فصلها دلیلی بر تغییر خلق و خوی افراد هستند و گاه منجر به اختلال خلقی فصلی در افراد میشود. پاییز و زمستان بیشترین تاثیر را بر تغییر خلق افراد دارند.
انسان از هزاران سال پیش به این نکته پی برده که فصلهای سال میتوانند روی خلق افراد اثر بگذارند. تا دهۀ 1980 اصطلاح «اختلال خلقی فصلی» تعریف نشده بود. این تعریف در مورد افرادی بهکار میرود که علیرغم اینکه گاهی در تابستان هم افسرده میشوند ولی در بیشتر موارد در فصلهای پاییز و زمستان به افسردگی مبتلا میگردند.
اختلال خلقی فصلی (SAD) چیست؟
اختلال خلقی فصلی نوعی افسردگی با الگویی ویژه است. این اختلال هر سال به طور منظم در پاییز و زمستان شروع میشود و در بهار و تابستان پایان مییابد. به همین دلیل گاهی به آن «افسردگی راجعه زمستانی» هم گفته میشود.
بسیاری از علائم SAD
همان علائمی هستند که
در افسردگی «معمولی» (غیرفصلی) هم دیده میشوند. این علائم شامل:
علائم SAD نسبت به علامتهای افسردگی کمی متفاوت هستند. در اختلال افسردگی غیرفصلی افراد معمولا کمتر غذا میخورند و خوابشان کم میشود، در حالیکه در اختلال خلقی فصلی اغلب خواب و اشتهای فرد بیشتر میشود.
اگر به اختلال خلقی فصلی مبتلا باشید در صبحهای زمستان به سختی از خواب بیدار میشوید و در طول روز هم خوابآلود هستید. ممکن است بیشتر دلتان بخواهد شکلات و مواد غذایی که کربوهیدرات بیشتری دارند مثل نان سفید و شیرینیجات بخورید. در این حالت دلتان نمیخواهد که فعالیتهای بدنی انجام دهید و به همین خاطر در طول زمستان وزنتان اضافه میشود.
افسردگی فصلی در فصل بهار بهتر میشود. در حقیقت حدود یک سوم افراد مبتلا به اختلال خلقی فصلی در فصل تابستان و بهار خلقشان کمی از حد معمول بالاتر میرود.
چه افرادی دچار اختلال خلقی فصلی میشوند؟
مثل سایر انواع افسردگی، این اختلال بیشتر در زنان در سنین باروری دیده میشود. اختلال افسردگی فصلی در زنان سه برابر شایعتر از مردان است. این اختلال در کودکان و افراد مسن هم رخ میدهد ولی بروز آن در این گروههای سنی نسبتا نادر است. این اختلال در افرادی که مناطقی استوایی زندگی میکنند شایع نیست و هرچه از خط استوا دورتر شویم، احتمال شیوع آن بیشتر میشود. بسیاری از ما ممکن است در زمستان علائم مختصری پیدا کنیم، کمی احساس خستگی کنیم، کمی بیشتر بخوابیم و وزنمان کمی بیشتر شود. این حالت تا حدودی شبیه خواب زمستانی در حیوانات است. اگر علائم شما آنقدر شدید هستند که زندگی روزمرهتان را دچار مشکل میکنند، ممکن است دچار SAD شده باشید. در انگلستان سه نفر از هر صد نفر علامتهای شدید افسردگی زمستانی را دارا هستند.
چه عواملی باعث ایجاد اختلال خلقی فصلی میشوند؟
به نظر میرسد که علت آن کمبود نور روزانه در زمستان باشد. امروزه ما بیشتر در فضاهای سربسته زندگی میکنیم و کمتر با نور خورشید مواجه هستیم. به نظر میرسد که کمبود این نور میتواند بر نحوه کار کردن سروتونین در مغز تاثیر بگذارد و ما را بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دهد.
سایر اثرات SAD
بعصی از علامتهای اختلال خلقی فصلی میتوانند مشکلاتی تولید کنند که فرد مبتلا احساس بدتری پیدا کند. - یک حلقۀ معیوب:
اگر دائما احساس خستگی کنید، احتمالا کمتر کار و فعالیت میکنید، فعالیت بدنی کمتر، افسردگی را تشدید میکند.
اگر بیشتر غذا میخورید، افزایش وزن بیشتری هم خواهید داشت.
خوابآلودگی، کم شدن انگیزه و تحریکپذیری میتوانند باعث مشکلات بیشتری در خانه، اجتماع و محل کار شوند. فرد مبتلا به SAD هرچقدر که کمتر از عهدۀ وظایفش بربیاید، بیشتر تحت فشار قرار میگیرد.
برخی از موارد خودیاری که در پایین به آنها اشاره میشود میتوانند مانع از تشکیل حلقۀ معیوب علائم و تشدید مشکلات فرد شوند.
خودیاری و روانشناسی در درمان اختلال فصلی
این نکات و موارد خودیاری، معمولا برای کمک به درجات خفیف SAD مفید است، ولی البته باید در موارد شدیدتر SAD هم به کار گرفته شود.
نوردرمانی برای درمان اختلال خلقی فصلی
این کار با یک جعبه نورانجام میشود تا کمبود نور روز را در زمستان جبران کند. نور تولید شده شبیه نور خورشید است ولی اشعه فوق بنفش ندارد به همین دلیل برای پوست و چشم مضر نیست.
از زمانی که علائم در فصل پاییز آغاز میشوند، باید از جعبه نور به مدت 30 دقیقه تا یک ساعت در روز استفاده کنید. اگر از جعبه صبحها در زمان صبحانه استفاده شود، بیشترین تاثیر را خواهد داشت. نوردرمانی بسیار سریع اثر میکند. اگر این درمان برای فرد موثر باشد، اغلب در هفته اول درمان تا حدودی متوجه بهبود علائم خواهد شد.
خوشبختانه عوارض جانبی این روش درمانی خفیف هستند. ممکن است متوجه شوید که دچار سردرد، تهوع یا تاری دید شدهاید. این علائم با کمی فاصله گرفتن از جعبه نور قابل رفع هستند ولی باید توجه داشته باشید که خیلی از آن دور نشوید. هرچقدر چشمتان از جعبه دورتر باشد، نور کمتر درخشان به نظر میرسد. به همین خاطر باید مدت طولانیتری از آن استفاده کنید تا همان تاثیر را داشته باشد. معمولا بهتر است ازجعبۀ نور از ساعت پنج بعدازظهر به بعد استفاده نکنید چون ممکن است باعث شود که شب به راحتی خوابتان نبرد.
ساعتهای شبیهسازیکننده سپیده صبح: از این ساعتها هم میتوان کمک گرفت. این ساعتها به تدریج از یک ساعت قبل از بیدار شدن فرد شروع به تولید نور میکنند و این نور به تدریج درخشانتر میشود. این ساعتها خصوصا در مواردی که صبحهای زمستانی بیدار شدن از خواب برایتان سخت است مفید هستند.
سایر وسایل نوری شامل:
چراغ مطالعه برای کسانی که پشت میز کار میکنند.
کلاه لبهدار مولّد نور: این وسایل شبیه کلاه بیسبال هستند که توسط چراغهای کوچکی نور را به چشمها میتابانند.
دارو درمانی
داروهای ضدافسردگی عموما برای درمان SAD مفید هستند. باید از مصرف هر نوع دارویی که موجب احساس خستگی و خوابآلودگی میشود خودداری کرد، به همین خاطر بیشتر از داروهای SSRI استفاده میشود. بهترین شواهد در مورد مصرف سرترالین، سیتالوپرام یا فلوکستین موجود است. برای درمان اختلال خلقی فصلی معمولا دارو را در پاییز آغاز و در بهار قطع میکنند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
شواهدی وجود دارد که نشان میدهند درمان شناختی رفتاری میتواند برای درمان افسردگی زمستانی و پیشگیری از عود آن در زمستان سالهای آینده مفید باشد.
ـ احساس غمگینی، ناامیدی یا حقارت
ـ احساس تنش، اضطراب یا بیقراری
ـ نااستواری آشکار خلقی همراه با گریه کردن زیاد
ـ تحریکپذیری پایدار، خشم و افزایش تعارضهای بین فردی
ـ کاهش علاقه به فعالیتهای معمول که ممکن است با کنارهگیری از روابط اجتماعی همراه باشد
ـ اشکال در تمرکز
ـ احساس خستگی، خواب آلودگی یا فقدان انرژی
ـ تغییرات آشکار در اشتها که ممکن است با زیاد خوردن یا تمایل شدید به غذاهای خاص همراه باشد
ـ پرخوابی یا بیخوابی
ـ احساس ذهنی از پا افتادن یا غیرقابل کنترل بودن
ـ نشانههای جسمانی مانند حساسیت غیرطبیعی یا ورم پستان، سردرد یا احساس تورم یا افزایش وزن همراه با تنگ شدن لباس، کفش یا انگشتر
ـ درد مفصل یا عضله
گاهی این نشانهها ممکن است با افکار خودکشی نیز همراه شوند. نکته قابل توجه این است که زنان قبل از قاعدگی ممکن است دچار این حالت و علائم شوند، اما این علائم باید در طول یکسال ظاهر شده باشند و با یکبار تجربه نمیتوان فرد را مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی دانست. این علائم معمولا در آغاز مرحله تخمکگذاری، فروکش و پس از پایان قاعدگی کاملا از بین میروند. باید در نظر داشته باشیم که مشکلات زناشویی یا شغلی طولانی مدت را با این نوع اختلال اشتباه نگیریم. پژوهشها نشان میدهد که 75 درصد زنان تغییرات پیش قاعدگی جزئی را تجربه میکنند، اما حدود 5 درصد مبتلا به این اختلال هستند و معمولا از اوایل تا اواسط دهه سی سالگی رخ داده و شدت مییابد. آنچه باعث میشود تا وجود این اختلال آشکارتر شود اثراتی است که در روابط بین فردی و اجتماعی و عملکرد شغلی و تحصیلی او میگذارد و گاهی ممکن است که از سوی دیگران مورد درک واقع نشده و در نتیجه شدت ناراحتی فرد افزایش یابد. برای برخورد کردن با این اختلال لازم است تا هم مداخلات دارویی صورت گیرد و هم در سیستم خانواده درمانی آموزشهای حمایتی داده شود. با توجه به اینکه تغییرات فیزیولوژیک، عامل ایجاد این حالت هستند، بنابراین لازم است تا فرد به دلیل داشتن علائم این اختلال مورد تحقیر و سرزنش قرار نگیرد. همچنین با توجه به اینکه حوادث روزمره زندگی و تنشها میتواند عاملی برای تشدید اضطراب و خلق افسرده فرد شود، بنابراین استفاده از راهکارهای درمانی برای اختلالات خلقی نیز توصیه میشود. در درمان این نوع اختلال لازم است تا از شناخت درمانی هم برای خود فرد و هم خانواده و اطرافیان او استفاده شود.
دکتر مهرنوش دارینی
روانشناس و مشاور
پیاده روی زیر نور خورشید
از آنجایی که نور تاثیری قوی در کمک به عملکرد بهینه بدن دارد، بهترین گزینه برای مقابله با SAD بهره گیری از خورشید به نفع خود است. در شرایطی که ممکن است نسبت به فصل های گرم سال کمتر خورشید را مشاهده کنید، اما تا آنجا که می توانید باید در فصول سرد نور آن را جذب کنید. هنگامی که خورشید در آسمان می درخشد می توانید به پیاده روی بروید. قرار گرفتن در معرض نور خورشید و ورزش کردن می توانند برای آثار ضد افسردگی خوب باشند.
ورزش منظم
ورزش کردن از اهمیت ویژه ای برای مقابله با SAD برخوردار است، به ویژه این که با خواب خوب شبانه پیوند بخورد و در نتیجه، شما می توانید یک ریتم شبانه روزی سالم را ایجاد کنید. پایبندی به یک برنامه خواب پایدار برای بهزیستی کلی و خلق و خو، به ویژه طی ماه های سرد سال بسیار مهم است.
انتخاب لامپ قرمز
طی ماه های سرد سال باید اختلالات خواب را به حداقل برسانید. برای افرادی که در به خواب رفتن یا به خواب رفتن مجدد - به عنوان مثال، پس از اجابت مزاج یا رسیدگی به نوزاد خود - با مشکل مواجه هستند، بهترین راه حل می تواند استفاده از لامپ قرمز یا نارنجی رنگ هنگام شب باشد. چراغ هایی با نور درخشان می توانند به سرعت ترشح هورمون ملاتونین را سرکوب کرده و ترشح هورمون سروتونین را موجب شوند که موجب بیدار شدن افراد می شود و به خواب رفتن مجدد را دشوار می سازد.
تابستانی طولانیتر
دلیلی وجود ندارد با فرا رسیدن ماه های سرد سال و کوتاهتر شدن روزها فعالیت هایی که در تابستان از آنها لذت می بردید را فراموش کنید. شما می توانید با ادامه روالی که در ماه های گرم سال داشته اید به پیشگیری از کسالت روانی یا عاطفی کمک کنید. به عنوان مثال، اگر در فصل تابستان والیبال یا فوتبال ساحلی بازی می کردید، اکنون می توانید در سالن های سرپوشیده همچنان به فعالیت خود ادامه دهید.
رژیم غذایی متعادل
هوای سرد و روزهای کوتاهتر ممکن است تمایل به خوردن غذاهای ناسالم یا چاق کننده را افزایش دهد، اما حفظ یک رژیم غذایی متعادل در ماه های سرد سال که شامل پروتئین، میوه ها، سبزیجات و غلات کامل می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در صورتی که بیش از انداه کربوهیدارت مصرف کنید، افزایش وزن می تواند انگیزه و تمایل شما به فعالیت های ورزشی را کاهش دهد که تنها نشانه های SAD را به ویژه در بانوان وخیمتر می سازد. نتیجه مطالعه منتشر شده در نشریه American Journal of Clinical Nutrition نشان داده است که کربوهیدارت های پالایش شده می توانند بانوان را در معرض خطر افسردگی قرار دهند حتی اگر سابقه ابتلا به آن را نداشته باشند.
حفظ روابط خوب
اجتماعی ماندن یک داروی ضد افسردگی طبیعی است، اما زمانی کارایی دارد که اطراف شما را افرادی بانشاط فرا گرفته باشند. صرف وقت برای تهیه صبحانه و ملاقات با دوستان و بستگانی که از روحیه شادی برخوردار هستند می تواند اثر مثبتی بر خلق و خوی شما داشته باشد و آثار SAD را کاهش دهد. از طریق ارتباط با دیگران و حضور در اجتماع در حقیقت می توانید از مصرف داروهای ضد افسردگی فاصله بگیرید.
زیر نظر داشتن افکار
یکی از تکنینک های مقابله با SAD انجام دادن هر چه بیشتر کارهایی است که احساس بهتری در شما ایجاد می کنند. گزینه دیگر آگاهی از افکار است، به ویژه آنهایی که تاریک و عذاب آور هستند. اگر با خود فکر کنید زمستان قرار است دوران افتضاحی باشد، یا من از زمستان متنفر هستم، تنها شرایط را برای خود دشوارتر می کنید. اگر علاقه ای به زمستان ندارید نیازی نیست خود را به چیزی که باور ندارید، متقاعد کنید و به عنوان مثال بگویید من عاشق این فصل هستم. در مقابل، باید شرایط را درک کنید و سپس فعالیتی لذت بخش که حواس شما را از این شرایط پرت می کند مانند تماشای یک فیلم یا ملاقات با یک دوست را مد نظر قرار دهید.
روشنتر کردن فضای زندگی
با روشنتر کردن فضایی که در آن زندگی یا کار می کنید از طریق کنار زدن پرده ها و ورود نور خورشید به داخل احتمالا شاهد بهبود خلق و خوی خود خواهید بود. جریان داشتن زندگی در اطراف شما نیز می تواند گزینه خوبی باشد و به عنوان مثال، چند گلدان کوچک خانگی که به خوبی در فضای داخلی رشد می کنند را می توانید در محل زندگی یا کار خود قرار دهید.
مراجعه به پزشک
اگر احساس می کنید اختلال خلقی فصلی می تواند به مرز افسردگی کامل برسد، بهتر است قبل از آن که خیلی دیر شود از کمک یک متخصص بهره بگیرید. هیچ دلیلی برای رنج کشیدن وجود ندارد و بدون تردید پیشگیری بسیار راحتتر از درمان است. نور درمانی یکی از گزینه هایی است که می تواند مد نظر قرار بگیرد، اما این کار باید با مشورت یک فرد حرفه ای صورت بگیرد زیرا نور درمانی می تواند عوارض جانبی داشته و الگوهای خواب را تغییر دهد.
برنامه ریزی تعطیلات
برنامه ریزی سفر به مقصدی گرمسیری روشی منطقی برای کاهش آثار SAD است. اما این نکته را به خاطر داشته باشید که این راه حلی کوتاه مدت و موقتی است. بدون تردید، تعطیلات می تواند خلق و خوی شما را بهبود ببخشد، اما باید خود را برای احساسی که پس از بازگشت به خانه و مواجهه دوباره با آب و هوای سرد خواهید داشت، آماده کنید. بر همین اساس، برنامه ریزی برای شرایط پسامسافرت نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
بیش فعالی و کمی دقت
ADHD یا اختلال بیش فعالی و کمی دقت یکی از شایعترین اختلالات روانی دیده شده در کودکان اسـت. این اختلال موجب میشود کودک در انجام درست کارهای مدرسه، داشتن دقت و توجه، دنبال کردن دستورالعملها و یا اتمام وظایف به تنهایی بسیار مشکل داشته باشد.» علل
• عوامل ژنتیکی» علائم
• بیش فعالی» درمان
• داروهایی مانند متیل فنیدیت یا آمفتامیناختلال عصبی در رابطه با الکل
اختلال عصبی مربوط به الکل(ARND) دلیل دیگری اسـت که علت نوسانات خلقی در فززندتان را توضیح میدهد. این امر میتواند نوسانات خلقی شدیدی همراه با دیگر ناتوانیهای یادگیری و ذهنی را در کودکان بوجود آورد.» علل
• این اختلال در صورتی رخ میدهد که مادر در طول دوران بارداری به مصرف الکل مبادرت کرده باشد.» علائم
• داشتن مشکل در استدلال و تفکر» درمان
• داروهایی مانند محرکها، داروهای ضد افسردگی، داروهای نورولپتیک و داروهای ضد اضطراباختلال وسواس جبری یا وسواس فکری ـ عملی
OCD یا اختلال وسواس جبری یک اختلال بسیار معمول دیده شده اسـت. با این حال، هنگامی که شدید باشد، میتواند شروع به تداخل در توانایی کودک به انجام فعالیتهای روزانه نماید.» علل
• ژنتیک» علائم
• ترس از آلودگی» درمان
• درمان مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاریاختلال اضطراب
اختلال اضطراب اصطلاحی اسـت که برای اختلالات روانی که موجب اضطراب، عصبانیت، و ترس میشوند، بکار میرود. این اختلال، شامل اختلال اضطراب فراگیر، فوبیا یا ترس، اختلال هراس، اضطراب جدایی، اضطراب موقعیتی، و اختلال استرس پس از سانحه میباشد.» علل
• حوادث استرسزا» درمان
• درمان مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاریاختلال دو قطبی
تغییر رفتار ناگهانی یا نوسانات خلقی طولانی مدت در کودکان از نظر پزشکی به عنوان اختلال دو قطبی دوران کودکی (COBPD) نامیده میشود. این بیماری با رفتار شدیداً «بالا» و «پایین» کودک مشخص میشود. این نوسانات خلقی سریع میتوانند به راحتی چند مرتبه در یک روز در یک حالت ادواری تجربه شوند.» علل
• عدم تعادل شیمیایی در مغز (به خصوص در انتقال دهندههای عصبی تنظیم کنندهی اندورفین)» علائم
• نوسانات خلقی شدید (چرخه یا دورهی رفتاری معمولاً در صبح پایین بوده و بدنبال آن سطح بسیار بالای انرژی در شامگاه دیده میشود)» درمان
• تثبیت کنندههای خلق و خویدلایل دیگر
بایستی به خاطر داشته باشید که تمام نوسانات خلقی به یک اختلال ارتباط نمییابند. گاهی اوقات، عوامل غیرمتعارف بسیاری نیز در این امر نقش دارند. نوع محیطی که کودک در آن پرورش مییابد نیز برای سلامت روحی و روانی او حیاتی اسـت. کودکان در طول سالهای رشد خود به مواد مغذی به قدر کافی نیاز دارند و کمبود آن میتواند منجر به عدم تعادل و کاهش سطوح انرژی شود. این امر به طور کلی منجر به فقدان شور و اشتیاق در آنها به دلیل کمبود انرژی و یا عدم سلامت جسمی میشود. ویژگیها و ظاهر جسمی غیر جذاب همچنین میتواند موجب افسردگی در کودکان شود، که منجر به نوسانات خلقی ناگهانی، به خصوص در همنشینی با دیگران میشود. بعضی از کودکان همچنین اختلالات خلقی یا اضطراب را از والدین خود به ارث میبرند.چیزی بیش از نوسانات خلقی
یک نوسان خلقی به مدت چندین ساعت به طول میانجامد. در چند مورد ممکن اســت تا یک روز ادامه یابد. با این حال، چنانچه مشاهده میکنید که فرزندتان از بودن در محافل اجتماعی کناره گیری کرده، گوشه گیر شده، نشانههای مداوم عصبانیت، سرخوردگی، ناراحتی و ناامیدی را از خود نشان میدهد، این امر میتواند نشان دهندهی چیزی بیش از یک نوسان خلقی باشد. این علائم اغلب مدت زمانی طولانی نادیده گرفته شده و نوجوان را از سالهای زیبای رشد محروم میسازند. در اغلب مواقع، بلوغ در ایجاد چنین شرایط روحی و روانی مانند یک کاتالیزور عمل میکند. به عنوان پدر و مادر نیاز اســت که مداخله کرده، راههایی بیابید که مشکل فرزند خود را درک کرده و مهمتر از همه هرچه زودتر با آن برخورد کنید.صحبت کردن با آنها
بلوغ مرحلهای اســت که کودکان پیدا کردن دوستان قابل اعتماد را کار دشواری میدانند. به این دلیل که اکثر دوستانشان همین مرحله را طی میکنند، روابط آنها بسیار ناپایدار خواهد بود. به جای آنکه آشکارا رفتار فرزندتان را مورد قضاوت قرار دهید، با او دوست باشید و سعی نمایید از دید او به همه چیز نگاه کنید. این کار به شما این شانس و فرصت را میدهد که فرزندتان را بهتر شناخته و رابطهتان با او را نیز محکمتر سازید. به جای آرام ساختن او، اجازه دهید فرزندتان خشم خود را خالی کند.منحرف کردن توجه
بهترین راه مقابله با نوسانات خلقی در دوران بلوغ منحرف کردن توجه به چیزهای دیگر اســت. کلاسهای سرگرمی، فعالیتهای ورزشی، کلاسهای رقص و غیره، به تعامل با افراد بیشتر کمک کرده که این خود در بسیاری مواقع دیدگاههای بسیار جدیدتر مورد نیاز را به همراه میآورد. داشتن فعالیتهای جسمانی به آزاد شدن هورمون بتا اندروفین، که سطوح استرس را کنترل میکند، کمک کرده و آنها را به لحاظ عاطفی سرشوق آورده و خلق و خویِشان را بهتر میسازد. با توجه به اینکه بسیاری از نوجوانان در معرض از دست دادن وزن و اضافه وزن در طول این مرحله از زندگیشان میباشند، ورزش همچنین به بهبود سوخت و ساز بدن کمک کرده و بدن را متناسب و سلامت نگاه میدارد.خواب کافی
برای جلوگیری از تشدید هر نوع استرس در فرزندتان، مطمئن شوید که او خواب کافی داشته باشد. با تحمیل فعالیتهای بیش از حد و افزایش فشارهای تحصیلی، فرزند شما ممکن اســت دچار الگوهای خواب آشفته شود. با این حال، برای تمام فعالیتهای او برنامهریزی کرده و اگر لازم باشد، تعدادی از آنها را حذف نمایید، مطمئن شوید تمام تکالیفش را به موقع انجام داده و به قدر کافی خواب داشته باشد. نداشتن خواب کافی به تند خویی او افزوده و دورههای غم و اندوه او را افزایش داده و فرزندتان را به راحتی خسته میسازد.کنترل اصرارها و فشارها
نوسانات خلقی به شما فشار آورده و مجبور میسازد بدون فکر عمل کنید. بنابراین کنترل این فشارها کلیدی اســت که با نگاه به گذشته احساس پشیمانی به شما دست ندهد. سطوح خویشتنداری و شکیبایی خود را با تدبیر و مراقبه، منحرف ساختن ذهن خود از این موقعیت، افزایش داده و آموختن راههایی جهت کنترل خشم به شما در غلبه بر این مرحلهی دشوار کمک خواهد کرد.بیش فعالی و کمی دقت
ADHD یا اختلال بیش فعالی و کمی دقت یکی از شایعترین اختلالات روانی دیده شده در کودکان اسـت. این اختلال موجب میشود کودک در انجام درست کارهای مدرسه، داشتن دقت و توجه، دنبال کردن دستورالعملها و یا اتمام وظایف به تنهایی بسیار مشکل داشته باشد.» علل
• عوامل ژنتیکی» علائم
• بیش فعالی» درمان
• داروهایی مانند متیل فنیدیت یا آمفتامیناختلال عصبی در رابطه با الکل
اختلال عصبی مربوط به الکل(ARND) دلیل دیگری اسـت که علت نوسانات خلقی در فززندتان را توضیح میدهد. این امر میتواند نوسانات خلقی شدیدی همراه با دیگر ناتوانیهای یادگیری و ذهنی را در کودکان بوجود آورد.» علل
• این اختلال در صورتی رخ میدهد که مادر در طول دوران بارداری به مصرف الکل مبادرت کرده باشد.» علائم
• داشتن مشکل در استدلال و تفکر» درمان
• داروهایی مانند محرکها، داروهای ضد افسردگی، داروهای نورولپتیک و داروهای ضد اضطراباختلال وسواس جبری یا وسواس فکری ـ عملی
OCD یا اختلال وسواس جبری یک اختلال بسیار معمول دیده شده اسـت. با این حال، هنگامی که شدید باشد، میتواند شروع به تداخل در توانایی کودک به انجام فعالیتهای روزانه نماید.» علل
• ژنتیک» علائم
• ترس از آلودگی» درمان
• درمان مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاریاختلال اضطراب
اختلال اضطراب اصطلاحی اسـت که برای اختلالات روانی که موجب اضطراب، عصبانیت، و ترس میشوند، بکار میرود. این اختلال، شامل اختلال اضطراب فراگیر، فوبیا یا ترس، اختلال هراس، اضطراب جدایی، اضطراب موقعیتی، و اختلال استرس پس از سانحه میباشد.» علل
• حوادث استرسزا» درمان
• درمان مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاریاختلال دو قطبی
تغییر رفتار ناگهانی یا نوسانات خلقی طولانی مدت در کودکان از نظر پزشکی به عنوان اختلال دو قطبی دوران کودکی (COBPD) نامیده میشود. این بیماری با رفتار شدیداً «بالا» و «پایین» کودک مشخص میشود. این نوسانات خلقی سریع میتوانند به راحتی چند مرتبه در یک روز در یک حالت ادواری تجربه شوند.» علل
• عدم تعادل شیمیایی در مغز (به خصوص در انتقال دهندههای عصبی تنظیم کنندهی اندورفین)» علائم
• نوسانات خلقی شدید (چرخه یا دورهی رفتاری معمولاً در صبح پایین بوده و بدنبال آن سطح بسیار بالای انرژی در شامگاه دیده میشود)» درمان
• تثبیت کنندههای خلق و خویدلایل دیگر
بایستی به خاطر داشته باشید که تمام نوسانات خلقی به یک اختلال ارتباط نمییابند. گاهی اوقات، عوامل غیرمتعارف بسیاری نیز در این امر نقش دارند. نوع محیطی که کودک در آن پرورش مییابد نیز برای سلامت روحی و روانی او حیاتی اسـت. کودکان در طول سالهای رشد خود به مواد مغذی به قدر کافی نیاز دارند و کمبود آن میتواند منجر به عدم تعادل و کاهش سطوح انرژی شود. این امر به طور کلی منجر به فقدان شور و اشتیاق در آنها به دلیل کمبود انرژی و یا عدم سلامت جسمی میشود. ویژگیها و ظاهر جسمی غیر جذاب همچنین میتواند موجب افسردگی در کودکان شود، که منجر به نوسانات خلقی ناگهانی، به خصوص در همنشینی با دیگران میشود. بعضی از کودکان همچنین اختلالات خلقی یا اضطراب را از والدین خود به ارث میبرند.فصلها دلیلی بر تغییر خلق و خوی افراد هستند و گاه منجر به اختلال خلقی فصلی در افراد میشود. پاییز و زمستان بیشترین تاثیر را بر تغییر خلق افراد دارند.
انسان از هزاران سال پیش به این نکته پی برده که فصلهای سال میتوانند روی خلق افراد اثر بگذارند. تا دهۀ 1980 اصطلاح «اختلال خلقی فصلی» تعریف نشده بود. این تعریف در مورد افرادی بهکار میرود که علیرغم اینکه گاهی در تابستان هم افسرده میشوند ولی در بیشتر موارد در فصلهای پاییز و زمستان به افسردگی مبتلا میگردند.
اختلال خلقی فصلی (SAD) چیست؟
اختلال خلقی فصلی نوعی افسردگی با الگویی ویژه است. این اختلال هر سال به طور منظم در پاییز و زمستان شروع میشود و در بهار و تابستان پایان مییابد. به همین دلیل گاهی به آن «افسردگی راجعه زمستانی» هم گفته میشود.
بسیاری از علائم SAD
همان علائمی هستند که
در افسردگی «معمولی» (غیرفصلی) هم دیده میشوند. این علائم شامل:
علائم SAD نسبت به علامتهای افسردگی کمی متفاوت هستند. در اختلال افسردگی غیرفصلی افراد معمولا کمتر غذا میخورند و خوابشان کم میشود، در حالیکه در اختلال خلقی فصلی اغلب خواب و اشتهای فرد بیشتر میشود.
اگر به اختلال خلقی فصلی مبتلا باشید در صبحهای زمستان به سختی از خواب بیدار میشوید و در طول روز هم خوابآلود هستید. ممکن است بیشتر دلتان بخواهد شکلات و مواد غذایی که کربوهیدرات بیشتری دارند مثل نان سفید و شیرینیجات بخورید. در این حالت دلتان نمیخواهد که فعالیتهای بدنی انجام دهید و به همین خاطر در طول زمستان وزنتان اضافه میشود.
افسردگی فصلی در فصل بهار بهتر میشود. در حقیقت حدود یک سوم افراد مبتلا به اختلال خلقی فصلی در فصل تابستان و بهار خلقشان کمی از حد معمول بالاتر میرود.
چه افرادی دچار اختلال خلقی فصلی میشوند؟
مثل سایر انواع افسردگی، این اختلال بیشتر در زنان در سنین باروری دیده میشود. اختلال افسردگی فصلی در زنان سه برابر شایعتر از مردان است. این اختلال در کودکان و افراد مسن هم رخ میدهد ولی بروز آن در این گروههای سنی نسبتا نادر است. این اختلال در افرادی که مناطقی استوایی زندگی میکنند شایع نیست و هرچه از خط استوا دورتر شویم، احتمال شیوع آن بیشتر میشود. بسیاری از ما ممکن است در زمستان علائم مختصری پیدا کنیم، کمی احساس خستگی کنیم، کمی بیشتر بخوابیم و وزنمان کمی بیشتر شود. این حالت تا حدودی شبیه خواب زمستانی در حیوانات است. اگر علائم شما آنقدر شدید هستند که زندگی روزمرهتان را دچار مشکل میکنند، ممکن است دچار SAD شده باشید. در انگلستان سه نفر از هر صد نفر علامتهای شدید افسردگی زمستانی را دارا هستند.
چه عواملی باعث ایجاد اختلال خلقی فصلی میشوند؟
به نظر میرسد که علت آن کمبود نور روزانه در زمستان باشد. امروزه ما بیشتر در فضاهای سربسته زندگی میکنیم و کمتر با نور خورشید مواجه هستیم. به نظر میرسد که کمبود این نور میتواند بر نحوه کار کردن سروتونین در مغز تاثیر بگذارد و ما را بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دهد.
سایر اثرات SAD
بعصی از علامتهای اختلال خلقی فصلی میتوانند مشکلاتی تولید کنند که فرد مبتلا احساس بدتری پیدا کند. - یک حلقۀ معیوب:
اگر دائما احساس خستگی کنید، احتمالا کمتر کار و فعالیت میکنید، فعالیت بدنی کمتر، افسردگی را تشدید میکند.
اگر بیشتر غذا میخورید، افزایش وزن بیشتری هم خواهید داشت.
خوابآلودگی، کم شدن انگیزه و تحریکپذیری میتوانند باعث مشکلات بیشتری در خانه، اجتماع و محل کار شوند. فرد مبتلا به SAD هرچقدر که کمتر از عهدۀ وظایفش بربیاید، بیشتر تحت فشار قرار میگیرد.
برخی از موارد خودیاری که در پایین به آنها اشاره میشود میتوانند مانع از تشکیل حلقۀ معیوب علائم و تشدید مشکلات فرد شوند.
خودیاری و روانشناسی در درمان اختلال فصلی
این نکات و موارد خودیاری، معمولا برای کمک به درجات خفیف SAD مفید است، ولی البته باید در موارد شدیدتر SAD هم به کار گرفته شود.
نوردرمانی برای درمان اختلال خلقی فصلی
این کار با یک جعبه نورانجام میشود تا کمبود نور روز را در زمستان جبران کند. نور تولید شده شبیه نور خورشید است ولی اشعه فوق بنفش ندارد به همین دلیل برای پوست و چشم مضر نیست.
از زمانی که علائم در فصل پاییز آغاز میشوند، باید از جعبه نور به مدت 30 دقیقه تا یک ساعت در روز استفاده کنید. اگر از جعبه صبحها در زمان صبحانه استفاده شود، بیشترین تاثیر را خواهد داشت. نوردرمانی بسیار سریع اثر میکند. اگر این درمان برای فرد موثر باشد، اغلب در هفته اول درمان تا حدودی متوجه بهبود علائم خواهد شد.
خوشبختانه عوارض جانبی این روش درمانی خفیف هستند. ممکن است متوجه شوید که دچار سردرد، تهوع یا تاری دید شدهاید. این علائم با کمی فاصله گرفتن از جعبه نور قابل رفع هستند ولی باید توجه داشته باشید که خیلی از آن دور نشوید. هرچقدر چشمتان از جعبه دورتر باشد، نور کمتر درخشان به نظر میرسد. به همین خاطر باید مدت طولانیتری از آن استفاده کنید تا همان تاثیر را داشته باشد. معمولا بهتر است ازجعبۀ نور از ساعت پنج بعدازظهر به بعد استفاده نکنید چون ممکن است باعث شود که شب به راحتی خوابتان نبرد.
ساعتهای شبیهسازیکننده سپیده صبح: از این ساعتها هم میتوان کمک گرفت. این ساعتها به تدریج از یک ساعت قبل از بیدار شدن فرد شروع به تولید نور میکنند و این نور به تدریج درخشانتر میشود. این ساعتها خصوصا در مواردی که صبحهای زمستانی بیدار شدن از خواب برایتان سخت است مفید هستند.
سایر وسایل نوری شامل:
چراغ مطالعه برای کسانی که پشت میز کار میکنند.
کلاه لبهدار مولّد نور: این وسایل شبیه کلاه بیسبال هستند که توسط چراغهای کوچکی نور را به چشمها میتابانند.
دارو درمانی
داروهای ضدافسردگی عموما برای درمان SAD مفید هستند. باید از مصرف هر نوع دارویی که موجب احساس خستگی و خوابآلودگی میشود خودداری کرد، به همین خاطر بیشتر از داروهای SSRI استفاده میشود. بهترین شواهد در مورد مصرف سرترالین، سیتالوپرام یا فلوکستین موجود است. برای درمان اختلال خلقی فصلی معمولا دارو را در پاییز آغاز و در بهار قطع میکنند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
شواهدی وجود دارد که نشان میدهند درمان شناختی رفتاری میتواند برای درمان افسردگی زمستانی و پیشگیری از عود آن در زمستان سالهای آینده مفید باشد.
چیزی بیش از نوسانات خلقی
یک نوسان خلقی به مدت چندین ساعت به طول میانجامد. در چند مورد ممکن اســت تا یک روز ادامه یابد. با این حال، چنانچه مشاهده میکنید که فرزندتان از بودن در محافل اجتماعی کناره گیری کرده، گوشه گیر شده، نشانههای مداوم عصبانیت، سرخوردگی، ناراحتی و ناامیدی را از خود نشان میدهد، این امر میتواند نشان دهندهی چیزی بیش از یک نوسان خلقی باشد. این علائم اغلب مدت زمانی طولانی نادیده گرفته شده و نوجوان را از سالهای زیبای رشد محروم میسازند. در اغلب مواقع، بلوغ در ایجاد چنین شرایط روحی و روانی مانند یک کاتالیزور عمل میکند. به عنوان پدر و مادر نیاز اســت که مداخله کرده، راههایی بیابید که مشکل فرزند خود را درک کرده و مهمتر از همه هرچه زودتر با آن برخورد کنید.صحبت کردن با آنها
بلوغ مرحلهای اســت که کودکان پیدا کردن دوستان قابل اعتماد را کار دشواری میدانند. به این دلیل که اکثر دوستانشان همین مرحله را طی میکنند، روابط آنها بسیار ناپایدار خواهد بود. به جای آنکه آشکارا رفتار فرزندتان را مورد قضاوت قرار دهید، با او دوست باشید و سعی نمایید از دید او به همه چیز نگاه کنید. این کار به شما این شانس و فرصت را میدهد که فرزندتان را بهتر شناخته و رابطهتان با او را نیز محکمتر سازید. به جای آرام ساختن او، اجازه دهید فرزندتان خشم خود را خالی کند.منحرف کردن توجه
بهترین راه مقابله با نوسانات خلقی در دوران بلوغ منحرف کردن توجه به چیزهای دیگر اســت. کلاسهای سرگرمی، فعالیتهای ورزشی، کلاسهای رقص و غیره، به تعامل با افراد بیشتر کمک کرده که این خود در بسیاری مواقع دیدگاههای بسیار جدیدتر مورد نیاز را به همراه میآورد. داشتن فعالیتهای جسمانی به آزاد شدن هورمون بتا اندروفین، که سطوح استرس را کنترل میکند، کمک کرده و آنها را به لحاظ عاطفی سرشوق آورده و خلق و خویِشان را بهتر میسازد. با توجه به اینکه بسیاری از نوجوانان در معرض از دست دادن وزن و اضافه وزن در طول این مرحله از زندگیشان میباشند، ورزش همچنین به بهبود سوخت و ساز بدن کمک کرده و بدن را متناسب و سلامت نگاه میدارد.خواب کافی
برای جلوگیری از تشدید هر نوع استرس در فرزندتان، مطمئن شوید که او خواب کافی داشته باشد. با تحمیل فعالیتهای بیش از حد و افزایش فشارهای تحصیلی، فرزند شما ممکن اســت دچار الگوهای خواب آشفته شود. با این حال، برای تمام فعالیتهای او برنامهریزی کرده و اگر لازم باشد، تعدادی از آنها را حذف نمایید، مطمئن شوید تمام تکالیفش را به موقع انجام داده و به قدر کافی خواب داشته باشد. نداشتن خواب کافی به تند خویی او افزوده و دورههای غم و اندوه او را افزایش داده و فرزندتان را به راحتی خسته میسازد.کنترل اصرارها و فشارها
نوسانات خلقی به شما فشار آورده و مجبور میسازد بدون فکر عمل کنید. بنابراین کنترل این فشارها کلیدی اســت که با نگاه به گذشته احساس پشیمانی به شما دست ندهد. سطوح خویشتنداری و شکیبایی خود را با تدبیر و مراقبه، منحرف ساختن ذهن خود از این موقعیت، افزایش داده و آموختن راههایی جهت کنترل خشم به شما در غلبه بر این مرحلهی دشوار کمک خواهد کرد.