به گزارش شفاف : یکی از مهمترین مشکلات خانمها در سنین باروری، اختلالات دوره ماهانه است که در بسیاری از مواقع با علائمی مثل افزایش هورمونهای مردانه، رویش موهای زاید، آکنه، ریزش مو و چاقی بویژه در ناحیه شکمی همراه میشود. در چنین شرایطی میتوانیم بگوییم فرد دچار یک بیماری شایع به نام سندرم تخمدانهای پلیکیستیک شده است؛ بیماری زنانهای که با وجود شیوع بالا، درمان بسیار راحتی هم دارد.
دکتر ملکمنصور اقصی، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتوگویی درباره این بیماری میگوید: بیماری سندرم تخمدانهای پلیکیستیک، یک بیماری ارثی و ژنتیک است که با بالا رفتن سن (پس از 35 سالگی) به خودی خود خوب میشود، زیرا تخمدانها با افزایش سن کوچک میشوند، تعداد فولیکولها کاهش پیدا میکند و هورمون مردانه کمتری در بدن تولید میشود.
وقتی قاعدگی مختل میشود
به گفته این متخصص زنان، از نظر زمانی به پریودی غیرعادی گفته میشود که فاصله میان دو عادت ماهانه، طول روزهای پریود یا مقدار خونریزی تغییر کند و ما همیشه برای این تغییرات یک محدوده طبیعی در نظر میگیریم. اصولا پریود شدن خانمها مانند یک ساعت، منظم نیست و اگر هم منظم باشد، دلیلی بر سلامت بیشتر فرد نسبت به بقیه افراد تلقی نمیشود.
وی تاکید میکند: توجه داشته باشید هر تاخیری را نمیتوان قطع دوره نامید. به طور مثال، اگر خانمی هر 28 روز یک بار پریود میشود، اما حالا بعد از گذشت 31روز پریود شده است، اصلا غیرطبیعی نیست؛ اما اگر بیش از ده روز عادت ماهانه خانمی جلو یا عقب بیفتد، این امر غیرعادی است. از طرفی پریود شدن تابع تغییرات گوناگون در مغز انسان است و رابطه مستقیمی با مغز دارد. به طور مثال، مسافرت، استرس یک امتحان، یک شادی ناگهانی یا یک شوک روحی میتواند در پریود اختلال ایجاد کند و حتی باعث قطع آن شود. حالا اگر این قطع دوره بیش از یک ماه ادامه پیدا کرد و تکرار شد در واقع اختلالات پریود محسوب میشود که به طور معمول با افزایش هورمونهای مردانه، رویش موهای زاید، ایجاد آکنه در صورت و بدن، ریزش مو و چاقی همراه است. در چنین شرایطی میگوییم فرد دچار بیماری سندرم تخمدانهای پلیکیستیک (PCOS) ÔÏå ÇÓÊ.
این بیماری، مجرد یا متاهل نمیشناسد
در ایران بسیاری از خانمها پیش از ازدواج دچار اختلالات پریود هستند. یعنی ممکن است فرد یک ماه به صورت طبیعی پریود شود، چند ماه اصلا خونریزی ماهانه نداشته باشد و یک مرتبه سه هفته پشت هم دچار خونریزی شدید شود. اگر خانمی در دوران مجردی دچار اختلال پریود باشد به طوری که تنها چهار مرتبه در سال هم پریود شود و هیچ علامت دیگری مثل پرمویی نداشته باشد، از نظر پزشکی جای نگرانی نیست و نیازی به مصرف دارو ندارد.
اما به گفته دکتر اقصی در صورتی که این اختلال با علائمی مثل افزایش هورمونهای مردانه، چاقی، ریزش مو، آکنه و... بروز کند و در سونوگرافی هم فولیکولها قابل مشاهده باشند، برای فرد دارو تجویز میکنیم. البته سندرم تخمدانهای پلیکیستیک با وجود شیوع بالا درمان آسانی دارد و درمان دارویی در این بیماری بسیار خوب جواب میدهد و نیازی به کارهای پیچیده، عمل و داروهای گرانقمیت نیست.
این متخصص تاکید میکند: البته مصرف این داروها تنها مشکلات هورمونی را از بین میبرد؛ اما نخوردن دارو احتمال بروز سرطان بویژه سرطان رحم و پستان را افزایش میدهد. بنابراین چنین باورهای نادرستی فقط روند درمان را به تاخیر میاندازد و هیچ پایه علمی ندارد.
ترس متاهلها از ناباروری
دکتر اقصی با بیان این که شایعترین علت ناباروری هورمونی در خانمها بیماری سندروم تخمدانهای پلیکیستیک است، ادامه میدهد: خبر خوشحالکننده این که درمانهای خوبی هم برای این نوع نازایی وجود دارد. فردی که منظم پریود میشود به احتمال 98 درصد تخمکگذاری میکند؛ ولی خانمی که چند ماه یکبار پریود میشود و سیکل نامنظمی دارد احتمالا تخمکگذاری نمیکند. برای این خانم داروهای تحریک تخمکگذاری تجویز میکنیم و فرد بعد از گذشت مدت کوتاهی معمولا براحتی باردار میشود. بنابراین خانمهای مبتلا به این سندرم نباید نگران ناباروری باشند مگر این که بچهدار نشدنشان علتهای دیگری هم داشته باشد.
اگر درمان نکنیم...
به گفته دکتر اقصی، هدف از درمان سندرم تخمدانهای پلیکیستیک این نیست که برای خانمی پریود منظم ایجاد کنیم، بلکه باید جلوی مشکلات هورمونی را بگیریم. در واقع خانمی که تخمکگذاری نمیکند، تخمدان او دارای فولیکولهایی است که استروژن ترشح میکنند.
پس هورمون پروژسترون (ضداستروژن) ندارد و فقط در معرض هورمون استروژن قرار میگیرد و هورمون پروژسترون به او نمیرسد. حتی این همه ماجرا نیست.
وی هشدار میدهد: بیماری سندرم تخمدانهای پلیکیستیک در صورت درمان نشدن، عوارض درازمدتی هم دارد که سندرم متابولیک نامیده میشود. این تعریفی است که سازمان بهداشت جهانی ارائه کرده، به این معنا که اگر خانمی دچار نشانگان متابولیکی شود، میزان قندخون و کلسترول او افزایش مییابد و فرد در معرض بیماریهای قلبی ـ عروقی، دیابت و فشارخون قرار میگیرد.
طب سنتی و درمان سندرم تخمدانهای پلیکیستیک
دکتر
علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی نیز در گفتوگو با جامجم میگوید: سندرم
تخمدانهای پلیکیستیک در طب سنتی بنا بر مزاجهای مختلف درمانهای متفاوتی
دارد. علاوه بر این، به معاینات تکمیلی هم نیاز دارد. در اولین قدم باید
از خوردن غذاهای چرب، قهوه، کاکائو و فعالیتهای پر استرس اجتناب کنید و در
مقابل کاهو، مربای زرشک، مربای بالنگ و مرکبات را در سبد غذایی خود قرار
دهید. همچنین میتوانید اثر چای زیرفون یا دم کرده رازیانه را امتحان کنید.
البته توصیه میشود در اولین فرصت ممکن به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه کنید
تا به صورت اصولی
درمان شوید.
وی تاکید کرد: برخی گیاهان دارویی ازجمله گیاه پنج انگشت، نخل ارهای، گل صدتومانی و شیرین بیان در درمان بیماری تخمدان پلیکیستیک مؤثرند.
بیماری ای که قابل پیشگیری نیست
از آنجا که سندرم تخمدانهای پلیکیستیک یک بیماری ژنتیک است و از اوایل دوران بلوغ خودش را نشان میدهد، نمیتوانیم روشهای پیشگیری خاصی به افراد توصیه کنیم. البته شاید ورزش و تحرک بدنی بالا در کنار رژیم غذایی سالم جلوی بروز اضافه وزن را بگیرد و احتمال ابتلا به این سندرم را کاهش دهد، اما همیشه هم نمیتوان به این فرمول اعتماد کرد. حتی نمیتوانیم بگوییم همه افراد چاق دچار سندرم تخمدانهای پلیکیستیک میشوند و همه لاغرها باید خیالشان از بابت ابتلا به این سندرم راحت باشد، چراکه نباید عامل ژنتیک را نادیده بگیرید.
چاقی و کمتحرکی = افزایش مشکلات هورمونی زنانه
فردی که بیتحرک است، تغذیه مناسبی ندارد و مشکل اضافه وزن دارد و زمینه ژنتیک سندرم تخمدان پلیکیستیک را هم دارد به احتمال بسیار زیاد دچار این بیماری خواهد شد. البته چاقی یک سیکل معیوب است. به این معنی که داشتن اضافه وزن به شیوع این سندرم کمک میکند و فردی که به این بیماری مبتلاست نیز دچار چاقی شکمی میشود. نکته جالب این که کم کردن وزن (کاهش مصرف برنج و سیبزمینی و شیرینی در کنار پیادهروی یک ساعته روزانه) تاثیر بسزایی روی درمان این بیماری دارد.
جام جم سرا: رازیانه حاوی استروژن گیاهی (فیتو استروژن) است که همان هورمون زنانه محسوب میشود، بنابراین مصرف آن در اختلالات قاعدگی نظیر تاخیر در قاعدگی، قطع قاعدگی یا برخی اختلالات تخمدان مفید است و باعث برقراری قاعدگی میشود.
مصرف رازیانه در از بین بردن علائم پس از یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی و ضعف مفید است. رازیانه به همراه گل ساعتی در درمان یائسگی زودرس نیز اثربخش است. به دلیل اثر ضد اسپاسم آن در کاهش دردهای قاعدگی و دردهای گوارشی نیز میتواند استفاده شود. برخی مطالعات تاثیر آن رادر افزایش ترشح شیر مادر نیز نشان داده است.
رازیانه یکی از گیاهان دارویی مفید در درمان سندرم روده تحریکپذیر (IBS) است. کسانی که از نفخ رنج میبرند، میتوانند اثر مفید رازیانه در کاهش این مشکل را تجربه کنند. ریشه رازیانه دارای مواد موثری است که باعث جلوگیری از انسداد عروق میشود، به این منظور باید جوشانده ریشه رازیانه را مصرف کرد.
رازیانه برای پوست نیز خواصی مفید دارد. میتوانید مخلوطی از پودر رازیانه، گلاب و روغن بادام را به صورت ماسک روی پوست صورت خود قرار دهید که باعث شفافیت و شادابی پوست میشود. این گیاه میتواند اثرات آرامبخشی نیز داشته باشد.
همچنین به دلیل اثرات ضد التهابی آن غرغره دمکرده رازیانه برای درمان آفتها و التهاب لثه مفید است. مصرف ترکیبات رازیانه و کاکل ذرت در دفع سنگهای کلیوی نیز مفید است. دمکرده رازیانه در درمان سرفههای خلطدار بویژه در اطفال میتواند کمککننده باشد.
مخلوط رازیانه، سکنجبین، عسل و عناب در درمان یبوست نیز میتواند مفید باشد. البته مصرف طولانی مدت رازیانه حتما باید زیر نظر پزشک باشد. مصرف زیاد آن ممکن است باعث حساسیت شود. مصرف آن در دوران بارداری نیز ممنوع است. مصرف زیاد رازیانه برای آقایان توصیه نمیشود، زیرا ممکن است کاهش میل جنسی را به دنبال داشته باشد.(دکتر امیرهومن کاظمی - متخصص طب سوزنی و گیاهان دارویی)
جام جم سرا: پاپایا سرشار از ویتامین A، کلسیم است و منبع خوبی از پتاسیم است. همچنین حاوی ویتامین B در شکل اسید فولیک، ویتامین B-6، ویتامین B-1 و ریبوفلاوین. این ویتامین ها و مواد معدنی پاپایا را یک خوردنی فوق العاده عالی کرده است، که از بیماری های متعدد پیشگیری میکند
پاپایا همچنین حاوی مقدار زیادی فیبراست، که به جلوگیری از یبوست کمک می کند و هضم دهنده خوبی است. شما همچنین می توانید از پاپایا در رژیم غذایی کاهش وزن خود استفاده کنید چون کم کالری، سرشار از فیبر و غنی از ویتامین است. خواص ضد التهابی آن مشخص شده است، درد را کاهش می دهد اگر از ورم مفاصل و پوکی استخوان رنج می برید برایتان خوب است. همچنین، پاپایا دارای سطوح بالای ویتامین C است که، برای افزایش ایمنی بدن ضروری است. حتی دانه پاپایا دارای خواص ضد باکتری است .برای جلوگیری از نارسایی کلیه، پاکسازی کبد و دفع سموم مفید است
حالا که فواید کلی پاپایا دانستیم تاثیرآن را در قاعدگی بیان میکنیم.
دکتر سینگال، مشاور ارشد در بخش زنان و زایمان دردهلی نو در این باره بیشتر توضیح می دهد که چگونه پاپایا چرخه قاعدگی را تنظیم میکند: پاپایای خام حاوی مقدار زیادی گرما است که در تحریک تولید استروژن در بدن موثراست، که به دوره های قاعدگی کمک زیادی میکند. خام آن، به افزایش جریان خون در دوران قاعدگی کمک کرده و مناسب عضلات رحم است.” بر این اساس میتوان با استفاده از آن عادت ماهانه را روند طبیعی وایده آل نزدیک کرد.
خام این میوه تاثیرش زیادتر است راه های مختلفی برای مصرف خام این میوه وجود دارد، مثلا بعنوان سالاد استفاده کنید(ایران مطلب)
جام جم سرا: دکتر آمنه لاهوتی در گفتوگو با جامجم افزود: از عوارض مهم این قرصها میتوان به احتمال لختهشدن خون در رگها و ورود به ریه و انسداد رگهای ریه (آمبولی ریه) اشاره کرد که یکی ازخطرناکترین و مرگبارترین عوارض این قرصهاست.
از دیگر عوارض این قرصها نیز میتوان به افزایش فشارخون، آسیب کبدی، سردرد، تهوع و استفراغ، لکهبینی، افسردگی و تغییرات خلق و خو و ایجاد لکههای پوستی اشاره کرد.
همچنین یکی دیگر از عوارض مهم این قرصها این است که به علت طولانی کردن زمان بدون خونریزی، ممکن است خونریزی بعداز قطع مصرف قرص شدید و آزاردهنده باشد.
وی با تاکید بر این که ترکیبات خوراکی جلوگیری از بارداری داروهای هورمونی را شامل میشود که با سرکوب کردن عملکرد تخمدان مانع تخمکگذاری میشود، ادامه داد: خونریزی ماهانه حاصل تغییرات دورهای هورمونهای زنانه است. این هورمونها با ریتم مشخصی از تخمدانها ترشح و باعث رشد و افزایش ضخامت دیواره داخلی حفره رحم (اندومتر) میشود و زمانی که دو هفته بعد از تخمکگذاری این هورمونها کاهش مییابد حمایت هورمونی از اندومتر کاهش مییابد و با ریزش این بافت خونریزی ایجاد میشود.
جام جم سرا: پژوهشهای این محققان نشان میدهد دخترانی که در دوران کودکی رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز دارند، دچار قاعدگی زودرس میشوند.
برای انجام این مطالعه رژیم غذایی ۳۰۰۰ دختر ۱۲ ساله مورد بررسی قرار گرفت و نتایج به دست آمده نشان داد که مصرف گوشت به میزان بیش از ۸ بار در هفته موجب بلوغ زودرس و قاعدگی زودتر از موعد در این دختران میشود.
در حقیقت مشخص شد که احتمال قاعدگی زودرس (در سن ۱۲ سالگی و یا قبل از آن) در دخترانی که به مقدار زیاد گوشت قرمز میخورند، ۷۵ درصد بیش از سایر دختران است. این تحقیق همچنین نشان داد که اضافه وزن و چاقی در دختران نیز موجب تسریع سن قاعدگی میشود.
در سالهای اخیر سن قاعدگی در دختران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است و دلیل آن تغییر در الگوی تغذیه و افزایش شیوع چاقی است چرا که این عوامل تعادل هورمونی را تحت تاثیر قرار میدهند.
ارتباط قاعدگی زودرس با سرطان پستان
به نقل از خانواده سالم، متخصصان معتقدند که میان قاعدگی زودرس و افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان نیز ارتباطهایی وجود دارد. این ارتباط ممکن است به آن دلیل باشد که در نتیجه قاعدگی زودتر از موعد، سطح استروژنی که بدن زنان در طول زندگی تولید میکند، افزایش مییابد.
متخصصان تغذیه تاکید میکنند که این نتایج به معنی حذف گوشت قرمز از رژیم غذایی دختران نیست، زیرا گوشت قرمز منبعی غنی از آهن به شمار میرود و نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی فقر آهن دارد، بلکه توصیه میشود در مصرف این ماده غذایی افراط نشود. شرح این مطالعه در مجله تغذیه و بهداشت عمومی آمریکا به چاپ رسیده است.
جام جم سرا: گاهی با خوردن بعضی مواد غذایی یا اجتناب از مصرف برخی دیگر از خوراکیها میتوان به بهبود وضع کمک کرد.
مصرف این مواد غذایی را فراموش نکنید
ممکن است فکر کنید تغذیه در بهبود دردهای قاعدگی چندان تاثیری ندارد، اما متخصصان برعکس شما فکر میکنند و میگویند به کمک تغذیه مناسب میتوان بسیاری از این مشکلات را کاهش داد و شرایط بهتری را در این دوران تجربه کرد.
دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه با تائید این مطلب میگوید: یکی از نکات بسیار مهمی که خانمها باید در دوران قاعدگی در نظر داشته باشند، تغذیه صحیح و استفاده از مواد غذایی مورد نیازشان است تا با کمبودی مواجه نشوند.
این متخصص تغذیه در گفتوگو با جامجم، به کسانی که کمبود خاصی از نظر غذایی ندارند توصیه میکند در مدت عادت ماهانه به افزایش نیاز بدن توجه داشته باشند و عناصری را که مورد نیازشان است، بیش از پیش در رژیم غذاییشان بگنجانند.به گفته وی، بدن در این دوران به آهن و کلسیم و دیگر عناصری که در سوخت و ساز این دو نقش دارد، نیاز بیشتری پیدا میکند و به همین علت مصرف برخی مواد غذایی در این مدت باید بیشتر از قبل شود. آن طور که این متخصص تغذیه توصیه میکند برای دریافت بیشتر و بهتر این عناصر، باید مصرف گوشت در این دوران کمی افزایش پیدا کند که البته بهتر است گوشت سفید را در برنامه غذاییتان بگنجانید چون گوشت قرمز چربی زیادی دارد و مصرف بیش از حدش توصیه نمیشود. علاوه بر این، سبزیهای سبزرنگ تیره نیز باید در برنامه غذاییتان وجود داشته باشد و هرچه رنگ این سبزیها تیرهتر باشد، نشاندهنده میزان بیشتر آهن موجود در آن است. مصرف حبوبات، بخصوص عدس نیز در این دوره باید افزایش پیدا کند. وی میافزاید: در صورتی که غذایتان گوشتی نیست، سعی کنید در کنار آن از سبزی یا سالاد همراه با گوجهفرنگی، لیموترش یا آبلیمو ـ که منبع غنی ویتامین C است ـ استفاده کنید تا جذب آهن افزایش پیدا کند و نیاز بدن تامین شود.
دکتر رحمانی با اشاره به افزایش نیاز به مصرف منابع غذایی حاوی کلسیم، توصیه میکند خانمها در این دوران شیر بیشتری بنوشند. اما وی میگوید: فراموش نکنید شیر کمچرب یا بدون چربی باشد، چون قرار نیست کالری افزایش پیدا کند و فقط لازم است این عناصر را به اندازه کافی دریافت کنید.
اگر درد دارید، این خوراکیها را بخورید
کسانی که دچار سندرم قاعدگی میشوند و در این مدت درد زیادی را تجربه میکنند، ممکن است در معرض کمبود بعضی ریزمغذیها مانند کلسیم، ویتامین D، روی و ویتامینهای گروه B قرار گیرند. به همین دلیل دکتر رحمانی توصیه میکند در صورتی که مشکل این افراد با تغذیه و کمبود این عناصر مورد نیاز ارتباط دارد، از مواد غذایی مفید استفاده کنند.
البته وی تاکید میکند این افراد برای تشخیص کمبود عناصر مورد نیاز بدن و ریزمغذیها باید با متخصص تغذیه مشورت کنند و خودسرانه کاری انجام ندهند.
به گفته این متخصص تغذیه، کسانی که در معرض کمبود ریزمغذیها قرار دارند باید بیشتر از مواد غذایی استفاده کنند که میتواند بخشی از نیازهایشان را تامین کند و به همین دلیل توصیه میشود برای دریافت ویتامین D و کلسیم، شیر بنوشند تا نیازشان تامین شود. دکتر رحمانی ادامه میدهد: این افراد میتوانند در طول روز از آناناس یا موز استفاده کنند. موز منبع غنی ویتامین B6 است. جوانه گندم هم ماده غذایی دیگری است که مصرف آن به این افراد توصیه میشود و آنها میتوانند همراه ماست یا سالادشان از آن استفاده کنند. جعفری هم از سبزیهای مفیدی است که به رفع درد کمک میکند و برای همین خوب است در این روزها از جعفری بیشتری استفاده شود. وی میافزاید: اسفناج نیز از نظر آهن و منیزیم بسیار غنی است و به همین دلیل خوب است از آن بهصورت پخته یا خام استفاده کنید. جو دو سر هم در سوپ و آش میتواند مورد استفاده قرار گیرد و حتی نان و شیرینیهایی که از جو دو سر تهیه میشود، مفید است. تخمه آفتابگردان هم از جمله مغزهای خوبی است که میتوانید از آن استفاده کنید و گردو هم به دلیل امگا3 خوبی که دارد، باید در برنامه غذایی گنجانده شود.
خوراکیهای ممنوع در دوره قاعدگی
خانمها در این دوران باید از یک برنامه غذایی متعادل و متناسب پیروی کنند و به همین دلیل مصرف بعضی مواد غذایی که جایگاهی در این برنامه ندارد، باید محدود یا به کلی کنار گذاشته شود.
دکتر رحمانی درباره این مواد غذایی توضیح میدهد: در دوران قاعدگی بهتر است مصرف مواد غذایی شیرین و قندها مانند شکلات، آبنبات و انواع شیرینی حذف شود.
همچنین وی توصیه میکند غذاها و نوشیدنیهای کافئیندار مانند قهوه و نسکافه به دلیل این که محرک هستند، کنار گذاشته شوند.
مصرف خودسرانه مکملها ممنوع!
درست است که نیاز بدن به مصرف بعضی انواع مواد غذایی افزایش پیدا میکند و باید خوراکیهایی را بیشتر از قبل مصرف کنیم و بعضیها را هم کلا کنار بگذاریم، اما اینها بهانه خوبی برای مصرف مکملهای غذایی نیست. دکتر رحمانی با تاکید بر این که مصرف خودسرانه مکملها به هیچ عنوان توصیه نمیشود، خاطرنشان میکند: خانمها به هیچ عنوان نباید در این مدت بدون نظر پزشک به مصرف مکملها روی بیاورند و در صورتی که میخواهند نسبت به این موضوع مطمئن شوند، ابتدا باید با متخصص تغذیه مشورت کنند تا اگر کمبودی وجود دارد، مکمل مورد نیاز برایشان تجویز و زیر نظر پزشک مصرف شود.
نیلوفر اسعدیبیگی / گروه سلامت
جام جم سرا: دکتر طاهره افتخار، متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه تهران به جامجم میگوید اگر خانمی دچار این دردهاست باید حتما به پزشک مراجعه کند تا بررسی شود چون گاهی پای مشکلات نه چندان سادهای در میان است که با برطرف کردن آنها، خانم مبتلا احساس بهتری خواهد داشت. او معتقد است معمولا بیشتر خانمها در زمان قاعدگی درد را تجربه میکنند و شیوع دردهای پیش و پس از عادت ماهانه کمتر است و بندرت اتفاق میافتد.
نشانگان پیش از قاعدگی و چند نشانه
دکتر افتخار میگوید: نشانههای نشانگان پیش از قاعدگی معمولا درد پستان و لگن، تحریکپذیری، ورم شکم و پستان، نفخ، مختل شدن خواب، تغییر اشتها و سردرد هستند که میتوانند تا چند روز کار و زندگی خانمی را مختل کنند. این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه علت این مشکلات دقیقا مشخص نیست و به نظر میرسد تغییرات هورمونی باعث بروز آنها میشود، میافزاید: معمولا این نشانههای آزاردهنده را خانمها در سنین قبل از یائسگی تجربه میکنند و در سنین 40 به بالا شایع است. البته گاهی هم در جوانها دیده میشود. او درمان نشانگان پیش از قاعدگی را بیشتر علامتی میداند و در این باره توضیح میدهد: از آنجا که علت بروز این نشانگان مشخص نیست، نمیتوان درمان خاصی برای بهبود اوضاع درنظر گرفت بنابراین پزشک به این موضوع توجه میکند که کدام یک از علائم این نشانگان برای خانم آزاردهنده است و بر اساس آن درمان را انجام میدهد؛ مثلا اگر مبتلا به درد پستان باشد، مسکن و اگر مشکل ورم باشد که علت آن احتباس مایعات در بدن است، داروهای ادرارآور تجویز میشود. برخی هم معتقدند داروهای گیاهی برای رفع این نشانهها مناسب است و برخی پزشکان گاهی بر اساس شرایط، استفاده از قرصهای ضدبارداری را پیشنهاد میکنند. به گفته دکتر افتخار، اگر خانمی پیش از عادت ماهانه بشدت تحریکپذیر باشد، باید با خانوادهاش در مورد این مشکل صحبت کرد تا بیشتر مراعات او را بکنند.
دردهای زمان قاعدگی مهمترند
دردهایی که با شروع عادت ماهانه بروز میکنند گاهی اولیه و گاهی ثانویه است. دکتر افتخار با بیان این جمله ادامه میدهد: دردهای اولیه دردهایی هستند که فرد از همان اولین بارهای عادتهای ماهانه، تجربهشان میکرده اما گاهی خانمی سالها بعد از اولین قاعدگی دچار درد در زمان شروع آن میشود که ثانویه است.
این متخصص زنان و زایمان توضیح میدهد: اگر دردها اولیه و ضعیف باشد و خانم در چند روز اول آنها را احساس کند و با مسکنهای معمولی کنترل شود، معمولا چندان مهم نیستند و علتشان این است که در دوران قاعدگی موادی به اسم پروستاگلاندین در بدن ترشح میشود که عصبهای حسی را تحریک میکند. به گفته این استاد دانشگاه، این دردها معمولا با استراحت، مسکنهایی مثل بروفن و ورزش بهبود مییابد.
اما دکتر افتخار در ادامه به نکته مهمی اشاره و تاکید میکند: توجه به نکتههایی مانند اینکه دردها چند سال بعد از شروع قاعدگی، با چه شدتی و چطور شروع شده، آیا کمکم تشدید شده یا نه، حجم خونریزی چقدر باشد و... در تشخیص بسیار اهمیت دارد؛ مثلا اگر درد چند سال پس از اولین قاعدگی شروع و به مرور تشدید شده باشد، احتمال ابتلای خانم به آندومتریوز وجود دارد ولی گاهی درد دائمی نیست، تازه شروع شده و گاهی هست و گاهی نیست؛ در این صورت شک به عفونت لگنی مطرح میشود که در دوره عادت ماهانه تشدید میشود.
او ادامه میدهد: باتوجه به این نکتهها، گرفتن شرححال درست و معاینه دقیق از بیمار و سن او بسیار اهمیت دارد و خیلی وقتها انجام سونوگرافی هم کمککننده است، چون ممکن است کیست تخمدان، آنومالی و ناهنجاری در دستگاه تولید مثل مانند رحم دوشاخ باعث بروز این دردها شده باشد. حتی گاهی هم به انجام آزمایش هم نیاز است.
به گفته این متخصص زنان و زایمان، اگر درد بیمار خیلی شدید باشد، انجام لاپاروسکوپی هم برای تشخیص لازم است.
گاهی پای مشکلات روانی در میان است
دکتر افتخار با اشاره به اینکه علت درد در برخی خانمها گاهی مشکلات روانی نظیر استرسهاست، میافزاید: مثلا گاهی خانمهایی که توانایی فرزنددار شدن ندارند و همواره منتظر هستند بچهدار شوند، با شروع عادت ماهانه، بشدت احساس ناراحتی میکنند و آن را مرگ زایایی میدانند. حالا این خانم در زمان قاعدگی درد هم داشته باشد، این ناراحتی و مسائل روانی باعث میشود احساس درد در او شدیدتر باشد.
این استاد دانشگاه تاکید میکند: منظور این نیست که چنین خانمی واقعا درد ندارد ولی علت اصلی تشدید و آزاردهنده بودن دردش، این مشکلات و ناراحتیهاست.
او ادامه میدهد: برخی خانمها هم آستانه تحمل درد پایینی دارند و در نتیجه بیشتر اظهار درد میکنند. البته آندومتریوز (بیماریای که طی آن بافتهای داخل رحم، جایی خارج از رحم تشکیل میشود) بسیار موذی است و گاهی بسادگی قابل تشخیص نیست، بنابراین نباید از همان ابتدا برچسبهایی نظیر داشتن مشکلات روانی به بیمار زد و لازم است بررسیهای لازم و کافی برایش انجام شود.
کمر درد و پا درد هم چاره دارد
دکتر افتخار درباره کمردرد و پا درد در زمان قاعدگی میگوید: درد لگنی گاهی به کمر و اندامهای تحتانی و پاها منتشر و باعث اسپام و گرفتگی عضلات میشود. گاهی هم این دردها بسیار شدید است. اگر علت این درد ناهنجاریهای دستگاه تولید مثل باشد هم بسیار آزاردهنده خواهد بود کما این که بیمارانی به واسطه این درد متاسفانه به موادمخدر روی میآورند. او تاکید میکند: خانمها باید بدانند وقتی در زمان قاعدگی دردشان بسیار شدید است، طبیعی نیست و باید حتما به متخصص زنان مراجعه کنند تا علت آن مشخص شود. او در ادامه به باورهایی که برخی خانمها دارند و معتقدند بعد از ازدواج مشکلات و دردهای قاعدگی حل میشود، اشاره میکند و میگوید: این باور نادرست است مگر اینکه خانمی مبتلا به آندومتریوز باشد چون بارداری درمان آندومتریوز است و باعث برطرف شدن آن میشود وگرنه هیچ تغییر فیزیولوژیک خاصی با ازدواج در بدن اتفاق نمیافتد که باعث برطرف شدن این دردها شود. پرده بکارت هم مانع خروج خون قاعدگی نمیشود که بتواند علت درد باشد چون سوراخهای میکروسکوپیای دارد که باعث خارج شدن این خون میشود، بنابراین این باور پایه علمی ندارد.
دردهای پس از قاعدگی که کار را به بیمارستان میکشند
خیلی از خانمها پس از عادت ماهانه هم دچار دردهایی میشوند که دکتر افتخار در مورد علت آنها اینگونه توضیح میدهد: تخمکی که قرار است آزاد شود، در محفظه کوچکی قرار دارد که در آن مایعی وجود دارد. این فولیکول باید آنقدر حجیم شود تا بتواند دیواره این محفظه را پاره کند و آزاد شود. در واقع هم تورم آن و هم مایعی که داخل لگن میریزد در برخی خانمها باعث بروز درد میشود تا جایی که گاهی خانمها با درد شدید شکمی به بیمارستان مراجعه میکنند و حتی شک به آپاندیس ایجاد میشود، ولی نتایج آزمایشهای مربوط منفی میشود. این دردها معمولا بعد از 24 ساعت خود به خود بهبود مییابند و معلوم میشود علت تخمکگذاری بوده است. معمولا وقتی در این زمان سونوگرافی انجام میگیرد هم مقداری مایع دیده میشود که ناشی از همین تخمکگذاری است.
حمام، تکسیندهنده است نه علت مشکل
دکتر افتخار میگوید: این باور قدیمی که علت دردهای قاعدگی حمام رفتن است، درست نیست و اتفاقا ما به خانمها توصیه میکنیم در این دوره حمام بروند و دوش آب گرم به تسکین درد هم کمک میکند. او در اینباره توضیح میدهد: خون در رحم وجود دارد و وقتی خانمی راه میرود و فعالیت میکند، راحت خارج میشود. حتی اگر تحرک چندانی نداشته باشد هم بالاخره با نیروی جاذبه خون به طرف پایین کشیده میشود، ولی ممکن است دیرتر تخلیه شود. پس آب هیچ تاثیری در این دردها ندارد فقط خانمها در دوره قاعدگی نباید استخر بروند.
اینجا استامینوفن و آسپیرین فایده ندارد
دکتر افتخار تاکید میکند: اگر خانمی به تجربه فهمیده روز دوم و سوم دردش شروع میشود، میتواند از روز اول هر هشت ساعت مسکن بخورد تا شدت درد آنقدر زیاد نشود که نیاز به مصرف قرص بیشتر شود. او میافزاید: داروهایی که در این مواقع تجویز میشوند معمولا ضد التهاب هستند مثل مفنامیک اسید، ایپوبروفن، قرص و شیاف دیکلوفناک. این داروها معمولا خوب جواب میدهند و خونریزی را کم میکنند، ولی استامینوفن و آسپیرین در کاهش دردهای قاعدگی چندان موثر نیستند.
زهرا سادات صفوی سهی / جامجم
جام جم سرا: بروز اولین قاعدگی در دختران جوان نباید موجب ترس و نگرانی آنها شود. این امر نشان میدهد که آنها سالم هستند و آمادگی مادرشدن را در آینده دارند. درضمن، مادر، خواهر بزرگتر، اولیای مدرسه و کارکنان بهداشتی میتوانند درباره این پدیده با نوجوانان صحبت کرده و نگرانی و ترس آنها را برطرف کنند و به آنها توضیح دهند که قاعدگی نه تنها بیماری نیست بلکه امری ضروری و طبیعی برای بدن است، اگرچه ممکن است به ظاهر موجب ناراحتی شود.
باید بدانید که رعایت بهداشت فردی در این دوران به علت باز بودن دهانه رحم بسیار ضروری است و رعایت نکردن آن ممکن است به ایجاد عفونت و عوارضی مانند نازایی در آینده منجر شود. این عوارض میتواند فرد را از نعمت مادر شدن محروم کرده و ممکن است زندگی خانوادگی آینده وی را دچار مشکل بکند، بنابراین توجه به نکات بهداشتی و رعایت آنها اهمیت دارد:
نوار بهداشتی: سعی کنید در دوران قاعدگی از نوار بهداشتی استاندارد استفاده کرده و آن را مرتب و زود به زود تعویض کنید. اهمیت این موضوع بهخصوص زمانی که خونریزی بیشتر است، پدیدار میشود. با این کار، علاوه بر رعایت بهداشت جسم، از آلوده شدن لباسهای دیگر نیز خودداری میشود. پس از استفاده، نواربهداشتی مصرف شده را باید داخل کاغذ پیچیده و دور انداخت. دقت کنید نوار بهداشتی را نباید به طور مستقیم در توالت انداخت زیرا موجب گرفتگی چاه توالت میشود. چنانچه امکان استفاده از نواربهداشتی را ندارید، میتوانید از پارچههای معمولی و قابل شستشو استفاده کرده و سپس آنها را با آب سرد و صابون شسته و در آفتاب خشک و در صورت امکان اتو کنید. سعی کنید تا حد امکان از پنبه یا دستمال کاغذی استفاده نکنید و در صورت استفاده، یک عدد گاز استریل روی پنبه قرار دهید زیرا ممکن است قطعات خرد شده دستمال و پنبه جذب شده و موجب عفونت شود. با توجه به اینکه در اوایل بلوغ، شروع قاعدگی نامنظم است، میتوان با علامتزدن تاریخ قاعدگی در تقویم، حول و حوش تاریخ شروع آن را به خاطرسپرده و نوار بهداشتی را بهخصوص در مدرسه به همراه داشت تا مشکلی ایجاد نشود.
لباس زیر مناسب: از لباسهای نخی استفاده کنید و آنها را زود به زود عوض کنید. لباسهای زیر را باید جدا از سایر لباسها بشویید و درآفتاب خشک کنید. هیچگاه از لباس زیر دیگران استفاده نکنید.
ورزش: انجام فعالیتها و ورزشهای عادی و سبک در این دوران نه تنها هیچگونه منعی ندارد بلکه مفید هم است و به آرامش عضلات کمک میکند. باید بدانید که بدترین کار، درازکشیدن روی تخت و بیحرکت ماندن است.
تغذیه: به منظور جبران خون از دست رفته در این دوران میتوانید از غذاهای مقوی مانند شیر، گوشت، حبوبات، انواع سبزی، لبنیات و انواع میوههای تازه و... بیشتر استفاده کنید. توصیه میشود برای کاهش عوارض اختلالات پیش از قاعدگی، از یک هفته پیش از شروع قاعدگی از رژیم غذایی حاوی ویتامین B۶ و آهن مانند گوشت، ماهی، دانههای بدون نمک و غلات سبوسدار مصرف کنید. توجه داشته باشید که سبزیها و موز حاوی ویتامین B۶ و دانههای بدون نمک، تخممرغ، گوشت، جگر، نخودفرنگی و لوبیا منبع آهن هستند.
حمام کردن: حمامکردن در دوران قاعدگی نه تنها ضرر ندارد بلکه لازم است. البته باید از نشستن کف حمام خودداری و تا حد امکان به شکل ایستاده حمام کنید تا بدن شما به آلودگیهای میکروبی کف حمام مبتلا نشود. اما لازم است بدانید که در این دوران باید از رفتن به استخر و یا دریا اجتناب کنید.
استفاده از مسکن: وجود درد در روزهای اول قاعدگی مسالهای طبیعی است. علت این امر، آزاد شدن موادی در جداره داخلی رحم است که موجب انقباض رحم و در نتیجه درد میشود. در صورت شدت درد میتوانید با تجویز پزشک یا ماما از داروهای تسکیندهنده استفاده کنید. البته بهتر است ۴۸ تا ۷۲ ساعت پیش از شروع قاعدگی از این داروها استفاده شود. در ضمن، استفاده از حوله یا پارچه گرم در موضع درد هم مفید است زیرا گرما موجب شلشدن عضلات شده و میتواند انقباضات را متوقف کند. رژیم غذایی مناسب و اجتناب از مصرف زیاد شکر، قهوه، چای و استراحت کافی نیز میتواند در تسکین درد موثر باشد.
بهداشت ناحیه تناسلی: در خانمها به علت نزدیک بودن مقعد با فرج و نیز مجرای خروج ادرار، امکان انتقال انواع میکروبها به دستگاه تناسلی وجود دارد، بنابراین برای پیشگیری از وقوع عفونت به هنگام طهارت باید ابتدا فرج یا قسمت جلویی دستگاه خارجی تناسلی و سپس مقعد شسته شود. در دوران قاعدگی نیز باید پس از هر بار دستشویی رفتن بهخصوص پس از اجابت مزاج شستشو به طریقه فوق صورت گیرد و پس از شستشو در صورت امکان با دستمال تمیز خشک شود. تا حد امکان سعی کنید برای طهارت از آب سرد استفاده نکنید، زیرا ممکن است سبب بهوجود آمدن انقباض و درد زیر شکم شود. دقت کنید هیچگاه با دست کثیف یا آلوده طهارت نگیرید.
آکنه: یکی از عوارض شایع دوران نوجوانی آکنه یا جوش غرور است که علت آن تغییراتی است که در هورمونها صورت میگیرد و در دختران، به خصوص پیش از شروع عادت ماهیانه شدت مییابد. این مشکل با عواملی مانند پوست چرب و شیوه تغذیه نادرست شدت مییابد. بنابراین راه درمان آکنههای ساده رعایت بهداشت پوست، شستشوی مرتب صورت با صابونهای غیرمحرک و پرهیز از دستزدن به آنها و درباره آکنههای شدید مراجعه به متخصص پوست است. (سلامت)
ـ احساس غمگینی، ناامیدی یا حقارت
ـ احساس تنش، اضطراب یا بیقراری
ـ نااستواری آشکار خلقی همراه با گریه کردن زیاد
ـ تحریکپذیری پایدار، خشم و افزایش تعارضهای بین فردی
ـ کاهش علاقه به فعالیتهای معمول که ممکن است با کنارهگیری از روابط اجتماعی همراه باشد
ـ اشکال در تمرکز
ـ احساس خستگی، خواب آلودگی یا فقدان انرژی
ـ تغییرات آشکار در اشتها که ممکن است با زیاد خوردن یا تمایل شدید به غذاهای خاص همراه باشد
ـ پرخوابی یا بیخوابی
ـ احساس ذهنی از پا افتادن یا غیرقابل کنترل بودن
ـ نشانههای جسمانی مانند حساسیت غیرطبیعی یا ورم پستان، سردرد یا احساس تورم یا افزایش وزن همراه با تنگ شدن لباس، کفش یا انگشتر
ـ درد مفصل یا عضله
گاهی این نشانهها ممکن است با افکار خودکشی نیز همراه شوند. نکته قابل توجه این است که زنان قبل از قاعدگی ممکن است دچار این حالت و علائم شوند، اما این علائم باید در طول یکسال ظاهر شده باشند و با یکبار تجربه نمیتوان فرد را مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی دانست. این علائم معمولا در آغاز مرحله تخمکگذاری، فروکش و پس از پایان قاعدگی کاملا از بین میروند. باید در نظر داشته باشیم که مشکلات زناشویی یا شغلی طولانی مدت را با این نوع اختلال اشتباه نگیریم. پژوهشها نشان میدهد که 75 درصد زنان تغییرات پیش قاعدگی جزئی را تجربه میکنند، اما حدود 5 درصد مبتلا به این اختلال هستند و معمولا از اوایل تا اواسط دهه سی سالگی رخ داده و شدت مییابد. آنچه باعث میشود تا وجود این اختلال آشکارتر شود اثراتی است که در روابط بین فردی و اجتماعی و عملکرد شغلی و تحصیلی او میگذارد و گاهی ممکن است که از سوی دیگران مورد درک واقع نشده و در نتیجه شدت ناراحتی فرد افزایش یابد. برای برخورد کردن با این اختلال لازم است تا هم مداخلات دارویی صورت گیرد و هم در سیستم خانواده درمانی آموزشهای حمایتی داده شود. با توجه به اینکه تغییرات فیزیولوژیک، عامل ایجاد این حالت هستند، بنابراین لازم است تا فرد به دلیل داشتن علائم این اختلال مورد تحقیر و سرزنش قرار نگیرد. همچنین با توجه به اینکه حوادث روزمره زندگی و تنشها میتواند عاملی برای تشدید اضطراب و خلق افسرده فرد شود، بنابراین استفاده از راهکارهای درمانی برای اختلالات خلقی نیز توصیه میشود. در درمان این نوع اختلال لازم است تا از شناخت درمانی هم برای خود فرد و هم خانواده و اطرافیان او استفاده شود.
دکتر مهرنوش دارینی
روانشناس و مشاور
سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است. اما ممکن است گاهی به دلیل تغییرات فیزیکی یا عدم تعادل هورمونها یک تا دو هفته به تأخیر افتد. با این حال، برای پیشگیری و درمان تاخیر مذکور میتوان از طب گیاهی بهره برد:
۱. جعفری
جعفری برای اغلب زنان، سبزی قابل دسترسی است که بیشترین تأثیر را برای درمان عقب افتادگی قاعدگی دارد. بدین منظور میتوان این گیاه را به صورت چای گیاهی و ۳ تا ۴ بار در روز مصرف کرد. هم جعفری خشک و هم نوع تازه آن میتواند برای درمان بی نظمی قاعدگی مورد استفاده قرار گیرد. چای جعفری را در آب جوش بریزید و ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از این که کاملاً رنگ گرفت، مصرف کنید.
۲. زنجبیل
زنجبیل را براحتی میتوانید از داروخانه تهیه کنید. درست مانند جعفری، این گیاه را نیز میتوانید به صورت پودر یا تازه مصرف کنید. این ماده محرک است و ممکن است پس از مصرف، احساس گرگرفتگی کنید اما در درمان بینظمی قاعدگی بسیار مؤثر است. زنجبیل را به چای خود اضافه کنید یا آن را با آب بچوشانید و ۳ بار در روز مصرف کنید تا قاعدگی منظمی داشته باشید.
۳. میوههایی چون انبه، انار و آب انگور
ثابت شده تعدادی از میوهها برای درمان تأخیر قاعدگی موثرند که مشهورترین آنها انبه است. میتوانید آن را به صورت خام یا پخته مصرف کنید. انگور، به خصوص نوع سیاه آن، میوه درمانگر دیگری است. روزانه مقدای آب انگور بخورید اما در مصرف آن زیاده روی نکنید زیرا موجب فقر آهن میشود. مصرف روزانه آب انار نیز به قاعدگی منظم شما کمک میکند.
۴. بومادران
بومادران گیاه دارویی دیگری است که برای درمان مشکلات قاعدگی از جمله تأخیر آن مورد استفاده قرار میگیرد. براحتی میتوانید آن را از عطاریها تهیه کنید. این ماده موجب تعادل هورمونهای بدن زنان میشود. زمانی که قاعدگی شما به تأخیر افتاد، چای سرد بومادران را ۳ تا ۴ بار در روز مصرف کنید. این گیاه در کاهش درد نیز مؤثر است.
۵. سبزیجات
سبزیجاتی مانند هویج، تربچه و خیار چنبر تلخ نیز برای درمان تأخیر قاعدگی مناسبند. اگر دچار بی نظمی قاعدگی شدهاید، جوشانده خیار چنبر تلخ را ۳ بار در روز مصرف کنید.
۶. ریشه انجیر هندی
ریشه انجیر هندی درمان فوق العاده ای برای تأخیر قاعدگی است. جوشانده آن را به همراه شیر قبل از خواب مصرف کنید. این روند را در ۳ چرخه قاعدگی متوالی خود دنبال کنید تا تأثیر آن را ببینید.
عقب افتادگی قاعدگی برای سلامت زنان مضر است و ممکن است منجر به بیماریهای خطرناکی شود. درمانهایی که در بالا به آنها اشاره کردیم، روشهای قابل اعتماد و موثری برای تأخیر قاعدگی است. البته اگر نسبت به هر کدام آلرژی دارید، از خوردن آنها امتناع کنید. (سلامانه)
*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانههای داخلی و خارجی در «جام جم سرا» لزوماً به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر میشود.