جام جم سرا: از همه بدتر آن‌که چون در جامعه ما این قبیل موضوعات تابو و در زمره «حرف‌های مگو» محسوب میشود، گاه همسران برای آگاهی از این نوع مسائل دست به دامن سایت‌های غیرمجاز اینترنتی و برنامه‌های محرک و مبتذل ماهواره‌ای می‌شوند که هیچ سود و منفعتی جز دستیابی به اطلاعات غیر اخلاقی و الگوبرداری‌های ناصحیح جنسی ندارد.
دکتر محمد‌علی زارعیان، پزشک و دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران با اشاره به اینکه ارتباط جنسی یک تعامل دوطرفه است، می‌گوید: در صورت کاهش میل جنسی یکی از همسران، سیکل لذت جنسی معیوب و سبب ناامیدی و احساس پس زده شدن طرف مقابل میشود. همسری که میل جنسی کمی دارد نیز دچار این تصور میشود که امکان برانگیخته کردن و شکل دادن به یک ارتباط رمانتیک را از دست داده است. این احساسات در صورتی که ساماندهی نشود بتدریج سبب تنش و اختلاف همسران میشود و می‌تواند روی میل جنسی تاثیر منفی بگذارد. البته همسران باید توجه داشته باشند که نوسانات میل جنسی و کم و زیاد شدن آن طی یک سیکل قاعدگی کاملا طبیعی است و این تغییرات گذرا بوده و بتدریج همسران جوان متوجه زمان رخداد آن می‌شوند و این امر قابل پیش‌بینی است. این متخصص تصریح می‌کند برای برقراری روابط جنسی باید با برنامه‌ریزی و آگاهانه اقدام کرد.
زارعیان با تاکید بر اینکه مهم‌ترین نکته در بحث روابط جنسی زناشویی پرهیز از عجله و شتاب‌زدگی است، می‌گوید: تامل و برقراری آرامش و تمرکز باید در تمام مراحل روابط مد نظر طرفین باشد، چرا که هیچ چیز به اندازه عجله، مانع رسیدن به لذت مطلوب نمی‌شود.
این متخصص طب سنتی می‌افزاید یک پیاده‌روی و خواب مناسب، تدارک یک شام خصوصی دو نفره در رستوران و گپ و گفت صمیمانه، تطابق با محرکات شغلی و محیطی و کاهش استرس، گفتوگو با همسر بخصوص در مورد زمان و نحوه برقراری ارتباط جنسی، توجه و ابراز احساسات عاطفی بویژه از طریق خداحافظی عاشقانه هنگام خروج از منزل و از همه مهم‌تر ایجاد تنوع در حفظ تازگی یک ارتباط زناشویی، موجب دوست‌داشتن همسران از جانب یکدیگر و بهبود میل جنسی میشود.
این پزشک عنوان می‌کند: عده‌ای از متخصصان در زمینه مسائل جنسی معتقدند اگر برقراری ارتباط جنسی در یک زمان و مکان غیرمترقبه صورت گیرد به قدری می‌تواند تاثیرگذار باشد که تا مدت‌ها رنگ و بوی تازه‌ای به ارتباط جنسی قدیمی زن و شوهر خواهد بخشید. البته ناگفته نماند این اتفاق نیز باید طبق برنامه‌ریزی یکی از طرفین باشد و شرایط محیطی، زمانی و آداب صحیح روابط زناشویی مورد ملاحظه قرار گرفته شود.
ضرورت توجه به آداب زناشویی
دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران در خصوص ضرورت توجه به آداب زناشویی می‌گوید: مباشرت یا برقراری روابط زناشویی در طب نوین مقوله‌ای لذت‌بخش محسوب میشود که همسران در صورت تمایل، بدون محدودیت خاصی میتوانند به آن مبادرت ورزند، اما برقراری این روابط در طب سنتی متضمن رعایت جزئیاتی است که علاوه بر لذت‌بخش بودن به حفظ سلامت نیز کمک می‌کند.
به گفته وی برقراری روابط زناشویی در طب سنتی حد زمانی دارد، مقدماتی را برای شروع می‌طلبد، در ساعت خاصی از شبانه‌روز توصیه میشود، در رابطه با مصرف غذا و آب محدودیت‌هایی داشته و شدت و حدت آن نیز به نوع مزاج جنسی همسران بستگی دارد.
معیار سنجش مزاج جنسی افراد
میزان اشتیاق و تمایل هر فرد به رابطه زناشویی متفاوت است. تعدادی از افراد اشتیاق بیشتر و برخی اشتیاق کمتری برای برقراری این رابطه دارند. در واقع تمایل به رابطه زناشویی در افراد از روزی چند بار تا سالی یکبار متفاوت است که این تفاوت‌ها هم به دلیل تفاوت‌های جسمی و هورمونی و هم به علت خصوصیات مزاج جنسی افراد شکل می‌گیرد و اگر تمایلات جنسی زن و مرد با یکدیگر سازگار نباشد بدون شک، رضایت و سلامت زناشویی به خطر می‌افتد اما آیا میتوان هنگام انتخاب همسر یا در دوران زندگی مشترک تا حدودی به انتظارها و تمایل جنسی خود و شریک زندگی واقف شد و در این امر به توافق رسید؟
دکتر زارعیان با اشاره به اینکه افراد دارای چهار مزاج جنسی گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر و سرد و خشک هستند و با توجه به خصوصیات مزاج جنسی، توان و تمایلات فرد در مباشرت تا حدود زیادی قابل تخمین است، می‌گوید: هر یک از این مزاج‌ها دارای حد مشخصی از منافع مباشرت است. یعنی ممکن است یک فرد بر اساس مزاج جنسی اش توانایی و تمایل کمتری به برقراری ارتباط زناشویی داشته باشد، اما فردی با مزاج جنسی دیگر، بر اساس خواسته و تمایل جسمی و جنسی‌اش اگر به استمرار این ارتباط اصرار نورزد، مشکلاتی برایش به وجود آید.
بهترین زمان برای برقراری روابط زناشویی
در طب سنتی پس از ورود غذا به بدن، چهار خلط دم، بلغم، سودا و صفرا از دو فرآیند هضم معدی و کبدی در بدن ایجاد میشود. هضم کبدی پس از هضم معدی است و به گفته دکتر زارعیان بهترین زمان شروع روابط جنسی پس از هضم کبدی یا حدود دو تا سه ساعت پس از صرف غذاست. این متخصص تصریح می‌کند برقراری روابط زناشویی در حالت گرسنگی بدتر از حالت سیری و پری معده است و در نتیجه این عمل در حالت گرسنگی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
دکتر زارعیان با اشاره به اینکه از نظر حکما بهترین زمان مباشرت جنسی اوایل شب است، می‌گوید: خوردن شام در ساعات ابتدایی شب و حتی نزدیک غروب و برقراری روابط دو تا سه ساعت بعد از آن موجب میشود همسران زمان کافی برای خواب عمیق و طولانی و بازیابی انرژی از دست رفته داشته باشند و بهترین وقت برقراری روابط زناشویی زمانی است که بدن از نظر حرارت، برودت، رطوبت و یبوست در حد اعتدال باشد تا بدون تکلف اسباب تهیج فراهم آید، ضمن اینکه به دلایل علمی برای مردان مباشرت هر سه شبانه‌روز یکبار مقدور خواهد بود.
پیش‌زمینه‌های شروع روابط همسران
دکتر زارعیان، رعایت آراستگی، نظافت بدن، استفاده از رایحه خوش، دهان خوشبو، به کار بردن کلمات محبت‌آمیز، تماس و همآغوشی، شوخی‌کردن، ابراز کلمات شوق‌انگیز و بوسیدن را از جمله توصیه‌های طب سنتی برای شروع روابط زناشویی عنوان می‌کند و می‌گوید: انجام این امور تا رسیدن به کمال میل جنسی، باید در هر دو جنس تداوم یابد تا سلامت و رضایت هر دو جنس ایفا شود.
به گفته این متخصص، همسران جوانی که بتازگی زندگی مشترک زناشویی خود را شروع کرده‌اند برای شکل دادن به یک رابطه جنسی موفق در دفعات اولیه از اقدام به مقاربت بپرهیزند و تنها به تبادلات حسی و لمسی بپردازند تا بتدریج اعتماد به نفس خود را به دست آورند و به یکدیگر اخت پیدا کنند و حاضر و قادر به مقاربت شوند.
این متخصص، باز هم تأکید می‌کند از عجول بودن در روابط جنسی بپرهیزید و با وجود رواج بعضی سنت‌های غلط در این زمینه ـ که فرد را ملزم به نزدیکی در شب اول بدون پیش‌زمینه‌های لازم می‌کند ـ با برنامه حرکت کنید چرا که عجله معمولا چند عارضه به دنبال دارد؛ اول اینکه اضطراب ابتدایی ارتباط جنسی را تشدید می‌کند و تشدید اضطراب به دردناک بودن نزدیکی برای طرفین، ایجاد حس تنفر در زن و احساس سرزنش و گناه در مرد منجر میشود.
تدابیر غذایی پیش و پس از روابط جنسی
به سبب فعالیت بدنی، جذب مواد خوراکی در زمان برقراری روابط جنسی بیش از هر زمان دیگری خواهد بود. این پزشک مصرف نوشیدنی‌های سرد و تماس با هوای سرد قبل و بعد از مباشرت را منع و تنها خوردن لقمه‌ای چرب و شیرین را توصیه می‌کند. وی بخشی از مواد غذایی مفید و تقویت کننده را فهرست وار بیان می‌کند؛ نخود، لوبیا، گوشت بره و زرده تخم مرغ عسلی با نمک که از آنها خون گرم و تر حاصل میشود و به فهرست جامعی از بذرها که در تقویت میل جنسی نقش بسزایی دارد اشاره می‌کند که از آن جمله میتوان به بذر شلغم، بذر کتان، بذر زردک، بذر فلفل و مغزهایی همچون چلغوز، پسته، فندق و گردو اشاره کرد.
عوارض افراط در روابط زناشویی
به گفته این پژوهشگر طب سنتی، فردی که در روابط زناشویی زیاده‌روی می‌کند به مرور بدنش سرد و خشک میشود، حرارت درونی اش تحلیل می‌رود و خسته، ناتوان و ضعیف میشود و اگر در این شرایط بازهم به مباشرت اصرار ورزد، بدن بکلی سرد شده و حواس شنوایی و بینایی وی تحلیل می‌رود و ساق پاهایش سست میشود و دیگر قادر به تحمل وزن بدن نیست. پشت و کمرش مور مور میشود، گوشش به وزوز می‌افتد و به سرگیجه مبتلا میشود.
اثرات مثبت برقراری روابط جنسی
دکتر زارعیان با اشاره به اینکه دستیابی به نشاط و شادابی و دفع افکار نامطلوب از اثرات مثبت برقراری رابطه زناشویی است، می‌گوید: به جرات میتوان گفت هیچ عاملی به اندازه برقراری رابطه زناشویی رضایتمند نمی‌تواند در تخلیه استرس‌های روزمره همسران تاثیر پر رنگ و بسزا داشته باشد. وی تصریح می‌کند بر اثر یک فعالیت جنسی موفق و مطلوب، موجباتی فراهم میشود که فرد پردل و شجاع میشود، خشمش فرو می‌ریزد و با وقار میشود.
به گفته این پزشک و متخصص طب سنتی، به نظر می‌رسد وقتی افراد به پزشک مراجعه می‌کنند، گرفتن شرح حال جنسی از آنان بسیار ضروری باشد و این در صورتی امکان پذیر است که پزشک تسلط کامل در مباشرت و آداب آن داشته باشد و علاوه بر درمان بیماری بتواند نسخه‌ای در این خصوص برای بیمار تجویز کند. (ضمیمه چاردیواری)
فاخره بهبهانی
جام جم سرا: دکتر شاهین بهجو خاطرنشان کرد: امروزه لیپوساکشن و لیزر لیپولیز نسبت به گذشته پیشرفت بسیاری کرده است، اما ممکن است در برخی از مواقع منجر به بدفرم شدن اندام‌ها شود.
این جراح عمومی با تاکید بر اینکه تزریق چربی از مهم‌ترین عوامل جوانسازی صورت است، تصریح کرد: با افزایش سن حجم بافت ابروها کاهش می‌یابد، پلک‌های فوقانی دچار چین خوردگی و افتادگی می‌شوند که با تزریق چربی این مشکلات جبران پذیر هستند.
بهجو یادآور شد: امروزه روش‌های تزریق و انتقال چربی جایگاه مهمی را در جوانسازی صورت، حجم دهی به اندام ها و طب پلاستیک پیدا کرده است. بنابراین با توجه به فرایند کاهش سلول‌های چربی از پیوند چربی جهت درمان استفاده میشود.
وی با تاکید بر اینکه بافت‌های چربی علاوه بر سلول‌های چربی حاوی سلول‌های بنیادین و فاکتورهای رشد سلولی هستند، اظهار کرد: این سلول‌های بنیادین قابلیت تبدیل به رده‌های مختلف سنی را داشته و توانایی بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن را نیز دارند. تزریق چربی می‌تواند جنبه زیبایی نداشته باشد. بنابراین بیمارانی که دارای ناهنجاری‌های مادرزادی و عوارض پس از سوانح هستند نیز میتوانند از طریق این روش درمان شوند. (ایسنا)
جام جم سرا: آنها چنین روشی را در پیش می‌گیرند و همین طور ادامه می‌دهند تا زمانی که دیگر کاری از دست‌شان ساخته نیست و نمی‌توانند مشکل اضافه وزن و چاقی کودک را حل کنند. البته حذف گروه‌های خاصی از مواد غذایی هم راه‌حل خوبی برای مقابله با چاقی کودکان نیست و آن‌طور که متخصصان تغذیه می‌گویند، والدین باید روش صحیح تغذیه را در پیش بگیرند تا با چنین مشکلاتی مواجه نشوند.
تغذیه صحیح کودکی؛ سلامت بزرگسالی
دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در گفتوگو با جام‌جم به اهمیت تغذیه صحیح در دوران کودکی اشاره می‌کند و در این‌باره توضیح می‌دهد: کودکان امروز، آینده‌سازان این جامعه هستند و با توجه به اینکه در سنین رشد قرار دارند، تغذیه صحیح آنها اهمیت زیادی پیدا می‌کند. علاوه بر این، نباید فراموش کنیم کودکان، پیام‌آوران برنامه‌های بهداشت و سلامت تغذیه برای خانواده‌ها هستند و تغذیه صحیح آنها در این سال‌ها، مبنای سلامت‌شان در سال‌های آینده خواهد بود.
بنابراین والدین باید به تغذیه صحیح کودکان اهمیت دهند، زیرا به گفته دکتر رحمانی، هرگونه سوءتغذیه در این دوره می‌تواند بر وضعیت سلامت آنها در سال‌های آینده تاثیر بگذارد. مطالعات و پژوهش‌های متعددی هم در این زمینه وجود دارد که نشان می‌دهد بسیاری از بیماری‌هایی که در سنین سالمندی و میانسالی بروز می‌کند، ریشه در تغذیه دوران کودکی فرد دارد.
این متخصص تغذیه در ادامه یادآور میشود: اصول کلی تغذیه دوران کودکی در سنین پیش‌دبستانی و دبستان با بزرگسالان تفاوت زیادی ندارد چون بچه‌ها هم به پروتئین، کربوهیدارت، ویتامین‌ها، مواد معدنی و... نیاز دارند و فقط ممکن است میزان نیاز آنها در مورد بعضی از مواد غذایی خاص، به دلیل رشد‌شان با بزرگسالان تفاوت داشته باشد.
نیازهای تغذیه‌ای کودکان
همان‌طور که گفته شد، کودکان هم به تمام گروه‌های غذایی نیاز دارند و باید به مقدار کافی از این مواد استفاده کنند. دکتر رحمانی با بیان این مطلب می‌گوید: در برنامه غذایی کودکان حتما باید مواد غذایی مورد نیاز از گروه گوشت‌ها به عنوان منبع تامین‌‌کننده پروتئین وجود داشته باشد. گروه گوشت شامل انواع گوشت‌ها، گوشت سفید و قرمز و ماهی‌ها میشود. علاوه بر آن، تخم‌مرغ، حبوبات و مغزهای غیر شور نیز به عنوان منبع پروتئین می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
این متخصص تغذیه تاکید می‌کند حتما نیمی از پروتئین دریافتی کودکان باید از منابع حیوانی یعنی گوشت و تخم‌مرغ تامین شود.
وی با اشاره به لزوم مصرف میوه‌ها و سبزیجات یادآور میشود: بهتر است کودکان را تشویق کنید از میوه‌های تازه استفاده کنند. در مورد آبمیوه‌ها هم باید از مصرف آبمیوه‌های صنعتی اجتناب کنید و آبمیوه طبیعی را هم بیش از یک واحد در روز ننوشید. سبزیجات نیز باید به مقدار کافی در تمام گروه‌های سنی مصرف شود، زیرا ترکیباتی که در ساختمان سبزی‌ها وجود دارد، علاوه بر ریزمغذی‌ها که سرشار از آنتی‌اکسیدان است، می‌تواند به حفظ سلامت کمک کند. همچنین باید توجه داشت هرچقدر سبزی‌ها و میوه‌ها رنگی‌تر باشد، میزان آنتی‌اکسیدان‌های آن نیز بیشتر است.
وی توصیه می‌کند در هر سه وعده غذایی از گروه سبزیجات استفاده کنید و تنوع را در مصرف سبزی‌ها در نظر داشته باشید؛ به این معنی که هم باید سبزیجات سبز تیره و هم سبزیجات رنگی را در برنامه غذایی‌تان مصرف کنید. همچنین در وعده ناهار و شام باید هم سبزی خام داشته باشید و هم سبزی پخته.
آن‌طور که دکتر رحمانی می‌گوید از غلات نیز به عنوان تنها منبع تامین انرژی باید استفاده شود و بهتر است غلات سبوس‌دار مانند نان‌های سبوس‌دار در برنامه غذایی وجود داشته باشد.
این متخصص تغذیه به گروه لبنیات اشاره می‌کند و می‌گوید: لبنیات یکی از گروه‌های غذایی مهمی است که در برنامه غذایی کودکان باید وجود داشته باشد، ولی توصیه میشود از لبنیات کم‌چرب استفاده کنید.
چاقی کودکی؛ دردسرهای بزرگسالی
متاسفانه این روزها کودکان زیادی را می‌بینیم که با مشکل چاقی و اضافه وزن روبه‌رو هستند و این مشکل می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌هایی در سنین بزرگسالی باشد. دکتر رحمانی با اشاره به این موضوع می‌گوید: با توجه به اهمیت کنترل وزن و مقابله با مشکل چاقی در دوران کودکی، توصیه میشود برنامه‌ای برای کنترل کالری دریافتی در این دوران داشته باشید.
وی ادامه می‌دهد: برای کنترل وزن باید منابع پر کالری را در رژیم غذایی کودکان محدود کنید و این مطلب به معنای حذف چنین موادی نیست. بنابراین به هیچ عنوان حذف موادی مانند نان و برنج توصیه نمی‌شود. علاوه بر این، مصرف غذاهای چرب و غذاهای حاوی شکر افزودنی مانند انواع کیک‌ها و نوشابه‌ها نیز باید محدود شود. در حالی که متاسفانه این روزها شاهد مصرف بیش از حد چنین موادی هستیم و کودکان به طور روزانه از این مواد غذایی استفاده می‌کنند.
این متخصص تغذیه می‌گوید: نوع روغن‌هایی که در رژیم روزانه کودکان استفاده میشود نیز مهم است و توصیه میشود از روغن‌های مایع مانند روغن زیتون استفاده کنید تا اسیدهای چرب ضروری بدن را نیز تامین کند، اما در این شرایط هم منابع دریافت روغن باید محدود شود و مصرف بیش از حد نیاز آنها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
دکتر رحمانی با بیان اینکه ممکن است کودکان در سنین پیش دبستانی و دبستان از نظر کالری به اندازه بزرگسالان نیاز به مصرف مواد غذایی داشته باشند، توضیح می‌دهد: کودکان به طور متوسط روزانه بین 1300 تا 2300 کالری نیاز دارند که می‌تواند معادل نیاز بزرگسالان باشد، اما با توجه به اینکه حجم معده‌شان نسبت به بزرگ‌ترها کمتر است، باید غذاها از نظر ریزمغذی‌ها نیاز آنها را تامین کند. به عبارت دیگر، مصرف مواد غذایی در حجم کم باید مواد مغذی بیشتری را به آنها برساند.
وی می‌افزاید: چاقی یکی از عوامل خطر بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند پرفشاری خون، دیابت، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، کبد چرب و... خواهد بود و به همین دلیل مهم باید از ایجاد این مشکل پیشگیری شود.
کودک شما چاق است؟
وقتی در مورد چاقی کودکان صحبت میشود، خیلی از پدر و مادرها نگران می‌شوند و می‌خواهند برای حفظ سلامت فرزندشان از یک برنامه غذایی صحیح کمک بگیرند. به همین دلیل هم به رژیم‌های لاغری روی می‌آورند و سعی می‌کنند به کمک این رژیم‌ها، وزن کودکشان را کاهش دهند.
دکتر رحمانی اما این شیوه را صحیح نمی‌داند و می‌گوید برنامه غذایی کودکان را حتما باید بر اساس نظر متخصص تغذیه طراحی کنید. چون بچه‌ها در سنین رشد هستند و فقط باید کالری دریافتی‌شان محدود شود، در حالی‌که ریزمغذی‌ها به هیچ عنوان نباید کاهش یابد.
وی ادامه می‌دهد: بر همین اساس، در مورد کودکان چاق و براساس شرایط سنی‌شان از رژیم‌های کم کالری کمک گرفته میشود که این برنامه حتما باید تحت نظر متخصص تغذیه باشد.
این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: وقتی چاقی در سنین رشد اتفاق می‌افتد، هم تعداد سلول‌های چربی افزایش پیدا می‌کند و هم حجم آنها. در حالی‌که در سنین بزرگسالی فقط حجم سلول چربی بیشتر میشود. بنابراین نباید این تفاوت مهم را که بین چاقی بزرگسالان و کودکان وجود دارد، نادیده بگیریم. زیرا چاقی کودکان زیربنای چاقی سنین بزرگسالی خواهد بود و زمانی که تعداد سلول‌ها افزایش یابد، کاری از دست کسی ساخته نیست. به همین دلیل اهمیت پیشگیری از بروز چاقی در کودکان که در سنین رشد هستند بسیار بیشتر از چاقی در سنین بزرگسالی خواهد بود.
نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت
جام جم سرا: دکتر عاطفه شریف، پزشک و پژوهشگر طب سنتی ایران در گفتوگو با جام‌جم می‌گوید: در پزشکی نوین 90 درصد سردردهای خوش‌خیم را میگرن، سردرد فشاری و سردرد خوشه‌ای در بر می‌گیرد و 10 درصد باقی مانده طیف گسترده‌ای از انواع سردردها بخصوص سردردهای با منشأ ناشناخته را شامل میشود که با وجود تنوع زیاد سردردها، در طب نوین درمان آنها بسیار شبیه هم بوده و خط اول درمان نیز داروهایی است که باید به طور مداوم مصرف شود ضمن این که توصیه‌های غذایی جایگاهی از نظر متخصصان مغز و اعصاب ندارد.
اما در طب سنتی ایرانی که انواع سردردها ذکر شده است، اصول تشخیص و درمان انواع آن ویژه و اغلب به مزاج فرد بستگی دارد و زمانی، تشخیص درست است که به یک متخصص متعهد و مجرب طب سنتی مراجعه شود تا پس از گرفتن یک شرح حال کامل و معاینه، مزاج و سوءمزاج‌های مخصوص فرد شناسایی و سپس توصیه‌های لازم ارائه شود.
به گفته دکتر شریف، مرحله اول درمان در طب سنتی، اصلاح سبک زندگی است. یعنی تا زمانی که نوع خواب، ورزش، مسائل روحی روانی، آب و هوا و بخصوص نوع تغذیه اصلاح نشود نباید اقدام به مصرف دارو حتی از نوع گیاهی آن کرد، زیرا در صورت رعایت نکردن تدابیر، داروها کم‌اثر میشود؛ بنابراین به افرادی که مدعی درمان با طب سنتی هستند و برای همه یک داروی مشابه را تجویز می‌کنند و کاری به اصلاح تدابیر ندارند نباید اعتماد کرد.
نقش تغذیه در درمان سردردها
تغذیه درمانی در طب سنتی ایرانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در واقع یکی از مهم‌ترین تدابیر برای رفع یا پیشگیری از انواع سردردها به حساب می‌آید. در طب سنتی به نکات کلی و کلیدی تغذیه‌ای در همه انواع سردرد و سپس بعضی سردردها به طور اختصاصی اشاره شده است. دکتر شریف درباره توصیه‌های کلی تغذیه‌ای برای التیام سردردها می‌گوید: در زمان بروز سردرد اگر علت آن ضعف و خالی بودن معده نباشد باید تا حد امکان در زمان درد از دریافت غذا و نوشیدنی‌ها اجتناب کرد ضمن اینکه شرایط لازم برای اجابت مزاج را فراهم کرد که تقریبا درهمه انواع بیماریها این توصیه جزو اقدامات اولیه و به این معنی است که بیمار به ازای هر بار دریافت غذا طی روز، یک نوبت دفع بدون فشار و رضایت بخش داشته باشد؛ زیرا اگر مواد زائد باقی مانده در روده‌ها بموقع و به درستی دفع نشود سموم حاصل از ماندگاری مواد دفعی از طریق روده‌ها به سمت مغز راهی شده و سبب وخامت یا بروز سردرد میشود.
این پزشک و پژوهشگر به برخی پرهیزهای غذایی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: از غذاهای نفاخ و تمام غذاهای سرد یا گرمی که بخارانگیز باشد، مثل سیر، پیاز، گردو، تره، شاهی، ریحان، شنبلیله، شوید، خردل، شاهدانه، خرما، باقلا، عدس، لوبیا، بادنجان، کلم، شلغم، ترب، قارچ و پنیر، غذاهای ترش بخصوص سرکه، غذاهایی که دیرهضم‌اند مانند غذاهایی که از رشته، ماکارونی، سیب‌زمینی، تخم‌مرغ آب‌پز و گوشت گاو درست شوند، ادویه‌جات بخصوص زعفران، دارچین و همچنین از مصرف شیر و سکنجبین به این دلیل که انسدادها را باز می‌کند و می‌تواند نفوذ بخارات و در نتیجه فشار را به مغز افزایش دهد، باید اجتناب کرد.
تغذیه در سردردهای با منشأ مغزی
دکتر شریف با اشاره به اینکه در تقسیم‌بندی سردردها، علت بروز درد یا داخل مغز است یا در اثر مشارکت اعضای دیگر بدن ایجاد میشود، می‌گوید: در طب سنتی هر اندامی، مزاج ویژه خود را دارد و تا زمانی که در حالت تعادل باشد عملکرد درستی دارد، ولی اگر از حالت طبیعی خارج شود به سوءمزاج دچار میشود.
در مغز، غلبه سوءمزاج‌ها می‌تواند باعث بروز اختلالاتی ازجمله سردرد شود. در صورت وجود این اختلالات باید تدبیر غذایی متفاوتی را به کار برد. مثلا در صورت غلبه گرمی و خشکی، تدابیر و غذاهای سرد و تر توصیه میشود. یکی از ملاک‌های تشخیص گرمی و سردی بیماریها تسکین و آرامش یافتن یا تشدید و بدتر شدن علائم است. برای نمونه، سردرد سرد با برخورد باد سرد به سر بدون کلاه یا خوردن غذاهای با طبع سرد مثل ماست و دوغ و ترشی‌ها تشدید میشود و با گرم کردن سر تسکین می‌یابد. برخلاف آن، در مقابل آفتاب قرار گرفتن یا خوردن غذاهای گرم، سردرد گرم را تشدید می‌کند.
یکی دیگر از علل ایجاد سردرد، ضعف مغز است. اگر مغز ضعیف باشد بعد از غذا بخصوص اگر معده ضعیف باشد و نتواند غذا را خوب هضم کند یا غذاهای نفاخ و بخارانگیز مصرف شده باشد بخاراتی به سمت مغز متصاعد میشود که باعث بروز درد میشود یا گاهی با شنیدن صداها یا استشمام بوها سردرد عارض میشود. از علائم دیگر ضعف مغز میتوان به تیز نبودن حواس، ضعف در تفکر و تخیل و بروز مشکلاتی در اثر مصرف گرمی‌ها و سردی‌ها اشاره کرد.
دکتر شریف با اشاره به اینکه در صورت وجود ضعف مغز میتوان با مصرف غذاهایی به تقویت آن پرداخت، می‌گوید: مصرف غذاها و نوشیدنی‌های لطیف و معطر مثل غذایی که از گوشت پرندگان، نخود، زعفران، گلاب، دارچین و میخک درست شده باشد، توصیه میشود. ضمن این که باید از میزان مصرف غذا کاست تا هضم به درستی انجام شود و بهتر است در غذا از موادی که مانع بالارفتن بخارات به سمت مغز میشود مثل گشنیز خشک استفاده شود. همچنین تقویت هاضمه با ورزش و حمام قبل از غذا و پرهیز از پرخوری و درهم خوری و اجتناب از خوردن مایعات با غذا باعث میشود بخارهای کمتری به سمت مغز صعود کند.
در این مورد مربای سیب و به بسیار مفید است ضمن اینکه بادام غذایی با طبع ملایم و اندکی رو به گرمی و تری است که برای اغلب افراد با طبع‌های مختلف سودمند است. میتوان بادام را به شکل‌های مختلف مانند حلوا، حریره و مربا مصرف کرد. همچنین اتمام غذا با قابضات برای تقویت دهانه معده مانند زیتون با نان و استفاده از گلاب و عرق گاوزبان به جای آب توصیه میشود.
تغذیه در سردردهای با منشأ غیرمغزی!
دکتر شریف با اشاره به این که دسته‌ای از سردردها با مشارکت اعضای دیگر بدن ایجاد میشود، می‌گوید: در این حالت ابتدا عضو مورد نظر آسیب می‌بیند و سپس سردرد بروز می‌کند، اما به علت ملموس نبودن این مساله در پزشکی نوین امکان دارد بسیاری از افراد سال‌ها علت زمینه‌ای سردرد خود را ندانند و پزشکان نیز برای رفع درد فقط مسکن تجویز کنند.
اما در طب سنتی معمولا این نوع سردردها را براساس علائم بالینی آن تقسیم‌بندی کرده‌اند. به گفته این پژوهشگر در سردردهایی که درد از جلوی سر شروع میشود و شیوع بیشتری دارد معمولا با مشارکت معده ایجاد میشود و دارای علائمی چون تشدید سردرد هنگام پر یا خالی بودن معده، سردرد بعد از خواب، بروز سردرد با خوردن غذاهای نفاخ، تلخی دهان و تشنگی در زمان خالی بودن معده، زیادی آب دهان، نفخ، سوزش معده، تخامه و حالت تهوع و سرگیجه است که معمولا در اثر سردی و ضعف معده ایجاد میشود.
برای رفع این مشکل بهتر است غذا را خوب جویده و در زمان غذاخوردن، آرامش کامل داشته باشید. از مصرف مایعات بویژه مایعات سرد و گازدار به همراه غذا و تا یک و نیم ساعت بعد از آن پرهیز کنید و از پرخوری و درهم خوری دوری کنید. این متخصص طب سنتی به چند مورد از تقویت‌کننده‌های معده که به هضم بهتر غذا کمک می‌کند اشاره کرده و می‌گوید: رب به، سیب و غوره، آب سیب، به و انار، شربت انار، زرشک و سیب و همچنین گوشتهای لطیف با ادویه‌جات گرم از این جمله‌اند.
دکتر شریف می‌افزاید: اگر سردرد از سمت راست سر شروع شود با مشارکت کبد و اگر درد از سمت چپ سر آغاز شود در اثر عملکرد نادرست طحال است؛ ضمن اینکه سردرد ناشی از کلیه از پشت‌سر نمایان میشود و مثانه و رحم نیز قسمت جلویی سر را درگیر می‌کند. روده نیز جلوی سر را درگیر کرده، علاوه بر آن که بوی بدی در بینی و دهان احساس میشود. به گفته این پژوهشگر، اندام‌های دیگر نیز میتوانند ایجاد سردرد کنند که تشخیص دقیق آنها با گرفتن شرح حال کامل و معاینه عملی بیمار ممکن و قابل درمان خواهد بود.
فاخره بهبهانی / گروه سلامت
به همین دلیل همیشه فاصله‌ای بین والدین و فرزندان ایجاد شده و موجب شرم و خجالت فرزندان از پرسشگری در این حوزه مهم دوران بلوغ میشود و ناچار نوجوانان از طریق منابع دیگری همچون دوستان، کتابهای مرتبط با بهداشت جنسی، فیلم‌ها، اینترنت و هر منبعی که حاوی اطلاعات درست یا غلط درباره مسائل جنسی است، به دنبال پاسخ سوالاتشان می‌گردند.
بلوغ، اولین بهانه برای آموزش جنسی
وقتی فرزند شما به سن نوجوانی می‌رسد و اولین نشانه‌های بلوغ در او ظاهر میشود، وقت آن است که والدین درباره قسمت‌های مختلف اعضای جنسی، بلوغ و تغییرات بدنی، آمیزش، رفتارهای جنسی نادرست همچون خودارضایی اطلاعاتی درست به او بدهند، هر چند درصد بالایی از بزرگسالان یا اطلاعات ناقصی در این زمینه دارند یا نمی‌دانند چگونه اطلاعاتشان را منتقل کنند، بنابراین در اولین قدم لازم است والدین از طریق مطالعه کتابهای مرتبط و صحبت با مشاوران و مراجعه به مراکز آموزشی در مدارس نسبت به آگاهی‌دادن به فرزندشان اقدام کنند.
بدیهی است در این مورد مادر با دختر و پدر با پسر صحبت می‌کند و در صورت فقدان حضور یکی از والدین باید از اقوام درجه یک که با نوجوان ارتباط خوبی دارد، درباره این مسائل با او گفتوگو کند. معمولا آغاز بلوغ در دختران ده تا یازده سالگی و در پسران سیزده تا چهارده سالگی است.
معرفی بیماری‌های مقاربتی
توضیح درباره بیماری‌های مقاربتی همچون ایدز و هپاتیت علاوه بر اینکه اطلاعات نوجوان را در این زمینه تکمیل می‌کند، بهانه‌ای میشود تا پدر یا مادر بتوانند درباره رفتارهای پرخطر جنسی با فرزندان صحبت کنند و در کنار معرفی این بیماریها از مضرات خودارضایی و عواقب جسمی و روحی آن برای نوجوان بگویند. در صورتی که والدین اطلاعاتی کافی در این زمینه نداشته باشند میتوانند خودشان کتاب یا جزوه‌ای مرتبط با این موضوعات به فرزندشان بدهند.
دقت در انتخاب کلمات
فضای شوخی و طنز، هرچند از فشار روانی موجود بر والدین ونوجوانان می‌کاهد، اما جدیت مباحث و هدف آموزشی آن را هم زیر سوال می‌برد، ضمن اینکه فضا را مستعد حرمت‌شکنی و پرده‌دری می‌کند، بنابراین در انتخاب کلمات باید دقت زیادی کرد، بهتر این است که والدین از واژه‌های علمی استفاده کنند و برای قابل درک بودن آنچه می‌گویند از برخی تجربیات و احساسات خود درباره ظهور اولین نشانه‌های بلوغ بگویند.
باوری غلط با نقاب روشنفکری
برخی والدین می‌گویند هر چه بیشتر چشم و گوشش را ببندی حریص‌تر میشود، بگذار تا ببیند و چشمش عادت کند! برخی دیگر هم اصلا به این موضوع فکر نمی‌کنند، سیل سریال‌های ماهواره‌ای آنها را چنان در خود غرق کرده است که اصلا نگران نیستند نوجوانی که در کنارشان نشسته و در دیدن فلان سریال چندصد قسمتی ماهواره آنها را همراهی می‌کند، در حال ساختن چه باورهای غلط و اغراق شده‌ای درباره امور جنسی در ذهن خود است. این باور روشنفکر مآبانه که «بگذار تا ببیند...» و آن بی‌توجهی افراطی هر دو نتیجه بی‌مسئولیتی والدین در زمینه آموزش امور جنسی است.
دیدن صحنه‌هایی با موضوع ارتباط جنسی (حتی اگر تصاویر جنسی نباشد) آن هم در نوجوانانی که تازه در حال پشت سرگذاشتن بلوغ جنسی خود هستند، نوعی ظلم در حق آنهاست. چرا که از یک سو با توجه به سن و سال و شرایطی که دارند به بلوغ ازدواج نرسیده‌اند و از سوی دیگر مجبورند با غریزه خود در ستیز باشند و به سوی انحرافات جنسی کشیده نشوند و خویشتنداری پیشه کنند.
توصیه به خویشتنداری جنسی
در سیستم آموزشی کشور ما هنوز آموزش جنسی به طور کامل و صحیح در برنامه‌های آموزشی مدارس گنجانده نشده، اما در دروسی مثل دین و زندگی به لزوم خویشتنداری جنسی و کنترل نگاه اشاره شده است. اگر والدین در کنار آموزش‌های جنسی، احکام دینی و معنوی را هم به فرزندان آموزش دهند در واقع آنها را به یک عامل شناختی مجهز می‌کنند. چیزی که به آنها یادآوری می‌کند هنگام برخورد با گناه باید نگران پیامدهای آن نیز باشند.
آموزش مهارت «نه» گفتن به درخواست جنسی
به خاطر داشته باشید که فرزند شما کودک نیست که همیشه کنارش باشید و از او مراقبت کنید. آموزش «نه» گفتن به درخواست‌های جنسی دیگران یکی از بخش‌های مهم آموزش بهداشت جنسی است. به فرزندتان بیاموزید افراد هوسران و بیماران جنسی به بهانه‌های مختلف و با سخنان فریبنده به دنبال سوءاستفاده جسمی و روحی از دیگران هستند.
به فرزندتان بگویید سوءاستفاده‌گران جنسی ممکن است از جملاتی استفاده کنند که به نظر منطقی است؛ مثل «به یک بار تجربه‌اش می‌ارزد، تو دیگر بزرگ شده‌ای، مگر مرا دوست نداری، کسی چیزی نمی‌فهمد، اگر قبول نکنی ترکت می‌کنم و...»، اما در نهایت این ارتباط پایان خوبی نخواهد داشت. با توجه به گستردگی رسانه‌های ارتباطی و نرم‌افزارهای مختلف و شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، مهارت «نه» گفتن به درخواست جنسی دیگران مهارتی است که نوجوانان باید آن‌را یاد گرفته باشند تا از آسیب‌های احتمالی در امان بمانند.
شیما نادری / چاردیواری (ضمیمه دوشنبه روزنامه جام جم)
دکتر سهراب انتظاری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به جام‌جم می‌گوید: واقعا لازم نیست غذای سالمندان با دیگر اعضای خانواده متفاوت باشد، چون این کار باعث افسردگی و گوشه‌گیری آنها خواهد شد. دکتر انتظاری با بیان این مطلب تاکید می‌کند: سالمندان میتوانند از همان غذای خانواده استفاده کنند، ولی مثلا باید ماستشان کم‌چرب‌تر باشد و غذاهایی با گوشتهای آسان‌هضم‌تر مصرف کنند.
غذای این گروه سنی باید کم‌نمک‌تر هم باشد که میتوان غذای خانواده را کم‌نمک‌تر پخت و از جوان‌ترها خواست سرسفره در حد متعادل روی غذایشان نمک بزنند.
در واقع مواد غذایی مورد نیاز سالمندان مانند میانسالان باید شامل چربی، قندها، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد و نباید هیچ کدام از این گروه‌ها را از رژیم غذایشان حذف کنند. البته تفاوت‌هایی در دریافت این منابع برای گروه سنی سالمندان وجود دارد، مثلا چون اسید معده‌شان زیادتر ترشح میشود باید از منابع پروتئینی قابل‌هضم‌تر مثل تخم‌مرغ و شیر کم‌چرب استفاده کنند، اما پروتئین‌های حبوبات سخت‌تر هضم می‌شوند، بنابراین باید کمتر حبوبات بخورند. دکتر انتظاری می‌افزاید: علاوه بر اینها، نیاز سالمندان به ویتامینD حدود 1.5 برابر میانسالان است و اگر این گروه سنی نتواند به مدت مورد نیاز در معرض نور خورشید قرار گیرد و بیرون برود، باید مکمل‌های ویتامینD برایشان تجویز شود. این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه به دلایل مختلف مثل مشکلات جسمی، بازنشستگی یا... تحرک سالمندان کمتر میشود بنابراین بیشتر در معرض چاقی هستند و فشار خونشان بالا می‌رود، ادامه می‌دهد: با توجه به این مساله، این افراد باید بیشتر به رژیم غذایی‌شان توجه کنند، اما مواد قندی را در رژیم غذایی‌شان کاهش و مصرف انواع میوه را افزایش دهند چون میوه‌ها چربی و فشار خون را پایین می‌آورد، حتی اگر در حجم کم و وعده‌های متعدد مصرف شود، قندخون را تنظیم می‌کند. همچنین باید حتما فرآورده‌های لبنی کم‌چرب مصرف کنند و چربی گوشت را کاملا بگیرند تا به چربی خون مبتلا نشوند.
به گفته او، رعایت کردن این نکته‌های تغذیه‌ای گفته شده برای این گروه بسیار لازم است، چون در غیر این صورت دچار چربی و فشار خون و افزایش قندخون خواهند شد که ابتلا به این بیماریها، امکان دچار شدن به بیماری‌های قلبی ـ عروقی و کلیوی را افزایش می‌دهد، اما با تغذیه سالم و داشتن تحرک کافی، حتی در سنین بالا هم سلامت خواهند بود.
تغذیه و پوکی استخوان
با تغذیه صحیح میتوان ابتلا به پوکی استخوان را به تاخیر انداخت یا احتمال ابتلا به آن را کاهش داد. دکتر انتظاری می‌گوید: البته برای این هدف باید از سنین پایین‌تر اقدام کرد چون تقریبا هر انسانی تا بیست سالگی قد می‌کشد و از این سن تا سی و پنج سالگی استخوان‌ها متراکم می‌شوند. هر چقدر این استخوان متراکم‌تر شود، فرد در سنین بالا دیرتر به پوکی استخوان مبتلا خواهد شد ولی هر زمان برای به تاخیر انداختن روند پوک شدن استخوان‌ها اقدام کنیم، مفید است.
او توضیح می‌دهد: پوکی استخوان یکروزه ایجاد نمی‌شود و شدت و درجه‌های مختلف دارد و هر چه شدیدتر باشد، شکنندگی استخوان‌ها بیشتر میشود بنابراین اگر کلسیم و ویتامین D کافی دریافت کنیم، ممکن است نتوانیم تراکم استخوان‌ها را خیلی بیشتر کنیم، اما حداقل پوکی‌استخوان شدیدتر نخواهد شد، به همین دلیل است که برنامه‌هایی برای رایگان قرار گرفتن مکمل ویتامینD در اختیار سالمندان قرار است در کشور اجرا شود.
این متخصص تغذیه توصیه می‌کند: تمام سالمندان حتما باید روزی 20 دقیقه با لباس آستین کوتاه در حیاط، بالکن یا اتاق آفتاب‌گیر قرار بگیرند تا نور آفتاب به بدنشان بتابد. علاوه بر این، فرآورده‌های لبنی کم‌چرب را هرگز از رژیم غذایی‌شان حذف نکنند و در حد متعادل مصرف کنند. دکتر انتظاری با اشاره به این که معمولا یکی دیگر از مشکلات افراد در سنین بالا، ابتلا به آرتروز است، می‌افزاید: یکی از عواملی که آرتروز و دردهای آن را تشدید می‌کند، چاقی است.
چاقی، هم در ایجاد آرتروز و هم در تشدید درد آن تاثیر دارد بنابراین اگر وزن یک سالمند کنترل شود، تغذیه سالم و کمی پیاده‌روی داشته باشد، مشکل او کمتر خواهد شد. این استاد دانشگاه در ادامه به نکته مهمی اشاره می‌کند: برخی روغن‌های گیاهی مثل کانولا، روغن زیتون و حتی گردو ضدآرتروز هستند و اگر به میزان متناسب مصرف شوند، میتوانند در کاهش دردهای مفصلی موثر باشند و حتی در پیشگیری و به تاخیر انداختن ابتلا به آرتروز هم تاثیر دارند.
رژیم غذایی سخت ممنوع
دکتر انتظاری در پاسخ به این پرسش می‌گوید: در سنین بالا هم میتوان رژیم گرفت، اما باید حتما نکته‌هایی رعایت شود؛ اول این که گرفتن رژیم‌های سخت و افراطی و تک‌قطبی برای سالمندان ممنوع است. از طرفی، نان، چربی، مواد پروتئینی، میوه و سبزی هرگز نباید از رژیم غذایی آنها حذف شود.
این استاد دانشگاه معتقد است: اگر سالمندی خیلی چاق باشد، میتوان دریافت مواد غذایی لازم را برای او تا حدی تعدیل کرد ولی به هیچ‌وجه نباید بیش از چهار کیلوگرم در ماه کاهش وزن داشته باشد. اگر کاهش وزن آنها تدریجی باشد، اتفاقا باعث میشود شدت بیماری‌های مفصلی، قندخون، بیماری‌های قلبی و... هم کاهش یابد، اما باز هم تاکید می‌کنم این اتفاق به شرطی می‌افتد که رژیم غذایی و روند کاهش وزن منطقی باشد و حتما این کار زیر نظر متخصص انجام شود. کاهش وزن شدید و با رژیم غیرعلمی به بدن آسیب می‌رساند.
او معتقد است مراجعه سالمندان به متخصص تغذیه فواید دیگری هم دارد. احتمال ابتلای افراد سالمند به برخی بیماریها مثل فشار، قندخون و... بیشتر است و وقتی به آنها رژیم غذایی می‌دهیم، بار را از روی ارگان‌های درگیر بیماری برمی‌داریم. مثلا اگر فرد نارسایی کلیوی یا قلبی داشته باشد، متخصص تغذیه سعی می‌کند بار را از روی قلب و کلیه‌اش بردارد تا این عضوها بتوانند خود را بازسازی کنند.
از طرفی با این شیوه این اعضا عمر بیشتری خواهند داشت؛ یعنی رژیم همیشه به معنی کم خوردن نیست. مثلا اگر فردی بیماری کلیه دارد، برخی پروتئین‌ها برایش مضر است و متخصص تغذیه سعی می‌کند آنها را در رژیم غذایی کاهش دهد تا فشار بیشتری به کلیه نیاید.
مصرف روغن‌های سالم
دکتر انتظاری معتقد است: درست است که روغن کانولا و زیتون با این که دارای چربی هستند، چربی‌خون را کاهش می‌دهند، اما باید بدانیم همه روغن‌ها بدون استثنا چاق‌کننده هستند و منظورمان از اینکه می‌گوییم روغن خوب، این است که آن را جایگزین روغن‌های دیگر کنیم نه اینکه می‌توانیم بیشتر مصرفشان کنیم، اما برخی افراد فکر می‌کنند از این روغن‌ها چون مفیدند، میتوان به هر اندازه استفاده کرد. علاوه بر این، بهتر است تمام سالمندانی که میتوانند، در روز پیاده‌روی ملایم داشته باشند و به شنا و دوچرخه‌سواری بروند. دکتر انتظاری با این توصیه ادامه می‌دهد: این ورزش‌ها باعث میشود چربی، قند و فشارخون کنترل شود و واقعا، هم طول عمر با این فعالیت‌ها افزایش می‌یابد و هم سلامت‌تر زندگی خواهند کرد. به گفته او، سالمندان هرگز نباید شیوه زندگی کم‌تحرک را انتخاب کنند و باید در محیط سالم مثل پارک و حتی در حیاط منزل به فعالیت بپردازند. البته اگر بیماری خاصی دارند، بهتر است در این باره و میزان و نوع ورزش با پزشک خود مشورت کنند.
کله و پاچه، درد است نه درمان
برخی افراد سالمند معتقدند غذاهای خاصی مثل کله و پاچه به آنها انرژی می‌رساند و خوردن پاچه به رفع پادرد آنها و تقویت این اندامشان کمک می‌کند، اما دکتر انتظاری تاکید می‌کند این باور غلط است و ادامه می‌دهد: البته حذف کلی این غذا را از رژیم غذایی توصیه نمی‌کنم، ولی مصرف آن باید به سالی یکی دوبار محدود شود، چون کله و پاچه در عین این که شاید منبع پروتئین و کلسیم باشد، منبع بسیار بد چربی‌های مضر است، بنابراین اگر هم سالمندان خیلی تمایل به خوردن این غذا دارند، اولا باید بدانند فایده‌ای که تصور می‌کنند، از خوردن آن نخواهند برد و دوم این که بهتر است قسمت‌هایی مثل زبان و بناگوش که تقریبا شبیه گوشت است، بخورند و از مصرف پاچه و مغز و چشم و... صرف‌نظر کنند! (زهرا سادات صفوی سهی/ جام‌جم)
مریم صالحی با بیان اینکه همه افراد باید از خوردن چربی بویژه غذاهای سرخ‌شده پرهیز کنند، گفت: در چند سال اخیر نتایج بررسی‌ها نشان داده است که اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع موجود در انواع روغن‌ها، ایزومر ترانس دارند و ایزومر ترانس اسیدهای چرب (به ویژه اسید چرب اشباع شده) میتوانند چربی بد خون (LDL) را بالا برند.
وی گفت: در فرایند هیدروژناسیون روغن‌های مایع و تبدیل آن به روغن جامد، در اثر فشار و گرمای بالا برای هیدروژناسیون، مقدار زیادی ایزومر ترانس اسید چرب ساخته میشود که این ایزومر ترانس موجود در روغن جامد، باعث افزایش LDL میشود.
این کارشناس ارشد تغذیه یادآور شد: در طی سرخ کردن غذاها، روغن اگر بیشتر از 150 درجه حرارت دریافت کند، میزان اسید چرب ترانس در آن بالا می‌رود، حال هرچه حرارت وارده به روغن بیشتر باشد یا زمان حرارت دادن طولانی‌تر شود، میزان اسید چرب ترانس بیشتر و مصرف این غذا باعث میشود تا چربی بد خون نیز بیشتر افزایش یابد.
صالحی خاطرنشان کرد: در صورت جمع‌آوری روغن حرارت دیده و استفاده از آن برای بار دوم و سوم، میزان اسید چرب ترانس آن بسیار بیشتر و باعث بالارفتن LDL به صورت شدیدتری میشود.
وی اضافه کرد: ایجاد اسید چرب ترانس در تمام روغن‌ها وجود دارد. در نتیجه تا حد امکان روغن را حرارت ندهید و اگر هم لازم بود که غذایی سرخ شود، در مدت کوتاه و با حرارت کمتری (شعله کوچک اجاق) این کار انجام شود تا مقدار کمتری اسید چرب ترانس ساخته شود و روغن باقی‌مانده نیز دور‌ریخته شود. (ایسنا)
کمی درباره وعده سحری و اهمیت آن بگویید. این وعده چقدر اهمیت دارد و بهتر است چه چیزهایی در این وعده خورده شود؟
از آنجایی که روزه‌داران ساعت‌ها بعد از این وعده نمی‌توانند چیزی بخورند، این وعده از اهمیت بالایی برخوردار است و باید غذاها و موادی در آن گنجانده شود که از نظر ویتامین، پروتئین و انواع مواد معدنی و مایعات کامل بوده و نیاز بدن را در طول روز تامین کند.
وعده سحری یک صبحانه کامل است که باید از تنوع برخوردار باشد و از انواع مواد لبنی کم‌چرب، سوپ تهیه شده با آب مرغ، آب گوشت بدون چربی، سالادهایی که حبوبات پخته مثل لوبیا، کنجد، زیتون و تخم‌مرغ دارند، استفاده شود تا انرژی لازم در بدن ذخیره شود. غذاهای سرشار از پروتئین و چرب در وعده سحری توصیه نمی‌شود، چراکه زود هضم میشود و فرد سریع‌تر احساس گرسنگی می‌کند. در این میان، ماکارونی به شرط کم‌چرب بودن گزینه مناسبی برای وعده سحری است. همچنین انواع سبزیجات با جذب آب در بدن، به صورت ژل درآمده و آب را در بدن نگه می‌دارد و مانع از دفع سریع مایعات از بدن و تشنگی میشود. حذف سحری از وعده غذایی روزه‌داران تبعات خوبی به دنبال ندارد و علاوه بر ایجاد ضعف و ناتوانی، ممکن است باعث سرگیجه، حالت تهوع و نداشتن تمرکز شود.
در سحری باید غذاهایی مثل غلات و حبوبات نیز میل شود که در زمان طولانی‌تری هضم می‌شوند و کمتر فرد را گرسنه می‌کنند. همچنین توجه به این نکته مهم است که در وعده سحر فقط باید یک واحد میوه مصرف شود، چراکه باتوجه به مواد قندی موجود، ترشح انسولین را بیشتر می‌کند و به مرور در طول روز باعث افت قند خون میشود.
در وعده سحری باید غذاهای دیرهضم مثل نان‌های سبوس‌دار و حلیم‌های خانگی مصرف کرد تا به مرور در طول روز مقدار انرژی مورد نیاز بدن را تامین کند.
چه مایعاتی بهتر است مصرف شود؟
چای پررنگ، قهوه و نوشابه به دلیل ادرارآور بودن، باعث از دست رفتن آب بدن در طول روز و در نتیجه تشدید تشنگی فرد روزه‌دار میشود، بنابراین مصرف آنها در سحری توصیه نمی‌شود.
بهترین نوع مایعات مصرفی در سحری شربت آبلیمو است و بهتر است افراد سعی کنند آن را تا حد امکان کم‌شیرین تهیه کنند، زیرا شکر ترشح انسولین را به دنبال دارد و این هورمون، مواد قندی را در بدن کاهش می‌دهد و در میانه روز قند خون را پایین می‌آورد و باعث ضعف میشود.
برای رفع تشنگی در روز چه باید کرد؟
مصرف آب فقط آب از دست رفته بدن را بر اثر تعریق جبران می‌کند، ولی نمی‌تواند الکترولیت‌های ضروری بدن را برطرف کند و این مواد از طریق سایر مایعات از قبیل آبمیوه‌های طبیعی، لیموترش و نارنج تامین میشود. در این میان، دوغ به‌عنوان یک نوشیدنی سنتی ایرانی گزینه مناسبی است. این نوشیدنی سرشار از سدیم، پتاسیم و کلسیم است و بخوبی الکترولیت‌های از دست رفته بدن را جبران می‌کند. شربت خاکشیر بهترین انتخاب در فصل گرماست، چراکه علاوه بر رفع تشنگی، الکترولیت‌ها را هم جبران کرده و با تنظیم فعالیت روده، بدن را سم‌زدایی می‌کند.
همچنین به حداقل رساندن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار به دلیل ادرارآور بودن آنها، می‌تواند تا حدی عطش افراد را در طول روز کاهش دهد.
برای تشنگی کمتر در طول روز، افراد باید از مقدار بالایی سبزیجات پخته، خام یا حبوبات و فیبرهای مختلف استفاده کنند که با ذخیره آب، بتدریج آن را در بدن آزاد می‌کنند و مانع از کم‌آبی بدن می‌شوند.
خیلی از روزه‌داران در طول روز دچار سردرد می‌شوند. دلیل این سردردها چیست؟
بسیاری از روزه‌داران از سردردهای خفیف یا شدید در طول این ماه شکایت دارند و بسیاری علت اصلی آن را گرسنگی و ضعف می‌دانند، ولی علت اصلی این سردردها این است که خیلی از افراد به مصرف مداوم چای، قهوه، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و کشیدن سیگار در طول روز عادت کرده‌اند و مصرف نکردن آنها باعث بروز این سردردها میشود. برای خلاص شدن از این سردردها در طول ماه رمضان باید در روزهای باقی‌مانده این ماه، مقدار مصرف مواد کافئین‌دار را کاهش دهند تا از این طریق بدن بتواند هر چه سریع‌تر با شرایط سازگار شود.
از سوی دیگر، طولانی بودن روز و مدت زمان روزه‌داری افت قند و فشار خون را به دنبال دارد و افراد به دلیل مصرف مواد قندی زود هضم، به سرعت دچار کاهش قند خون می‌شوند و بدن با ضعف و گرسنگی شدید و در نتیجه سردرد و بی‌حالی مواجه میشود.
بنابراین مصرف کربوهیدرات‌های مرکب و سبزیجات پخته و خام، نان‌های سبوس‌دار، انواع مغزها و آجیل به مقدار کم، شیر و پنیر و ماست، سالاد حاوی روغن زیتون و آبلیموی تازه و گردو، حلیم و سینه مرغ، سوپ و آش‌هایی که حبوبات زیادی دارند، مانع از افت سریع قند و گرسنگی در طول روز میشود.
آیا روزه با رژیم‌های لاغری سازگاری دارد؟
بسیاری از افراد در طول سال برای لاغر شدن و حفظ تناسب اندام شان رژیم‌هایی را در پیش می‌گیرند ولی برخی معتقدند باوجود روزه گرفتن نمی‌توان این رژیم‌ها را دنبال کرد و حتی عده‌ای بعد از این ماه دچار اضافه وزن می‌شوند، اما حتی باوجود روزه‌داری هم میتوان برنامه غذایی خاصی را در پیش گرفت. از آنجایی که اصل روزه‌داری براساس یک رژیم مشخص و به منظور استراحت دادن به سیستم گوارش بدن برنامه‌ریزی شده، افراد میتوانند با حرکت در مسیر صحیح موفق شوند.
کسانی که به‌دنبال رژیم‌های غذایی هستند، چنانچه بر مبنای اصول درست تغذیه‌ای عمل کنند و ریزمغذی‌های لازم برای بدن را در دستور غذایی روزانه خود بگنجانند و انواع ویتامین‌ها و پروتئین‌ها را باوجود روزه‌داری مصرف کنند، میتوانند رژیم غذایی مناسب خود را در طول این ماه دنبال کنند.
به طور کلی، افراد در طول هر روز از روزهای ماه رمضان بین 500 تا 600 کالری کم می‌کنند و با این شرط، افرادی که به طور اصولی این روند را طی کرده باشند، در انتهای ماه رمضان 2 کیلوگرم وزن
کم می‌کنند.
بسیاری از مردم از بیماری رنج می‌برند، اما باز هم خود را ملزم به گرفتن روزه می‌دانند. برای مثال بیماران دیابتی و مبتلایان به قند خون آیا میتوانند روزه بگیرند؟
هورمون انسولین در بدن افراد دیابتی به اندازه کافی ترشح نمی‌شود یا اثر آن خیلی ناچیز است و ذخیره‌سازی قندها در بدن آنها دچار مشکل میشود، بنابراین در افرادی که سال‌ها از دیابت نوع یک و دو رنج می‌برند این مساله خیلی مهم است و هنگام گرسنگی می‌تواند باعث افت شدید قند و بروز اختلال در سلول‌های مغزی شود. نبود انسولین کافی در بدن تولید کتون‌ها را بیشتر می‌کند. کتون‌ها موادی هستند که در نبود مواد قندی در کبد تولید می‌شوند و جایگزین قند در بدن هستند.
زمانی که مقدار این مواد در خون بالا می‌رود، فرد دچار تهوع، بی‌حالی و سردرد میشود. روند تولید این مواد در بدن مبتلایان به دیابت بیشتر از بقیه افراد است و با روزه گرفتن ممکن است این وضعیت تشدید شود. در این افراد تولید هورمون‌های تولیدکننده قند خون هنگام گرسنگی دچار اختلال میشود و در نتیجه در روزه‌داری احتمال افت قند خون در افراد دیابتی بسیار بالاتر است و حتی ممکن است فرد بعد از چند ساعت گرسنگی هوشیاری خود را از دست بدهد.
مبتلایان به دیابت خفیف با شرط مصرف منظم داروهایشان موقع سحر و افطار و با نظر پزشک معالج میتوانند روزه بگیرند. ولی در دیابتی‌هایی که سن آنها بالاست و به طور همزمان مبتلا به فشار خون یا بیماری‌های قلبی و ریوی هستند، خطر روزه‌داری بالاست و روزه گرفتن برای آنها توصیه نمی‌شود.
در افرادی که دیابت آنها تحت کنترل نیست و میزان قند خون آنها بین 150 تا 300 است، خطر بسیار بالاست و به هیچ عنوان نباید روزه بگیرند. همچنین بیمارانی که انسولین یا «گلی بن‌‌کلامید» مصرف می‌کنند هنگامی که روزه هستند در معرض خطر افت شدید قند خون قرار دارند که ممکن است آسیب‌های مغزی به آنها وارد شود.
از سوی دیگر، زنان بارداری که از دیابت حاملگی رنج می‌برند، دیابتی‌هایی که در طول روز کارهای سخت انجام می‌دهند، دیابتی‌هایی که تحت دیالیز قرار می‌گیرند، همز‌مانی ابتلا به دیابت و بیماری‌های حاد و افت شدید قند خون در ماه‌های اخیر خطراتی است که مبتلایان به دیابت را تهدید می‌کند و نباید روزه بگیرند.
آیا روزه برای زنان باردار و جنین خطرناک است؟
روزه‌داری بویژه در روزهای بلند و طاقت‌فرسای تابستان برای بسیاری از افراد دشوار است، ولی این شرایط برای مادران بارداری که جنینی را درون خود می‌پرورانند، سختی زیادی دارد چراکه علاوه بر اهمیت دادن به سلامت خود، باید به فکر سلامت موجود دیگری هم باشند. زنان باردار در سه ماه اول و سه ماه آخر بارداری باید با احتیاط خیلی زیادی روزه بگیرند و به‌طور قطع زنان باردار اگر قصد روزه دارند باید تحت نظر پزشک معالج باشند.
در این بین، وضعیت زنان بارداری که به خصوص در سه ماه اول دچار کمبود وزن هستند اهمیت زیادی دارد، چراکه این دوران نقش موثری در رشد سیستم‌های عصبی جنین دارد و کوچک‌ترین نقصی در این بین می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را برای جنین به همراه داشته باشد.
به طور کلی روزه گرفتن برای چه کسانی ممنوع است؟
بسیاری از بیماران گروه‌های مختلف طبق نظر پزشک و مصرف داروهایشان موقع افطار و سحر میتوانند روزه بگیرند، ولی بعضی دیگر از بیماران باتوجه به شرایطی که دارند نمی‌توانند روزه بگیرند. در این بین، افراد مبتلا به میگرن‌های شدید و مبتلایان به بیماری‌های قلبی ـ عروقی که باید برای کنترل چربی و فشار خون دارو مصرف کنند، مجاز به روزه گرفتن نیستند.
همچنین بیماران کلیوی و بیمارانی که کلیه آنها مستعد سنگ‌سازی است، به‌دلیل کم‌آب شدن بدن در طول روز و گرمای هوا نمی‌توانند روزه بگیرند.
همان‌طور که اشاره شد، مبتلایان به دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند و دچار افت شدید قند خون می‌شوند، مجوز روزه گرفتن ندارند.
ولی از اینها گذشته، روزه‌داری تاثیر شگرفی در تنظیم فشار خون، کنترل دیابت، از بین رفتن چربی‌های اضافه بدن و کاهش وزن و ترمیم بافت‌ها و سلول‌های بدن و درمان بعضی از بیماری‌های
روحی ـ روانی دارد.
روزه‌داران باید چگونه افطار را شروع کنند و چه بخورند؟
روزه‌داران بهتر است روزه شان را در وعده افطار با نمک و آب جوش باز کنند تا بدن آماده دریافت مواد غذایی شود.
به دلیل خالی بودن معده، مصرف مایعات گرم در ابتدای افطار معده را برای پذیرش مواد غذایی بعدی آماده می‌کند.
شیر با خرما، عسل یا کشمش که مواد قندی طبیعی دارند، به آرامی قند خون فرد را بالا می‌برد. ولی مصرف انواع شیرینی‌ها و قندهای مصنوعی مثل زولبیا و بامیه توصیه نمی‌شود. دنبال کردن چنین رژیم نادرستی در طول یک ماه، خطراتی مثل افزایش قند خون و اوره را برای افراد به همراه دارد. مصرف آبمیوه‌های تازه، سوپ رقیق جو همراه سبزیجات، غلات که در کنار آب مرغ یا آب گوشت خورده شود، شیربرنج یا فرنی همراه میوه‌های خشک و خلال بادام و همچنین نان سنگک و پنیر و گردو، گزینه‌های مناسبی برای وعده افطار است، اما باید به خاطر داشت که مصرف نوشیدنی‌های خیلی سرد مثل نوشابه‌های گازدار و چای داغ عطش فرد روزه‌دار را تشدید می‌کند.
مصرف آبلیمو و روغن زیتون همراه سالاد و سبزیجات مواد مغذی ضروری شادابی روزه‌داران را تأمین می‌کند.
درواقع، در وعده افطار باید غذاهای زود جذب و اسیدآمینه‌ها مصرف شود؛ به عبارتی، افطار باید حکم یک صبحانه ساده را داشته باشد.
اما باید این نکته را در نظر داشت که افراد در این مدت نباید وعده شام را حذف کنند، بلکه افطار را سبک بخورند و مدت کوتاهی بعد از آن حدود 30 تا 45 دقیقه، شام میل کنند، به طوری که بیشترین انرژی دریافتی در طول روز را داشته باشند. البته روزه‌داران باید به خاطر داشته باشند، بین ساعت صرف شام و زمان خواب 2 تا 3 ساعت فاصله بیندازند تا خوردن این مقدار از مواد غذایی، باعث ایجاد نفخ و مشکلات بیشتر نشود.
هر چه مقدار مصرف مواد قندی بیشتر شود، تولید انسولین در بدن بیشتر میشود و فرد روزه‌دار مدام احساس گرسنگی و ضعف می‌کند. تکرار چنین روندی افت فشار خون و ضعف عمومی بدن را به دنبال دارد و فرد ممکن است دچار اضافه وزن شود. بهترین زمان مصرف میان‌وعده‌هایی مانند دانه‌های خوراکی و میوه‌ها هم در فاصله شام تا زمان خوابیدن است تا بدن بتواند توان از دست رفته‌اش را به دست آورد.
ندا اظهری / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
کمی درباره وعده سحری و اهمیت آن بگویید. این وعده چقدر اهمیت دارد و بهتر است چه چیزهایی در این وعده خورده شود؟
از آنجایی که روزه‌داران ساعت‌ها بعد از این وعده نمی‌توانند چیزی بخورند، این وعده از اهمیت بالایی برخوردار است و باید غذاها و موادی در آن گنجانده شود که از نظر ویتامین، پروتئین و انواع مواد معدنی و مایعات کامل بوده و نیاز بدن را در طول روز تامین کند.
وعده سحری یک صبحانه کامل است که باید از تنوع برخوردار باشد و از انواع مواد لبنی کم‌چرب، سوپ تهیه شده با آب مرغ، آب گوشت بدون چربی، سالادهایی که حبوبات پخته مثل لوبیا، کنجد، زیتون و تخم‌مرغ دارند، استفاده شود تا انرژی لازم در بدن ذخیره شود. غذاهای سرشار از پروتئین و چرب در وعده سحری توصیه نمی‌شود، چراکه زود هضم میشود و فرد سریع‌تر احساس گرسنگی می‌کند. در این میان، ماکارونی به شرط کم‌چرب بودن گزینه مناسبی برای وعده سحری است. همچنین انواع سبزیجات با جذب آب در بدن، به صورت ژل درآمده و آب را در بدن نگه می‌دارد و مانع از دفع سریع مایعات از بدن و تشنگی میشود. حذف سحری از وعده غذایی روزه‌داران تبعات خوبی به دنبال ندارد و علاوه بر ایجاد ضعف و ناتوانی، ممکن است باعث سرگیجه، حالت تهوع و نداشتن تمرکز شود.
در سحری باید غذاهایی مثل غلات و حبوبات نیز میل شود که در زمان طولانی‌تری هضم می‌شوند و کمتر فرد را گرسنه می‌کنند. همچنین توجه به این نکته مهم است که در وعده سحر فقط باید یک واحد میوه مصرف شود، چراکه باتوجه به مواد قندی موجود، ترشح انسولین را بیشتر می‌کند و به مرور در طول روز باعث افت قند خون میشود.
در وعده سحری باید غذاهای دیرهضم مثل نان‌های سبوس‌دار و حلیم‌های خانگی مصرف کرد تا به مرور در طول روز مقدار انرژی مورد نیاز بدن را تامین کند.
چه مایعاتی بهتر است مصرف شود؟
چای پررنگ، قهوه و نوشابه به دلیل ادرارآور بودن، باعث از دست رفتن آب بدن در طول روز و در نتیجه تشدید تشنگی فرد روزه‌دار میشود، بنابراین مصرف آنها در سحری توصیه نمی‌شود.
بهترین نوع مایعات مصرفی در سحری شربت آبلیمو است و بهتر است افراد سعی کنند آن را تا حد امکان کم‌شیرین تهیه کنند، زیرا شکر ترشح انسولین را به دنبال دارد و این هورمون، مواد قندی را در بدن کاهش می‌دهد و در میانه روز قند خون را پایین می‌آورد و باعث ضعف میشود.
برای رفع تشنگی در روز چه باید کرد؟
مصرف آب فقط آب از دست رفته بدن را بر اثر تعریق جبران می‌کند، ولی نمی‌تواند الکترولیت‌های ضروری بدن را برطرف کند و این مواد از طریق سایر مایعات از قبیل آبمیوه‌های طبیعی، لیموترش و نارنج تامین میشود. در این میان، دوغ به‌عنوان یک نوشیدنی سنتی ایرانی گزینه مناسبی است. این نوشیدنی سرشار از سدیم، پتاسیم و کلسیم است و بخوبی الکترولیت‌های از دست رفته بدن را جبران می‌کند. شربت خاکشیر بهترین انتخاب در فصل گرماست، چراکه علاوه بر رفع تشنگی، الکترولیت‌ها را هم جبران کرده و با تنظیم فعالیت روده، بدن را سم‌زدایی می‌کند.
همچنین به حداقل رساندن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار به دلیل ادرارآور بودن آنها، می‌تواند تا حدی عطش افراد را در طول روز کاهش دهد.
برای تشنگی کمتر در طول روز، افراد باید از مقدار بالایی سبزیجات پخته، خام یا حبوبات و فیبرهای مختلف استفاده کنند که با ذخیره آب، بتدریج آن را در بدن آزاد می‌کنند و مانع از کم‌آبی بدن می‌شوند.
خیلی از روزه‌داران در طول روز دچار سردرد می‌شوند. دلیل این سردردها چیست؟
بسیاری از روزه‌داران از سردردهای خفیف یا شدید در طول این ماه شکایت دارند و بسیاری علت اصلی آن را گرسنگی و ضعف می‌دانند، ولی علت اصلی این سردردها این است که خیلی از افراد به مصرف مداوم چای، قهوه، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و کشیدن سیگار در طول روز عادت کرده‌اند و مصرف نکردن آنها باعث بروز این سردردها میشود. برای خلاص شدن از این سردردها در طول ماه رمضان باید در روزهای باقی‌مانده این ماه، مقدار مصرف مواد کافئین‌دار را کاهش دهند تا از این طریق بدن بتواند هر چه سریع‌تر با شرایط سازگار شود.
از سوی دیگر، طولانی بودن روز و مدت زمان روزه‌داری افت قند و فشار خون را به دنبال دارد و افراد به دلیل مصرف مواد قندی زود هضم، به سرعت دچار کاهش قند خون می‌شوند و بدن با ضعف و گرسنگی شدید و در نتیجه سردرد و بی‌حالی مواجه میشود.
بنابراین مصرف کربوهیدرات‌های مرکب و سبزیجات پخته و خام، نان‌های سبوس‌دار، انواع مغزها و آجیل به مقدار کم، شیر و پنیر و ماست، سالاد حاوی روغن زیتون و آبلیموی تازه و گردو، حلیم و سینه مرغ، سوپ و آش‌هایی که حبوبات زیادی دارند، مانع از افت سریع قند و گرسنگی در طول روز میشود.
آیا روزه با رژیم‌های لاغری سازگاری دارد؟
بسیاری از افراد در طول سال برای لاغر شدن و حفظ تناسب اندام شان رژیم‌هایی را در پیش می‌گیرند ولی برخی معتقدند باوجود روزه گرفتن نمی‌توان این رژیم‌ها را دنبال کرد و حتی عده‌ای بعد از این ماه دچار اضافه وزن می‌شوند، اما حتی باوجود روزه‌داری هم میتوان برنامه غذایی خاصی را در پیش گرفت. از آنجایی که اصل روزه‌داری براساس یک رژیم مشخص و به منظور استراحت دادن به سیستم گوارش بدن برنامه‌ریزی شده، افراد میتوانند با حرکت در مسیر صحیح موفق شوند.
کسانی که به‌دنبال رژیم‌های غذایی هستند، چنانچه بر مبنای اصول درست تغذیه‌ای عمل کنند و ریزمغذی‌های لازم برای بدن را در دستور غذایی روزانه خود بگنجانند و انواع ویتامین‌ها و پروتئین‌ها را باوجود روزه‌داری مصرف کنند، میتوانند رژیم غذایی مناسب خود را در طول این ماه دنبال کنند.
به طور کلی، افراد در طول هر روز از روزهای ماه رمضان بین 500 تا 600 کالری کم می‌کنند و با این شرط، افرادی که به طور اصولی این روند را طی کرده باشند، در انتهای ماه رمضان 2 کیلوگرم وزن
کم می‌کنند.
بسیاری از مردم از بیماری رنج می‌برند، اما باز هم خود را ملزم به گرفتن روزه می‌دانند. برای مثال بیماران دیابتی و مبتلایان به قند خون آیا میتوانند روزه بگیرند؟
هورمون انسولین در بدن افراد دیابتی به اندازه کافی ترشح نمی‌شود یا اثر آن خیلی ناچیز است و ذخیره‌سازی قندها در بدن آنها دچار مشکل میشود، بنابراین در افرادی که سال‌ها از دیابت نوع یک و دو رنج می‌برند این مساله خیلی مهم است و هنگام گرسنگی می‌تواند باعث افت شدید قند و بروز اختلال در سلول‌های مغزی شود. نبود انسولین کافی در بدن تولید کتون‌ها را بیشتر می‌کند. کتون‌ها موادی هستند که در نبود مواد قندی در کبد تولید می‌شوند و جایگزین قند در بدن هستند.
زمانی که مقدار این مواد در خون بالا می‌رود، فرد دچار تهوع، بی‌حالی و سردرد میشود. روند تولید این مواد در بدن مبتلایان به دیابت بیشتر از بقیه افراد است و با روزه گرفتن ممکن است این وضعیت تشدید شود. در این افراد تولید هورمون‌های تولیدکننده قند خون هنگام گرسنگی دچار اختلال میشود و در نتیجه در روزه‌داری احتمال افت قند خون در افراد دیابتی بسیار بالاتر است و حتی ممکن است فرد بعد از چند ساعت گرسنگی هوشیاری خود را از دست بدهد.
مبتلایان به دیابت خفیف با شرط مصرف منظم داروهایشان موقع سحر و افطار و با نظر پزشک معالج میتوانند روزه بگیرند. ولی در دیابتی‌هایی که سن آنها بالاست و به طور همزمان مبتلا به فشار خون یا بیماری‌های قلبی و ریوی هستند، خطر روزه‌داری بالاست و روزه گرفتن برای آنها توصیه نمی‌شود.
در افرادی که دیابت آنها تحت کنترل نیست و میزان قند خون آنها بین 150 تا 300 است، خطر بسیار بالاست و به هیچ عنوان نباید روزه بگیرند. همچنین بیمارانی که انسولین یا «گلی بن‌‌کلامید» مصرف می‌کنند هنگامی که روزه هستند در معرض خطر افت شدید قند خون قرار دارند که ممکن است آسیب‌های مغزی به آنها وارد شود.
از سوی دیگر، زنان بارداری که از دیابت حاملگی رنج می‌برند، دیابتی‌هایی که در طول روز کارهای سخت انجام می‌دهند، دیابتی‌هایی که تحت دیالیز قرار می‌گیرند، همز‌مانی ابتلا به دیابت و بیماری‌های حاد و افت شدید قند خون در ماه‌های اخیر خطراتی است که مبتلایان به دیابت را تهدید می‌کند و نباید روزه بگیرند.
آیا روزه برای زنان باردار و جنین خطرناک است؟
روزه‌داری بویژه در روزهای بلند و طاقت‌فرسای تابستان برای بسیاری از افراد دشوار است، ولی این شرایط برای مادران بارداری که جنینی را درون خود می‌پرورانند، سختی زیادی دارد چراکه علاوه بر اهمیت دادن به سلامت خود، باید به فکر سلامت موجود دیگری هم باشند. زنان باردار در سه ماه اول و سه ماه آخر بارداری باید با احتیاط خیلی زیادی روزه بگیرند و به‌طور قطع زنان باردار اگر قصد روزه دارند باید تحت نظر پزشک معالج باشند.
در این بین، وضعیت زنان بارداری که به خصوص در سه ماه اول دچار کمبود وزن هستند اهمیت زیادی دارد، چراکه این دوران نقش موثری در رشد سیستم‌های عصبی جنین دارد و کوچک‌ترین نقصی در این بین می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را برای جنین به همراه داشته باشد.
به طور کلی روزه گرفتن برای چه کسانی ممنوع است؟
بسیاری از بیماران گروه‌های مختلف طبق نظر پزشک و مصرف داروهایشان موقع افطار و سحر میتوانند روزه بگیرند، ولی بعضی دیگر از بیماران باتوجه به شرایطی که دارند نمی‌توانند روزه بگیرند. در این بین، افراد مبتلا به میگرن‌های شدید و مبتلایان به بیماری‌های قلبی ـ عروقی که باید برای کنترل چربی و فشار خون دارو مصرف کنند، مجاز به روزه گرفتن نیستند.
همچنین بیماران کلیوی و بیمارانی که کلیه آنها مستعد سنگ‌سازی است، به‌دلیل کم‌آب شدن بدن در طول روز و گرمای هوا نمی‌توانند روزه بگیرند.
همان‌طور که اشاره شد، مبتلایان به دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند و دچار افت شدید قند خون می‌شوند، مجوز روزه گرفتن ندارند.
ولی از اینها گذشته، روزه‌داری تاثیر شگرفی در تنظیم فشار خون، کنترل دیابت، از بین رفتن چربی‌های اضافه بدن و کاهش وزن و ترمیم بافت‌ها و سلول‌های بدن و درمان بعضی از بیماری‌های
روحی ـ روانی دارد.
روزه‌داران باید چگونه افطار را شروع کنند و چه بخورند؟
روزه‌داران بهتر است روزه شان را در وعده افطار با نمک و آب جوش باز کنند تا بدن آماده دریافت مواد غذایی شود.
به دلیل خالی بودن معده، مصرف مایعات گرم در ابتدای افطار معده را برای پذیرش مواد غذایی بعدی آماده می‌کند.
شیر با خرما، عسل یا کشمش که مواد قندی طبیعی دارند، به آرامی قند خون فرد را بالا می‌برد. ولی مصرف انواع شیرینی‌ها و قندهای مصنوعی مثل زولبیا و بامیه توصیه نمی‌شود. دنبال کردن چنین رژیم نادرستی در طول یک ماه، خطراتی مثل افزایش قند خون و اوره را برای افراد به همراه دارد. مصرف آبمیوه‌های تازه، سوپ رقیق جو همراه سبزیجات، غلات که در کنار آب مرغ یا آب گوشت خورده شود، شیربرنج یا فرنی همراه میوه‌های خشک و خلال بادام و همچنین نان سنگک و پنیر و گردو، گزینه‌های مناسبی برای وعده افطار است، اما باید به خاطر داشت که مصرف نوشیدنی‌های خیلی سرد مثل نوشابه‌های گازدار و چای داغ عطش فرد روزه‌دار را تشدید می‌کند.
مصرف آبلیمو و روغن زیتون همراه سالاد و سبزیجات مواد مغذی ضروری شادابی روزه‌داران را تأمین می‌کند.
درواقع، در وعده افطار باید غذاهای زود جذب و اسیدآمینه‌ها مصرف شود؛ به عبارتی، افطار باید حکم یک صبحانه ساده را داشته باشد.
اما باید این نکته را در نظر داشت که افراد در این مدت نباید وعده شام را حذف کنند، بلکه افطار را سبک بخورند و مدت کوتاهی بعد از آن حدود 30 تا 45 دقیقه، شام میل کنند، به طوری که بیشترین انرژی دریافتی در طول روز را داشته باشند. البته روزه‌داران باید به خاطر داشته باشند، بین ساعت صرف شام و زمان خواب 2 تا 3 ساعت فاصله بیندازند تا خوردن این مقدار از مواد غذایی، باعث ایجاد نفخ و مشکلات بیشتر نشود.
هر چه مقدار مصرف مواد قندی بیشتر شود، تولید انسولین در بدن بیشتر میشود و فرد روزه‌دار مدام احساس گرسنگی و ضعف می‌کند. تکرار چنین روندی افت فشار خون و ضعف عمومی بدن را به دنبال دارد و فرد ممکن است دچار اضافه وزن شود. بهترین زمان مصرف میان‌وعده‌هایی مانند دانه‌های خوراکی و میوه‌ها هم در فاصله شام تا زمان خوابیدن است تا بدن بتواند توان از دست رفته‌اش را به دست آورد.
ندا اظهری / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
برخی دیگر هم بر تولید آبلیمو به‌کمک اسید سیتریک یا همان جوهر لیمو در کارخانه‌ها اشاره کرده‌اند.
در برخی از رسانه‌ها هم عنوان شده است که آبلیموهای صنعتی اصلاً حاوی آب لیمو نیستند، وگرنه قیمتشان تا این اندازه پایین نبود! این در حالی است که متخصصان صنایع غذایی و تولیدکنندگان آبلیمو این شایعات را به‌کلی رد می‌کنند.
در ادامه، ضمن پرداختن به این موضوع، نگاهی به برخی از مهم‌ترین بایدها و نبایدها درباره آبلیمو خواهیم انداخت.
به گزارش تسنیم، در کارخانه‌های معتبر صنایع غذایی احتمال تقلب در محصولات غذایی اندک است؛ دلیلی هم برای اینکه در آبلیموهایی با برندهای معتبر تقلب شود، وجود ندارد زیرا لزومی ندارد کسانی که اعتبار چندساله در صنعت کسب کرده‌اند و برند مشهوری از نظر مصرف‌کنندگان دارند، با تخلف یا تقلب، این اعتبار را از دست بدهند و در صورت تقلب هم مورد پیگیری و مجازات قانونی قرار خواهند گرفت، اما در کارگاه‌هایی که به‌عللی کمتر مورد بازرسی قرار می‌گیرند یا بدون مجوز بهداشت و پروانه بهره‌برداری فعالیت می‌کنند احتمال تقلب بسیار زیاد است و اغلب این تقلبات هم در زمان‌هایی اتفاق می‌افتد که فصل برداشت محصول مورد نظر نیست و قیمت آن در بازار گران شده است.
بدون حاشیه بگوییم، برخی از آبلیموهای عرضه شده در سطح شهر یا طعم آبلیمو نمی‌دهند یا مزه اسانس لیمو و اسید افزوده شده به آن به‌وضوح قابل شناسایی است. یکی از راه‌های تولید آبلیموی تقلبی به این ترتیب است که مقداری کاه زبر را با آب ولرم مخلوط کرده و مدتی به حال خود رها می‌کنند.
پس از مدت کوتاهی مایع زردرنگی حاصل میشود که آن را روی لیموی آب‌گرفته و گاه چرخ شده قرار داده تا طعم و بوی اسانس لیمو را به خود بگیرد، سپس پوست لیموها را جدا کرده و مقداری اسید سیتریک یا جوهر لیمو به آن اضافه می‌کنند.
در پاره‌ای از موارد هم تنها مقداری آب به‌لیموی آب گرفته و چرخ شده اضافه کرده و پس از مدتی مخلوط را به هم زده و قسمت مایع را جدا کرده و مقداری جوهر لیمو و رنگ به آن اضافه می‌کنند اما اگر در انتخاب محصول دقت کنیم تا اندازه‌ای می‌توانیم با خیال راحت از این محصولات استفاده کنیم. با این حال خوب است برخی باید و نبایدهای پیرامون این آبلیموها را نیز بدانیم:
وقتی در شیشه آبلیمو زنگ می‌زند
یکی از مشکلاتی که گاهی هنگام نگهداری آبلیمو پیش می‌آید، زنگ‌زدگی در ظرف آن است. معمولاً در صنعت غذا از لاک‌هایی خنثی برای پوشش داخلی در محصولات اسیدی مانند آبلیمو استفاده می‌کنند تا خوردگی در فلز بر اثر تماس با این مواد اسیدی، ایجاد نشود.
اگر در آبلیموی صنعتی دچار خوردگی یا زنگ‌زدگی شد، یعنی از لاک مرغوبی برای پوشش داخلی در آن استفاده نشده یا اصلاً لاکی به در زده نشده است. این مشکل، مستقیم به کارخانه تولیدکننده برمی‌گردد و باید درصدد رفع آن برآید.
وقتی آبلیمو کپک می‌زند
نکته دیگر درباره مصرف کردن یا نکردن آبلیموهایی است که لایه‌ای از کپک سطح آنها را پوشانده است. برخی کپک‌ها، سمومی مانند مایکوتوکسین‌ها را تولید می‌کنند و برخی از این سموم، در گروه مواد سرطانزا قرار می‌گیرند و میتوانند باعث ابتلا به انواع سرطان، مخصوصاً سرطان کبد شوند. از آنجا که نمی‌توانیم با چشم غیرمسلح، کپک‌های خوب و بد را از هم تشخیص بدهیم و محیط مایع آبلیمو هم شرایط لازم برای تکثیر کپک و سموم را دارد، توصیه میشود که در صورت مشاهده کپک‌زدگی در سطح آبلیمو از مصرف آن خودداری کنید.
وقتی می‌خواهیم آبلیمو سالم بماند
آبلیمو، دارای pH اسیدی است و امکان رشد میکروب و کپک زدن آن درصورتی که تمامی نکات بهداشتی رعایت شود، حداقل است؛ یعنی اصولاً میکروارگانیسمی در محصولی که pH آن کمتر از 6.4 باشد، رشد نمی‌کند اما اگر بخواهید آبلیمو را سالم و به‌دور از عوامل میکروبی یا کپک‌ها نگه دارید، باید از تماس آن با قاشق‌های چرب یا مرطوب خودداری کنید. در شیشه آبلیمو را هم چرب یا مرطوب نکنید. شیشه آبلیموی خانگی را قبل از پر کردن، کاملاً خشک کنید. آبلیمو را در جای خشک و خنک نگهداری کنید.
وقتی آبلیموی خانگی هوس کرده‌ایم
به‌هیچ‌وجه آبلیموهای به‌اصطلاح خانگی که منشأ تولید و بسته‌بندی مشخصی ندارند، نخرید. این محصولات، دارای ترکیب‌های نامعلوم و به‌شدت خطرناکی هستند که میتوانند سلامتتان را به خطر بیندازند. بهترین کار این است که خودتان لیموی تازه آب بگیرید و تازه‌تازه مصرف کنید. کلاً، آبلیموهای تولیدی در کارخانه‌های معتبر به‌دلیل شستشو و آبگیری کاملاً بهداشتی و استفاده از دستگاه‌های مختلف (مانند هموژنایزر، پاستوریزاتور و...) میتوانند گزینه بهتری نسبت به آبلیموهای سنتی باشند.