جام جم سرا: بدرالسادات همایونیان اظهار داشت: یکی از دلایل مهم مراجعان به درمانگاههای روانشناختی، پرخاشگری در کودکان و نوجوانان است، والدین این کودکان معتقدند که فرزندان آنها بین همسالان خود محبوب نیستند، مگر اینکه در گروه همسالان پرخاشگر باشند.
وی افزود: این گروه موقع پاسخ دادن به سؤالات آموزگاران، رفتار تندی نشان میدهند، همچنین اکثر این نوجوانان گرایش به سوء مواد مخدر، شخصیت ضد اجتماعی و تخریب اموال عمومی دارند. البته گاهی پرخاشگری درونریزی میشود و خود را به صورت مشکلات جسمانی، مانند سردردهای میگرنی، زخم معده و افسردگی نشان میدهد.
این متخصص حوزه بهداشت روان شغل پدر و شرایط آن را بر پرخاشگری کودکان و نوجوانان مؤثر دانست و افزود: برخی مشاغل والدین منجر به پرخاشگری فرزندان میشود، مثلاً والدینی که شغل آنها ایجاب میکند تا مدام فریاد بزنند، کودکان پرخاشگری خواهند داشت. از طرفی گاهی دیده میشود با وجود والدین آرام، فرزندان پرخاشگری نشان میدهند، علت این امر کمالگرایی در برخی کودکان و نوجوانان است و در صورتی که آنها به هدف خود نرسند، ناکام شده و این ناکامی به پرخاشگری در آنها میشود.
وی با بیان کمبود برخی ویتامینها و املاح مانند آهن در بروز پرخاشگری، گفت: کمبود آهن موجب میشود تا کودک زود جوش بیاورد. این کودکان به لحاظ جسمانی آن قدر ضعیف هستند که زود عصبانی میشوند، البته آنها پس از رفتار پرخاشگرانه خود ابراز پشیمانی میکنند. فقر آهن موجب سردرد، بیحوصلگی، خشم و افسردگی میشود. از سوی دیگر سردرد موجب مصرف دارو و تأثیر آن بر معده میشود.
به گزارش جام جم سرا، این متخصص حوزه بهداشت روان ایجاد رابطه همدلانه مراجعه کننده و درمانگر را در درمان مبتلایان مؤثر دانست و تصریح کرد: کودک و نوجوان باید مطمئن شود که درمانگر احساسات او را درک میکند. تحت هیچ شرایطی نباید آنها را محاکمه کرد و با گفتن «چرا» آنها را تحت فشار قرار داد.
وی ادامه داد: علت پرخاشگری کودکان و نوجوانان فیلتر نکردن افکار آنها است، مبتلایان نمیتوانند افکار خود را فیلتر کنند، مثلاً وقتی در بوستانها با کودکانی دیگر دوست میشوند، نمیدانند آنها غریبه هستند. همچنین آنها مقصر مشکلات رفتاری خود نیستند.
همایونیان تأکید کرد: در درمان باید به مراجعه کننده بگوییم که میخواهیم با او اهدافی برای درمان داشته باشیم. این کار برای جلب اعتماد لازم است و درک پرخاشگری مبتلایان و دادن انگیزه به آنها مؤثر است.
وی با اشاره به درمانهای مختلف گفت: برخی درمانگران مطابق نظریههای رواندرمانی درمانی مختلف به درمان میپردازند، مثلا برخی پرخاشگری را بخشی از رفتار انسان و ابراز خشم را در جهت تهیه آن میدانند، آنها ورزش کردن مانند شنا، کوهنوردی و صخرهنوردی را در درمان مبتلایان مؤثر میدانند، برخی دیگر نیز در پی یافتن علت پرخاشگری در اطرافیان نوجوان هستند، آنها معتقدند پرخاشگری توسط محیط به کودک و نوجوان آموخته میشود، بنابراین از طریق یادگیری آن را تغییر میدهند. از طرفی به جز ورزش موسیقی نیز کاربرد درمانی فراوانی دارد. مغز مبتلایان با فعالیت زیاد یا عدم فعالیت سیناپسهای عصبی مواجه است و محرکها را فیلتر نمیکند. از طریق موسیقی میتوان گوش را تحت تأثیر فرکانسهای خاصی قرار دهیم. این فرکانسها به مغز فرمان میدهد تا سیناپسهای عصبی را به حالت طبیعی درآورد. با فعال شدن دو نیمکره مغز و ارتباط آنها با یکدیگر علاوه بر کاهش خشم، اضطراب، افسردگی و رفتارهای ناخوشایند بهره هوشی کودکان از 90 به 110 افزایش مییابد که با آزمون هوش وکسلر قابل بررسی است.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه آمار کودکان و نوجوانان پرخاشگر و مشکلات جسمی ناشی از آن بالا است، از طرفی راهکارهای درمانی برای کمک به کودکان و نوجوانان پرخاشگر وجود دارد و شاید بتوان آنها را ظرف چند جلسه درمان کرد. همچنین به نظر میرسد در این زمینه نیازمند کار پژوهشی هستیم. (فردا)
پرخاشگری یک رفتار دفاعی است که افراد برای مقابله با خطر یا تهدید از خودشان بروز میدهند. این رفتار آموخته میشود و به معنای حمایت از خود به شیوهای است که در آن به حقوق دیگران تجاوز میشود. رفتار پرخاشگرانه به صورت معمول تنبیه گرایانه، سرزنشآمیز، تحکمجویانه و خصمانه است و برخی از این رفتارها عبارتند از: تهدید، توهین، تنبیه بدنی، لبخند تمسخرآمیز و عبارت طعنهآمیز.
پرخاشگری در نوجوانی ممکن است به صورت فردی یا گروهی صورت بگیرد. در پرخاشگری فردی، نوجوان نسبت به همسن و سالهای خود پرخاشگری نشان میدهد و معمولا دور از پنهانکاری است. در پرخاشگری جمعی، فرد سعی میکند با کسانی که همجنس و همفکر او هستند، به صورت متحد و گروهی اقدام به پرخاشگری کند و در صورت بروز دعوا و کتک کاری، به صورت جمعی و گروهی عمل میکنند.
نوجوانان به دلایل مختلفی رفتار پرخاشگرانه از خود بروز میدهند که برخی از آنها عبارتند از:
ناکامی، نیاز به استقلال، نیاز به قدرت و نمایش قدرتطلبی، رسیدن به اهداف شخصی، مقابله با تهدیدهای جسمی و روانی ، الگوبرداری از محیط اجتماعی (خانواده، مدرسه و جامعه و فیلمها)، اختلالات روانشناختی و پیامهای متناقض والدین.
برای مقابله با پرخاشگری نوجوان ابتدا لازم است علل پرخاشگری شناسایی شود و در مرحله بعد باید به نوجوان آموزش بدهیم با علائم جسمانی خشم (گرم شدن، عرق کردن، لرزش، تپش قلب، گرفتگی عضلات، بیقراری) آشنا شود و سپس به او آموزش دهیم که با بروز علائم سعی کند از مهارتهای کنترل خشم استفاده کند.
همچنین لازم است، مواردی را که نوجوان را تهدید میکند، شناسایی کنیم و آنها را از بین ببریم. ایجاد تغییر نگرش در نوجوان نسبت به خطر و تهدید نیز ضروری به نظر میرسد. زیرا نوجوان به اشتباه تصور میکند برای مقابله با مشکلات لازم است، رفتار پرخاشگرانه از خود بروز دهد.
ارتباط با نوجوان اگر براساس عشق و علاقه و صمیمیت باشد، اعتماد بهنفس او ارتقا مییابد، ولی اگر با فشار و خشونت همراه باشد، ممکن است موجب دشواری روانی در نوجوان شود. بنابراین برقراری رابطه حسنه، تشویق به فعالیت فرهنگی، اجتماعی و ورزشی و تشویق پیشرفت تحصیلی نوجوان در مدرسه و آموزش خانوادهها در زمینه تغییر و اصلاح رفتار با نوجوان نیز جزو عوامل موثر در کنترل رفتارهای پرخاشگرانه است.
احساس خشم را نمیتوان حذف کرد، اما میتوان روشهای صحیح کنترل و ابراز آن را به نوجوان آموزش داد.
برخی روشهای کنترل خشم:
آرامسازی و تمرینات تن آرامی و نفس عمیق کشیدن
تغییر خودگوییهای منفی
استفاده از روشهای حل مساله
ایجاد تغییر در محیط
ابراز خشم به شیوه سازگارانه
دکتر مهرنوش دارینی
روانشناس و مشاور
خانواده میتواند از جهات مختلف موجب بروز یا تشدید پرخاشگری شود که مهمترین این عوامل عبارتند از :
-نحوه برخورد والدین با نیازهای کودک
– وجود الگوهای نامناسب
– تاثیر رفتار پرخاشگرایانه
– تنبیه والدین و مربیان
عواملی که در پیرامون انسان هستند می توانند در بروز یا تشدید پرخاشگری یا تعدیل آن اثر گذار باشد که برخی از اینگونه عوامل عبارتند از :
زندگی در ارتفاع خیلی بلند تغذیه ناقص الگوهای اجتماعی رسانه های گروهی و بازیهای ویدیوئی و زندگی در محیط های شلوغ پرازدحام و پر سر و صدا.
با این مقدمه احتمالا متوجه شده اید که بی تردید خشم و عصبانیت زمینه ساز ایجاد حس تنهایی و در نتیجه افسردگی و مختل شدن نظام زندگی خصوصا زندگی زناشویی است.
افرادی که جنبه خودکنترلی آنها تا حدودی کم است می بایست مسئولیت این جبهه گیری ها را بر عهده گرفته و برای درمان خود از انجام توصیه های مشاورین امر غفلت نورزند چرا که ادامه دار شدن این پرخاشگری در کانون خانواده خصوصا در قبال همسر می تواند موجبات تزلزل نظام خانواده را ایجاد کند.
لذا در ادامه به خانمهایی که دارای همسر عصبانی و پرخاشگر هستند این توصیه ها را ارایه می دهیم :
_ ابتدا باید مطمئن شوید که مشکل ساز اصلی خودتان نیستید. باید یقین کنید که اشتباه نمی کنید. سپس می توانید مطمئن باشید که طغیان شوهر پرخاشگر، ریشه در مشکلات خودش دارد و رفتار شما سبب پرخاشگری وی نیست.
_ اگر مطمئن شوید که بددهنی شریک زندگیتان ریشه در زندگی سخت گذشته ی او دارد و یا به مسایل ژنتیکی و وراثتی مربوط است، آرامش بیشتری خواهید یافت و آگاهی شما به اینکه عامل به وجود آمدن پرخاشگری همسرتان نبوده اید، سبب آرامش شما خواهد شد.
_ آگاهی دقیق از میزان و زمان بددهنی همسرتان، به شما کمک می کند از تهاجم او آسیب کمتری ببینید.
_ فردى که از همسرش توجه، عاطفه و محبت مى خواهد باید توجه داشته باشد که دیگرى نیز این حق را دارد که چنین انتظارى داشته باشد. از سوى دیگر، درک نیازهاى واقعى و طبیعى همسر به دور از اینکه به آن اعتقاد داشته باشد یا نه، برآورده کردن آن موجب رضایت از زندگى مى شود و بى توجهى به آن خودخواهى است.
_ با قاطعیتی آمیخته با احترام، از او بخواهید عادت خویش در به کار بردن زور و قدرت مردانه را ترک کند، لازم است به او بگویید تا خواسته های شما را دقیقا ندانم نمی توانم کاری برای شما بکنم. خوب است تا در این مورد وارد مذاکره شویم و با مصالحه پیش ببریم.
لذا وقتی که احساس پرخاشگری دارد بایستی به خودش زمان بدهد، قدم بزند تا بتواند ناراحتی حقیقی و گله هایی را که با شما دارد؛ از عصبانیت ناشی از مشکلاتی مانند مسائل مربوط به کارش را تشخیص داده و با هم قاطی نکند. آنگاه گفتگو را از سر بگیرد.
حتی امکان دارد بخواهد به اتاقی دیگر برود و به بالش ضربه بزند.(اطاقش را خالی کند) تازمانی که از رفتار خود پشیمان شود و بتواند ناراحتی های بیرون از منزل را درمان کند. به او اجازه بدهید بداند علی رغم اینکه از او حمایت می کنید تا خودش را از شر خشم کهنه پاکسازی کند، نباید آن را به شما منتقل کند.
_ همسر پرخاشگر شما، نیاز دارد از کمکهای تخصصی بهره مند شود تا خشم خود را بشناسد و درمان کند. شوهر شما وقتی با شما قهر می کند و یا احتمالا الفاظ رکیک به کار می برد به احتمال زیاد از خودش متنفر می شود، اما چون راه و روش دیگری نمی شناسد و نمی داند چطور باید عمل کند این گونه عمل می کند. شما می توانید به متخصص خبره ای مراجعه کنید تا همسرتان مدیریت خشم را فرا بگیرد و منشا اولیه عصبانیت او پیدا شود.
_ ضمن اینکه در مقابل شوهر خود که وجودش در زندگی شما مهم و مۆثر است، باید از موضع خود حمایت کنید برای تغییر اوضاع نیز باید طوری عمل کنید و قدم پیش بگذارید که پایه های اصلی زندگی تان استحکام خود را از دست ندهد. یکی از این راه ها، جلب حمایت اطرافیان است.
می توانید برای تسکین احساسات برانگیخته ی خود:
1 – به دوستان دیگرتان توجه بیشتری کنید.
2 – برای انجام امور روزمره وقت بیشتری صرف کنید.
3 – در فعالیت اجتماعی شرکت کنید و بدین ترتیب برای به دست آوردن فرصت های طلایی و چگونگی بهبود بخشیدن به روابط خود با دیگران تلاش کنید.
خشونت پدیده ای پیچیده است که در آن خصوصیات ارثی ، عوامل زیستی و هورمونی ، نیرو های روانشناختی و شاخص های فرهنگی و اجتماعی می توانند با هم در تعامل باشند.
خانواده می تواند از جهات مختلف موجب بروز یا تشدید پرخاشگری شود که مهمترین این عوامل عبارتند از:
▪ شیوه های نامناسب فرزند پروری والدین: برخی شیوه های فرزند پروری و استفاده نامناسب از تنبیه و تشویق موجب تقویت خشم و پرخاشگری در فرزندان می شوند. خشم می کشد
▪ الگوهای نا مناسب رفتاری در خانواده: نشان دادن رفتارهای پرخاشگرانه از سوی یکی از اعضای خانواده موجب الگوسازی این رفتار توسط کودک می شود.
▪ تاثیر پذیری از رفتار پرخاشگرانه مشاهده شده در محیط و در رسانه ها
▪ تشویق رفتار پرخاشگرانه
▪ آزار جسمی و جنسی
چه نوع شرایط تربیتی موجب پرخاشگری در کودکان میشود؟
با توجه به این که ویژگی مشخص مرتکب قلدری، براساس وجود الگوی واکنشی پرخاشگری که به صورت بروز رفتار پرخاشگرانه در بسیاری از موقعیتهای متفاوت میباشد، بررسی این سؤال را بسیار مهم میسازد: که چه نوع شیوههای تربیتی یا دیگر شرایط دوران کودکی موجب رشد الگوی واکنشی پرخاشگرانه در کودک میگردد؟پینوشتها:
1. Power – assertive
2. Temperament
3. Child – rearng
4. Emery
پرخاشگری یک رفتار دفاعی اسـت که افراد برای مقابله با خطر یا تهدید از خودشان بروز میدهند. این رفتار آموخته میشود و به معنای حمایت از خود به شیوهای اسـت که در آن به حقوق دیگران تجاوز میشود. رفتار پرخاشگرانه به صورت معمول تنبیه گرایانه، سرزنشآمیز، تحکمجویانه و خصمانه اسـت و برخی از این رفتارها عبارتند از: تهدید، توهین، تنبیه بدنی، لبخند تمسخرآمیز و عبارت طعنهآمیز.
پرخاشگری در نوجوانی ممکن اسـت به صورت فردی یا گروهی صورت بگیرد. در پرخاشگری فردی، نوجوان نسبت به همسن و سالهای خود پرخاشگری نشان میدهد و معمولا دور از پنهانکاری اسـت. در پرخاشگری جمعی، فرد سعی میکند با کسانی که همجنس و همفکر او هستند، به صورت متحد و گروهی اقدام به پرخاشگری کند و در صورت بروز دعوا و کتک کاری، به صورت جمعی و گروهی عمل میکنند.
نوجوانان به دلایل مختلفی رفتار پرخاشگرانه از خود بروز میدهند که برخی از آنها عبارتند از:
ناکامی، نیاز به استقلال، نیاز به قدرت و نمایش قدرتطلبی، رسیدن به اهداف شخصی، مقابله با تهدیدهای جسمی و روانی ، الگوبرداری از محیط اجتماعی (خانواده، مدرسه و جامعه و فیلمها)، اختلالات روانشناختی و پیامهای متناقض والدین.
برای مقابله با پرخاشگری نوجوان ابتدا لازم اسـت علل پرخاشگری شناسایی شود و در مرحله بعد باید به نوجوان آموزش بدهیم با علائم جسمانی خشم (گرم شدن، عرق کردن، لرزش، تپش قلب، گرفتگی عضلات، بیقراری) آشنا شود و سپس به او آموزش دهیم که با بروز علائم سعی کند از مهارتهای کنترل خشم استفاده کند.
همچنین لازم اسـت، مواردی را که نوجوان را تهدید میکند، شناسایی کنیم و آنها را از بین ببریم. ایجاد تغییر نگرش در نوجوان نسبت به خطر و تهدید نیز ضروری به نظر میرسد. زیرا نوجوان به اشتباه تصور میکند برای مقابله با مشکلات لازم اسـت، رفتار پرخاشگرانه از خود بروز دهد.
ارتباط با نوجوان اگر براساس عشق و علاقه و صمیمیت باشد، اعتماد بهنفس او ارتقا مییابد، ولی اگر با فشار و خشونت همراه باشد، ممکن اسـت موجب دشواری روانی در نوجوان شود. بنابراین برقراری رابطه حسنه، تشویق به فعالیت فرهنگی، اجتماعی و ورزشی و تشویق پیشرفت تحصیلی نوجوان در مدرسه و آموزش خانوادهها در زمینه تغییر و اصلاح رفتار با نوجوان نیز جزو عوامل موثر در کنترل رفتارهای پرخاشگرانه اسـت.
احساس خشم را نمیتوان حذف کرد، اما میتوان روشهای صحیح کنترل و ابراز آن را به نوجوان آموزش داد.
برخی روشهای کنترل خشم:
آرامسازی و تمرینات تن آرامی و نفس عمیق کشیدن
تغییر خودگوییهای منفی
استفاده از روشهای حل مساله
ایجاد تغییر در محیط
ابراز خشم به شیوه سازگارانه
دکتر مهرنوش دارینی
روانشناس و مشاور