به نقل از «prevention»، زردی علل متعددی دارد. بسیاری از ما می‌دانیم که عفونت کبد مانند هپاتیت باعث زردی میشود اما در نوزادان دلایل دیگری هم وجود دارد؛ بنابراین به زردی نوزادان، زردی فیزیولوژیکی گفته میشود.
تقریباً ۶۰ درصد نوزادانی که دوره ۹ ماهه جنینی را سپری کرده‌اند و ۸۰ درصد نوزادان زودرس در هفته اول زندگی دچار زردی می‌شوند؛ در اغلب موارد بیماری نهفته‌ای در کار نیست و این زردی فیزیولوژیکی بی‌ضرر است.
شایع بودن زردی در نوزادان به این علت است که در نوزادان نسبت به بزرگسالان بیلی روبین بیشتری تولید میشود؛ زیرا کبد در حال رشد نوزاد قادر به دفع بیلی روبین از خون نیست و میزان زیاد بیلی روبین قبل از دفع، جذب روده میشود.
علت بروز زردی در نوزادان:
رنگ زرد در پوست بر اثر ایجاد رنگدانه‌ای به نام بیلی روبین است. بیلی روبین به طور طبیعی در پی شکسته شدن گلبول‌های قرمز به وجود می‌آید. این سلول‌ها در بزرگسالان طول عمر ۱۲۰ روزه و در نوزادان ۸۰ تا ۱۰۰ روزه دارد. با از بین رفتن سلول‌های قدیمی، بدن به طور منظم به تولید سلول‌های جدید خون می‌پردازد.
در جنین میزان گلبول‌های قرمز برای اکسیژن رسانی بیشتر است اما پس از به دنیا آمدن ریه به کار می‌افتد و بدن نوزاد نیازی به این حجم از گلبول‌های قرمز برای اکسیژن رسانی ندارد. بیلی روبین به شکل محلول در چربی یا به شکل دیگر از طریق روده یا کلیه دفع میشود.
بنابراین، بیلی روبین به کبد منتقل میشود تا به شکل محلول از طریق صفرا یا ادرار دفع شود. اگر گلبول‌های قرمز سریع‌تر از روند تکامل عملکرد کبد نوزاد، تشکیل شود بیلی روبین انباشته میشود.
علت بروز زردی:
اگرچه علل متفاوتی وجود دارد اما شایع‌ترین علت فیزیولوژیکی است که به طور معمول به درمان نیاز ندارد و طی یک یا ۲ هفته مشکل حل میشود. اما علت‌های دیگر عبارتند از:
*نوزاد زودرس
*وزن پایین هنگام به دنیا آمدن
*آسیب دیدگی هنگام زایمان
*سفالوهماتوما (Cephalhaematoma) که ورم در قسمت جمجمه است و چند روز طول می‌کشد تا خوب شود.
*ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد. بیماری روساسیا که به علت منفی بودن گروه خونی مادر و مثبت بودن گروه خونی نوزاد به وجود می‌آید. در صورت حساس شدن بدن مادر و تولید آنتی بادی، احتمال عبور این آنتی بادی‌ها از طریق جفت و شکسته شدن سریع‌تر گلبول‌های خون نوزاد وجود دارد که احتمال زردی را افزایش می‌دهد. البته این موارد چندان شایع نیست زیرا پس از زایمان به مادرانی که گروه خونی منفی دارند در صورت نیاز آمپول‌های ضد آنتی بادی تزریق میشود.
*تأثیر در عبور مکونیوم (مدفوع اولیه سیاه-سبز) نوزاد. میزان زیادی از بیلی روبین در مکونیوم وجود دارد. زردی در صورت نیاز با قرار دادن نوزاد زیر نور برطرف میشود. (خراسان)
زردی یکی از بیماری‌های شایع دوران نوزادی است به طوری که تقریبا 50 درصد نوزادان سالم و 80 درصد نوزادان نارس به درجاتی از زردی مبتلا می‌شوند. علت بروز این بیماری به بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون برمی‌گردد. در واقع هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز به رنگدانه زردرنگی به نام بیلی‌روبین تبدیل میشود و کبد این ماده را از طریق صفرا دفع می‌کند؛ در حالی که بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون میتواند ژنتیکی یا به دلیل ابتلا به بیماری‌های کبدی باشد. در روزهای اول تولد نوزاد و با افزایش عدد بیلی‌روبین در نتیجه آزمایش، علاوه بر زرد شدن پوست اندام‌ها، این زردی در چشمان نوزاد هم کاملا مشهود است.
دکتر صفورا رجبی، متخصص کودکان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: ازجمله مهمترین نشانه‌های ابتلا به زردی، زرد شدن سفیدی چشم نوزاد است. البته تقریبا هیچ نوزادی با زردی به دنیا نمی‌آید، چون تا زمان تولد نوزاد جفت کار کبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌کند؛ بنابراین بیشتر بچه‌ها چند روز پس از تولد زردی را نشان می‌دهند و پس از سه تا پنج روز میزان زردی بیشتر میشود و در روز هفتم یا هشتم تولد، درجه زردی به بیشترین حد ممکن می‌رسد. در عین حال، مدفوع و ادرار بچه‌های مبتلا به زردی با بچه‌های دیگر فرقی ندارد و نمی‌توان بیماری را از روی ادرار یا مدفوع تشخیص داد و بهترین و مطمئن‌ترین راه، آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین است.
اصلاح یک باور نادرست
حد خطرناک بودن زردی بستگی به نارس بودن یا نبودن نوزاد هنگام تولد دارد. مثلا اگر نوزادی پس از 9 ماه با وزن سه تا 3.5 کیلوگرم متولد شود و میزان بیلی‌روبین خونش 12 باشد، این میزان بیلی‌روبین برای این نوزاد سالم، طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، چون بیلی‌روبین ایجاد شده از طریق کبد دفع میشود.
دکتر رجبی با بیان این مطالب می گوید:حالا اگر نوزادی نارس باشد و با وزن حدود دو کیلوگرم به دنیا بیاید و میزان بیلی‌روبین او 12 یا بیشتر باشد باید تحت درمان قرار بگیرد، زیرا این میزان برای او خطرناک است. پس برخلاف باور عموم، فقط عدد بیلی‌روبین در تشخیص زردی نوزاد مطرح نیست و باید به وزن و سن و وضعیت نوزاد هم توجه کرد. همچنین جنسیت نوزاد در ابتلا به زردی تاثیری ندارد.
آیا زردی خطرناک است؟
اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بین 17 تا 20 باشد، خطرناک است چون احتمال رسوب آن در مغز وجود دارد. شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که رسوب بیلی‌روبین چه خطری در پی دارد؟ باید بدانید رسوب این ماده باعث عقب‌ماندگی ذهنی خواهد شد، به گفته این متخصص به همین دلیل نوزادانی که بیلی‌روبین بالایی دارند باید تحت نظر متخصص باشند و مدام بررسی شوند. البته احتمال این که زردی نوزاد بیشتر از 20 باشد بسیار کم است و فقط 4 تا 5 درصد نوزادان با این مشکل مواجه خواهند شد.
چرا بعضی از بچه‌ها دچار زردی می‌شوند؟
زردی فیزیولوژیک از روز دوم یا سوم تولد شروع میشود، اما پس از گذشت 10روز تا دو هفته به حد طبیعی برمی‌گردد. در واقع تغذیه نوزاد با شیر مادر سطح بیلی‌روبین را کاهش می‌دهد.
این متخصص کودکان اظهار می کند: البته گاهی اوقات زردی در هفته اول تولد نوزاد بروز می‌کند که علت آن کم بودن شیر مادر و تغذیه ناکافی نوزاد است. حتی زردی میتواند ناشی از ناسازگاریهای خون باشد. بد نیست بدانید اگر RH خون مادر منفی و RH خون نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد زردی متوسط تا شدید وجود دارد؛ در حالی که اکنون با تزریق آمپول روگام از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری میشود. از طرفی معمولا مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، ممکن است دچار زردی شود. البته این یک قانون کلی نیست، اما در صورت بروز، زردی در اغلب موارد شدید است و نیاز به بستری در بیمارستان دارد. در این میان مادر دیابتی، ابتلا به فاویسم، کم‌کاری تیروئید، سابقه زردی در زایمان‌های قبلی و... عواملی هستند که خطر بروز زردی در نوزادان را افزایش می‌دهند.
و اما درمان
یکی از اصول درمان استفاده از لامپ‌های مخصوص به نام لامپ فتوتراپی است. تابیدن نور این لامپ‌ها به نوزاد باعث کاهش زردی میشود. البته در شرایطی که میزان بیلی‌روبین درحدی است که نیاز به تعویض خون باشد نمی‌توان از فتوتراپی استفاده کرد. در این میان بسیاری از مادربزرگ‌ها مصرف شیر خشت را در برطرف کردن زردی موثر می‌دانند. دکتر رجبی این موضوع را تائید می‌کند و می‌افزاید: استفاده از قطره خوراکی شیر خشت موجود در داروخانه‌ها همراه با نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این بیماری موثر است.
مهتابی خوب یا بد؟
یکی از مهمترین پرسش‌های والدین از متخصصان کودک این است که برای درمان زردی نوزادشان می‌توانند او را در معرض نور مهتابی قرار دهند؟ باید گفت اشعه‌ای که از مهتابی ساطع میشود، بیلی‌روبین‌های رسوب کرده را شکسته و به قطعات ریز تبدیل می‌کند تا از طریق ادرار دفع شوند، اما این موضوع حتما باید به تجویز پزشک باشد، چون مهتابی قابل مقایسه با فتوتراپی نیست و انجام خودسرانه این کار و تاخیر در درمان میتواند سلامت نوزاد را به خطر بیندازد.
پریسا اصولی / جام‌جم
زردی یکی از بیماری‌های شایع دوران نوزادی است به طوری که تقریبا 50 درصد نوزادان سالم و 80 درصد نوزادان نارس به درجاتی از زردی مبتلا می‌شوند. علت بروز این بیماری به بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون برمی‌گردد. در واقع هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز به رنگدانه زردرنگی به نام بیلی‌روبین تبدیل میشود و کبد این ماده را از طریق صفرا دفع می‌کند؛ در حالی که بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون میتواند ژنتیکی یا به دلیل ابتلا به بیماری‌های کبدی باشد. در روزهای اول تولد نوزاد و با افزایش عدد بیلی‌روبین در نتیجه آزمایش، علاوه بر زرد شدن پوست اندام‌ها، این زردی در چشمان نوزاد هم کاملا مشهود است.
دکتر صفورا رجبی، متخصص کودکان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: ازجمله مهمترین نشانه‌های ابتلا به زردی، زرد شدن سفیدی چشم نوزاد است. البته تقریبا هیچ نوزادی با زردی به دنیا نمی‌آید، چون تا زمان تولد نوزاد جفت کار کبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌کند؛ بنابراین بیشتر بچه‌ها چند روز پس از تولد زردی را نشان می‌دهند و پس از سه تا پنج روز میزان زردی بیشتر میشود و در روز هفتم یا هشتم تولد، درجه زردی به بیشترین حد ممکن می‌رسد. در عین حال، مدفوع و ادرار بچه‌های مبتلا به زردی با بچه‌های دیگر فرقی ندارد و نمی‌توان بیماری را از روی ادرار یا مدفوع تشخیص داد و بهترین و مطمئن‌ترین راه، آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین است.
اصلاح یک باور نادرست
حد خطرناک بودن زردی بستگی به نارس بودن یا نبودن نوزاد هنگام تولد دارد. مثلا اگر نوزادی پس از 9 ماه با وزن سه تا 3.5 کیلوگرم متولد شود و میزان بیلی‌روبین خونش 12 باشد، این میزان بیلی‌روبین برای این نوزاد سالم، طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، چون بیلی‌روبین ایجاد شده از طریق کبد دفع میشود.
دکتر رجبی با بیان این مطالب می گوید:حالا اگر نوزادی نارس باشد و با وزن حدود دو کیلوگرم به دنیا بیاید و میزان بیلی‌روبین او 12 یا بیشتر باشد باید تحت درمان قرار بگیرد، زیرا این میزان برای او خطرناک است. پس برخلاف باور عموم، فقط عدد بیلی‌روبین در تشخیص زردی نوزاد مطرح نیست و باید به وزن و سن و وضعیت نوزاد هم توجه کرد. همچنین جنسیت نوزاد در ابتلا به زردی تاثیری ندارد.
آیا زردی خطرناک است؟
اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بین 17 تا 20 باشد، خطرناک است چون احتمال رسوب آن در مغز وجود دارد. شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که رسوب بیلی‌روبین چه خطری در پی دارد؟ باید بدانید رسوب این ماده باعث عقب‌ماندگی ذهنی خواهد شد، به گفته این متخصص به همین دلیل نوزادانی که بیلی‌روبین بالایی دارند باید تحت نظر متخصص باشند و مدام بررسی شوند. البته احتمال این که زردی نوزاد بیشتر از 20 باشد بسیار کم است و فقط 4 تا 5 درصد نوزادان با این مشکل مواجه خواهند شد.
چرا بعضی از بچه‌ها دچار زردی می‌شوند؟
زردی فیزیولوژیک از روز دوم یا سوم تولد شروع میشود، اما پس از گذشت 10روز تا دو هفته به حد طبیعی برمی‌گردد. در واقع تغذیه نوزاد با شیر مادر سطح بیلی‌روبین را کاهش می‌دهد.
این متخصص کودکان اظهار می کند: البته گاهی اوقات زردی در هفته اول تولد نوزاد بروز می‌کند که علت آن کم بودن شیر مادر و تغذیه ناکافی نوزاد است. حتی زردی میتواند ناشی از ناسازگاریهای خون باشد. بد نیست بدانید اگر RH خون مادر منفی و RH خون نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد زردی متوسط تا شدید وجود دارد؛ در حالی که اکنون با تزریق آمپول روگام از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری میشود. از طرفی معمولا مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، ممکن است دچار زردی شود. البته این یک قانون کلی نیست، اما در صورت بروز، زردی در اغلب موارد شدید است و نیاز به بستری در بیمارستان دارد. در این میان مادر دیابتی، ابتلا به فاویسم، کم‌کاری تیروئید، سابقه زردی در زایمان‌های قبلی و... عواملی هستند که خطر بروز زردی در نوزادان را افزایش می‌دهند.
و اما درمان
یکی از اصول درمان استفاده از لامپ‌های مخصوص به نام لامپ فتوتراپی است. تابیدن نور این لامپ‌ها به نوزاد باعث کاهش زردی میشود. البته در شرایطی که میزان بیلی‌روبین درحدی است که نیاز به تعویض خون باشد نمی‌توان از فتوتراپی استفاده کرد. در این میان بسیاری از مادربزرگ‌ها مصرف شیر خشت را در برطرف کردن زردی موثر می‌دانند. دکتر رجبی این موضوع را تائید می‌کند و می‌افزاید: استفاده از قطره خوراکی شیر خشت موجود در داروخانه‌ها همراه با نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این بیماری موثر است.
مهتابی خوب یا بد؟
یکی از مهمترین پرسش‌های والدین از متخصصان کودک این است که برای درمان زردی نوزادشان می‌توانند او را در معرض نور مهتابی قرار دهند؟ باید گفت اشعه‌ای که از مهتابی ساطع میشود، بیلی‌روبین‌های رسوب کرده را شکسته و به قطعات ریز تبدیل می‌کند تا از طریق ادرار دفع شوند، اما این موضوع حتما باید به تجویز پزشک باشد، چون مهتابی قابل مقایسه با فتوتراپی نیست و انجام خودسرانه این کار و تاخیر در درمان میتواند سلامت نوزاد را به خطر بیندازد.
پریسا اصولی / جام‌جم
اهمیت تغذیه طبیعی نوزاد سبب شده است تا از سوی سازمان‌های بهداشت جهانی و یونیسف همه ساله از ۱۰ تا ۱۶ مرداد به‌عنوان هفته جهانی شیر مادر تعیین شود. در ایران همچنین روز ۱۰مرداد به عنوان روز جهانی شیر مادر به رسمیت شناخته شده است. در آیات قرآن در چند مورد به بحث شیردادن کودکان اشاره می کند که یکی از این موارد آیه ۲۳۳ سوره بقره است که در آن خداوند با تفصیل بیشتری نسبت به سایر آیات در مورد صحبت می کند.
در ادامه تفسیر آیت الله مکارم شیرازی از آیه فوق می آید:
وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَی الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَی الْوارِثِ مِثْلُ ذلِکَ فَإِنْ أَرادا فِصالاً عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَیْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَکُمْ فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ.
مادران، فرزندان را دو سال تمام، شیر می دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند و بر آن کس که فرزند برای او متولد شده [پدر]، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به طور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد، حتی اگر طلاق گرفته باشد.) هیچ کس موظف به بیش از مقدار توانایی خود نیست! نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به کودک را دارد، و نه پدر و بر وارث او نیز لازم است این کار را انجام دهد [هزینه مادر را در دوران شیرخوارگی تامین نماید] و اگر آن دو، با رضایت یکدیگر و مشورت، بخواهند کودک را (زودتر) از شیر باز گیرند، گناهی بر آنها نیست و اگر (با عدم توانایی، یا عدم موافقت مادر) خواستید دایه‌ای برای فرزندان خود بگیرید، گناهی بر شما نیست، به شرط اینکه حق گذشته مادر را به طور شایسته بپردازید و از (مخالفت فرمان) خدا به پرهیزید و بدانید خدا، به آنچه انجام می دهید، بیناست!
هفت دستور درباره شیر دادن نوزادان
به گزارش مهر، این آیه که در واقع ادامه بحثهای مربوط به مسائل ازدواج و زناشویی است، به سراغ یک مساله مهم، یعنی مساله" رضاع" (شیر دادن) و با تعبیراتی بسیار کوتاه و فشرده و در عین حال پر محتوا و آموزنده جزئیات این مساله را بازگو می‌کند.
۱- نخست می گوید: مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر می‌دهند؛ (وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ).
«والدات» جمع «والده»، در لغت عرب به معنی مادر است، ولی«ام» معنی وسیع‌تری دارد که گاه به مادر یا مادر مادر و گاه به ریشه و اساس هر چیزی اطلاق میشود.
در این بخش از آیه، حق شیر دادن در دو سال شیرخوارگی به مادر داده شده، و اوست که میتواند در این مدت از فرزند خود نگاهداری کند و به اصطلاح حق حضانت در این مدت از آن مادر است، هر چند ولایت بر اطفال صغیر به عهده پدر گذاشته شده است، اما از آنجا که تغذیه جسم و جان نوزاد در این مدت با شیر و عواطف مادر پیوند ناگسستنی دارد این حق به مادر داده شده، علاوه بر این عواطف مادر نیز باید رعایت شود، زیرا او نمی‌تواند آغوش خود را در چنین لحظات حساسی از کودکش خالی ببیند و در برابر وضع نوزادش بی تفاوت باشد، بنا بر این قرار دادن حق حضانت و نگاهداری و شیر دادن برای مادر یک نوع حق دو جانبه است که هم برای رعایت حال فرزند است و هم مادر، و تعبیر" اولادهن" (فرزندانشان) اشاره لطیفی به این مطلب است.
گر چه ظاهر این جمله مطلق است، و زنان مطلقه و غیر مطلقه را شامل میشود، ولی جمله‌های بعد نشان می‌دهد که این آیه به زنان مطلقه نظر دارد هر چند مادران دیگر نیز از چنین حقی برخوردارند، اما در صورت نبودن جدایی و طلاق، عملا اثر ندارد.
۲- سپس می افزاید این برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را کامل کند؛ (لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ).
یعنی مدت شیر دادن طفل لازم نیست، همواره دو سال باشد، دو سال برای کسی است که می‌خواهد شیر دادن را کامل کند، ولی مادران حق دارند با توجه به وضع نوزاد و رعایت سلامت او این مدت را کمتر کنند.
در روایاتی که از طرق اهل بیت ع به ما رسیده دوران کامل شیرخوارگی دو سال، و کمتر از آن، بیست و یک ماه معرفی شده است.
بعید نیست این معنی از ضمیمه کردن آیه فوق با آیه وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً:" بارداری او و از شیر گرفتنش، سی ماه است" نیز استفاده شود، زیرا می‌دانیم معمولا دوران بارداری نه ماه است و هر گاه آن را از سی ماه کم کنیم بیست و یک ماه باقی می‌ماند که مدت معمولی شیر دادن خواهد بود، بلکه با توجه به اینکه آنچه در سوره احقاف آمده نیز به صورت الزامی است، مادران حق دارند با در نظر گرفتن، مصلحت و سلامت نوزاد، مدت شیرخوارگی را از بیست و یک ماه نیز کمتر کنند.
۳- هزینه زندگی مادر از نظر غذا و لباس در دوران شیر دادن بر عهده پدر نوزاد است تا مادر با خاطری آسوده بتواند فرزند را شیر دهد لذا در ادامه آیه می‌فرماید:" و بر آن کسی که فرزند برای او متولد شده (پدر) لازم است، خوراک و پوشاک مادران را به طور شایسته بپردازد؛ (وَ عَلَی الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ).
در اینجا تعبیر به «المولود له» (کسی که فرزند برای او متولد شده) به جای تعبیر به «اب- والد» (پدر) قابل توجه است، گویی می‌خواهد عواطف پدر را در راه انجام وظیفه مزبور، بسیج کند، یعنی اگر هزینه کودک و مادرش در این موقع بر عهده مرد گذارده شده به خاطر این است که فرزند او و میوه دل او است، نه یک فرد بیگانه.
توصیف به «معروف» (به طور شایسته) نشان می‌دهد که پدران در مورد لباس و غذای مادر، باید آنچه شایسته و متعارف و مناسب حال او است را در نظر بگیرند، نه سختگیری کنند و نه اسراف.
و برای توضیح بیشتر می‌فرماید: «هیچ کس موظف نیست بیش از مقدار توانایی خود را انجام دهد» (لا تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها).
بنا بر این هر پدری به اندازه توانایی خود وظیفه دارد، بعضی این جمله را به منزله علت برای اصل حکم دانسته‌اند، و بعضی به عنوان تفسیر حکم سابق، (و هر دو در نتیجه یکی است).
۴- سپس به بیان حکم مهم دیگری پرداخته، می‌فرماید:" نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق دارد به کودک ضرر زند، و نه پدر" به خاطر اختلاف با مادر (لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ).
یعنی، هیچ یک از این دو حق ندارند سرنوشت کودک را وجه المصالحه اختلافات خویش قرار دهند، و بر جسم و روح نوزاد، ضربه وارد کنند.
مردان نباید حق حضانت و نگاهداری مادران را با گرفتن کودکان در دوران شیرخوارگی از آنها پایمال کنند که زیانش به فرزند رسد و مادران نیز نباید از این حق شانه خالی کرده و به بهانه‌های گوناگون از شیر دادن کودک خودداری کرده یا پدر را از دیدار فرزندش محروم سازند.
این احتمال نیز در تفسیر آیه داده شده است که منظور آن است که نه پدر میتواند حق زناشویی زن را به خاطر ترس از باردار شدن و در نتیجه زیان دیدن شیر خوار، سلب کند، و نه مادر میتواند شوهر را از این حق به همین دلیل باز دارد ولی تفسیر اول با ظاهر آیه سازگارتر است.
تعبیر به «ولدها» و «ولده» نیز برای تشویق پدران و مادران به رعایت حال کودکان شیر خوار است، به اضافه نشان می‌دهد که نوزاد متعلق به هر دو می‌باشد، نه مطابق رسوم جاهلیت که فرزند را فقط متعلق به پدر می‌دانستند و برای مادر هیچ سهمی قائل نبودند.
۵- سپس به حکم دیگری مربوط به بعد از مرگ پدر می‌پردازد، می‌فرماید: «و بر وارث او نیز لازم است این کار را انجام دهد» (وَ عَلَی الْوارِثِ مِثْلُ ذلِکَ).
یعنی: آنها باید نیازهای مادر را در دورانی که به کودک شیر می‌دهد تامین کنند- در اینجا بعضی احتمالات دیگر در تفسیر آیه داده شده که ضعیف به نظر می‌رسد.
۶- در ادامه آیه، سخن از مساله باز داشتن کودک از شیر به میان آمده و اختیار آن را به پدر و مادر واگذاشته، هر چند در جمله‌های سابق زمانی برای شیر دادن کودک تعیین شده بود، ولی پدر و مادر با توجه به وضع جسمی و روحی او، و توافق با یکدیگر می‌توانند کودک را در هر موقع مناسب از شیر باز دارند، می‌فرماید:" اگر آن دو با رضایت و مشورت یکدیگر بخواهند کودک را (زودتر از دو سال یا بیست و یک ماه) از شیر باز گیرند گناهی بر آنها نیست" (فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَیْهِما).
در واقع پدر و مادر باید مصالح فرزند را در نظر بگیرند و با هم فکری و توافق و به تعبیر قرآن تراضی و تشاور، برای باز گرفتن کودک از شیر برنامه‌ای تنظیم کنند، و در این کار از کشمکش و مشاجره و پرداختن به مصالح خود و پایمال کردن مصالح کودک به‌پرهیزند.
۷- گاه میشود که مادر از حق خود در مورد شیر دادن و حضانت و نگاهداری فرزند خود داری می‌کند و یا به راستی مانعی برای او پیش می‌آید، در این صورت باید راه چاره‌ای اندیشید و لذا در ادامه آیه می‌فرماید:" اگر (با عدم توانایی یا عدم موافقت مادر) خواستید دایه‌ای برای فرزندان خود بگیرید، گناهی بر شما نیست، هر گاه حق گذشته مادر را بطور شایسته بپردازید" (وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَکُمْ فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ).
در تفسیر جمله «إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ»، نظرات گوناگونی از سوی مفسران اظهار شده، گروهی تفسیر بالا را پذیرفته‌اند که انتخاب دایه به جای مادر، پس از رضایت طرفین، بی مانع است مشروط بر اینکه این امر سبب از بین رفتن حقوق مادر، نسبت به گذشته نشود، بلکه حق او نسبت به مدتی که شیر می‌دهد طبق عادت پرداخته شود.
در حالی که بعضی آن را ناظر به حق دایه دانسته‌اند و گفته‌اند باید حق او طبق عرف عادت پرداخت شود، بعضی نیز گفته‌اند منظور از این جمله توافق پدر و مادر در مساله انتخاب دایه است. و بنا بر این تاکیدی میشود بر جمله قبل، ولی این تفسیر ضعیف به نظر می‌رسد و صحیح‌تر همان تفسیر اول و دوم می‌باشد و مرحوم" طبرسی" تفسیر اول را ترجیح داده است.
و در پایان آیه به همگان هشدار می‌دهد که «تقوای الهی پیشه کنید و بدانید خدا به آنچه انجام می‌دهید بینا است» (وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ).
مبادا کشمکش میان مرد و زن، روح انتقام‌جویی را در آنها زنده کند و سرنوشت یکدیگر و یا کودکان مظلوم را به خطر اندازند، همه باید بدانند خدا دقیقا مراقب اعمال آنها است.
این احکام دقیق و حساب شده و هشدارهای آمیخته به آن به خوبی نشان می‌دهد که اسلام تا چه حد برای حقوق کودکان و همچنین مادران اهمیت قائل شده است و رعایت حد اکثر عدالت را در این زمینه سفارش می‌کند، آری اسلام بر خلاف آنچه در دنیای ستمکاران وجود دارد که حقوق ضعیفان همیشه پایمال میشود، حد اکثر اهمیت را به حفظ حقوق آنان داده است.
*تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۸۵
دکتر رامین مظفری گفت: «با به دنیا آمدن نوزاد به تدریج گلبول‌های قرمز جنینی از گردش خون خارج میشود و گلبول‌های بالغ جای آن را می‌گیرد و همین روند باعث میشود میزان بیلی‌روبین که عامل زردی است در خون افزایش پیدا کند و باعث زردی شود. در واقع علت افزایش میزان بیلی‌روبین خون افزایش مقدار گلبول‌های قرمز خون نوزاد یا عمر کوتاه گلبول‌هاست.»
به گزارش سلامانه، وی همچنین گفت: «از دیگر علل ایجاد زردی ناسازگاری خونی بین مادر و جنین است. در این حالت اگر این ناسازگاری بین گروه‌های خونی اصلی مثل O، A و B و AB یا منفی و مثبت بودن RH (روگام) باشد، زردی ظرف دو سه روز اول ظاهر میشود و اغلب خطرناک است ولی در بیشتر موارد ناسازگاری خونی در ارتباط با گروه‌های خونی فرعی وجود دارد که با انجام دادن آزمایش‌های تخصصی می‌توان این مساله را تشخیص داد.»
این متخصص شیرخواران و نوزادان در ادامه به باور اشتباه رایج بین عموم در تشدید زردی اشاره کرد و گفت: «برخی‌ها بر این باورند که اگر مادر مواد غذایی گرمی یا خنکی بخورد، باعث بروز زردی و تشدید آن میشود درحالی که این باور درست نیست و نباید دامنه مصرف مواد غذایی محدود شود. با این حال در این دوره هر چه حجم شیر و تعداد دفعات شیردهی بیشتر باشد و شیرخوار از شیر مادر تغذیه کند، اجابت مزاج او افزایش پیدا می‌کند و احتمال ابتلا به زردی کمتر میشود. از همین‌روست که توصیه میشود در صورت تشخیص زردی در شیرخوار، تغذیه مکرر با شیر مادر صورت بگیرد.»
مظفری همچنین هشدار داد: «توصیه میشود به هیچ عنوان از قطره‌هایی که در داروخانه برای کاهش زردی تبلیغ میشود یا به توصیه مادربزرگ‌ها و اطرافیان از دادن ترنجبین، شیرخشت و آب قند یا شیرهای مصنوعی و همچنین خواباندن شیرخوار زیر لامپ مهتابی امتناع شود چون به هیچ‌وجه تاثیری در بهبود زردی ندارد. ضمن اینکه دادن شیرخشت، ترنجبین و آب قند به دلیل اینکه دستگاه گوارش نوزاد هنوز تحمل هضم این مواد را ندارد، منجر به اسهال یا یبوست در کودک خواهد شد.»
به هرحال زردی شیرخوار باید از طریق انجام آزمایش خون تشخیص داده شود، اگرچه از روی رنگ زرد پوست کودک می‌توان به این مساله شک کرد ولی صرفا با توجه به ظاهر و رنگ پوست نمی‌توان گفت که نیاز به بستری است یا نه. تمامی نوزادانی که پوست زردی دارند باید حتما آزمایش خون از نظر ابتلا به زردی انجام دهند و در مواردی که نوزاد سرموعد به دنیا آمده و زردی او بالای 16 است، باید بستری شود. موارد بالاتر هم نیاز به اقدامات دیگر دارد. اگر زردی کمتر از عدد 16 باشد، باید به طور مکرر یک روز در میان آزمایش داده شود و اگر به 16 رسید کودک بستری شود.»
مظفری همچنین یادآور شد: «اگر زردی سیر پایین رونده داشته باشد، یعنی میزان آن 14 تشخیص داده شود و دو روز بعد به عدد 11 یا 12 برسد، نشان‌دهنده پایین آمدن زردی است و نیاز به اقدام خاص دیگری نیست.»
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران در پایان خاطرنشان کرد: «والدین باید توجه داشته باشند که بروز زردی ارتباطی با تغذیه مادر ندارد و مهمترین عامل موثر در ایجاد آن ناسازگاری خونی است. در ضمن هر چه تعداد کودکان بیشتر باشد، احتمال اینکه کودک بعدی یعنی سوم و چهارم به زردی مبتلا شود و زودتر علایم آن ظاهر شود، بیشتر است.»
فهیمه ثابتی عضو هئیت علمی دانشگاه ایران با اشاره به اینکه چقدر مشکل بینایی در کودکان جدی است، افزود: حس بینایی و در کل، ساختمان چشم جزء آخرین حس‌هایی است که در کودکان کامل میشود، این در حالی است که نوزاد با دایره دید 20 سانتی‌متر جلو و 20 درجه از اطراف را می‌بیند که به مرور شدت بینایی تکامل می‌یابد.
وی در ادامه تصریح کرد: امکان وجود انحراف در چشم‌های نوزاد به علت پایان نیافتن تکامل عضلات و اعصاب چشم است که این مشکل در حالت عادی تا پایان یکسال اول زندگی رفع میشود.
باشگاه خبرنگاران نوشت: ثابتی درباره شرایطی ادامه انحراف چشم در پایان سال اول زندگی ادامه بیان کرد: اگر انحراف چشم در پایان این دوره تکامل، بهبود نیافت میتواند نشانه‌ای از تنبلی چشم باشد که مشکلات بینایی را در آینده برای کودک در پی دارد که والدین باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنند.
عضو هئیت علمی دانشگاه ایران، در خصوص راهکار مقابله با مشکلات بینایی کودکان در سنین مدرسه خاطرنشان کرد: والدین باید کودکان خود را در سنین پیش‌دبستانی با تابلو تست بینایی که در فاصله 7-6 متر از کودک است مورد سنجش قرار دهند که در صورت هر گونه مشکل باید مورد توجه قرار گیرد.
به گزارش مهر، گزارش های رسمی حاکی از ان است که سالانه بیش از ۱۵ میلیون کودک در سراسر جهان زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده و در این میان در حدود یک میلیون نفر از این کودکان فوت می کنند. از سوی دیگر کودکانی که به صورت نارس و پیش از موعد مقرر به دنیا می آیند در تمامی طول زندگی خود با مشکلات جسمی و بهداشتی متعددی روبرو بوده و احتمال ابتلا به مشکلاتی از قبیل بیماری های تنفسی، یرقان، کاهش قدرت بینائی، فلج مغزی و کند ذهنی در آنها بیش از سایر افراد است.
«لوئیس موگلیا»، پزشک بیمارستان تخصصی کودکان سینسیناتی ایالت اوهایو، در این باره می گوید: «یافته های ما نشان می دهد که اندازه قد مادران ارتباط و تاثیر مستقیمی در طول مدت بارداری آنها دارد. البته دلیل قطعی و اصلی این موضوع هنوز مشخص نیست. این احتمال وجود دارد که این مساله ریشه در عوامل مختلفی از قبیل ژنتیک، تغذیه و محیط زیست داشته باشد.»
در این مطالعات پژوهشگران با بررسی ۳۴۸۵ زن و نوازادان آنها از شمال اروپا دریافتند که قد مادران، تاثیر فراوانی در بخش های مختلف بارداری از جمله حالت و ویژگی های فیزیکی جنین، شرایط محیط زیست جنین، طول مدت زمان بارداری و تعدد قابلیت حاملگی دارد.
در مقایسه با این مسئله باید اذعان داشت که مواردی از قبیل طول قد نوزاد در حین تولد و وزن وی به مسائل ژنتیکی مرتبط بوده و به قد مادران ارتباطی ندارد.
سایر علل عبارتند از خونریزی داخل مغز، عفونت مغز نظیر مننژیت و انسفالیت، ضربه مغزی و عفونت مادر در زمان بارداری نظیر سرخجه و زردی شدید نوزادی.
علائم این اختلال بسیار متفاوت بوده، ممکن است یکطرفه یا دو طرفه، بسیار خفیف یا شدید، با شدت بیشتر در اندام‌های فوقانی، تحتانی یا هر دو باشد. نکته مهم این است که در سی‌پی، آسیب یک مرحله‌ای است و بیماری به مرور زمان پیشرفت نمی‌کند.البته فلج مغزی اشکال متفاوتی دارد که در شایع‌ترین نوع آن، راه رفتن فرد به صورت قیچی خواهد بود. یعنی به‌علت سفتی در عضلات ناحیه لگن و اندام‌های تحتانی، ران از مفصل لگن تا شده، ران‌ها به هم نزدیک می‌شوند و حین راه رفتن مثل قیچی به هم می‌خورند. در نوع دیگر فلج مغزی، حرکات غیر ارادی، سریع و نامنظم در همه عضلات به‌ویژه در ناحیه صورت و اندام‌ها دیده میشود که مانع تکلم و راه رفتن و حرکات دست‌ها میشود.
بیماران سی‌پی همیشه کاهش بهره هوشی ندارند و بسیاری از آنها هوش طبیعی دارند و قادر به تحصیل هستند. تنها مشکل، مربوط به مسائل حرکتی و نقل و انتقال این بیماران به مدرسه است که اغلب، مانع تحصیل آنها با وجود بهره هوشی طبیعی در مراکز آموزشی معمولی میشود.
تشخیص سی‌پی بر اساس شرح حال دقیق از وقایع زمان بارداری و تولد، معاینه بالینی و سیر بیماری است، زیرا بیماران سی‌پی سیر ثابتی دارند و علائم آنها پیشرفت نمی‌کند. تست‌های تکمیلی نظیر ام‌آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن از مغز نیز اغلب ضروری است.درمان و مدیریت این بیماران باید به صورت تیمی متشکل از متخصص مغز و اعصاب، طب فیزیکی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و مددکار اجتماعی صورت بگیرد.
درمان این بیماران از طریق بازتوانی صورت می‌گیرد. استفاده از داروهای شل‌کننده عضلانی و در موارد خاص، تزریق بوتاکس میتواند تا حدی سفتی و حرکات غیرطبیعی را کاهش دهد. همچنین در مواردی که کوتاهی تاندون‌ها باعث اختلال شدید در وضعیت طبیعی اندام‌ها و راه رفتن شده باشد، انجام اعمال جراحی ارتوپدی میتواند حرکات این بیماران را اصلاح کند.
دکتر محمد روحانی
متخصص مغز و اعصاب
به گزارش جام جم آنلاین از مهر، محققان بیمارستان کودکان کلورادو با بررسی ۱۴۶ مطالعه قبلی دریافتند زمان اولین وعده غذایی به کودک بر ریسک بروز آلرژی تاثیر دارد. همچنین آنها دریافتند هیچ ارتباطی در مورد این زمان و بروز بیماری های خودایمنی وجود ندارد.
محققان با «قطعیت متوسط» گزارش می کنند نوزادانی که در سن ۴ تا ۶ ماهگی تخم مرغ دریافت کرده اند دارای ریسک پایین تر ابتلا به آلرژی تخم مرغ هستند و به کودکانی که در سن ۴ تا ۱۱ ماهگی بادام زمینی داده شده است نیز کمتر از کودکانی که در سنین بالاتر بادام زمینی دریافت کرده ا ند در معرض ریسک آلرژی به بادام زمینی قرار دارند.
طبق این مطالعه، دادن زودهنگام این دو ماده خوراکی به کودک می تواند موجب کاهش ۲۲ مورد ابتلا به آلرژی به تخم مرغ و ۱۸ مورد آلرژی به بادام زمینی در هر ۱۰۰۰ نفر شود.
طبق شواهد مطالعاتی، این رابطه در مورد ورود زودهنگام ماهی به رژیم غذایی کودک مشاهده نشد.
با این حال محققان عنوان می کنند برای رسیدن به قطعیت در مورد وجود این رابطه به مطالعات بیشتری نیاز است.
به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایسنا ، رویا چوپانی اظهار کرد: بیش از نیمی از نوزادان (۶۰ تا ۸۰ درصد) بعد از روز سوم تولد دچار زردی می‌شوند و این زردی در روز چهارم به حداکثر می‌رسد که والدین باید نسبت به این بیماری آگاهی داشته باشند و به موقع برای درمان اقدام کنند.
وی علت این نوع زردی را نارس بودن آنزیم کبدی نوزاد که عامل دفع زردی است، دانست و گفت: این نوع زردی فیزیولوژیک و طبیعی است که معمولا در آخر هفته اول بعد از تولد، برطرف میشود.
چوپانی تصریح کرد: به جز زردی فیزیولوژیک، زردی پاتولوژیک یا غیرطبیعی نیز وجود دارد که در برخی از نوزادان مشاهده میشود و علل آن ناسازگاری RH خون مادر و نوزاد است. درصورت عدم توجه والدین به درمان زردی در کودکان، احتمال بالا رفتن عدد زردی وجود داشته و در صورت بالا رفتن آن، آسیب‌های غیرقابل برگشت بر روی مغز و شنوایی خواهد گذاشت.
وی به باورهای غلط جامعه اشاره کرد و گفت: برخی افراد غیر متخصص به مادران برای جلوگیری از زردی توصیه‌هایی دارند که غذاهای سرد و گرم در جلوگیری از زردی تاثیر دارد؛ در حالی که زردی در نوزادان به هیچ یک از این موضوعات ارتباط نداشته و مادران باردار بهتر است به افراد متخصص گوش فرا دهند.
این فوق تخصص نوزادان افزود: مهمترین توصیه برای پیشگیری و درمان زردی نوزاد، تغذیه هر چه سریع‌تر با شیر مادر است.
وی استفاده از روش‌های نوردرمانی و دستگاه فتوتراپ را از روش‌های درمان زردی در نوزادان دانست و گفت: استفاده از دستگاه فتوتراپ فقط با دستور پزشک در بیمارستان و در موارد محدود در منزل برای درمان زردی جایز است.
چوپانی استفاده از لامپ‌های فتوتراپ در منزل را نیز در صورتی توصیه کرد که زردی خفیف و نوزاد کامل و بدون هیچ گونه عفونت باشد.