرگهای مجاور گیرندههای حسی میشود و از طرفی سردی توامان این مواد غذایی با یکدیگر در درازمدت بهتدریج موجب رسوب مواد غلیظ و افزایش گرفتگیهای مویرگی میشود که اغلب به دنبال یک استرس یا تنش خود را در قالب ناتوانی در حس بویایی یا چشایی در فرد نشان میدهد.
این خوراکیها حستان را قوی میکند
به گفته دکتر زارعیان خوراکیها و غذاهایی که در تقویت حواس موثرند عبارتند از آشهای ساده و شورباهای مختلف که با گوشت بز، بلدرچین، جوجه، مرغ و گوشتهای زودهضم آماده میشوند، دمنوش بادرنجبویه و دمنوش گل گاوزبان، استعمال عطرهای مختلف بویژه مشک و گل محمدی، خوردن خوراکیهای حاوی خردل و زعفران، مغزهای آجیلی همچون گردو و پسته، مربای آمله و هلیله و ترکیبات حاوی هلیله مثل اطریفلهاست که البته مصرف خودسرانه مواد دارویی مثل آمله و هلیلهها باید حتما با مشورت پزشک صورت گیرد. به گفته دکتر رضایی مصرف اغلب مواد غذایی با مزاج گرم و استفاده از روغنهایی با طبع گرم همچون روغن سیاهدانه در بینی تا حدودی به تقویت گیرندههای حسی کمک میکند. همچنین مصرف سماق و آب نارنج با انواع گوشت میتواند از غلظت و سردی آن بکاهد ضمن این که برای برگشت حس چشایی و بویایی در زمان ابتلا به سرماخوردگی مصرف مایعات و غذاهای گرم میتواند از میزان رطوبت و مواد لزج و غلیظ بکاهد و به برگشت سریعتر این دو حس کمک کند.
فاخره بهبهانی - دانش و سلامت
به گزارش جام جم آنلاین از مهر، تیمی از محققان بیمارستان عمومی ماساچوست به سرپرستی دکتر مارک آلبرز در مطالعه خود ۱۸۳ بیمار مسن دارای میزان مختلف سلامت شناختی را مورد بررسی قرار دادند.
این افراد در معرض مجموعه ای از تست ها قرار گرفتند که توانایی شناخت، یادآوری و تمایز بین بوها را اندازه گیری می کردند. محققان دریافتند عملکرد کلی آنها با میزان زوال شناختی شان مرتبط بود. بدین معنا که هر چقدر زوال شناختی در فرد مسن بیشتر بود قدرت بویایی اش ضعیف تر بود.
به گفته آلبرز، «شواهد نشان می دهد نابودی نورون های مربوط به بیماری آلزایمر از حداقل ۱۰ سال قبل از شروع علائم حافظه آغاز می شود. شناسایی افراد با استفاده از ابزار غیرتهاجمی و کم هزینه می تواند راهکار مناسبی برای پیشگیری از این بیماری باشد.»
حال محققان با انجام این تست بو امیدوارند بهتر و زودتر بتوانند بیماری آلزایمر را تشخیص دهند.
به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایرنا، دکتر 'کارا هوور' کارشناس تکامل بویایی و محقق دانشگاه دورهام گفت: حس بویایی انسان در چشم اندازی بسیار غنی و در تعامل مستمر و منظم با محیط زیست تکامل یافته است؛ اما امروزه تعامل انسان با محیط زیست بسیار کاهش یافته و یا متوقف شده است و ما با انواع آلودگی ها به سر می بریم.
وی افزود: رایحه های تند و ساده حاصل از انواع آلودگی همچون آلاینده های هوا، زباله های جمع نشده و حتی خانه های کثیف و به هم ریخته، در حال تباه کردن توانایی انسان برای تشخیص طیف های مختلف طبیعت و گسترش بیماری ها است.
وی که در نشست انجمن پیشرفت علم در بوستون در آمریکا سخن می گفت، افزود: در این میان، بحث آسیب به بویایی است که در نتیجه آن، احتمال چاق شدن افراد هم بیشتر می شود، زیرا افرادی که دچار آسیب دیدگی بویایی می شوند، توانایی چشایی آنها هم ضعیف می شود و بر این اساس، خوراکی هایی را ترجیح می دهند که همچون غذاهای چرب و پرنمک، مزه قویتری دارند.
به عکس، مطالعات قبلی نشان داده اند افرادی که حس بویایی قوی دارند، احتمال وزن سالم در آنها بیشتر است.
به گفته دکتر هوور، افرادی که مشکل اختلال بویایی دارند، در معرض خطر بیشتر ابتلا به مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب و افسردگی قرار دارند؛ به عوان مثال، تعدادی زیادی از انها به خاطر بی اطلاعی از رایحه بدن خود دچار اضطراب می شوند؛ اضطراب این افراد همچنین می تواند به خاطر ناتوانی در تشخیص رایحه های خطرناک مانند نشت گاز یا دود باشد. افزون بر این، مشکل ارتباط با سایرین در مبتلایان به مشکل اختلال بویایی افزایش می یابد و در مجموع مسائل جدی سلامت روانی این افراد را بیشتر تهدید می کند.
براساس تحقیق جدیدی نیز که ماه جاری میلادی انجام شد، آلودگی دیزلی می تواند خطر ابتلا به زوال عقل را دو برابر کند، همچنین در سایر مطالعات ارتباط میان کیفیت ضعیف هوا با احتمال بیشتر ابتلا به حمله قلبی و یا سکته مغزی مشخص شده است.
آنوسمی (Anosmia) شاید واژه ای باشد که تاکنون به گوش شما نخورده باشد، اما به مشکلی آشنا اشاره دارد که از دست دادن نسبی یا کامل حس بویایی است.
آنوسمی به واسطه شرایط سلامت روانی و جسمانی مختلفی می تواند شکل بگیرد.
آنوسمی یا از دست دادن حس بویایی مشکلی نسبتا ناشناخته باقی مانده است زیرا مطالعات یا داده های جامعی در زمینه بررسی این موضوع وجود ندارند.
گفته شده است، افرادی که به این شرایط مبتلا می شوند وضعیتی ناامیدکننده را تجربه می کنند. اما چه چیزهای می توانند دلیل شکل گیری آنوسمی باشند؟
آسیب مغزی
درک ما از آسیب مغزی – چه در نتیجه جراحت های ورزشی، تصادف خودرو، یا چیز دیگر – همچنان در حال شکل گیری و توسعه است.
برای افرادی که از آسیب مغزی چشمگیر رنج می برند، علائم بسیاری وجود دارند و اغلب سال ها پس از حادثه نیز طول می کشند.
یکی از این علائم می تواند آنوسمی باشد. آسیب وارد شده به مغز اغلب موجب از دست دادن حس بویایی می شود که می تواند برای یک دوره زمانی کوتاه یا بلند مدت باقی بماند.
به طور ویژه، آسیب دیدن لوب فرونتال مغز، جایی که بو پردازش می شود، می تواند به از دست دادن حس بویایی منجر شود.
آسیب مستقیم به بینی نیز می تواند موجب از دست دادن حس بویایی شود، اگرچه این موضوع پس از بهبودی آسیب وارده به سرعت برطرف می شود.
عفونت ویروسی دستگاه تنفس
هر فردی که به یک سرماخوردگی بد یا آنفلوآنزا مبتلا شده باشد، آگاه است که این شرایط می تواند به از دست دادن قدرت بویایی به میزان اندک یا قابل توجه منجر شود.
این نوع از عفونت ها می توانند به آسیب دیدگی دیواره داخلی بینی و سینوس ها منجر شوند و تشخیص روایح را برای فرد دشوار سازند.
به طور ویژه، عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی در این زمینه مشکل آفرین هستند.
در شرایطی که آنها اغلب به آنوسمی منجر می شوند، در بیشتر موارد نتیجه بویایی پریشی یا پاروسمی (Parosmia)، یک احساس تحریف شده از بو است، که می تواند موجب شود افراد در برابر روایحی که به طور معمول دلپذیر هستند، واکنش منفی نشان دهند.
این شرایط به دلیل آسیب دیدگی سلول های گیرنده بویایی رخ می دهد. خبر خوب این است که درمان موثر منبع عفونت به طور معمول نتایج مثبت بلند مدت را در پی دارد.
آنوسمی ایدیوپاتیک
در تعداد بسیار بالایی از موارد، هیچ توضیح جسمانی برای بیماری که از دست دادن نسبی یا کامل حس بویایی را گزارش می کند، وجود ندارد.
حتی پس از انجام آزمایش های مختلف – از جمله آزمایش خون و اسکن های مغزی – یافتن دلیل جسمانی برای ناتوانی قدرت بویایی می تواند دشوار باشد.
بیمارانی که از دست دادن حس بویایی را گزارش می کنند، اما شرایط جسمانی را نشان می دهند که می تواند ابتلا به این وضعیت را توضیح دهد، ممکن است در ادامه با مشکلات مرتبط با زوال عقل از جمله بیماری پارکینسون و بیماری آلزایمر مواجه شوند.
بر همین اساس است که افراد مسن باید در صورت مواجهه با نشانه های مرتبط با آنوسمی با پزشک خود مشورت کنند.
آسیب بینی یا سینوس
افرادی که با آسیب بینی قابل توجه – مانند شکستگی بینی – مواجه شده اند می دانند که چه شرایط دردناکی هم در زمان جراحت و هم در هفته های پس از آن شکل می گیرد.
جدا از احساس درد، یکی دیگر از عوارض جانبی آسیب وارده به بینی و سینوس ها می تواند از دست دادن قدرت بویایی یا آنوسمی باشد.
تورم اطراف بینی و سینوس ها می تواند موجب از دست دادن توانایی بویایی شود. این شرایط پس از فروکش کردن التهاب بهبود می یابد. شایان ذکر است که سرماخوردگی شدید، پولیپ های بینی، و آلرژی های فصلی نیز می توانند موجب آنوسمی شوند.
آنوسمی مادرزادی
درصد بسیار کمی از افرادی که با از دست دادن نسبی یا کامل حس بویایی مواجه هستند، به عنوان افرادی با آنوسمی مادرزادی شناخته می شوند. در این موارد افراد بدون هیچ توانایی بویایی متولد می شوند.
این شرایط ممکن است با سندرم کالمن، بیماری که در نتیجه تولید هورمون ناکافی توسط غده هیپوفیز شکل می گیرد، مرتبط باشد.
این وضعیت به طور معمول با یک نقص در هیپوتالاموس مرتبط است که می تواند شامل مشکلات باروری نیز شود.
زوال عقل
بیماری های مربوط به زوال عقل – از جمله بیماری پارکینسون و بیماری آلزایمر – می توانند موجب آنوسمی شوند.
در حقیقت، از دست دادن قدرت بویایی ممکن است خود را چند ماه یا حتی چند سال پیش از پدیدار شدن بیماری پارکینسون یا بیماری آلزایمر نشان دهد.
در همین راستا، آنوسمی می تواند روشی موثر برای تشخیص بیماری های مرتبط با زوال عقل پیش از ظهور آنها باشد.
بر همین اساس است که افراد بزرگسال و به ویژه افراد پیر باید در صورت مواجهه با از دست دادن نسبی یا کامل قدرت بویایی خود به پزشک مراجعه کنند.
موارد دیگر
تعداد دیگری از شرایط سلامت می توانند به از دست دادن اندک یا قابل توجه حس بویایی منجر شوند.
به عنوان مثال، برخی مشکلات کبد و غده تیروئید می توانند موجب تجربه آنوسمی در بیمار شوند. افزون بر این، برخی بیماران مبتلا به دیابت یا صرع ممکن است از دست دادن حس بویایی خود را تجربه کنند.
صرف نظر از وضعیت سلامت، افرادی که هر گونه از دست دادن حس بویایی – اندک یا چشمگیر – را تجربه می کنند باید به سرعت به پزشک مراجعه کنند.
آزمایش های خون، اسکن های مغزی و دیگر انواع بررسی ها می توانند به تشخیص این که مشکل موقتی است – به عنوان مثال در نتیجه آلرژی های فصلی، سرماخوردگی یا آنفلوآنزا – یا به واسط موضوعی جدیتر مانند بیماری های مرتبط با زوال عقل یا مشکلات کبدی شکل گرفته است، کمک کند.
منبع:asriran.com
حس بویایی افراد میتواند شاخصی برای پیشبینی خطر آلزایمر افراد تلقی شود.
به گزارش سرویس علمی ایسنا و به نقل از پایگاه خبری وب مد، به منظور انجام این تحقیق 183 مرد سالمند و 10 شخص سالمند دیگری که احتمال آلزایمر برایشان وجود داشت مورد بررسی قرار گرفتند. توانایی این افراد در شناسایی، به یاد آوری و تمایز قرار دادن بین بوهای متفاوت نظیر منتول، میخک، چرم، توت فرنگی، یاس بنفش، آناناس، دود، صابون، انگور و یا لیمو سنجیده شد.
در مرحله بعدی از افراد خواسته شد تا 10 بوی جدید را نیز استشمام کرده و نام آنها را بگویند. محققان دریافتند افرادی که توانایی کمتری برای تمایز بین بوها داشتند در خطر بیشتری برای آلزایمر قرار داشتند.
به گفته محققان، زوالهای عصبی پس از بیماری آلزایمر از 10 سال قبل از بروز اولیه نشانههای حافظهای بیماری آغاز میشود.
بعضی از بیماریهای عصبی مانند آلزایمر با تحلیل سلولهای عصبی میتوانند تا حد چشمگیری بویایی را مختل کرده و فرد مبتلا را از تشخیص بوهای آشنا ناتوان سازد.
پژوهشگران بر این باورند که پیدا کردن راهی دیجیتالی، کم هزینه، مقرون به صرفه و غیر تهاجمی میتواند تشخیص افراد سالمی را که در خطر بیماری آلزایمر قرار دارند، میسر کند.
این یافته در مجله "Annals of Neurology" منتشر شده است.