20 خوردنی هندوانه‌ای مخصوص شب یلدا (1)

[ad_1]

مجله آشپزی مثبت: شب یلدا، ‌شب دور هم جمع شدن خانواده و فال حافظ گرفتن و خوراکی و شب چله خوردن است. اصلا انگار این شب فقط باید خورد و گپ زد و خندید.

یکی از خوراکی‌های پرطرفدار و درعین‌حال بی‌ربط به این شب خاص و خوردنی‌هایش، هندوانه است که در کنار انار دانه قرمز چشمک‌زن خودنمایی می‌کند. اگر شما هم از طرفداران این  میوه خوش‌رنگ آبدار تابستانی بر سرسفره‌ یلدایی‌تان هستید، بیایید و امسال خوراکی‌های جدید و خوشمزه‌ای را با هندوانه برای مهمانان عزیزتان رونمایی کنید. بیست خوراک ، نوشیدنی و دسر مختلف هندوانه‌ای تقدیم به یلدای پرمهرتان.

1. لقمه‌ هندوانه ، پنیر و ژامبون

هندوانه را برش بزنید. با قالب دایره ای به قطر 3 سانتی متری هندوانه را قالب بزنید. روی سطح صافی بگذارید و با چاقوی تیز آنها را با فاصله‌های یک سانتی ببرید. دقت کنید هندوانه‌های قالب خورده بدون هسته باشند. آنها را اول روی یک دستمال آشپزخانه بگذارید تا آب​شان گرفته شود، سپس در ظرفی بزرگ و مسطح مثل یک سینی بچینید. حالا پنیر فتا یا صبحانه را هم به همین صورت یک سانتی ببرید و دایره‌ای قالب بزنید. ژامبون را هم باهمان قالب‌های دایره‌ای قالب بزنید. برش‌های پنیر و ژامبون را روی هندوانه‌های داخل ظرف بگذارید. حالا روی هرکدام یک برگ ریحان یا نعنا قرار دهید، یک قطره سرکه بالزامیک روی برگ بچکانید و یک خلال‌دندان در هر لقمه فرو کنید. این لقمه‌ها را حداکثر تا یک ساعت سرو کنید. چون نمک پنیر باعث آب انداختن هندوانه می‌شود.

---

2. بستنی هندوانه با طعم لیمو

به ازای هر نفر یک پیمانه هندوانه بدون هسته و نصف موز را یکی دو ساعت در فریزر بگذارید تا نیمه یخ زده شوند. آنها را به همراه 1 قاشق عسل یا میپل سیروپ، 1 قاشق آب، آب یکی دو عدد لیموترش و نوک قاشق رنده پوست لیمو در مخلوط‌کن بریزید تا مخلوطی یکدست حاصل شود. حالا بستنی هندوانه آماده ریختن در ظرف و سرو کردن است.

---

3. هندوانه ‌مثلثی با سس اسفناجبرگ‌های اسفناج را بخارپز و ساطوری کنید. آنها را در کاسه‌ا‌ی ریخته و با ماست چکیده، یک حبه کوچک سیر رنده شده و دو عدد پیازچه خرد شده خوب مخلوط‌کنید. مواد را با نمک و فلفل مزه‌دار کنید. هندوانه را ورقه‌ای با ارتفاع یکسانتی‌متر ببرید و بعد آنها را به شکل برش‌های مثلثی جدا کنید. پوست هندوانه را جدا نکنید. برش‌های هندوانه را روی دستمال آشپزخانه گذاشته و پس از خشک شدن، در یک دیس بچینید. با یک قاشق کوچک از مخلوط اسفناج بردارید و مقداری روی هر برش هندوانه بگذارید. برای تزئین از گردوی خرد شده استفاده کنید.

---

4.  بستنی قیفی، با مزه و شکل هندوانه

2 پیمانه هندوانه را مکعبی برش بزنید و هسته هایشان را بیرون بیاورید. هندوانه ها را روی سینی چیده و به مدت نیم ساعت در فریزر بگذارید. بعد هندوانه های نیمه یخ‌زده را با یکی دو قاشق پودر شکر و نوک قاشق چای‌خوری نمک در مخلوط‌کن بریزید و به شکل پوره درآورید. حالا 1 قاشق سوپ‌خوری شکلات چیپسی ریز به مخلوط افزوده و آنها را در قالب بستنی یخی یا لیوان‌های کاغذی یک‌بارمصرف بریزید؛ طوری که دو سه سانت تا لبه ظرف خالی بماند.

چوب بستنی را در قالب فرو کنید. قالب را در فریزر بگذارید تا بستنی یخی سفت شود. در این فاصله یک‌چهارم پیمانه بستنی وانیلی را از فریزر بیرون بگذارید. بستنی وانیلی که آب شد، قالب‌ها را از فریزر بیرون بیاورید. بستنی وانیلی آب شده را روی بستنی هندوانه‌ای یخ‌زده بریزید طوری که یک سانت روی آن را بپوشاند. دوباره قالب را مدتی در فریزر بگذارید. لایه سفیدرنگ که یخ زد، نوبت لایه سبزرنگ است. یکی دو عدد کیوی سفت و سبز را پوست‌کنده و قسمت های سبز آن را در غذا ساز بریزید و پوره کنید. این پوره را روی لایه سفیدرنگ بستنی بریزید و قالب را به فریزر برگردانید. بعد از یخ زدن لایه سوم، بستنی هندوانه‌ای شکل آماده سرو است.

---

5. نوشیدنی هندوانه و زنجبیل

برای درست کردن این نوشیدنی به ازا ی هر نفر یک و نیم پیمانه هندوانه، سه‌چهارم پیمانه آب، 2 قاشق سوپ‌خوری آب‌لیموی تازه و یک بند انگشت زنجبیل تازه را به همراه چند قالب یخ در مخلوط‌کن بریزید و خوب باهم مخلوط‌کنید. بلافاصله در لیوان موردنظر ریخته و با برش لیمو تزئین کنید.

---

6. لیموناد هندوانه با عطر نعنا

برای 2 نفر 3 پیمانه هندوانه بدون هسته را با دو سانتی متر خیار و یک‌چهارم پیمانه نعنای تازه به همراه چند تکه یخ در مخلوط‌کن بریزید و به‌صورت پوره درآورید. نصف پیمانه آب‌لیموی تازه و دو پیمانه آب را به همراه یک‌چهارم پیمانه شربت ساده یا میپل سیروپ یا عسل را هم به مواد افزوده و مخلوط‌کنید. شربت آماده را در لیوان بریزید و با برگ نعنا و برشی لیمو تزئین و بلافاصله سرو کنید.

---

7. سالاد بلغور با هندوانه و ترب1 پیمانه بلغور گندم را در ظرفی بریزید. مقداری آب جوش هم بریزید تا روی بلغورها را بپوشاند. در ظرف را بگذارید و ده دقیقه صبر کنید تا آب به خورد بلغورها برود و نرم شوند. بعد آنها را در آبکش بریزید تا آب اضافی بیرون بریزد. 8-7 عدد تربچه، 1 ساقه کرفس و 3 ساقه پیازچه را نازک ورقه کنید و در کاسه‌ مناسب بریزید. 1 پیمانه هندوانه خرد شده بی هسته را به همراه بلغور به مواد داخل کاسه بیفزایید. یک لیمو را آب‌گرفته و به همراه مقداری از پوست رنده شده‌اش به مواد اضافه کنید. با ریختن یک‌چهارم پیمانه روغن‌زیتون بکر بودار، 1 قاشق سرکه سیب و کمی نمک و فلفل به کاسه و مخلوط کردن همه مواد با یکدیگر سالاد آماده سرو است. سالاد را با یک‌چهارم پیمانه تخمه‌کدو تزئین کنید.

---

8. سالاد سیخی هندوانه و پنیر معطر

برای آماده‌سازی 16 سیخ از این سالاد، 16 مکعب 2 سانتی متری هندوانه برش بزنید، هسته‌شان را حتی‌الامکان جدا کنید و کناری بگذارید. در یک کاسه کوچک 2 قاشق سوپ‌خوری سبزیجات له شده (مخلوط گشنیز، کرفس، ریحان، یا نعنا) و 4 قاشق سوپ‌خوری روغن‌زیتون را باهم مخلوط‌کنید. کمی نمک و فلفل سیاه هم به آنها افزوده و کناری قرار دهید. پنیر فتا (صبحانه) را هم به مکعب‌هایی 1 یا 2 سانتی متری ببرید. یک سیخ چوبی را در یک دست بگیرید و هندوانه مکعبی شکل را در آن فرو کنید. حالا نوبت یک عدد برگ ریحان یا نعنا است که روی هندوانه وارد سیخ کنید. سپس قطعه پنیر مکعبی و درنهایت یک عدد زیتون بدون هسته در سر سیخ قرار دهید. همه سیخ‌ها را به همین ترتیب پر کنید. سیخ‌ها را در ظرف دلخواه چیده و روی آنها را با نمک، فلفل و سبزیجات مخلوط شده با روغن بپوشانید. سالاد سیخی آماده است.

---

9. گازپاچوی هندوانهبرای دو نفر 2 پیمانه هندوانه هسته گرفته شده، 1 پیمانه گوجه‌فرنگی خرد شده، نصف پیمانه خیار ریز شده، نصف پیمانه فلفل دلمه‌ای، 1 حبه سیر، 3 قاشق سوپ‌خوری روغن‌زیتون را به همراه یک‌چهارم پیمانه ریحان در مخلوط‌کن بریزید و دستگاه را روشن کنید. مواد پوره شده را با یک قاشق سوپ‌خوری سرکه سیب، نمک، فلفل سیاه و قرمز مژه‌دار کنید. بهتر است این سوپ را تند و سرد سرو کنید.

---

10. سالسای هندوانه

برای 4 نفر 2 پیمانه هندوانه بی هسته،‌ نصف پیمانه خیار ریز شده، یک‌چهارم پیمانه پیاز قرمز ریز خرد شده را در کاسه‌ مناسب بریزید. به آنها نصف پیمانه فلفل‌دلمه‌ای قرمز و یک‌چهارم پیمانه فلفل تند هالوپینو و یک‌چهارم پیمانه گشنیز خرد شده بیفزایید. بعد از اضافه کردن یک قاشق ریحان خرد شده و 2 قاشق عسل به همراه 2 قاشق چای‌خوری آب‌لیموی تازه مواد را به‌خوبی باهم مخلوط‌کنید. سالسای آماده را نیم ساعت در یخچال بگذارید و بعد در کنار چیپس یا ترتیلا سرو کنید.

ادامه دارد...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
انواع دسر ، پیش غذا،دسرهای خوشمزه آموزش آشپزی آکا …انواع دسرانواع دسر سادهانواع دسرهاانواع دسر با شیرانواع دسر با بستنیانواع دسرهای سفره آرایی ، میوه آرایی ، آموزش سفره آرایی آموزش …تزیین هندوانه به شکل لبخند • آموزش تصویری میوه آرایی شب چله جدیدترین میوه آرایی شب یلدا فشن، مد و مدل لباس مدل لباس،مدل مانتو،لباس عروس،کیف وکفش مجلسی،فشن،مد،مدل لباس زنانه،دخترانه،مدل لیستی از موجودات شگفت‌انگیز ایران نازدانشمندان اعلام داشتند که یک ماهی دراکولا با دندان‌های شبیه به سگ و کرمی که در شب مدلهای جدید طراحی و آرایش ناخن جذاب مدلهای جدید طراحی و آرایش ناخن آرایش فانتزی ناخن آرایش جدید روی ناخن دخترانمدلهای آرایشی انواع دسر ، پیش غذا،دسرهای خوشمزه آموزش آشپزی آکا و طرز انواع دسر سادهانواع دسر با شیرانواع دسر برای ماه رمضانانواع دسرهای ایرانیانواع دسر ژله سفره آرایی ، میوه آرایی ، آموزش سفره آرایی آموزش آشپزی آکا تزیین هندوانه به شکل لبخند • آموزش تصویری میوه آرایی شب چله جدیدترین میوه آرایی شب یلدا پیامک های سوزدار و غمگین جدید ترین این بخش سری جدید اس ام اس های پاییز سری جدید اس ام اس غمگین و دلتنگی اس ام اس احساسی

دلایل و شبهات ملحدان و نقد آنها در اثبات خدا (1)

[ad_1]

دیدگاه‌های کلامی ابراهیم نظام

اکثر دانشوران و متفلسفان مسلمان در قرون گذشته - که تخصص معمول نبوده - در مسایل متنوّع علمی و فرهنگی اعمّ ادامه ...

دیدگاه‌های کلامی ابوالهذیل علّاف

ابوالهذیل که متکلّم و متفکّری بسیار قوی و نیرومند بود، در مسایل مختلف کلامی و فلسفی به تفکّر و تأمّل ادامه ...

فیلسوف معتزله

ابوالهذیل، محمدبن الهذیل بن عبدالله بن مکحول عبدی معروف به علّاف، یا حَمدان بن هذیل علّاف و یا محمدبن ادامه ...

دیدگاه‌های کلامی واصل بن عطا

واصل، اصل در علم کلام، رأس اعتزال و بنیان گذار کلام معتزله و رییس اول آنهاست. بنابراین، در واقع و به ادامه ...

بنیان گذار کلام اعتزال

واصل در سال 80 هجری (699 یا 700 م) در مدینه‌ی طیّبه متولّد شد؛ به اتفاق آراء، او برده به دنیا آمد. برخی ادامه ...

دیدگاه مرجئه درباره‌ی ایمان

مسئله‌ی اصلی و محوری مرجئه مسئله‌ی ایمان است که آنها متّفقاً عمل را از اجزاء و ارکان ایمان به شمار نیاوردند، ادامه ...

خاستگاه آموزه‌ی ارجاء در اسلام

ارجاء در لغت به دو معنی آمده است: الف: امیدوار کردن؛ رجا، یرجو، رجاء و رَجوا، ضدِّ یَئس، بنابراین همزه‌ی ادامه ...

دلایل و شبهات ملحدان و نقد آنها در اثبات خدا (2)

گروهی از ملحدان می‌کوشند وجود خداوند را به زعم خود معلول و ساخته حالات ذهنی و روانی انسان وصف نمایند ادامه ...

دلایل و شبهات ملحدان و نقد آنها در اثبات خدا (1)

منکران و ملحدان علاوه بر تشکیک در براهین خداشناسی به گمان خویش می‌کوشند با دلایل و شبهات مختلف، مدعای ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
بررسی دیدگاه مونتگمری وات پیرامون افسانه غرانیقساختن خرافات و داستان های موهوم و بی پایه و اساس و وارد ساختن آن در بستر تفاسیر و مهندسی قرآن معجزات قرآنجواب دندان شکن به افکار ملحدان و شک برانگیزان به کانال قرآن، وحی یا وهم بپیوندیدگنجور حافظ غزلیات غزل شمارهٔ ۵ابراهیم نوشته بجای خوبان پارسی گو، در بعضی نسخ ترکان پارسی گو آمده و آن ، به بررسی دیدگاه مونتگمری وات پیرامون افسانه غرانیق ساختن خرافات و داستان های موهوم و بی پایه و اساس و وارد ساختن آن در بستر تفاسیر و روایات مهندسی قرآن معجزات قرآن جواب دندان شکن به افکار ملحدان و شک برانگیزان به کانال قرآن، وحی یا وهم بپیوندید گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۵ ابراهیم نوشته بجای خوبان پارسی گو، در بعضی نسخ ترکان پارسی گو آمده و آن ، به نظر من

برهان نظم در اثبات خدا (1)

[ad_1]

ادله خداشناسی و نقد شبهات منکران
این برهان به دلیل سادگی از براهین مردم‌پسند و مورد توجه پیامبران است. پیشینه آن به افلاطون و ارسطو می‌رسد. (1) پیش از تقریر و اثبات وجود خدا از طریق برهان نظم نخست به تعریف نظم می‌پردازیم.

تعریف و تقریرات برهان نظم

نظم عبارت است از: هماهنگی اجزاء یک مجموعه جهت نیل به یک هدف مشترک. از دیدگاه فلسفی نظم جزو معقولات ثانی فلسفی قرار دارد که مطابق قول مشهور فلاسفه «عروض در ذهن و اتصاف آن در خارج است»، قدر متیقن از این تعریف آن است که نظم امر صرف ذهنی و اعتباری محض نیست بلکه منشأ خارجی دارد که ذهن انسان با تصور مجموعه اجزاء هماهنگ یک مجموعه نظم را از آن انتزاع می‌کند. درباره چگونگی وجود نظم بلکه معقولات ثانیه فلسفی در خارج بین فلاسفه اختلاف‌نظر وجود دارد که در حوصله این مجال نیست. (2)
ماهیت نظم از دو مؤلفه یعنی اصل هماهنگی اجزاء یک مجموعه و غایت مشترک تشکیل یافته است. با استفاده از نظم و هماهنگی موجود در جهان آفرینش متألهان با تقریرات مختلف درصدد اثبات وجود خدا برآمده‌اند که در اینجا به سه تقریر مهم آن اشاره می‌شود.

1. نظم هدفمندانه (3)

در این قسم از نظم، اجزاء یک مجموعه با قرارگرفتن در موضع مناسب خود همگی در حصول غایت و هدف مجموعه سهیم هستند. مثال بارز آن اجزاء و عناصر تشکیل دهنده گیاهان و حیوانات است که در پرتو رابطه ارگانیکی اجزاء آن، رشد و نمو گیاه و زنده ماندن حیوان به دست می‌آید. خود این تقریر به دو تقریر فرعی دیگر منشعب می‌شود که اشاره خواهد شد.

2. نظم استحسانی و زیباشناختی

انسان با مشاهده‌ی یک مجموعه‌ی بسیار منظم و زیبا متعجب و متحیر شده و به تحسین آفریننده آن می‌پردازد، مانند یک تابلو بسیار قشنگ نقاشی و تماشای ستارگان. انسان از این نظم به وجود ناظم آن پی می‌برد.

3. نظم علّی و معلولی

در این برهان عقل با مشاهده اجزا و معلومات یک مجموعه منظم مانند منظومه شمسی که در تقوم و نظم خود نیازمند غیر است، ‌به ضرورت وجود ناظم و علت آفریننده این مجموعه و اجزاء منظم و معلول آن، حکم می‌کند.
قسم اول (نظم هدفمندانه)‌میان متفکران از شهرت بیشتری برخوردار است، با تأمل روشن می‌شود که نظم استحسانی نیز به قسم اول برمی‌گردد، چرا که مجموعه منظم و زیبا از هماهنگی و ترابط اجزاء و عناصر آن حکایت می‌کند که در پرتو آن استحسان و اعجاب هر بیننده‌ای را وامی‌دارد، و در صورت عدم هماهنگی، حقیقت نظم و حصول مطلوب آن مورد مناقشه قرار می‌گیرد.
اما قسم سوم (علی و معلولی) بیشتر به برهان امکان و وجوب فلسفی شباهت و قرابت دارد تا به برهان نظم و به دلیل تکیه آن بر برهان فلسفی و تبیین آن در فلسفه و هم‌چنین به دلیل رجوع نظم استحسانی به هدفمندانه ما در این مقال از تبیین و تقریر این دو قسم اجتناب می‌ورزیم.

توضیح بیشتر نظم هدفمندانه و اقسام آن

نگاهی به عالم طبیعت- که در دسترس ماست- از وجود نظم‌های دقیق و اعجاب آمیز در پدیده‌های مادی حکایت می‌کند که خود آن از وجود یک کارگردان و ناظم توانا پشت این نظم‌ها خبر می‌دهد، دلیل نظم هدفمندانه خود به دو تقریر ذیل منشعب می‌شود.

1. نظم هدفمند موردی

گاهی ما نظم موجود را در مورد و پدیده خاصی مورد مطالعه و سنجش قرار می‌دهیم تا از این طریق به ناظم پی ببریم. مثلاً ماهی، حشره یا مارماهی را مورد مطالعه قرار می‌دهیم. چنان که نوشته‌اند:
آموفیل نوعی حشره است که نخست شکار خود یعنی کرم را نمی‌کشد بلکه آن را بی‌حس می‌کند. بعد روی شکارش تخم گذاشته، آن‌گاه می‌میرد. نوزاد آموفیل از تخم سر درآورده غذای خویش یعنی کرم بی‌حس را آماده می‌یابد، روشن است که اگر آموفیل به جای بی‌حس کردن کرم آن را می‌کُشت، گوشت آن فاسد شده غذای نوزادش نیز فاسد می‌شد. نکته جالب در این داستان زندگی، تکرار عمل مادر توسط نوزاد است بدون آنکه مادر را مشاهده کرده باشد.
مورد دوم طی مسافت هزاران مایل توسط یک نوع مارماهی در اعماق اقیانوس‌ها برای تخم‌گذاری در جزیره برمودا است. بعد از عمل تخم‌گذاری خود مارماهی مرده و نوزادان به موطن اصلی مادر برمی‌گردند و هنگام فرا رسیدن زمان تخم‌گذاری بدون اشتباه همان هزاران مایل را طی کرده به جزیره برمودا می‌رسند، بدون آنکه کسی این وقت و مقصد را به آنها یاد داده باشد. با مطالعه در هر مورد از پدیده‌های طبیعی، ما در بطن آنها نظم خاصی را مشاهده می‌کنیم که این جا محل اشاره آن نیست.
حال این پرسش مطرح است، آیا این همه نظم هدفمند، ممکن است بدون ناظم و وجود یک کارگردان پشت پرده به وجود آمده باشد؟ آیا می‌توان مدعی شد که این همه نظم و سامان در طبیعت معلول تصادف کور طبیعت است؟
قول به صدفه مانند آن است که بگوییم بچه‌ای که سواد خواندن و نوشتن ندارد با کلیدهای تایپ و کامپیوتر، آن قدر بازی می‌کند که حاصل آن یک کتاب علمی یا شعر است، حروف به صورت صدفه کنار هم قرار گرفته و به کتاب گران سنگی منتهی شده است. یا یک شماره تلفن ده رقمی را در اختیار شخصی که سواد ندارد بگذاریم و از او بخواهیم از روی شانس و تصادف با زدن ده شماره، آن شماره تلفن خاص را پیدا کند. این که وی همان شماره را بگیرد احتمالش در حد صفر است یعنی یک در ده میلیارد ( ) (4).
پس با مشاهده نظم‌های لایتناهی در جهان، عقل به وجود خدای ناظم و عالم و قادر حکم می‌کند و اگر کسی در آن تردید کند، باید در فکر و قدرت تعقل وی تردید کرد. به قول سعدی:

این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود *** هر که فکرت نکند نقش بود بر دیوار

این جا ما به عنوان نمونه به نظر و اعتراف لکنت دنوئی شیمی‌دان معروف اشاره می‌کنیم که می‌گوید:
روابط پیچیده‌ای که در شیمی آلی راجع به ظهور و نشو موجودات زنده و تاریخ تطور نباتات و حیوانات یافته شده است، حاکی از طراح و نقشه‌ای است که نمی‌تواند تصادفاً رخ داده باشد، بلکه باید جهت و مسیر معین داشته باشد که مبین نظم آن می‌باشد. (5)

2. نظم هدفمند کلی

تا این جا به تقریر صورت اول دلیل نظم هدفمند (موردی) ‌پرداختیم که به تحلیل نظم‌های تک‌تک پدیده‌های منظم جهان می‌پرداخت، صورت دوم نظم به تبیین نظم در مجموعه جهان می‌پردازد که خود به دو تقریر منشعب می‌شود.

1. 2. ملازمه نظم جهان با وجود غایت

چنان که نظم هر مجموعه منظم خاص بر وجود طراح و ناظم آن دلالت می‌کند، نگاهی به جهان هستی از ستارگان کهکشان‌های دیگر گرفته تا منظومه خورشیدی و بستر مناسب کره زمین برای حیات نباتی، حیوانی و انسانی، این نکته را می‌رساند که طراح این مجموعه عظیم منظم جهان از این طرح خود، لابد غایت و هدفی را تعقیب می‌کند.
برای توضیح بیشتر می‌توان به وجود یک ساختمان مجلل با تمام امکانات رفاهی در جزیره‌ای دورافتاده مثال زد که وجود و ساخت آن بدون هدف و غایت نیست. جهان منظم و آماده بهره‌برداری برای انسان همانند ساختمان فوق در جزیره بدون هدف نیست و وجود غایت و هدف ملازم با ناظم هوشمند قادر و خیرخواه است که بستر رشد و تکامل انسان را فراهم کرده است.

2. 2. تأثیر متقابل اجزاء جهان

در این تقریر به جای توجه به نظم مجموعه جهان و غایت آن، به ارتباط و تأثیر متقابل و هماهنگ اجزاء جهان با یکدیگر پرداخته می‌شود، این هماهنگی و تأثیر متقابل موجب پیدایش حیات و بقای آن شده است. چنان که اجزاء و عناصر تشکیل دهنده یک ساعت یا موتور در پرتو ارتباط و تأثیر متقابل و هماهنگ با یکدیگر، غایت مشترکی را استحصال می‌کند، جهان نیز با تأثیر و هماهنگی عناصر و پدیده‌های آن، بستر مناسبی برای رشد و تکامل انسان است. همچنان که مجموعه یک ساعت یا موتور ماشین، از طراح و غایت آن حکایت می‌کند، انجام و نظم و بستر مناسب جهان برای انسان، بر ضرورت یک طراح و ناظم هوشمند و خیرخواه دلالت می‌کند.

انطباق‌های شش‌گانه جهان و انسان

اما این که جهان موجود چگونه بستر مناسب برای انسان است و وجه انطباق انسان با آن چگونه متصور است، تقریرات مختلفی ارائه شده است، ما در اینجا به شش انطباق جهان با انسان که تننت متفکر غربی تبیین نموده است (6) اشاره می‌کنیم:

1. انطباق جهان با ژرف‌کاوی‌های ذهن انسان:

آفرینش جهان به گونه‌ای است که قابل شناخت، دسترسی و تصرف برای انسان است، هم‌چنین آفرینش انسان به نوعی است که خود به شناخت طبیعت و تصرف آن راغب و متمایل است.

2 و3. انطباق جهان با پیدایش موجودات و بقای آنها:

آفرینش جهان خصوصاً کره زمین به گونه‌ای است که شرایط پیدایش حیات انواع نباتات، حیوانات و انسان در آن مهیا است، علاوه این که موجودات صاحب حیات آن رو به تکامل هستند. به عنوان مثال تمام اشیاء موقع انجماد منقبض می‌شوند، تنها آب از این اصل مستثناست و حکمت آن این است که در صورت انقباض آب در حالت انجماد بیشتر حیوانات دریایی در فصل زمستان تلف می‌شدند. هم‌چنین گاز دی‌اکسیدکربن که برای انسان خطرناک است، توسط نباتات استنشاق می‌شود و اکسیژن لازم برای حیات انسان را مهیا می‌کند.

4. انطباق جهان با فطرت زیبادوستی انسان:

سرشت انسان مملو از زیبادوستی است، جهان موجود این نیاز انسان را تأمین می‌کند. رنگ آبی آسمان، منظره ستارگان و مناظر طبیعی به صورت سهل و رایگان به انسان لذت و نشاط می‌بخشد.

5. انطباق جهان با اصول اخلاقی:

جهان به گونه‌ای تعبیه شده است که هر کس در مسیر اخلاقی گام بردارد، مورد عشق، محبت و احترام هم‌نوعان خود قرار می‌گیرد و جامعه از او به نیکی یاد می‌کند و این عکس العمل موجب استمرار التزام به اصول اخلاقی می‌شود. از سوی دیگر کسی که به اصول اخلاقی ملتزم نباشد، مثلاً مرتکب اعمال زشتی مانند دزدی، خیانت و دروغ گردد مورد بغض و کینه جامعه قرار می‌گیرد.
علاوه بر تحسین و تقبیح اشخاص اخلاقی و غیراخلاقی توسط جامعه، بین اعمال نیک و بد آدمی رابطه تکوینی وجود دارد. مثلاً خوردن شراب و ارتکاب ناهنجاری جنسی آثار سوئی برای بدن انسان مانند بیماری سرطان و ایدز به همراه دارد.

6. انطباق جهان با رشد صنعتی:

وجود عناصر مختلف در طبیعت و انواع معادن و هم‌چنین قوه تفکر انسان، جهان را برای رشد صنعتی آماده کرده است. رهاورد تقریر دوم نظم هدفمند کلی این شد که جهان با این همه نظم و انسجام و انطباق‌های شش‌گانه به وجود یک طراح و مدیر و ناظم هوشمند احتیاج دارد.
نکته قابل اشاره در دلالت انطباق‌های شش‌گانه‌ی فوق بر ناظم هوشمند این است که دلالت و حاصل مجموع مراحل شش‌گانه ملحوظ است، به این معنا که با نگاهی به کل انطباق‌های شش‌گانه نه به هر یک از آنها وجود طراح و ناظم هوشمند استنتاج می‌شود، لذا ابهامات و برخی شبهات بر بعض انطباق‌های فوق منافاتی با رهاورد آن‌ها ندارد. خود تننت بر این نکته اذعان دارد:
هیچ یک از این صور انطباق، دلیل کافی به نفع فرضیه توحیدی نیست ولی بر آن است که اگر شیوه‌های جفت و جور درآمدن آنها را با یکدیگر ملاحظه کنیم خواهیم دید که قول به توحید معقول‌ترین تعبیر و تفسیر است. (7)

اشکال ادواردز

بر این اساس اشکال پل ادواردز (8)‌بر بعضی انطباق‌ها مانند وجود اشیاء خنثی که نه خیر است و نه شر، وجود پدیده‌هایی غیرقابل شناخت و انقراض بعضی نسل‌های حیوانات، مخلّ رهاورد تقریر فوق دلیل نظم نیست، چرا که محتمل است خیریّت و قابل شناخت بودن بعض اشیاء خنثی به مرور زمان و پیشرفت تجربی کشف شود و انقراض بعض انواع حیوانات به علل ثانویه طبیعی یا انسانی وابسته است که قابل تبیین با مدعای فوق است.
در نهایت اگر بعض غیرانطباق‌ها را بپذیریم، آن دلیل بر بی‌نیازی انطباق‌های بی‌شمار جهان به طراح و ناظم هوشمند نیست.

اشکال باربور

وی بر انطباق‌های فوق سه اشکال ذیل را مطرح کرده است:
الف) انطباق‌های فوق، خدای ادیان را ثابت نمی‌کند.
ب) لازمه انطباق‌های فوق واگذاری امور به طبیعت و سلب فاعلیت خداوند است.
ج) لازمه تفویض امور به طبیعت، علیت و جبر است. (9)
از اشکالات فوق چنین برمی‌آید که باربور دلالت انطباق‌های شش گانه بر ناظم هوشمند را پذیرفته منتهی شبهات دیگری طرح کرده است که موجّه نیستند، برای این که مدعا اثبات ناظم و طراح هوشمند از دلیل نظم است نه خدای ادیان با صفات خاص. باربور هم‌چنین توهم کرده است که جریان علیت در طبیعت ناسازگار با قدرت و فاعلیت خداوند و با جبرانگاری مساوی است که بطلان آن در موضع خود مبرهن شده است. (10)

ارزش معرفتی دلیل نظم

درباره اعتبار و قلمرو برهان نظم در اثبات خداوند سه رهیافت ذیل مطرح است:

الف)‌ برهان منطقی

برخی از متألهان بر این باورند که دلیل نظم خود به تنهایی یک برهان عقلی و منطقی برای اثبات وجود خداوند حکیم و خیرخواه است؛ به تعبیری دلیل نظم همچون سایر براهین خداشناسی و در عرض آنهاست.
این رویکرد در فلسفه غرب مانند افلاطون، ارسطو و کلام مسیحی مخصوصاً در قرون وسطی و جدید طرفداران بسیاری داشته است (11) که اینجا می‌توان به قدیس آکویناس، نیوتن، جان ری و ویلیام پیلی اشاره کرد. (12) امروزه روایت‌های نوگفته‌ای از این برهان غالباً در آثار متکلمان اعتدالی (لیبرال) پروتستان و آثار فلسفی محققان کاتولیک دیده می‌شود. (13)
برخی از معاصران مسلمان نیز با تقریرات مختلف به تبیین و تقریر دلیل فوق دست یازیده‌اند. (14)

دلیل این نظریه

یکی از اندیشه‌وران معاصر در تقریر این نظریه آن را به برهان شبه لمّی ارجاع می‌دهد، به این معنی که: در برهان نظم استدلال از معلول به علت نیست تا ارزش معرفتی آن زیر سؤال برود بلکه استدلال از یکی از متلازمین به ملازم دیگر است، به این صورت که بین نظم و ناظم رابطه تلازم عقلی وجود دارد، چرا که نظم با علم و هوشمندی عجین شده است. رابطه نظم و ناظم از نوع رابطه معلول با علت نیست که به برهان «انّی» ملحق شود.
«براساس اصل علیت، احتمال تصادف در اصل پیدایش ذرات پراکنده جهان و نیز احتمال تصادف در نحوه برخورد آنها هر دو منتفی می‌باشد، زیرا نظم تکوینی با وجود خاص عینی همراه می‌باشد وهرگز وجود عینی بدون مبدأ فاعلی پدید نمی‌آید.
کیفیت تقریر استدلال آن است که بین نظم و ناظم داشتن تلازم عقلی است و در کبرای برهان نظم، احد المتلازمین برای ملازم دیگر ثابت می‌شود و نیز از علت پی به معلول برده می‌شود...
نتیجه آن که پی بردن از منظوم به ناظم نه همان‌گویانه است (توتولوژی) و نه صرف آن که چون نظم، معلول است، علتی دارد، خواه آن علت، آگاه باشد یا نباشد- زیرا نظم خصیصه علمی را به همراه دارد، ناظم آن حتماً باید عالم باشد- بلکه از علت پی به معلول برده می‌شود و برهان مزبور، لمی است. » (15)
دلیل دیگر برهان نظم- که از عبارت صدرالمتألهین استفاده می‌شود- فطری انگاری نیاز نظم به فاعل و ناظم ذی‌شعور است. صدرا با اشاره به وجود نظم فوق العاده در بدن فیزیکی انسان و سایر حیوانات درباره احتمال استناد آن به امر فاقد علم می‌نویسد:
«و الاول محال شهادة کل فطرة‌ سلیمة علی ان فاعل هذا الترتیب العجیب و النظم المحکم یستحیل ان تکون قوة عدیمة الشعور» (16).

ب) دلیل راهنما و مؤید

دیدگاه دوم، این برهان را به تنهایی مثبت وجود خداوند توصیف نمی‌کند، بلکه معتقد است این دلیل حداکثر وجود یک نیروی قاهر، شاعر، مدیر و مدبر را نشان می‌دهد که آن به جهان نظم و سامان بخشیده است. به تعبیر دیگر دلیل نظم حداکثر مؤید ادله دیگر خداشناسی و منبّه انسان به شمار می‌آید، اما این که قاهر حکیم و مدبر، خداوند است یا نه، آیا واحد است یا متعدد؟ دلیل نظم آن را بیان نمی‌کند. از ظواهر عبارت فلاسفه این دیدگاه استظهار می‌شود، آن جا که در تبیین و شمارش براهین اثبات خدا هیچ اشاره‌ای به این دلیل نکرده‌اند؛ چنان که ملاهادی سبزواری نظم آسمان و زمین را نه دلیل که شاهد خدا توصیف می‌کند:
«اتقانهما و انتظامهما شواهد معرفته و ربوبیته تعالی» (17).
برخی از اندیشوران غربی مانند ویلیام جیمز (18)‌و ایان باربور (19) از این رهیافت جانب‌داری کرده‌اند.
پل ادواردز در این باره می‌گوید:
برهان نظم نمی‌تواند تا آنجا پیش برود که وجود خدایی را که در اندیشه توحیدی است، ثابت کند، حداکثری که می‌توان در نتیجه‌گیری از آن برهان تضمین کرد این است که هر مورد از طرح و تدبیر در جهان ناشی از فعالیت یک طراح یا مدبر هوشمند است. (20)
اکثر متفکران مسلمان نیز مانند جوادی آملی (21)، مصباح یزدی (22)، جعفر سبحانی (23) و اقبال لاهوری (24) موافق این دیدگاه هستند. استاد مطهری در این باره می‌نویسد:
این راه هم‌چنین اثبات می‌کند که جهان با نیروی مدبر قادر مرید اداره می‌شود. اما خود آن قوه چه وضعی دارد؟ آیا واجب الوجود است و قایم به ذات یا او نیز خود مخلوق یک نیروی دیگر است؟ آیا آن نیرو نیروی واحد است یا متعدد؟ ازلی است یا ابدیست؟... این‌ها مطالب و مسایلی است که از راه مطالعه در مخلوقات و آثار قابل درک نیست. (25)

ج) انکار دلالت نظم

دو رهیافت پیشین اعتبار و دلالت نظم بر ناظم هوشمند را فی الجمله می‌پذیرفت، اما این رهیافت منکر دلالت هرگونه نظم بر وجود ناظم و مدیر است و آن را معلول صدفه می‌داند. از قایلان این رهیافت می‌توان به هیوم، کانت و داروین اشاره کرد (26). برخی دیگر که مخالف برهان نظم‌اند، منکر وجود اصل نظم در جهان هستند و آن را ساخته ذهن و نه وجود حقیقی توصیف می‌کنند (27). بعض روشنفکران مسلمان نیز مانند اقبال لاهوری از این رهیافت حمایت کرده‌اند (28)‌ که اشاره خواهد شد.

تحلیل رهیافت‌های سه‌گانه

از توضیحاتی که در تقریر دلیل عرضه شد، سستی رهیافت اخیر (انکار دلالت نظم بر ناظم) روشن می‌شود، چرا که دلالت نظم بر ناظم هوشمند دلالت حداقلی است که عقل آن را می‌پذیرد و نظریه رقیب آن، یعنی استناد نظم به صدفه، پیش عقل و عقلا غیرموجه است. با تأمل در دلالت نظم روشن می‌شود که نظم حداکثر بر وجود ناظم و طراح هوشمند و مدیر و حکیم دلالت می‌کند و با سامان بخشی به نظم غایت خاصی را لحاظ دارد. اما این که این ناظم و طراح هوشمند موجود ممکن یا واجب الوجود یا واحد یا متعدد است، خود نظم آن را مشخص نمی‌کند، چرا که فرض‌های مذکور با وجود نظم معقول، موجّه و سازگار است. پس نمی‌توان نظم را دلیل منطقی اثبات خدا با فرض اثبات صفات خاص آن مقام قدسی به شمار آورد و نهایت آن، اثبات ناظم هوشمند است که البته با ضمیمه کردن استدلال‌های عقلی از جمله اصل علیت مثبت وجود خداوند خواهد بود.

پاسخ چند شبهه

بر برهان نظم اشکالات و شبهات مختلف و متکثری وارد شده است که اینک به گزارش و نقد آن می‌پردازیم.

شبهه اول: ابهام در تعریف نظم و دخالت غایت آن

نظم را می‌توان به دو صورت تحلیل و تعریف کرد. یک مرتبه بدون لحاظ غایت آن و مرتبه دیگر با ملاحظه غایت آن، فرض تعریف نظم بدون لحاظ غایت نه تنها تعریف ناقص و غیرمعقولانه‌ای است، بلکه حذف غایت نظم از تعریف و ماهیت نظم، اصل وجود نظم را زیر سؤال می‌برد، و این با فرض ناظم ذی‌شعور منافات دارد.
اما تعریف نظم با در نظر گرفتن غایت آن خود مشکلاتی دارد. اول این که هدف یا اهداف نظم و ناظم چیست که در صورت اخلال در آن، اصل نظم نیز زیر سؤال برود؟
منتقدان می‌گویند ما برای هر شیء مرکب و بسیط می‌توانیم اهدافی را لحاظ کنیم که با این اهداف آن شیء داخل تعریف نظم می‌شود، اما درواقع شیء منظم نیست، مثلاً هدف چشم دیدن است، اما اگر چشم قادر به بینایی نیز نبود، می‌توانستیم آن را مجموعه‌ای منظم بدانیم، چون به خوبی قادر است در جای خود باقی بماند و از هم نپاشد و سیستم رگ‌های آن به نحوی می‌تواند سلول‌هایش را تغذیه کند.
پس فرض اول یعنی حذف غایت از تعریف نظم، اصل نظم و ناظم هوشمند را زیر سؤال می‌برد و فرض دوم یعنی لحاظ غایت نظم، هر شیء نامنظمی را داخل نظم قرار می‌دهد، چرا که برای هر شیء یا اشیایی می‌توان فواید و اهداف دور و نزدیک در نظر گرفت. (29)

تحلیل و بررسی

در نقد این اشکال باید متذکر شد که ما هم، لحاظ غایت را در تعریف و حقیقت نظم و دلالت آن بر ناظم ذی‌شعور انتخاب می‌کنیم، با این فرض اشکال تعمیم نظم بر هر شیء بی‌نظمی لازم نمی‌آید، برای این که نظم هر شیء و هدف و غایت آن به حسب و تناسب آن شیء است، مثلاً اگر مشاهده کنیم که دانش‌آموزان دبستان با کمی کجی و انحراف در صف ایستاده‌اند، حکم می‌کنیم که ناظمی وجود دارد و کجی‌های جزئی قابل اغماض از بچه‌هاست، اما وقتی اعضاء یک گارد تشریفات سلطنتی یا ریاست جمهوری را ملاحظه کنیم، انتظار نظم و نظام فوق العاده‌ای از آنها را در نظر داریم.
پس انتظار ما از چشم، دیدن مطلوب و از گوش، شنیدن عادی است؛ اگر این غایت به دست نیاید، اخلالی در تعریف نظم آن شیء رخنه کرده است.
بنابراین وقتی ما به اجزاء کل جهان نگاهی می‌اندازیم، آنها را در مجموع نظام‌مند می‌یابیم که مجموعه‌های خاص آن نیز هرکدام به تناسب‌شان دارای نظام و هدفی خاص‌اند، که توضیح آن در تقریر برهان نظم و اقسام آن گذشت. باری ممکن است در بعضی مجموعه‌های منظم جهان با دخالت‌های خاص اخلالی در نظم آنها به وجود آید، مثلاً به دلیل ژنتیکی یا نرسیدن ویتامین‌های خاص بر قوه بینایی انسان آسیب وارد شود یا درخت و میوه‌ای فاسد گردد، همه‌ی این اخلال‌ها خود به خود علل و زمینه‌های خاص مستندی است که از نگاه کلی و بالا می‌توان با لحاظ مجموعه علل آن، آن‌ها را در داخل یک نظم دیگر درآورد. مثلاً از دست رفتن قوه‌ی بینایی انسان هر چند مخل غایت خاص چشم است، اما وجود حالت دیگر در آن یعنی تغذیه چشم از سلول‌های خاص، یک نظم دیگری است، این کار موجب می‌شود ظاهر چشم در موضع خود باقی مانده و از فساد مصون ماند، فسادی که ممکن است در صورت عارض شدن آن، به دیگر اعضای بدن سرایت کند.
پس در این جهان هر چند ما حذف نظمی را مشاهده می‌کنیم، اما اگر با تأمل فلسفی بنگریم خواهیم دید که جایگزین آن، نه بی‌نظمی، بلکه نظم دیگری است؛ به دیگر سخن ما از منتقدان برهان نظم، سؤال می‌کنیم که شما مجموعه‌ی نامنظمی از طبیعت را به ما نشان دهید که با وجود بی‌نظمی داخل تعریف نظم باشد، اما مسأله زلزله و دیگر بلایای طبیعی خود به علل طبیعی جهان مستند است که توضیح آن در ذیل شبهه آخر خواهد آمد.

شبهه دوم: نظم ایده ذهنی و امر نسبی

در برخی از سایت‌ها سعی می‌کنند با اشکال در حقیقت نظم، آن را یک مفهوم ذهنی و اعتباری و نهایت امر نسبی تعریف کنند که تحقق آن با ملاحظه امور دیگر ممکن می‌شود، مانند شهروند خوب یا بد که تحقق و صدق آن به وجود یک اجتماع منوط است، منتقدان می‌گویند:
«نظم ایده ذهنی نه خارجی است که از تطابق با کل حکایت می‌کند که برای سنجش آن ما در ذهن خود اموری را در کنار هم مورد لحاظ قرار داده که به منظور غایتی جمع شده‌اند.» (30)
آنان می‌کوشند وجود قوانین تکوینی بین اشیاء را انکار کنند و بر این باورند که:
«این قوانین نیستند که وجود ما را می‌سازند، قوانین برداشت ما از وجود اشیاء هستند». (31)
اشکال دیگر مستشکل این است که نظم امر نسبی است، به این معنا که ما برای لحاظ نظم اشیاء دیگری از جهان را لحاظ می‌کنیم، بر این اساس نظم تنها در افراد و موارد خاص و جزئی صدق می‌کند، اما در کل جهان صادق نیست، چون معیاری خارج از جهان برای سنجش نظم جهان در دسترس نداریم، مثلاً می‌توان نظم و خوبی یا بدی افراد جامعه را تعریف و تحلیل کرد، اما خوبی یا منظم بودن کل جامعه به دلیل فقدان ملاک خارج از جامعه قابل تعریف نیست. نظم جهان نیز به مانند جامعه، چون معیاری در دسترس نیست قابل تعریف نیست، لذا نمی‌توان نظم را به کل جهان نسبت داد تا از آن طریق ناظم هوشمند به نام خداوند را استنتاج کرد. در مورد جهان می‌توانیم معیار را کل جهان قرار دهیم و در نتیجه آن را منظم بدانیم، لکن اشکال آن این است که منظم بودن آن به خاطر اعتبار و قرارداد ماست و در واقع ما آن را منظم فرض گرفتیم و نظم آن از خداوند نشأت نگرفته است. (32)

نقد و نظر

در نقد این اشکال نکات ذیل اندر تأمل است:
1. در تعریف نظم گفته شد که نظم نه صرف مفهوم ذهنی بلکه از وجود اجزاء و عناصر مرتبط و منسجم به منظور تحصیل غایتی انتزاع می‌شود، مثلاً وقتی ما به سیر رشد و نمو یک دانه انار نگاهی می‌اندازیم، مشاهده می‌کنیم که آن در شرایط مناسب چگونه از هسته شکافته و بارور شده و به درخت، گل و بالاخره به انار با دانه‌های سرخ شیرین منظم تبدیل می‌شود. پس نظم بیانگر یک واقعیت خارجی است، منتهی از آن مفهوم گیری می‌کنیم و آن را در ذهن خود مجسم می‌سازیم. به دیگر سخن نظم صرف از معقولات ثانیه فلسفی است که از واقعیت خارجی کشف و حکایت می‌کند.
2. از نکته پیشین سستی این ادعا- که قوانین برداشت ما از اشیاست- آشکار می‌شود، چرا که آنچه موجب تحقق نظم در جهان می‌شود مانند مثال تبدیل هسته انار به درخت انار، وجود رابطه تکوینی و علّی و معلولی در جهان آفرینش است که بستر لازم برای تحقق نظم‌های کلان مانند منظومه خورشیدی و نظم‌های جزئی مانند درخت انار را مهیا می‌سازد. پس قوانین نیز مانند خود نظم از واقعیت‌های خارجی حکایت می‌کنند، منتها ذهن ما با مطالعه در طبیعت و تجزیه و تحلیل آن، آن قوانین را کشف می‌کند و به آن شکل و هیأت علمی می‌دهد.
3. درباره‌ی نظم کل جهان باید گفت از آنجا که جهان به عنوان کل همان اجزاء و عناصر تشکیل دهنده آن است و از سوی دیگر چون منظم بودن اجزاء جهان ثابت شده، از آن می‌توان منظم بودن کل جهان را استنتاج کرد، مثلاً در صورت خوب و نیک بودن افراد یک جامعه، از آن می‌توان خوبیت و کمال جامعه را ثابت کرد. پس جامعه و کل جهان به معیاری غیر از معیار افراد و عناصر آن نیازی ندارد. بر این اساس نسبت نظم به کل جهان صرف قرارداد ما انسان‌ها نیست، بلکه امری واقعی است که از نظم اجزاء آن حکایت می‌کند و آن به وجود ناظم محتاج است. نهایت امر نظم مجموعه‌های خاص و جزئی به ناظم‌های مشخص و فردی، اما ناظم کل جهان به ناظم فوق العاده نیازمند است، مانند نیاز قسمت‌های مختلف یک باغ بزرگ به باغبان‌های مختلف، که این باغبان‌ها در هدایت و راهنمایی به یک سرباغبان نیازمند هستند.
4. نکته پیشین تقریباً بر این فرض استوار بود که ما مجموعه جهان را یک کل اعتباری بینگاریم، اما اگر کل جهان یک مرکب حقیقی باشد، در این صورت هر چند ما اجزاء تشکیل دهنده آن را منظم می‌یابیم، لکن علم به غایت کل مجموعه جهان هستی برای ما مشکل بل ناممکن است، لکن جهل به غایت، خللی در اصل وجود نظم و احتیاج آن به ناظم فراطبیعت وارد نمی‌کند، چرا که ما نظم‌های جزئی را می‌یابیم، مانند مهیا شدن یک ساختمان یا سالن پذیرایی که از آن به وجود ناظم و میزبان حکم می‌کنیم، با این که به غایت و هدف آن علم نداریم، این که هدف آن پذیرایی از کدام قشر مهمانان است، مهمانی آن از نوع جشن است یا سوگواری و اقسام دیگر؟
لذا مشاهده مجموعه جهان با این همه نظم حیرتانگیز ما را به وجود ناظم فراطبیعی رهنمون می‌سازد، هر چند که به غایت و هدف آفرینش آن علم نداشته باشیم، چرا که جهل بر یک شیء دلیل بر عدم آن نیست.

پی‌نوشت‌ها:

1. رک: افلاطون، دوره آثار، ج3، کتاب تیمائورس؛ کاپلستون، تاریخ فلسفه، ج1، ص281.
2. موضوع بحث درباره وجود محمول در خارج است. در صورتی که محمول از معقولات ثانیه فلسفی مثل علت، امکان، وجوب و نظم باشد، مشائین طرفدار وجود مستقل و رواقیین از جمله شیخ اشراق (المطارحات، ص25 و 346؛ اسفار، ج1، ص179، 273) طرفدار محمول هستند. صدرالمتألهین برای جمع آن دو نظریه «وجود رابط» را مطرح کرد، به این معنا که معقولات ثانیه صرف اعتبار و وجود ذهنی نیستند که در خارج هیچ اثری نداشته باشند، بلکه منشأ انتزاع دارند، یعنی وجود رابط و نه مستقل آن در خارج وجود دارد. پس مقصود منکران انکار وجود مستقل و مقصود قایلان پذیرفتن وجود رابطی است. (اسفار، ج1، ص332). علامه طباطبایی تعریف جدیدی از آن ارائه داد: «ان الامکان موجود بموجود موضوعه فی الاعیان و لیس اعتباراً عقلیا محضاً لاصورة له فی الاعیان- کما قال بعضهم- و لا انه موجود فی الخارج بوجود مستقل منحاز- کما قال به آخرون-»، (نهایة الحکمة، مرحله4، فصل اول، امر سوم).
استاد جوادی آملی نیز ضمن تشریح عبارت علامه اضافه می‌کند که اگر ظرف اتصاف معقولات عین ربط باشد ظرف عروض نیز عین خواهد بود نه ذهن. (ر.ک: تبیین براهین اثبات خدا، ص28 به بعد؛ شناخت شناسی در قرآن، ص14 و تفسیر موضوعی، ج13، ص80 به بعد). وی معقول ثانی فلسفی را چنین تعریف می‌کند: «معقول ثانی فلسفی آن نیست که ظرف عروض آن ذهن و ظرف اتصاف خارج باشد، چنان که معروف است»، (تبیین براهین اثبات خدا، ‌ص28) همو در جایی دیگر در تبیین نحوه وجود معقولات ثانیه می‌نویسد:‌ «این‌گونه از معانی حتماً به نحوی در خارج وجود دارد لکن نه به طور وجود رایج مصطلح- که منحصر در وجود جوهر و عرض است- بلکه به نحو وجود انتزاعی که عین وجود منشأ انتزاع است» (تفسیر موضوعی، ج13، ص84).
3. در تقریر بعض اقسام دلیل نظم از جزوه براهین اثبات خدا، استاد مصطفی ملکیان (منتشر نشده) ‌استفاده شده است.
4. ر.ک: کرسی موریسون، راز آفرینش، ص9 و10.
5. نقل از: کلیات فلسفه، ص210.
6. ر.ک: خدا در فلسفه، ص88.
7. خدا در فلسفه، ص89.
8. همان، ص91.
9. ر.ک: علم و دین، ص425.
10. برای توضیح بیشتر ر.ک. نگارنده، اصل علیت در فلسفه و کلام، ص99 و 151.
11. ر.ک: ژان وال، بحثی در مابعدالطبیعة، ص872.
12. ر.ک: علم و دین، ص417 و 104.
13. همان، 417.
14. ر.ک. مرتضی مطهری، علل گرایش به مادی‌گری، ص184؛ و نیز محسن غرویان، سیری در ادله اثبات وجود خدا، ص96؛ جعفر سبحانی، الالهیات، ناصر مکارم شیرازی، آفریدگار جهان، حسین نوری همدانی، جهان آفرینش؛ احمد دیلمی، طبیعت و حکمت، فصل5.
15. تبیین براهین اثبات خدا، ص39 و40.
16. اسفار، ج8، ص118.
17. تعلیقات اسفار، ج1، ص15.
18. ر.ک: دین و روان، ص130.
19. ر.ک: علم و دین، ص130.
20. ر.ک: خدا در فلسفه، ص85 و نیز: بحثی در مابعدالطبیعه، ص774.
21. اگرچه براهین فراوانی به عنوان اثبات واجب الوجود اقامه شده لکن بعضی از آنها اصلاً برای ذات واجب کافی نبوده نظیر برهان نظم. » (شرح اسفار، ج6، ص187-9).
22. دلایلی که از راه مشاهده آثار و آیات الاهی در جهان اقامه می‌شود، مانند دلیل نظم و عنایت، در واقع نقش بیدار کردن فطرت و به آگاهی درآوردن معرفت فطری را ایفا می‌کند»، (آموزش فلسفه، ج2، ص338).
23. ر.ک: مدخل مسایل جدید در علم کلام، ص79 و 82.
24. ر.ک: احیای فکر دینی در اسلام، ص36.
25. پاورقه‌های اصول فلسفه و روش رئالیسم، ص96 و 97.
26. ر.ک: علم و دین، ص47.
27. ر.ک: ویلیام جیمز، دین و روان، ص126 و 130.
28. ر.ک: احیای فکر دینی در اسلام، ص37.
29. www. kaafar. netfrims. com/baad/nazm. htm
30. Ibid,p. 2
31. Ibid
32. Ibid,p. 2

منبع مقاله :
قدردان قراملکی، محمدحسن، (1393)، پاسخ به شبهات کلامی، دفتر اول: خداشناسی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
برهان نظم در اثبات خدا معرفی برهان نظم این برهان مبتنی بر تجربه و نفیتصادف استممکن است کسی این برهان را اثبات وجود خدا با برهان نظمبراهین وجود خدابرهان نظم از قدیمی ترین براهین اثبات وجود خداست آدمیان از قدیم الایام با مشاهده دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در قرآن کریم کتابها مقالات برهان علّی براهین وجود خدا یکی از راه های اثبات وجود خدا برهان علّی است که از راه معلول بودن عالم به اثبات خالق وجود خدا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادوجودخدابرهان امکان و وجوب از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا است و در میان فلاسفهٔ برهان علیت ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادبرهانعلیتبرهان علیت به انگلیسی که به نام‌های برهان علت اول، برهان سببیت چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ فرد کافر از آنجا که به وجود امری ماورای این‌که خداوند نور آسمان‌ها و زمین است، آیا منظور نور … مراد از نور در آیه کریمه اللَّه نور السموات و الارضمسلماً نور حسى و محسوس، نیستدیدگاه اسلام نسبت به دنیای موازی که غربی ها آن را …الف دنیای موازی چیست؟ در حال حاضر سه نوع دنیای موازی مورد بحث فیزیک دانان است مناظره خدا و شیطان یکی از زیباترین ونخستین مناظراتی که در عالم هستی اتفاق افتاده مناظره بین خدا و شیطان برهان نظم در اثبات خدا معرفی برهان نظم این برهان مبتنی بر تجربه و نفیتصادف استممکن است کسی این برهان را نپذیرد ولی اثبات وجود خدا با برهان نظمبراهین وجود خدا برهان نظم از قدیمی ترین براهین اثبات وجود خداست آدمیان از قدیم الایام با مشاهده پدیده های دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در قرآن دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در قرآن کریم کتابها مقالات مصاحبه برهان علّی براهین وجود خدا یکی از راه های اثبات وجود خدا برهان علّی است که از راه معلول بودن عالم به اثبات خالق عالم وجود خدا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد وجودخدا برهان امکان و وجوب از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا است و در میان فلاسفهٔ اسلامی برهان علیت ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد برهانعلیت تاریخچه نخستین کسانی که به‌طور گسترده مفهوم علیت را در نوشته‌های خود مطرح کردند؛ افلاطون چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ فرد کافر از آنجا که به وجود امری ماورای طبیعی دیدگاه اسلام نسبت به دنیای موازی که غربی ها آن را امری اثبات الف دنیای موازی چیست؟ در حال حاضر سه نوع دنیای موازی مورد بحث فیزیک دانان است هدف از خلقت انسان چیست؟ اگر هدف تکامل است، چرا خدا انسان را هدف از خلقت چیست؟ ادله عقلى آن‌را بیان کنید اگر هدف تکامل است، چرا خدا انسان را کامل نیافرید؟ متیس بلاگقضاوت منفی نکردن متیس بلاگ قضاوتمنفینکردن برای مثال، با یکی از همکارانم که مرتباً در راهرو به او برمی‌خوردم، مشکل داشتم قرائن در اثبات جرم

برهان فطرت در اثبات خدا (1)

[ad_1]

ادله خداشناسی و نقد شبهات منکران

تعریف لغوی

فطرت از ماده «فطر» اشتقاق یافته که در لغت عرب در معانی مختلف مانند ابتدا، اختراع، پاره کردن از طول و خلقت استعمال شده است. فطرت در ادبیات عرب بناء نوع و بر خلقت خاص دلالت می‌کند. این واژه وقتی به انسان نسبت داده می‌شود، نوع خاصی از آفرینش انسان را به تصویر می‌کشد. اما این که این نوع خاص چیست؟ پاسخ آن از علم لغت برنمی‌آید بلکه جواب آن را باید از منابع عقلی و نقلی جستجو کرد.

معانی اصطلاحی فطرت

فطرت و فطری در اصطلاح‌ها و علوم مختلف در معانی خاصی استعمال شده است که به اشاره می‌گذریم.

1. اصطلاح منطقی:

یکی از انواع شش‌گانه بدیهیات در منطق، فطریات است که در آن به «قضایا قیاساتها معها» تعبیر می‌شود، که با تصور خود قضیه و بدون واسطه خارجی، تصدیق آن حاصل می‌شود، مانند تصور دو به این که نصف چهار است. (1)

2. فطری افلاطونی:

افلاطون معتقد بود همه معلومات انسان از عقل نشأت می‌گیرد که ریشه این معلومات پیش از تعلق نفس به بدن در عالم مثل موجود بوده است، اما انسان آن را فراموش کرده است. (2)

3. ادراکات بالقوه:

معلومات و ادراکاتی که فعلاً در ذهن انسان بالقوه است که با مرور زمان فعلیت می‌یابد. (3)

4. قریب به بدیهی:

قضایایی که عموم مردم با یک استدلال ساده به راحتی آن را درک می‌کنند. (4)

5. تعریف دکارت:

وی برخی از معلومات را مستقیماً از خود عقل ناشی می‌داند که عقل به حسب طبع خود و بدون نیاز به حواس واجد آن است مانند شکل، حرکت، یقین و زمان و مدت. (5)

6. تعریف کانت:

در نظر کانت، موضوعات ریاضی صرفاً مخلوق عقل و ذهن است. (6)

7. تعریف عرفانی:

یکی از معانی به کار رفته در علم عرفان، تعریف فطرت به عالم جبروت است که متقدم بر عالم مادی و ملکوت است.

طرح مسأله در دین‌پژوهی

بحث فطرت در علم کلام و دین‌پژوهی از جایگاه خاصی برخوردار است. این موضوع از زوایای مختلف مورد توجه دین‌پژوهان قرار گرفته است که مهم‌ترین آنها عبارتند از سه مسأله ذیل: الف) فطرت و انسان ب) فطرت و دین ج) فطرت و خداشناسی.

1. فطرت و انسان:

وقتی از فطرت انسان سخن گفته می‌شود، مقصود این است که در سرشت و خمیرمایه وجود انسان از سوی آفریدگار متعال، یک نوع تمایل، استعداد و کشش به سوی انجام کارهای نیک و خیر نهادینه شده است که اگر انسان به حال خود واگذار شود، مایل به انجام آن اعمال خواهد بود، مگر این که قوه و استعداد فوق توسط عوامل بیرونی پوشانده شود.
مارکسیسم‌ها (7) و اگزیستانسیالیسم‌ها (8) منکر ماهیت و سرشت پیشین انسان شده‌اند و معتقدند ماهیت انسان از محیط و جامعه متأثر است.

2. فطرت و دین:

یک معنای فطرت، تطابق دین مخصوصاً ادیان آسمانی با سرشت و فطرت انسان است، وقتی از دین و انسان سخن به میان می‌آید، مقصود این است که دین برحسب نیاز و تلائم ذاتی انسان بوده و نازل شده است و تمامی مدعیات و آموزه‌های دین نیز بر این قاعده مطابق است. (9)

3. فطرت و خداشناسی:

یکی از مسایل مهم دین‌پژوهی نسبت فطرت و خداشناسی است، به این معنا که آیا شناخت خداوند در مقام اول و گرایش و پرستش خداوند در مقام دوم در نهاد و سرشت انسان عجین شده است یا نه؟

تحلیل فطری انگاری خداشناسی

این که مقصود از فطری انگاری خداشناسی چیست؟ از سوی متألهان پاسخ‌های متفاوتی عرضه شده است که اشاره می‌شود:

1. 3. معنای افلاطونی

گفته شد که افلاطون بر این اعتقاد بود که روح انسان پیش از عالم مادی بر همه‌ی معارف، علم و معرفت داشته و لکن بعد از تعلق روح به کالبد مادی آنها را به بوته فراموشی سپرده است. لذا علم و معرفت انسان در دنیا در حقیقت از باب یادآوری و تذکار معلومات پیشین است. (10)
خداشناسی نیز از این مقوله است، روح انسان پیش از عالم دنیا بر خداوند شناخت و معرفت داشته است، در این دنیا باید آن معرفت را زنده و اعاده کرد. با توجه به تفسیر عالم مثل بر موجودات مفارق ازلی و ابدی و این که دمیپوژ یا صانع الاهی جهان را مطابق الگو صور مثل (ازلی)‌ افلاطونی شکل می‌دهد. (11) می‌توان این نوع خداشناسی را بر فطرت تفسیر نمود.
این دیدگاه در میان فلاسفه بعدی جایگاه مهمی را کسب نکرده است، حتی ارسطو شاگرد افلاطون نیز با خلقت پیشین روح پیش از بدن و معلومات آن مخالفت کرده است.

2. 3. صرف استعداد و قوه

دومین معنای فطری‌انگاری خداشناسی، تعریف به استعداد و قوه است، به این معنا که خلقت انسان به گونه‌ای است که استعداد و قوه شناخت خداوند در ذات خود را دارد.
شهید مطهری یکی از دو معنای فطرت را چنین تبیین می کند:
«ادراکاتی که بالقوه در ذهن همه کس موجود است، هر چند بالفعل در ذهن بعضی موجود نیست یا خلاف آن موجود است؛ از قبیل معلوماتی که با علم حضوری برای نفس معلوم هستند ولی هنوز به علم حصولی معلوم نشده‌اند. به عقیده صدرالمتألهین فطری بودن معرفت به ذات حق از این قبیل است.» (12)
به نظر می‌رسد تحلیل فطرت به صرف استعداد و ادراکات بالقوه، تحلیل ناقصی از فطرت است، به این معنا که فطرت علاوه بر آن، خود طبیعت خلقت روح انسانی به گونه‌ای خاص است که خداشناسی در ذات آن عجین شده است، به تعبیری فطرت خداشناسی فراتر از استعداد و ادراکات بالقوه است، بلکه در حد «لا تبدیل له» است.
نکته دیگر- چنان که بعض محققان متذکر شدند- استعداد و قوه خداشناسی و ادراکات تنها در برابر خداشناسی نیست، بلکه انسان قابلیت الحاد و کفر را نیز داراست. پس فطرت یک مرتبه از صرف قوه و استعداد بالاتر است.
«سرشت انسان عین شناخت خداوند سبحان است، و این نه بدان معناست که اگر انسان بالغ شود و بیندیشد به آفریدگارش علم حصولی پیدا می‌کند، یا بدین معنا که استعداد معرفت خداوند را دارد؛ زیرا صرف این که اگر بیندیشد می‌فهمد، یا صرف استعداد شناخت را «فطرت الله» نمی‌گویند، چون این استعداد و آن اندیشه احیاناً نسبت به انکار یا شرک هم هست و مجرد آن را نمی‌توان گفت که انسان بر فطرت توحید خلق شده است، آن چنان آفرینش که تبدیل ناپذیر است.» (13)

3. 3. فطری منطقی (علم حصولی بدیهی)

در علم منطق فطریات یکی از بدیهیات شش‌گانه است که تصدیق به آن با یک واسطه انجام می‌گیرد که آن در درون ذهن بوده و به صرف تصور مطلوب آن واسطه نیز خود به خود متصور می‌شود. و بیرون از آن نیست مانند تصور دو به این که نصف چهار است. (14)
برخی از حکمای اسلامی فطری انگاری خداشناسی را به این معنا تفسیر کرده‌اند که برحسب آن معرفت و شناخت خداوند از نوع علم حصولی بدیهی خواهد بود که تحصیل آن نیازمند یک واسطه مانند تصور امکان یا حدوث جهان است.
از ظواهر عبارت‌های فارابی (15)، فخر رازی (16) و صدرالمتألهین (17) این رهیافت ظاهر می‌شود.

4. 3. علم حصولی با استدلال ساده

تقریر دیگر مقصود از فطری‌انگاری خداشناسی را حصول علم و جزم با استدلال ساده و غیرپیچیده تبیین می‌کند که حصول آن برای همه مردم امکان پذیر است، به خلاف براهین عقلی و فلسفی پیچیده که تنها در توان عده‌ی معدودی است.
شهید بهشتی یکی از معانی مورد قبول فطرت در قرآن را معنای فوق ذکر می‌کند.
«معنای دیگری که برای فطری بودن خداشناسی می‌توان گفت این است که شناخت حق، به استدلال‌های پیچیده و تو در تو نیاز ندارد، به همین جهت قرآن هم هر جا استدلالی کرده است از این حد فراتر نمی‌رود که انسان را بر توجه به ساده‌ترین و روشن‌ترین دریافت‌های فطری‌اش برانگیزد.» (18)
آقای مصباح یزدی ضمن رد بداهت‌انگاری خداشناسی، نهایت آن را قریب به بداهت وصف می‌کند که درک آن برای عقل با براهین غیر پیچیده امکان پذیر است.
«هر کسی با عقل خدادادی می‌تواند آنها را درک کند و نیازی به براهین پیچیده فنی ندارد.» (19)
وی تصریح می‌کند این معنا از فطرت با استدلال ساده برای همه میسر است. (20) همو در جای دیگر تصریح می‌کند افراد عادی از این راه مستغنی نیستند، چرا که فطرت به معنای خداشناسی یا خداگرایی باطنی آگاهانه نیست. (21) دو معنای اخیر از فطرت خداشناسی با فرو کاهیدن فطرت به علم حصولی، هر چند تصور آن را سهل و همگانی می‌کند، اما به نظر می‌رسد فطرت به این ساحت اختصاص ندارد و ساحت دیگر فطرت که ساحت باطن و ژرفی است، به علم حضوری و خلقت خاص انسان تعلق دارد که فطرت باطن و دل نام دارد که توضیح آن خواهد آمد.

5. 3. معرفت شهودی پیشین

رهیافت‌های پیشین (جز رهیافت اول)، فطرت را به علم حصولی تنزل داده و آن را در حد معارف و علوم ذهنی انسان تفسیر می‌کرد. دو رهیافت دیگر نیز وجود دارد که بر فطرت خداشناسی از منظر باطنی و علم حضوری نگاه می‌کند که به توضیح آن می‌پردازیم.
یک رهیافت با اهتمام به بعض آیات و روایات مدعی است که نفس انسانی پیش از تعلق به این بدن و دنیا در عوالم مجرد پیشین برای خود وجودی داشته و در این عوالم بر خداوند متعال معرفت و شناختی از نوع علم مجرد و حضوری به دست آورده است. منتهی در این دنیا به دلیل تعلق به عالم و بدن مادی علم خداشناسی را به تفصیل فراموش کرده است، لکن علم پیشین انسان به خداوند به عنوان پایه و بستر مناسب برای خداشناسی بعدی در سرشت انسان حفظ شده است و اثر آن در انسان دنیوی باقی مانده است. و با این علم انسان از زمینه و فطرت خداشناسی و حتی خداگرایی برخوردار است. بنابراین نظریه فطرت خداشناسی، فعل الاهی در سرشت انسان و با علم حصولی و ادراکات انسان اعم از بدیهی و غیربدیهی متفاوت است.
«خداوند خود را قبل از عالم کنونی به قلوب انسان‌ها شناسانده و اثری از آن معرفی در قلب و روح انسان برجا مانده است.
معرفت فطری یکی از اقسام علوم بشری نیست، زیرا فطرت فعل خداست و بدین سان فطرت را نباید بر علم حصولی بدیهیات اولیه، بدیهیات ثانویه، نظریات قریب به بدیهیات و هم‌چنین علم حضوری به معنای مصطلح تطبیق نمود.» (22)
این نظریه توسل به شناخت ذهنی و مفهومی و برهانی برای شناخت خداوند، به جای فطرت به معنای فوق را برنمی‌تابد و آن را تطبیق معرفت فطری قرآن بر معارف فطری دکارت و لایب نیتس وصف می‌کند که از ظهور عقاید راسیونالیسم جدید در مقابل آمپیریسم سر درمی‌آورد. (23) هم‌چنین این نظریه با نظریه علم حضوری تفاوت دارد، چرا که علم حضوری در این رهیافت هم مجرد پیشین انسان در عوالم متقدم است نه علم حضوری اصطلاحی. (24)

6. 3. علم حضوری (فطرت دل)

نظریه دیگر بر این باور است که خداوند سرشت و ذات انسان را به گونه‌ای خلق نموده است که در صورت تأمل انسان در ذات و نفس خود، بدون نیاز به اخذ مفاهیم ذهنی و عقلی به وجود آفریدگار متعال گواهی خواهد داد.
در حقیقت مقصود از خداشناسی فطری، بیان این نکته است که خداشناسی و اعتقاد به مبدأ و هم‌چنین معاد نه استعداد و ادراکات انسان بلکه جزء حقیقت و مقوم انسان است که ذات انسان بر آن خلق شده است.
صدرالمتألهین خداگرایی را مخصوصاً هنگام افتادن در دام خطرات امر غریزی و جبلی تفسیر می‌کند. (25)
شهید مطهری این نظریه را با تقریر رسا چنین شرح می دهد:
«غریزه خداخواهی و خداجویی نوعی جاذبه معنوی است میان کانون دل و احساسات انسان از یک طرف و کانون هستی یعنی مبدأ اعلی و کمال مطلق از طرف دیگر؛ نظیر جذب و انجذابی که میان اجرام و اجسام، موجود است.
انسان بدون آنکه خود بداند، تحت تأثیر این نیروی مرموز هست، گویی غیر این «من» یک «من» دیگر نیز در وجود او مستتر است و او از خود نوایی و آوازی دارد.» (26)
استاد مطهری آنگاه به اشعار ذیل نیشابوری (27) استشهاد می‌کند:

غیر من در پس پرده سخن سازی هست *** راز دل نتوان داشت که غمازی هست
بلبلان! گل ز گلستان به شبستان آرید *** که در این کنج قفس زمزمه‌پردازی هست
تو مپندار که این قصه به خود می‌گویم *** گوش نزدیک بم آر که آوازی هست

حافظ نیز می‌گوید:

در اندرون من خسته دل ندانم کیست *** که من خموشم و او در فغان و در غوغاست (28)

و به تعبیری با تأمل بیشتر می‌تواند از طریق وجدان و علم حضوری خویش خود را بنده و وابسته آفریدگار متعال حس کند. هر چقدر تأمل انسان بیشتر و هم‌چنین موانع بیرونی مفقود باشد، احساس فوق نیز رو به فزونی خواهد بود. شاهد و مثال بارز آن احساس نیاز به مبدأ لایتناهی در فرض قطع امید از اسباب عادی است، مثلاً کشتی‌ای که در حال غرق شدن است یا هواپیمایی که در معرض سقوط قرار دارد.
این تقریر از فطرت خداشناسی با تقریر پیشین (علم عوالم پیشین) تفاوت دارد، برای این که تقریر پیشین بر وجود عوالم پیشین و باقی ماندن اثر آن علم متوقف است، اما این تقریر نیازمند وجود انسان در عوالم مجرد پیشین و بقای اثر آن علم در دنیا نیست و تنها بر خلقت خاص انسان در دنیا تأکید دارد که انسان با علم حضوری و رجوع به درون و دل خود به اعتقاد به خدا نایل خواهد گشت.
آیت الله جوادی آملی در این باره می‌گوید:
«فطرت از سنخ هستی است نه از سنخ ماهیت، از این رو دارای مفهوم و از قبیل معقول ثانی فلسفی است و چون ماهیت ندارد فاقد تحلیل و تعریف ماهوی است؛ نه تحدید و تعریف حدی دارد و نه تعریف رسمی بلکه تعریف شرح اسمی دارد.» (29)
«فطرت به معنای بینش شهودی و انجذاب و بندگی سرشت ویژه انسانی است نه صفتی از صفات او تا با زوال وصف، بقای موصوف ممکن باشد، بلکه شهود و گرایش نحوه خاص وجودی اوست که با آن آفریده شده است.» (30)

آگاهانه یا ناآگاهانه بودن فطرت دل؟

حاصل تفسیر فوق از فطرت خداشناسی این شد که خداشناسی در حقیقت و ساختار ماهوی انسان نهفته است. این جا این سؤال پیش می‌آید که آیا خود انسان بما هو انسان به این وصف ذاتی خود متوجه و آگاه است یا این که بر آن شعور و آگاهی ندارد؟ به دیگر سخن آیا فطرت در شناخت خداوند کفایت می‌کند یا به یک نوع علم نیز نیاز هست؟
الف)‌ طیفی از کسانی که فطرت خداشناسی را به معنای علم شهودی تفسیر می‌کنند، بر عدم آگاهی انسان قایل‌اند و تأکید دارند که فطرت به معنای ذات نهفته انسان، از ساحت توجه و علم انسان مغفول است و برای بیداری آن می‌بایست به علم بدیهی یا استدلال‌های ساده روی آورد. آقای مصباح یزدی در این باره می‌نویسد:
«همچنان که فطرت خداپرستی، یک گرایش آگاهانه نیست فطرت خداشناسی نیز شناختی آگاهانه نمی‌باشد، به گونه‌ای که افراد عادی را از تلاش عقلانی برای شناختن خدای متعال بی‌نیاز کند.» (31)
همو می‌پذیرد که هر فردی از مرتبه ضعیفی از فطرت دل (شناخت حضوری) برخوردار است، اما این مقدار به تنهایی برای شناخت خدا کافی نیست.
«این نکته را نباید فراموش کرد که چون هر فردی دست کم از مرتبه ضعیفی از شناخت حضوری فطری برخوردار است می‌تواند با اندکی فکر و استدلال وجود خدا را بپذیرد و تدریجاً شناخت شهودی ناآگاهانه‌اش را تقویت کند و به مراتبی از آگاهی برساند.» (32)
ب) طیفی دیگر از کسانی که تفسیر باطن و علم حضوری گرا از فطرت خداشناسی را ارائه می‌دهند معتقدند که علم حضوری به خداوند آگاهانه است و نه تنها همین مقدار در شناخت خداوند کفایت می‌کند، بلکه این نوع علم حضوری مفید و موصل خداوند است، اما علم حصولی و ادراکی در حد احتمال مطرح است. (33)
نکته قابل توجه این است که دین به معنای علم شهودی و آگاهانه در فطرت دل به یک حد و میزان نیست، بلکه مراتب مختلفی دارد، اما مهم این که در مرتبه توجه به آن مثل انسان مضطر که از اسباب عادی قطع امید کرده است، با مراجعه به درون خود و بدون علم حصولی می‌تواند خدای خود را شناخته و دریابد.
«فطرت که همان بینش شهودی انسان نسبت به هستی محض و نیز گرایش آگاهانه و کشش شاهدانه و پرستش خاضعانه‌ای نسبت به حضرت اوست، نحوه خاصی از آفرینش است که حقیقت آدمی به آن نحو سرشته شد و جان انسانی به آن شیوه خلق شد.» (34)
در تحلیل این دو نظریه می‌توان گفت اگر مقصود از ناآگاهانه توصیف کردن فطرت دل، به صورت مطلق باشد، باید گفت این در واقع به نفی فطرت می‌انجامد و برخلاف ظاهر نصوص دینی است، علاوه آن که برخلاف وجدان است، چرا که هر انسانی با مراجعه به خود مخصوصاً در مواقع اضطرار می‌تواند تجربه کند که خداشناسی و خداگرایی وی بدون استمداد از مفاهیم ذهنی و علم حصولی است.
اما اگر مقصود از نفی آگاهی در فطرت دل، نسبی و جزئی باشد، باید گفت ادعای رقیب یعنی آگاهانه بودن فطرت مقید به رجوع به درون و فقدان موانع است، در این فرض نیاز به علم بدیهی و تلاش عقلانی برای بیداری فطرت آسیبی به اصل ادعا وارد نمی‌کند.

اصالت علم حضوری یا حصولی در خداشناسی؟

از فطرت خداشناسی چند تعریف مختلف وجود دارد که عمده آن به دو تفسیر علم حضوری و علم حصولی برمی‌گردد. برخی راه خداشناسی را قسم اول و بعضی نیز قسم دوم توصیف و تحلیل کرده‌اند. نکته قابل بحث در این مسأله این است که کدام یک مقدم و پایه دیگری است؟ به این معنی که آیا اول باید علم حضوری بر خداوند حاصل آید تا در پرتو آن علم حصولی نسبت به آفریدگار متعال و طی مراتب سعادت محقق آید یا بالعکس؟
پاسخ این مسأله تا حدودی از مطالب پیشین روشن می‌شود. کسانی که فطرت دل را آگاهانه توصیف نموده‌اند، فطرت دل را پایه می‌دانند؛ چرا که علم حضوری خطابردار نیست.
استاد جوادی در این باره می‌گوید:
«فطری به معنای بینش شهودی یک علم حضوری است که ذاتاً از علم حصولی ممتاز می‌باشد و هر دو از یک نوع علم نیستند.» (35)
همو درباره همگانی بودن راه دل می‌گوید:
«هدف قرآن کریم از آن جهت که سراسر حکمت است، تبیین فطرت انسانی و شکوفایی راه دل است، زیرا راهی که برای همه در همه حالات و در همه شؤون وجود دارد راه دل است.» (36)
و نیز تصریح می‌کند که:
«کسانی که از پیمودن راه دل و راه محبت محروم‌اند، از اندیشه ذهنی خود، آن چنان که باید، طرفی نمی‌بندند و حتی گاهی ممکن است از صورت‌های ذهنی هیچ سودی بهره آن‌ها نشود.» (37)
برخی از متفکران و روان‌شناسان غربی نیز بر اصالت فطرت در مقابل تعقل تأکید ورزیده‌اند که این جا می‌توان به روان‌شناس نامی غرب یعنی ویلیام جیمز اشاره کرد که می‌نویسد:
«مایه اولیه مفهومات مذهبی از اعتقادات قلبی سرچشمه می‌گیرد و سپس فلسفه و استدلال‌های تعقلی، آن مفهومات را تحت نظم و فرمول در می‌آورند. فطرت و قلب جلو می‌رود و عقل به دنبال او همراهی می‌کند.» (38)
دیدگاهی که فطرت را به علم عوالم پیشین تفسیر می‌کرد از پایه بودن آن حمایت می‌کند. (39)
دیدگاه دیگر معتقد است علم حضوری متأخر از علم بدیهی یا قریب به بدیهی است، لذا اول باید علم بدیهی برای شناخت خداوند حاصل آید تا در پرتو آن علم حضوری انسان شکوفا گردد.
به دیگر سخن علم حضوری برای خداوند به معنای واقعی آن، پس از پیمودن منازل و مراحل سیر و سلوک به دست می‌آید که آن نیز رابطه تنگاتنگ با براهین فلسفی خداشناسی دارد. افزون بر آن چون علم حضوری اکثر مردم سطحی و غیرآگاهانه است، برای خداشناسی نیازمند علم حصولی است.
آقای مصباح یزدی در تقریر این مدعا می‌نویسد:
«علم حضوری و شهودی برای افراد عادی پس از خودسازی و پیمودن مراحل سیر و سلوک عرفانی امکان پذیر است. اما مراتب ضعیف آن هر چند در افراد عادی هم وجود داشته باشد، چون توأم با آگاهی نیست، برای به دست آوردن جهان بینی آگاهانه کفایت نمی‌کند... آنچه مستقیماً از کاوش‌های عقلی و براهین فلسفی به دست می‌آید، همین شناخت حصولی است ولی هنگامی که چنین شناختی حاصل شد، انسان می‌تواند در صدد دستیابی به شناخت حضوری آگاهانه نیز برآید». (40)
همو تأکید می‌کند که علم حضوری افراد عادی با ضمیمه کردن اندکی فکر و استدلال به دست می‌آید که کلامش پیشتر گزارش شد. (41)
در تحلیل این دیدگاه باید بر این نکته اشاره کرد که نمی‌توان به صورت مطلق از اصالت علم حضوری یا حصولی دفاع کرد، در برخی از انسان‌ها مجرد فطرت و تأمل در ذات خود برای شناخت خدا کفایت می‌کند، اما در برخی دیگر فطرت خداشناسی به صرف تأمل در خود بیدار نمی‌شود، و به علم حصولی نیازمند است. مانند کسی که در خداشناسی به شبهه افتاده بعد از مطالعه و تحقیق به واقعیت خداوند ایمان می‌آورد، به دیگر سخن دو طریق فوق قابل جمع هستند و نمی‌توان به صرف شک و احتمال عدم قطع دیگری را انکار کرد.

ارزیابی و نظریه مختار

حاصل آن که از شش تعریف و دیدگاه پیشین در تفسیر فطرت خداشناسی، رویکرد نخست به دلایل مبانی فلسفی قابل التزام نیست که تفصیل آن در فلسفه مبرهن شده است.
اما پنج تعریف اخیر خود به خود با اصل فطرت متعارض نیست، بلکه برخی از تعاریف تعریف ناقصی است که با انضمام تعاریف دیگر کامل می‌شود.
تعریف فطرت به نفس استعداد و قوه، تنها بخشی از فطرت است و همه‌ی آن نیست. همین طور تحلیل فطرت به علم حصولی اعم از بدیهی یا استدلال ساده می‌تواند تعریف عام فطرت باشد؛ به این معنی که مقصود از خداشناسی فطری این است که برای شناخت خدا خود ذهن انسانی با اتکا به مفاهیم خود و استدلال غیرپیچیده کفایت می‌کند، این تفسیر از فطرت با بعد دیگر فطرت یعنی علم حضوری و باطنی منافاتی ندارد.
درباره تعریف فطرت به علم و معرفت پیشین انسان در عوالم مجرد متقدم، باید گفت اولاً این دیدگاه با اشکال مبنائی مواجه است، چه بسا کسانی وجود چنین عوالم و معرفت انسان را منکر هستند و ثانیاً نباید فطرت خداشناسی را به این تعریف منحصر کرد و تعاریف دیگر از جمله علم حضوری و بدیهی را منکر و به ضرس قاطع آن‌ها را ناسازگار با آیات و روایات توصیف کرد؛ بحث و توضیح نقلی فطرت در حوصله این مقال نیست.
اما تفسیر فطرت به علم حضوری، به نظر می‌رسد این تفسیر نه مصداق منحصره بلکه مصداق بارز فطرت خداشناسی است، با این تذکار که مصادیق دیگر فطرت مانند علم بدیهی یا حصولی یا استدلال ساده می‌تواند از مصادیق دیگر فطرت تلقی شود.
بر این اساس مختار از تعریف فطرت خداشناسی اعتقاد و تصدیق به وجود خداوند از طریق خود انسان و بدون نیاز به تعلیم و تربیت است، که انجام آن گاهی از طریق علم حضوری و گاهی از طریق علوم بدیهی و حصولی روی می‌دهد.

پی‌نوشت‌ها:

1. ر. ک. بوعلی سینا، اشارات، ج1، ص219.
2. ر. ک: افلاطون، دوره آثار، ج1، ص395، 366 و 389 و ج3، ص1316 و 1844-1836؛ کاپلستون، تاریخ فلسفه، ج1، ص193.
3. مطهری، مجموعه آثار، ج6، ص262.
4. ر. ک. مصباح یزدی، آموزش عقاید، درس ششم.
5. ر. ک. دکارت، تأملات در فلسفه اولی، ص41-57؛ اصول فلسفه، ص44.
6. ر. ک. هارنتاک یوستوس، نظریه معرفت در فلسفه کانت، ص10 و 93.
7. ر. ک. ریمون آرون، مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی، ص163؛ موریس دووژه، روش‌های علوم اجتماعی، ص19.
8. ر. ک. سارتر، اصول فلسفه اگزیستانسیالیسم، ص71؛ مطهری، مسأله شناخت، ص242؛ فلسفه اخلاق،‌ص187.
9. ر. ک. تفسیرالمیزان، ج16، ص288.
10. ر. ک. کاپلستون، تاریخ فلسفه، ج1، ص179.
11. ر. ک. دوره آثار، ج3، ص1844-1836 (تیمائوس، 27-35).
12. اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقاله پنجم، ج1، 2، 3، ص183 و در کتاب فطرت می‌نویسد: «فطریاتی که قرآن قایل است از نوع فطریات افلاطونی نیست که بچه قبل از اینکه متولد شود، این‌ها را می‌دانسته و مجهز به این‌ها به دنیا می‌آید، بلکه به معنای این است که استعداد این‌ها در هر کسی هست به طوری که همین قدر که بچه به مرحله‌ای رسید که بتواند این‌ها را تصور کند تصدیق این‌ها برایش فطری است» (آثار، ج3، ص479).
13. جوادی آملی، ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، ص94.
14. «فهی قضایا انما تصدق بها لأجل وسط ذلک الوسط لیس مما یعزب عن الذهن فیحوج فیه الذهن الی طلب بل کلما اخطر بالبال حد المطلوب خطر الوسط بالبال» (اشارات، ج1،‌ص219).
15. ر. ک: السیاسة المدنیة، ص77. البته فارابی تأکید می‌کند که این نوع خداشناسی شامل افراد خاص می‌شود. (همان، ص82).
16. المباحث المشرقیه، ج2، ص471.
17. المبدأ و المعاد، ص16.
18. خدا از دیدگاه قرآن، ص60.
19. آموزش عقاید، ج2، ص330.
20. همان، ص334.
21. همان، ص63.
22. رضا برنجکار، مبانی خداشناسی، ص236، 139، 141، 113.
23. همان، ص 139.
24. مصباح یزدی، آموزش عقاید، ج1 و2، ص63 و 61.
25. المبدأ و المعاد، ص121 و 253.
26. مجموعه آثار، ج6، ص935.
27. دیوان نظیری نیشابوری.
28. دیوان حافظ، غزل 24.
29. تفسیر موضوعی، ج12، ص26.
30. ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، ص69.
31. آموزش عقاید، ج1 و2، ص63.
32. همان، ص 61 و63.
33. «تفکر حصولی [به خدا] که از راه مفاهیم استنتاج شده، همانند سایر دانش‌های حصولی و ذهنی است و ممکن است بعد از معرفت آن، اعتراف به مبدأ و معاد حاصل نشود»، (تفسیر موضوعی، ج12، ص86).
34. ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، ص69؛ تفسیر موضوعی، ج12، ص25 و 233.
35. ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، ص110.
36. تفسیر موضوعی، ج12، ص233.
37. همان، ص237.
38. ر. ک. ویلیام جیمز، دین و روان، ص57.
39. «معرفت فطری تنها معرفت حقیقی و پایه و اساس ایمان دینی است... اصول معرفت حقیقی نسبت به یک شیء شناخت شخصی آن شیء است و شناخت‌های عقلی در قالب تصورات کلی، شناخت حقیقی محسوب نمی‌شود.» (معرفت فطری خدا، ص57).
40. آموزش عقاید، ج1 و2، ص61.
41. همان، ص63.

منبع مقاله :
قدردان قراملکی، محمدحسن، (1393)، پاسخ به شبهات کلامی، دفتر اول: خداشناسی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در قرآن کریم کتابها مقالات فطرت در آیات و روایات معرفتمعرفت سال بیست و دوم ـ شماره ـ تیر ، ـ نجمه درودى حسن ملکى چکیده فطرت امرى آیا خدا وجود دارد؟ براهین وجود خدا براهین وجود خدا سخن نخست گزاره ای که دست از سرتان بر نخواهد داشت بی تردید مفهوم وجود خدا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادوجودخدابرهان امکان و وجوب از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا است و در میان فلاسفهٔ برهان علیت ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادبرهانعلیتبرهان علیت به انگلیسی که به نام‌های برهان علت اول، برهان سببیت جایگاه و اهمیت توحید و اخلاق در سیر دعوت رسول خدا …چکیده با نگرشی به سیر دعوت رسول خداص و رهنمودهای قرآنی، در می‌یابیم که حضرت حق در آیات‌ قرآن‌ که‌ از پیروی‌ ظنّ و گمان‌ و عدم‌ مطالب‌ علمی صفحه مستند به أمر غیر علمی، و بر پایه غیر برهان است، شدیداً میکوبد؛ و آنرا به مجرد این‌که خداوند نور آسمان‌ها و زمین است، آیا منظور نور … مراد از نور در آیه کریمه اللَّه نور السموات و الارضمسلماً نور حسى و محسوس، نیستدیدگاه اسلام نسبت به دنیای موازی که غربی ها آن را …الف دنیای موازی چیست؟ در حال حاضر سه نوع دنیای موازی مورد بحث فیزیک دانان است خدا را چگونه بشناسیم خدا را چگونه بشناسیم نویسندهمحمدباقر شریعتى سبزوارى اعتقاد به خداى جهان و دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در قرآن دکتر سید حمیدرضا طالقانی اثبات وجود خدا و یگانگی او در قرآن کریم کتابها مقالات مصاحبه وجود خدا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد وجودخدا برهان امکان و وجوب از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا است و در میان فلاسفهٔ اسلامی فطرت در آیات و روایات معرفت معرفت سال بیست و دوم ـ شماره ـ تیر ، ـ نجمه درودى حسن ملکى چکیده فطرت امرى تکوینى برهان علیت ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد برهانعلیت تاریخچه نخستین کسانی که به‌طور گسترده مفهوم علیت را در نوشته‌های خود مطرح کردند؛ افلاطون آیا خدا وجود دارد؟ براهین وجود خدا براهین وجود خدا سخن نخست گزاره ای که دست از سرتان بر نخواهد داشت بی تردید مفهوم خداوند جایگاه و اهمیت توحید و اخلاق در سیر دعوت رسول خدا ص چکیده با نگرشی به سیر دعوت رسول خداص و رهنمودهای قرآنی، در می‌یابیم که حضرت حق در این آیات‌ قرآن‌ که‌ از پیروی‌ ظنّ و گمان‌ و عدم‌ مطالب‌ علمی و بر همین مفاد آیاتی است در قرآن مجید که صریحاً إعلام می‌کند که قرآن، کتاب علم است؛ و آیاتش این‌که خداوند نور آسمان‌ها و زمین است، آیا منظور نور محسوس مراد از نور در آیه کریمه اللَّه نور السموات و الارضمسلماً نور حسى و محسوس، نیست دیدگاه اسلام نسبت به دنیای موازی که غربی ها آن را امری اثبات الف دنیای موازی چیست؟ در حال حاضر سه نوع دنیای موازی مورد بحث فیزیک دانان است خدا را چگونه بشناسیم خدا را چگونه بشناسیم نویسندهمحمدباقر شریعتى سبزوارى اعتقاد به خداى جهان و آفریدگار هستى قرائن در اثبات جرم

سوپ های پاییزی و زمستانی (1)

[ad_1]

ماهنامه سفره ایرانی: تهیه سوپ ها تقریبا به اندازه خوردنشان ساده و آسان است. در اینجا به نکاتی اشاره می کنیم که سوپ های تان را لذیذ می کنند.

سوپ کدو حلوایی

راضیه عمادی

میزان سرو: 8 الی 9 نفر

مواد لازم:

• کدو حلوایی (درشت): یک عدد
• پیاز درشت (نگینی خردشده): یک عدد
• روغن زیتون فرابکر: 2 ق س
• سیب (هسته جدا و خردشده): 3 عدد
• آب مرغ یا آب سبزیجات: 5 پیمانه
• نمک: یک دوم ق چ
• فلفل سیاه (پودرشده): یک چهارم ق چ
• دارچین: یک دوم ق چ
• زنجفیل (پودرشده): یک چهارم ق چ
• جوز هندی (پودرشده): یک چهارم ق چ
• عسل: یک ق س (در صورت تمایل)
• خشکبار: برای تزیین (در صورت تمایل)

 

طرز تهیه

1. ابتدا دمای فر را روی 200 درجه سانتیگراد (400 درجه فارنهایت) قرار دهید و یک سینی فر را با کاغذ روغنی یا فویل آلومینیومی بپوشانید. کدوحلوایی درسته را در سینی فر قرار داده و به مدت یک ساعت و 20 دقیقه در فر از قبل گرم شده قرار دهید. پس از گذشت این زمان کدوحلوایی را از فر درآورده و کنار بگذارید تا خنک شود. آن را از وسط به دو نیم کرده و تخم های داخلش را درآورید و پوستش را با دستتان جدا کنید. گوشت کدو حلوایی را کنار بگذارید.

2.  روغن زیتون را در ظرف مناسبی روی حرارت گرم کنید. پیاز نگینی خردشده را در آن تفت دهید، سپس کدو حلوایی را اضافه کرده و با پشت قاشق چوبی شروع به له کردن آن بکنید. سیب خردشده، آب مرغ یا آب سبزیجات، نمک، فلفل سیاه پودرشده، دارچین، زنجفیل و جوز هندی را اضافه کنید.

3. پس از به جوش آمدن آب حرارت را کم کنید و در ظرف را بگذارید و اجازه دهید مواد به آرامی حدود 45 دقیقه بپزند. اجازه دهید سوپ خنک شود، سپس آن را در مخلوط کن به صورت پوره ای صاف و یکدست درآورید.

4. دوباره سوپ را روی حرارت قرار دهید و عسل را (در صورت تمایل) اضافه کنید و 15 الی 20 دقیقه دیگر روی حرارت ملایم به پخت ادامه دهید. در صورت نیاز باز نمک و فلفل بزنید. در صورت تمایل می توانید سوپ را با خشکبار تزیین کنید.

نکاتی درباره تهیه سوپ ها

* برای  تهیه یک سوپ خوب باید سبزیجاتی چونپیاز، سیر، کرفس و هویج را که در اغلب دستورهای تهیه سوپ هستند در روغن یا کره تفت دهید تا عطر و بویشان بلند شده و نرم شوند.

* به زمان پخت مواد اولیه توجه کنید. برخی مواد سریع تر از بقیه می پزند و زمان پخت کمتری دارند.

---

سوپ نخود و کرفس

ستایش پاکدل

میزان سرو: 6 الی 8 نفر

مواد لازم:

• نخود: یک پیمانه
• گندم (پوست کنده): یک دوم پیمانه
• آب: 8 پیمانه
• ساقه کرفس (خردشده):  4 عدد
• گوجه فرنگی (پوست کنده و نگینی خردشده): 420 گرم
• برگ بو: 2 عدد
• نمک: یک دوم ق چ
• فلفل سیاه (پودرشده): یک هشتم ق چ
• پاپریکا (پودر فلفل دلمه ای): یک ق چ
• زیره (پودرشده): یک دوم ق چ
• زردچوبه: یک دوم ق چ
• پودر آویشن: یک دوم ق چ
• فلفل قرمز (پودرشده): به مقدار لازم
• آب لیمو سنگی تازه: 2 ق س
• برگ گشنیز تازه (خردشده): سه چهارم پیمانه

 

طرز تهیه:

1. نخود و گندم پوست کنده را از شب قبل در 4 پیمانه آب قرار دهید تا خیس بخورند. سپس آنها را از آب درآورده و در ظرف مناسبی با 4 پیمانه آب بپزید تا نرم شوند. 4 پیمانه آب باقیمانده، ساقه کرفس، گوجه فرنگی، برگ بو و چاشنی ها را اضافه کنید. اجازه دهید آب به جوش آید و سپس حرارت را کم کنید تا مواد به آرامی بپزند و سوپ ها جا ییفتد. قبل از سرو آب لیموترش و برگ گشنیز خردشده را اضافه کنید.

نکاتی درباره تهیه سوپ ها

* هنگام خردکردن سبزیجات به اندازه آنها توجه کنید. برخی سوپ ها سبریجاتی درشت و برخی سبزیجاتی بسیار ریز دارند.

* به مقدار نمک و فلفل توجه کنید. میزان نمک بسته به مواد اولیه ای که اضافه می کنید متفاوت است. اغلب اوقات نمک و فلفل را در آخر و پس از چشیدن اضافه کنید.

---

سوپ گل کلم (ویژه گیاهخواران)

بیتا منوچهری

میزان سرو: 4 نفر

مواد لازم:

• گل کلم (خردشده): یک عدد
• پیاز سفید (خردشده): نصف یک عدد
• بادام هندی (خام): یک چهارم پیمانه
• سیر (پوست کنده): 4 حبه
• فلفل قرمز: یک چهارم ق چ
• نمک: به مقدار لازم
• فلفل سیاه (پودرشده): به مقدار لازم
• آووکادو: نصف یک عدد
• آب مرغ: 4 پیمانه
• روغن زیتون: 2 ق س

 

طرز تهیه:

1. گل کلم، پیاز، بادام هندی، سیر، آب مرغ و چاشنی ها را در ظرف مناسبی روی حرارت قرار دهید. پس از جوشیدن حرارت را کم کنید تا مواد به آرامی بپزند. مواد را به همراه آووکادو در مخلوط کن بریزید و به صورت پوره ای صاف و یکدست درآورید. در صورت نیاز نمک و فلفل بزنید و دوباره کمی روی حرارت قرار دهید و سپس سرو کنید. برای تزیین روغن زیتون روی سوپ بریزید.

---

سوپ کلم بروکلی و تره فرنگی

ستایش پاکدل

میزان سرو: 4 نفر

مواد لازم:

• کلم بروکلی: 500 گرم
• تره فرنگی (قسمت سفید رنگ): 2 عدد
• سیر درشت (ریز خردشده): یک حبه
• آب سبزیجات: یک لیتر
• نمک: به مقدار لازم
• فلفل سیاه تازه (پودرشده): به مقدار لازم
• روغن زیتون: به مقدار لازم
• نان برشته: برای سرو
• خامه ترش یا ماست: برای تزیین
• پیازچه (ریز خردشده): 4 ق س  (برای سرو)

 

طرز تهیه:

1. قسمت سفیدرنگتره فرنگی را خرد کنید. کلم بروکلی را نیز به ابعاد کوچک برش دهید. سیر ریز خردشده را در مقداری روغن زیتون روی حرارت تفت دهید. تره فرنگی را اضافه کرده  و تفت دهید تا نرم شود. آب سبریجات را اضافه کرده و پس از به جوش آمدن حرارت را کم کنید.

2. گلچه های کلم بروکلی را اضافه کرده و بپزید تانرم شد. پس از خنک شدن سوپ آن را در مخلوط کن به صورت پوره ای صاف و یکدست درآورید. دوباره سوپ را روی حرارت ملایم قرار داده برای مزه دار شدن نمک و فلفل بزنید. آن را در ظرف سرو ریخته و با خامه ترش یا ماست، نان برشته و پیازچه ریز خردشده تزیین کنید.

---

سوپ بادنجان و گوجه فرنگی

بیتا منوچهری

مواد لازم:

• بادنجان قلمی (نگینی خردشده): 4 عدد
• روغن زیتون فرابکر: 4 ق س
• نمک: یک هشتم ق چ
• گوجه فرنگی (پوست کنده و پوره شده): یک کیلو و 100 گرم
• آب: 5 و یک سوم پیمانه
• برگ ریحان تازه (خردشده): یک دوم پیمانه
• سیر (له شده): 2 حبه
• شیر: 2 پیمانه

 

طرز تهیه:

1. دمای فر را روی 200 درجه سانتیگراد (400 درجه فارنهایت) قرار دهید. یک سینی فر را با کاغذ روغنی یا فویل آلومینیومی بپوشانید. بادنجان ها را در سینی فر چیده و روی آنها یک قاشق سوپ خوری روغن زیتون بریزید و نمک بپاشید و به مدت 20 الی 22 دقیقه در فر از قبل گرم شده قرار دهید تا نرم شوند. پس از خنک شدن پوست آنها را جدا کنید.

2. در این فاصله بقیه روغن زیتون را در ظرف مناسبی روی حرارت گرم کنید. 350 گرم گوجه فرنگی پوست کنده و پوره شده و یک سوم پیمانه آب را اضافه کرده روی حرارت ملایم حدود 10 دقیقه بپزید. سیر له شده را اضافه کرده و حدود 5 دقیقه دیگر به پخت مواد ادامه دهید. برگ ریحان خردشده، بقیه گوجه فرنگی پوره شده، 5 پیمانه آب باقیمانده، بادنجان پخته و نمک را اضافه کنید.

3. در ظرف را بگذارید و اجازه دهید مواد حدود 30 د قیقه روی حرارت ملایم بپزند. سوپ را پس از کمی خنک شدن، در مخلوط کن به صورت پوره دربیاورید و دوباره روی حرارت قرار داده و شیر را اضافه کنید و اجازه دهید 10دقیقه روی حرارت ملایم بپزد. سپس سرو کنید.

نکاتی درباره تهیه سوپ ها

در صورتی که شیر سرد مستقیم به سوپ در حال پخت اضافه شود می بندد. بنابراین شیر باید گرم باشد. بهتر است شیر به سوپ در حال جوشیدن اضافه نشود. زیرا واکنش خوبی نشان نخواهدداد. سوپ را از روی حرارت بردارید و سپس شیر گرم را اضافه کنید.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
سوپ، انواع سوپ، آموزش پخت سوپ، آموزش درست کردن سوپ …سوپ،آموزش پخت سوپ،انواع سوپ،سوپ برای بیمار،انواع پیش غذا،پخت سوپ،سوپ سریع،سوپ با سوپ سبزیجات، طرز تهیه سوپ ایتالیایی سبزیجات …سوپ سبزیجاتطرز تهیه سوپ سبزیجاتسوپ سبزیجات و مرغطرز تهیه سوپ سبزیسوپ سبزیجات بدون نمونه های عالی از سوپ های خوشمزه سوپ جو و گوشت گاو با گوشت گاو مزه دار شده با نمک و سیر به همراه جو و دیگر سبزیجات مدل لباس زنانهمدل لباس جدیدانواع مدل های لباس زنانهکلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به تکناز می باشد استفاده از مطالب سایت تکناز میهن فال مرجع سرگرمی و فال و طالع بینیمیهن فال مرجع سرگرمی و فال و طالع بینی اخبارفال حافظفال انبیاءفال چوبفال عطسه سایت آموزش هنرهای دستی بانوانآموزش بافتنی و قلاب بافی آموزش آسان ساخت دستبند کریستالی زیبا عکس های زیبا و جدید از شیک ترین مدل های مانتو مجلسی تابستانی سری …مدل لباس بچه گانه های زمستانی برند فرانسوی در سال عکس مدل لباس بچه گانه های شیک غذای رژیمی و لاغری آشپزی غذاهای گوشتی غذاهای دریایی مرغ و انواع پرنده آش، سوپ و آبگوشت کبابی و تنوریعکس های جالب و دیدنی عکس های جالب و دیدنیعکس های جالبتصاویر عاشقانهتصاویر جالبعکسهای داغ روزعکس داغ اس ام اس برای همهروزانه با جدیدترین و برترین اس ام اس ها و مطالب و عکس های جالب و دیدنی سوپ، انواع سوپ، آموزش پخت سوپ، آموزش درست کردن سوپ آموزش سوپ،آموزش پخت سوپ،انواع سوپ،سوپ برای بیمار،انواع پیش غذا،پخت سوپ،سوپ سریع،سوپ با خامه سوپ سبزیجات، طرز تهیه سوپ ایتالیایی سبزیجات آکا سوپ سبزیجاتطرز تهیه سوپ سبزیجاتسوپ سبزیجات و مرغطرز تهیه سوپ سبزیسوپ سبزیجات بدون گوشت نمونه های عالی از سوپ های خوشمزه سوپ جو و گوشت گاو با گوشت گاو مزه دار شده با نمک و سیر به همراه جو و دیگر سبزیجات، سوپ مدل لباس زنانهمدل لباس جدیدانواع مدل های لباس زنانه کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به تکناز می باشد استفاده از مطالب سایت تکناز با ذکر میهن فال مرجع سرگرمی و فال و طالع بینی میهن فال مرجع سرگرمی و فال و طالع بینی اخبارفال حافظفال انبیاءفال چوبفال عطسهدکوراسیون سایت آموزش هنرهای دستی بانوان آموزش بافتنی و قلاب بافی آموزش آسان ساخت دستبند کریستالی زیبا عکس های زیبا و جدید از مصطفی شیک ترین مدل های مانتو مجلسی تابستانی سری جدیدتصاویر مدل لباس بچه گانه های زمستانی برند فرانسوی در سال عکس مدل لباس بچه گانه های شیک و راحت غذای رژیمی و لاغری آشپزی غذاهای گوشتی غذاهای دریایی مرغ و انواع پرنده آش، سوپ و آبگوشت کبابی و تنوری عکس های جالب و دیدنی عکس های جالب و دیدنیعکس های جالبتصاویر عاشقانهتصاویر جالبعکسهای داغ روزعکس داغتصاویر اس ام اس برای همه روزانه با جدیدترین و برترین اس ام اس ها و مطالب و عکس های جالب و دیدنی

برهان امکان و وجوب در اثبات خدا (1)

[ad_1]

نقش روشنفکر در ....؟

آیا روشنفکران گروه پر شماری از مردم‌اند یا دسته‌ای بی‌نهایت کوچک، ولی منحصر به فرد، از آنها را تشکیل ادامه ...

معرفیِ کتاب «نقش روشنفکر»، اثر ادوارد سعید

ریشه‌ی مفهوم «روشنفکر» به معنی امروزی آن، را شاید بتوان در روند دادگاهی یافت که در آن آلفرد دریفوس، افسر ادامه ...

جادوی کلام

این پرسش برای ما مطرح است که ارتباط میان دو مفهومی در ساختار «جهان» ی که به وسیله‌ی گفتار و اسطوره تحقق ادامه ...

زبان و مفهوم‌سازی

اگر خواسته باشیم به ماهیت ویژه‌ی مفهوم دینی- اسطوره‌ای نه تنها از طریق نتایج این مفهوم بلکه از رهگذر ادامه ...

جای زبان و اسطوره در الگوی فرهنگ بشری

افلاطون در نخستین عبارت گفتگونامه‌ی فایدروس وصف می‌کند که چگونه سقراط پس از برخورد با فایدروس می‌گذارد ادامه ...

برهان حدوث در اثبات خدا (2)

برخی از ماتریالیست‌ها مدعی‌اند که اصل وجود ماده وجود ثابت و مستغنی از هرگونه علت است، اما تغییر در وضعیت ادامه ...

برهان حدوث در اثبات خدا (1)

یکی از براهین مثبت وجود خداوند تمسک به حدوث جهان امکان و در رأس آن عالم ماده و طبیعت است. به این معنی ادامه ...

برهان صدیقین در اثبات خدا

صدیقین جمع کلمه صدّیق و صدّیق صیغه مبالغه است یعنی کسی که در راست گفتاری و صدق به مقام اعلی برسد، اما ادامه ...

برهان امکان و وجوب در اثبات خدا (2)

شبهه پیشین می‌خواست با انکار اصل علیت به نوعی به تبیین پدیده‌های مادی بپردازد که نیازی به اصل علیت به ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
برهان وجوب و امکان براهین وجود خدا این برهان، یکی از براهین معروف و متقن عقلی در باب اثبات وجود خداست، که در آثار ابن برهان نظم در اثبات خدا معرفی برهان نظم این برهان مبتنی بر تجربه و نفیتصادف استممکن است کسی این برهان را چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ فرد کافر از آنجا که به وجود امری ماورای درد در ناحیه‌ی عقب سر و گردندرد در ناحیه‌یبرجام‌زدگی و در برجام‌ماندگی چرا سازش با آمریکا غیرعقلانی است و نتیجه پیاده‌روی ثواب زیارت امام حسین علیه السلامثوابزیارتامامبرجام‌زدگی و در برجام‌ماندگی چرا سازش با آمریکا غیرعقلانی است و نتیجه پیاده‌روی چرا باید نماز خواند و فلسفه نماز خواندن چیست؟پیوند زکات و نماز در آیات حقیقت نماز راز نماز در نهج البلاغه نماز در سیره پیشوایانمعجزات و کرامات پیامبر اعظمصلی الله علیه وآله …پى نوشت ها ـ متکلّمان مسلمان در مبحث دلایل نبوّت خاصّه و مفسّران در مقدّمه تفسیر اثبات وجود امام زمانعج برای اهل سنّتپرسش چگونه می توان وجود مهدی موعود را برای برادران اهل سنّت اثبات نمود؟ پاسخ در این چرا باید نماز خواند و فلسفه نماز خواندن چیست؟به خانواده خود فرمان نماز بده و بر این کار پشتکار داشته باش و در این راه صابر باشطه رابطه علم و دین مسئله رابطه علم و دین از دیرزمان در مغرب زمین هم مطرح بوده و مورد بحث و مناقشه قرار برهان وجوب و امکان براهین وجود خدا این برهان، یکی از براهین معروف و متقن عقلی در باب اثبات وجود خداست، که در آثار ابن سینا‌ به برهان نظم در اثبات خدا لطفا بعد از واردشدن در جیمیل و کلیک بر آیکن گوگل انجمن گفتگوی دینی را در جستجوی گوگل اداره مشاوره و پاسخ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری چگونه وجود پرسش و پاسخ ، چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟پاسخفرد کافر از آنجا که به وجود امری درد در ناحیه‌ی عقب سر و گردن درد در ناحیه چه عاملی باعث ایجاد درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن می‌شود؟ سر با وجود مهره‌هایی در ناحیه‌ی ثواب زیارت امام حسین علیه السلام ثوابزیارت برجام‌زدگی و در برجام‌ماندگی چرا سازش با آمریکا غیرعقلانی است و نتیجه پیاده‌روی اربعین چرا باید نماز خواند و فلسفه نماز خواندن چیست؟ پیوند زکات و نماز در آیات حقیقت نماز راز نماز در نهج البلاغه نماز در سیره پیشوایان معجزات و کرامات پیامبر اعظمصلی الله علیه وآله مصطفی کریمی پى نوشت ها ـ متکلّمان مسلمان در مبحث «دلایل نبوّت خاصّه» و مفسّران در مقدّمه تفسیر یا ذیل اخلاق در قران کریم ج فصل سوم مکتبهاى اخلاقى در علم اخلاق مکاتب فراوانى است که بسیارى از آنها انحرافى است و به ضد اثبات وجود امام زمانعج برای اهل سنّت پرسش چگونه می توان وجود مهدی موعود را برای برادران اهل سنّت اثبات نمود؟ پاسخ در این که مهدی چرا باید نماز خواند و فلسفه نماز خواندن چیست؟ به خانواده خود فرمان نماز بده و بر این کار پشتکار داشته باش و در این راه صابر باشطه سال قرائن در اثبات جرم

برهان حدوث در اثبات خدا (1)

[ad_1]

ادله خداشناسی و نقد شبهات منکران
یکی از براهین مثبت وجود خداوند تمسک به حدوث جهان امکان و در رأس آن عالم ماده و طبیعت است. به این معنی که چون جهان وجودی از خود و از ازل ندارد و به اصطلاح فلسفی به عدم و نیستی مسبوق است، که بعدها به جامه‌ی وجود و هستی متلبس شده است، لذا بالضرورة به یک آفریدگار و خالق نیازمند است که آن همان واجب الوجود و خداوند متعال است.
این دلیل بیشتر مورد اهتمام متکلمان قرار گرفته است (1) و به همین نام یعنی دلیل متکلمان نیز معروف است. پیش از تبیین این برهان به توضیح چند اصطلاح اشاره می‌شود:

توضیح چند اصطلاح (حدوث، قدم، دهر و سرمد)

در تفسیر حدوث گفته شده که شیء حادث یعنی شیء‌ای که در مرحله‌ای وجود نداشته- و به اصطلاح مسبوق به عدم است- بعد «بود» و وجود یافته است. برخلاف قدیم که مرحله پیشین نبوده که آن در آن مرحله وجودی نداشته باشد.
سخن در مرحله پیشین است که آن مرحله چیست که وجود حادث در آن نبوده است. گاهی مرحله پیشین «زمان» است، به این معنی که زمانی بوده، اما وجود حادث در آن ظرف زمانی عدم بوده و وجودی نداشته است، مثلاً انسان پنجاه ساله نسبت به هفتاد سال پیش حادث زمانی است. بر این نوع از حدوث، «حدوث زمانی» اطلاق می‌شود. روشن است این قسم از حدوث، به حوادث مادی و زمانی «زمانیات» اختصاص دارد، چرا که اصلاً معنا و وجود زمان با وجود مادی و حرکت قابل تصور و تحقق است، لذا وقتی گفته می‌شود یک شیء حادث زمانی است، اولاً باید آن شیء وجود مادی داشته باشد و ثانیاً زمانی پیش از آن وجود داشته باشد که آن شیء در آن زمان عدم باشد. (2)
قسم دوم حدوث «حدوث ذاتی» است (3)، به این معنی که وجود یک شیء از جهت ماهیت و ذاتش، مقتضی ضرورت و وجوب وجودش نباشد، بلکه نسبت به وجود ساکت و به اصطلاح منطقی «لا اقتضاء» باشد، به تعبیری در ذاتش سابقه عدم و لاوجود داشته باشد. مثلاً ذات و ماهیت انسان- که حیوان ناطق است- نسبت به وجود خارجی آن در جهان، هیچ اقتضا و ضرورتی را دلالت نمی‌کند و تنها بر این معنا دال است که انسان حیوان ناطق است، اما اگر بخواهد در خارج تحقق یابد، به علت یا عللی نیازمند است.
پس انسان در مرحله پیشین، یعنی ماهیت خود، «سابقه عدم» دارد و عدم بر آن سبقت گرفته است، بر این حدوث، «حدوث ذاتی» اطلاق می‌شود. بر هر نوع وجود مادی و مجرد که قید «امکان» در ذات آن نهفته است بنگریم، آن را «حادث ذاتی» خواهیم یافت، وجودهای مجرد، مانند عالم عقول و ملائکه که از عالم ماده و زمان خارج و فراتر هستند و حدوث زمانی بر آنها صدق نمی‌کند، حدوث آنها، «حدوث ذاتی» خواهد بود.
اما وجودی که در ذاتش واجب الوجود است و به غیر نیازمند نیست، مانند وجود خداوند متعال، بر آن «حدوث ذاتی» صدق نمی‌کند، بلکه آن یگانه وجود «قدیم ذاتی» است که ذاتش مقتضی وجود ازلی است.
در کنار «قدیم ذاتی»، «قدیم زمانی» وجود دارد و مراد از آن وجودی است که سابقه عدم در زمان بر وی صدق نکند (4) و آن «کل عالم طبیعت» است، بنابر دیدگاه بعضی فلاسفه که معتقدند عالم طبیعت و به تعبیر دقیق‌تر پدیده‌های آن از ازل بوده و بی‌نهایت است؛ یا دیدگاه متکلمانی که زمان را قدیم و بدون مبدأ اما امور مادی را حادث توصیف می‌کند که بعد از مدتی از زمان واقع شده‌اند، البته بیشتر متکلمان قدم زمانی عالم ممکن را رد می‌کنند و تأکید دارند که باید یک نقطه سرآغاز دینی برای خلقت الاهی فرض گرفت تا اصل خلقت و حدوث قابل تصور باشد. (5)
میرداماد برای بیان ظرف وجودهای مجرد و تقدم آن بر وجود مادی اصطلاح «حدوث دهری» را جعل کرده است. (6) که ظرف نسبت مجردات است، مقصود عدم تحقق یک وجود در مرحله علت طولی پیشین است، مثلاً عالم ماده در وعاء عالم مثال سابقه وجود ندارد، هم‌چنین عالم مثال در وعاء عالم مجردات سابقه عدم دارد. بر تقدم عالم مجرد بر مثال و مثال بر عالم ماده تقدم «دهری» اطلاق می‌شود، هم‌چنین حدوث عالم ماده نسبت به عالم مثال و مثال به عالم مجردات، حدوث دهری خواهد بود. (7)
اصطلاح «سرمد» نیز برای بیان تقدم وجود الاهی بر وجودهای مجرد استفاده می‌شود.

تقریر برهان حدوث

بعد از این مقدمه به اثبات برهان حدوث با تقریرهای مختلف آن می‌پردازیم:

1. عدم انفکاک حوادث از اجسام

متکلمان در اولین تقریر برهان خود حد وسط را «عدم خلو اجسام از حوادث» قرار دادند و چون اجسام حادث‌اند، خود اجسام یعنی عالم ماده نیز حادث خواهد بود. مراد از حادث انواع تغییر و تبدل‌ها مانند حرکت در اجسام است.
کل جسم: لایخلو من الحوادث.
کل ما لا یخلو من الحوادث: فهو حادث.
فکل جسم: حادث.

2. عدم ازلی بودن جسم

در این تقریر حد وسط ازلی نبودن جسم است، چون در صورت ازلی بودن، جسم یا متحرک است یا ساکن و هر دو محال است، اما اولی چون فرض ازلی با فرض حرکت متعارض است، زیرا حرکت یعنی سابقه عدم داشتن، ازلی یعنی سابقه عدم نداشتن. اما دومی جسم از ازل که نمی‌تواند ساکن باشد، برای این که سکون یعنی این که یک جسم در چند یا حداقل در دو زمان در یک جا متمرکز باشد و با پیش کشیدن زمان، مسأله ازلی از بین می‌رود، چون زمان با حرکت همراه است و حرکت- چنان که گفته شد- مسبوق به عدم است.
نکته دیگر این که سکون، ادامه و استمرار بقای جسم در محل اولی است، و قرارگرفتن جسم برای بار اول در محل خود نه سکون بلکه «کون» است. پس سکون نیز نمی‌تواند ازلی باشد. (8)

3. حرکت جوهری

در حکمت متعالیه ثابت شده است که نه تنها اعراض اجسام در حال حرکت‌اند، بلکه جوهر و ذات اجسام نیز در حرکت هستند، بر این اساس حرکت جسم لازمه جسم خواهد بود و شیء متحرک- طبق تعریف حرکت- حادث است و نمی‌تواند قدیم باشد، بلکه به محرکی نیازمند است و این محرک باید به واجب الوجود منتهی شود.
الاجسام متحرک.
کل متحرک فله محرک اَوْله محدث.
فالاجسام محرک و محدث.

4. تلازم امکان و جسم

در این دلیل متکلمان از دلیل فلاسفه یعنی دلیل امکان برای اثبات حدوث و نیاز جهان به محدث سود جستند، به این معنی که: هر آنچه غیر خدا باشد، ممکن است. و هر ممکنی حادث است. پس ماسوای خدا محدث است. محقق طوسی در این باره می‌گوید: (9)
کل ما سوی الواجب ممکن.
کل ممکن حادث.
فکل ما سوی الواجب حادث
با ضمیمه کردن حد وسط امکان به برهان حدوث، این برهان به صورت مطلق حدوث هر وجود ممکن اعم از مادی و مجرد را ثابت می‌کند.

تحلیل و بررسی

1. نکته‌ای که درباره‌ی سه تقریر برهان حدوث متکلمان باید گفت این است، از آنجا که بعض یا اکثر متکلمان متقدم منکر وجود عالم مجرد بودند (10)، تمام دغدغه‌شان تنها اثبات حدوث عالم اجسام و ماده بوده و ادله‌ای که بر حدوث عالم اقامه می‌کردند نیز نوعاً بر اثبات حدوث عالم اجسام ناظر بود، چنان که سه دلیل و تقریر اول متکلمان چنین است. لکن این دلایل در اثبات حدوث عالم مجردات ساکت است. (11) لذا بعض متکلمان که با فلسفه مرتبط بودند، با استمداد از اصل «امکان» دلیل عامی ارائه کردند که اشاره می‌شود.
2. دلیل اول متکلمان یعنی استدلال به حدوث عالم و اجسام از طریق اثبات عدم انفکاک اجسام از حوادث مثبت مدعا نخواهد بود، برای این که دلیل آنان تنها حادث بودن حوادث مقارن و همراه اجسام را ثابت می‌کند (12)، و این ممکن است که ذات اجسام قدیم اما عوارض و حوادث عارض بر آنها حادث باشند.
3. دلیل نقصی که شیخ بوعلی سینا بر متکلمان وارد کرده (13) آن است که در صورت صحت دلیل «ما لا یخلو من الحوادث حادث»- (هر آنچه از حوادث خالی نماند، آن نیز حادث است)، لازم می‌آید که- العیاذ بالله- خداوند نیز حادث باشد، زیرا بنابر دیدگاه متکلمان حدوث عالم به این معناست که خدا بوده، اما عالمی نبوده، بعداً اراده خدا بر خلق عالم تعلق گرفته و «اراده» در این نظر متکلمان صفت فعل بوده و مانند عالم حادث می‌شود. در این صورت «اراده» ‌به عنوان امر حادث، قایم به ذات الاهی و بر آن عارض شده است. و مطابق دلیل متکلمان «ما لا یخلو من الحوادث فهو حادث»، لازم می‌آید که خدا نیز حادث باشد.
4. برهان حدوث با ضمیمه کردن حرکت جوهری بر اجسام نیاز عالم مادی را به محدث اثبات می‌کند، لکن آن تنها محدث را ثابت می‌کند و بیان نمی‌دارد که آن محدث جوهر مجرد ممکن است یا واجب الوجود، برای رسیدن سلسله وجودهای محدث به واجب الوجود، باید از برهان امکان وام گرفت.
5. نکته آخر این که به جای استفاده از حد وسط «حادث» و «تغیر» باید از «امکان» استفاده کرد، چنان که آخرین تقریر برهان حدوث بر آن بنا شده بود؛ لکن در این صورت برهان حدوث به برهان امکان و وجوب تحلیل می‌شود.
حاصل آن که با اثبات حدوث پدیده‌های امکانی اعم از مجرد و مادی، نیاز به آفریدگار و محدث روشن می‌شود و محدث جهان نیز واجب الوجود نمی‌تواند شیء دیگری باشد، چون آن «ممکن» خواهد بود و خود ممکن نیز به علتی نیازمند است.

پاسخ چند شبهه

شبهه اول: نسبت انکار حدوث عالم به فلاسفه

گاهی گفته می‌شود که نظریه حدوث جهان تنها به متکلمان اختصاص دارد و فلاسفه منکر آن بوده و به قِدم عالم معتقدند و در نتیجه اصل برهان حدوث از اساس مخدوش می‌شود، چرا که حدوثی در بین نیست تا از آن برای اثبات محدث استفاده شود. متکلمان با انتساب نظریه قدم عالم به فلاسفه، آن را کفرآمیز خواندند.
برخی از ملحدان معاصر با استناد به نظریه قدمت فیض الاهی فلاسفه، وجود مادی را وجود ازلی، ضروری تفسیر کردند. (14)

تحلیل و بررسی

در تحلیل این شبهه نکات ذیل اندر تأمل است:

1. تفکیک حدوث ذاتی و زمانی

در توضیح حدوث گفته شد که آن به دو معنای عمده یعنی ذاتی و زمانی تقسیم می‌شود، فلاسفه بالاتفاق به حدوث عالم باور دارند، لکن آن را نه زمانی، بلکه حدوث ذاتی تفسیر می‌کنند. به این معنی که چون پیش از عالم ماده و طبیعت، عالم مجردات وجود دارد، و زمان در آن قابل تصور نیست، چرا که زمان محصول حرکت و ماده است، لذا حدوث عالم مجردات را نمی‌توان به «حدوث زمانی» متصف کرد، بلکه حدوث آنها «دهری» است که در خارج از افق زمان است. پس عدم اتصاف عالم مجردات به «حدوث زمانی» خللی در اصل حدوث آنها یعنی حدوث ذاتی و نیازمندی به واجب الوجود، وارد نمی‌کند که به دلیل آن اشاره می‌شود.
با این وجود بعض متکلمان حدوث ذاتی فلاسفه را برنتافته و آن را غیرقابل تصور وصف می‌کنند و اصرار می‌ورزند که ظاهر آموزه‌های دینی و اجماع و ضروری دین بر حدوث زمانی عالم مبتنی است. (15)
لکن این صرف ادعاست و چون حدوث ذاتی عالم نیز بر برهان حدوث خللی وارد نمی‌کند، از بسط مقال در این مجال صرف نظر می‌شود.

2. امکان مناط نیاز نه حدوث

در فلسفه مبرهن شده است که ملاک نیازمندی یک وجود به غیر به عنوان علت ماهیت امکانی و نه حدوث آن است. وجود ممکن همیشه به واجب الوجود محتاج و متقوم است و هرچه دوره‌ی آن بیشتر باشد، به همان میزان دوره‌ی نیاز به خداوند نیز مضاعف خواهد بود. به تعبیر دیگر ملاک و مناط احتیاج ممکن به علت امکان آن است و این مناط در هر دو قسم حدوث (ذاتی و زمانی) وجود دارد.
بر این اساس مقصود از حدوث عالم مجردات در آموزه های دینی، حدوث ذاتی و ملاک نیازمندی و عدم غنای آنها از خداوند است. بر این معنا برخی از اندیشه‌وران اسلامی مانند عبدالرزاق لاهیجی (16)، فیض کاشانی (17)، ابوالحسن شعرانی (18) و شهید مطهری (19) تصریح داشتند. بنابراین فرض ازلی بودن یک وجود به دلیل ماهیت امکانیش از ضرورت نیاز خود به واجب الوجود نمی‌کاهد.
نکته‌ای که در این نظر باید دقت شود این است که آیا خلقت الاهی- که شامل حال وجودهای مجرد به نام وجود عقل اول یا صادر اول یا وجود منبسط می‌شود- نقطه سرآغازی داشته است یا نه؟ پاسخ آن در شماره بعد می‌آید.

3. قدم فیض الاهی و حدوث مستفیض

نکته مهم و بسیار ظریف در تصویر خلقت و حدوث جهان در فرض مبدأ و نقطه سرآغازین آن است. آیا فعل و خلقت الاهی از ازل وجود داشته است، به گونه ای که با فرض علت و فاعلیت تام الاهی، دیگر مجالی برای انفکاک فعل خلقت از خداوند نباشد که رهاورد آن ازلیت خلقت می‌شود؟ یا این که بالاخره خلقت الاهی نقطه سرآغازی داشته که پیش از آن، هیچ وجود امکانی وجود نداشته است؟
در فرض ازلیت خلقت، سلسله وجودهای امکانی در جهت مبدأ و پیشین نقطه سرآغازی نداشته و به صورت بی‌نهایت وجودهای ممکن ادامه و جریان دارد.
لازمه دیگر این فرضیه ازلیت فیض، وجود و فیاضیت الاهی و به تعبیری قدم آن است. اما در فرض دوم سلسله وجودها به مبدأیی می‌رسند که سلسله آن محدود و کرانمند خواهد بود، این فرضیه، فیض، جود و فیاضیت الاهی را حادث می‌داند که پیش از آن عدم بود.
اکثر فلاسفه از فرضیه اول و متکلمان از فرضیه دوم جانب‌داری کرده‌اند. هر دو گروه برای اثبات مدعایشان دلایلی اقامه نمودند که بسط آنها مجال دیگری می‌طلبد.
هر دو گروه در اصل حدوث ذاتی عالم امکان اتفاق نظر دارند، اما نکته مهم این است که فلاسفه علاوه بر تأکید بر حدوث ذاتی عالم ممکن، بین عالم ممکن و اجزاء و پدیده‌های تشکیل دهنده آن تفکیک قایل شدند. آنان تأکید دارند که سلسله بی‌نهایت به اجزاء عالم ممکن تعلق دارد. به این معنی که اجزاء مشخص عالم ممکن نقطه آغازین دارند، اما این نقطه‌های آغازین هرچه به جلو پیش رویم تمام شدنی نیست و به صورت بی‌نهایت ادامه دارد، هر پدیده امکانی ماقبل خود یک پدیده دیگر و پیشینی دارد و چون وجود خدا ازلی و قدیم است، این سلسله نیز لایقفی و بدون قطع ادامه دارد.
به تعبیر فلسفی، فیض الاهی قدیم است. اما مستفیض‌ها یعنی وجودهایی که از فیض الاهی کسب فیض وجود می‌کنند، حادث‌اند، اما مجموع مستفیض‌ها بی‌نهایت هستند.

الفیض منه دائم متصل *** و المستفیض داثر و زائل (20)

بر این اساس اگر نگاه ما به پدیده‌های امکانی متمرکز باشد، آن‌ها حادث و نقطه آغازینی دارند، اما اگر نگاه ما به مجموعه و کل پدیده‌ها معطوف گردد، در این صورت چون همه‌ی پدیده‌ها که از ازل از فیض الاهی بهره مند بودند، زیرمجموعه آن کل قرار دارند، به این اعتبار کل و مجموعه پدیده‌ها و به اصطلاح «عالم ما سوی الله»، هر چند حادث خواهند بود، اما نمی‌توان بر آن نقطه آغازینی فرض کرد که پیش از آن، «عالم ما سوی الله» نبوده است، بلکه به دلیل قدمت فیض الاهی کل «عالم» نیز ازلی است.
نکته قابل توجه این که این «کل» و «مجموعه»، کل اعتباری و نه حقیقی است، ‌زیرا که مجموعه افراد آن در یک زمان با هم مجتمع نیستند و در کل اعتبار حکم کل همان حکم اجزاء است و به تعبیری «کل» حکم و وصفی غیر از وصف «اجزاء» ندارد و ما ثابت کردیم که پدیده‌های ممکن حادث و برای هر کدامشان نقطه آغازینی وجود دارد. پس اگر عالم ممکن یا طبیعت هم ازلی باشد، پدیده‌های آن، حادث زمانی خواهند بود، چرا که طبیعت با حرکت و زمان معجون است.
استاد شهید مطهری در این باره می‌گوید:
«خدا همان‌گونه که از ازل وجود دارد و از ازل عالِم است و از ازل قادر است، از ازل فیّاض هم هست، فیاضیت، جود و خلق از او انفکاک‌پذیر و جدایی پذیر نیست... او همیشه واجب العنایة بوده است. بنابراین امکان ندارد که عالم یعنی فیض وجود و فیض هستی از او جداپذیر باشد. به هر حال کل عالم از ذات واجب الوجود انفکاک‌پذیر نیست که فرض بشود، خدا از ازل وجود داشته است و عالمی نبوده است... . (21) با خداوند هیچ‌وقت چیزی نبوده ولی از خداوند بوده، همیشه بوده است. (22) ما برای زمان نقطه آغاز قایل نمی‌شویم سلسله حادث‌ها غیرمتناهی است. » (23)
حاصل آن که اگر ما ازلیت و غیرمتناهی بودن سلسله پدیده‌های امکانی را بپذیریم و ازلیت و قدمت عالم ممکن بل طبیعت را نیز قایل باشیم، این هیچ تعارضی با حدوث جهان ندارد، چرا که گفته شد جهان هر چند ازلی و قدیم هم باشد، چون ممکن است، ممکن هم حادث (حدوث ذاتی) و به محدث و واجب الوجود نیازمند است و چون وجود ازلی است، نیاز به واجب الوجود نیز ازلی و بیشتر خواهد بود. و به تعبیر عرفی: «هر که بامش بیش، برفش بیش».
بنابراین برهان حدوث متکلمان- بنابه تفسیری که از حدوث (ذاتی) ‌ارائه شد و مورد پذیرش فلاسفه نیز هست- در اثبات نیاز جهان به آفریدگار، متقن و پاسخگوی شبهات است.
در مسأله حدوث جهان بین فلاسفه و متکلمان چالش‌های دیگری وجود دارد که چون از بحث خداشناسی و برهان حدوث خارج است، وارد آن نمی‌شویم و خواننده را به منابع کلامی و فلسفی آن حواله می‌دهیم. هم‌چنین خواننده فاضل متوجه شد که ما در این مجال در مقام اثبات نظریه خاص و صحت و سقم ادله طرفین نبودیم، بلکه تنها دغدغه‌ی نگارنده بر این نکته بود که نظریه فلاسفه به دلیل پذیرش حدوث ذاتی هیچ تهافتی با برهان حدوث ندارد.

شبهه دوم: قدم عالم ماده با استناد به قانون لاوازیه

در تقریر برهان امکان و وجوب و حدوث گفته شد که عالم امکان از جمله عالم مادی به دلیل ماهیت امکانی و هم‌چنین حدوث و حرکت آن نیازمند وجود علت فرامادی است. برخی از مادی گرایان برای نقض این برهان مدعی شدند که ماده خود وجود ازلی و قدیمی است و از ازل بوده و به علت و فاعلی نیازمند نیست تا به وجود واجب الوجود و خداوند حاجتی باشد. آنان برای توجیه علمی مدعای خود به قانون شیمی‌دان معروف فرانسوی یعنی لاوازیه (به تاریخ 1789م) استناد کردند که برحسب مفاد آن:
«در هر دستگاه معینی مقدار ماده ثابت است، هیچ‌وقت ماده معدوم نمی‌شود و به وجود هم نمی‌آید، فقط مواد مختلف به یکدیگر تبدیل می‌شوند. » (24)
در قرن معاصر این مسأله در علوم تجربی دوباره مطرح شده است. کیهان شناسی نوین (Modern cosmology) رشته‌ی علمی جدید و وابسته به فیزیک و اخترشناسی است که به بررسی جهان بسان یک کل می‌پردازد. یکی از سؤالات و پروژه‌های اساسی کیهان شناسی این است که آیا کیهان آغازی داشته یا همواره موجود بوده است؟
برخی از فیزیک دانان از نظریه حالت پایدار (Steady state) یا قدمت کیهان حمایت می‌کنند که این نظریه می‌تواند مستمسکی برای مادی‌گرایان باشند.
شبهه فوق بر بعضی به اصطلاح روشنفکران مؤثر واقع شده، چنان که آخوندزاده، کائنات یعنی عالم ماده را علةالاولی توصیف می‌کند که عبارت وی در تقریر شبهه بعدی خواهد آمد.

نقد و نظر

1. عدم قطعیت قوانین علّی

نویسنده و شاید هم خواننده درباره‌ی فیزیک و مدل‌های ارائه شده مدعی تخصص نیست و بر صحت و سقم نظریه حالت پایدار و نه نظریه انفجار بزرگ تأکیدی ندارد. اما از مطالعه اجمالی گزارش‌های خود فیزیک‌دانان روشن می‌شود که هیچ کدام از نظریات ارائه شده مبرهن و قطعی پذیرفته نیست و هر یک از این نظریه‌ها مشمول قانون حدس‌ها و ابطال‌پذیری قانون تجربی است که توسط پوپر فیلسوف علم معروف قرن بیستم مطرح شده است. (25) بنابراین نمی‌توان یک نظریه مابعدالطبیعه مثل وجود خداوند را به صرف استناد به یک قانون علمی مثل لاوازیه- که مورد تردید علمی است- رد و انکار کرد.
ما در نکات بعدی تذکر خواهیم داد که وجود خداوند با قدم زمانی عالم ماده با تأکید بر حدوث ذاتی آن سازگار است و لذا فرض قدیم انگاری عالم مادی با وجود خداوند هیچگونه تهافتی ندارد بلکه بنابر رأی فلسفی وجود خداوند حکیم قادر مطلق و فیاض با قدم عالم امکان سازگار و قابل توجیه است.
امروزه برخی از فلاسفه‌ی ملحد مانند راسل نظریه حدوث جهان را بر قدم آن ترجیح می‌دهند و لکن به جای استناد آن به واجب الوجود آن را با صدفه توجیه می‌کنند. (26)

2. حرکت و تغییر ملاک نیازمندی

خود مارکسیست‌ها می‌پذیرند که یکی از اصول دیالکتیک اصل حرکت عمومی و تغییرپذیری ماده است. لازمه آن این است که ما هر موجود مادی ولو چندین میلیارد ساله را لحاظ کنیم و در نظر بگیریم، آن از خاصیت حرکت و تغییر منفک نخواهد بود و لذا به فاعل، حرکت و تغیر نیازمند خواهد بود.
به دیگر سخن هر وجود مادی قدیمی و ازلی را که مادی‌گرایان فرض کنند از خاصیت مادی یعنی تغییر و حرکت به دور نخواهد بود و با این خاصیت، نمی‌تواند وجود مادی خاص ازلی و بدون نیاز به علت بیرونی باشد. حدوث اجسام به دلیل فوق مورد اتفاق متکلمان اسلامی قرار گرفته است. (27)

3. امکان ملاک نیازمندی

نکته ژرف و عمیق در اثبات نیازمندی وجود مادی بلکه هر نوع وجود ممکن- که شامل وجود مجرد نیز می‌شود- تأکید بر امکان ذاتی است. متکلمان تنها از حیث حدوث عالم امکان به وجود خداوند استدلال می‌کردند، اما فلاسفه مناط نیازمندی را در مرحله اول ماهیت امکانی وجود تفسیر کردند و این امکان مقتضی دخالت علت بیرونی و به اصطلاح ایجاب موجب می‌شود که به تبع آن ماهیت امکانی حادث می‌شود.
فلسفه اسلامی قدمت عالم مادی و نه وجود خاص مادی را می‌پذیرد، به این معنی که وجودهای خاص مادی به دلیل عجین بودن با حرکت، تغییر- که ذات و جوهر جسم را نیز دربردارد (حرکت جوهری) و به حرکت اعراض مانند مکان، وضع و کم و کیف اختصاص ندارد- و امکان ذاتی نمی‌تواند قدیم ذاتی باشد، اما هر وجود خاص مادی به وجود مادی پیشین دیگری مستند است و آن پیشین به پیشین دیگر، از این حیث، وجودهای خاص مادی حادث زمانی است، اما اصل عالم مادی می‌تواند به صورت بی‌نهایت علل پیشین ادامه داشته باشد، چرا که وجود علل پیشین مادی، از قبیل علل معده است و تسلسل این نوع علل به صورت بی‌نهایت خالی از اشکال است و چون وجود خداوند قدیم است، افعال وی نیز به نوعی از قدمت برخوردار خواهد بود و لذا نمی‌توان به حدوث زمانی عالم امکان تأکید کرد. (28)
بر این اساس چون ماهیت امکانی از وجود مادی هر چند قدیم زمانی منفک نمی‌شود و در پیشانی وجود مادی مهر امکان زدند، لذا در همه حال به علت بیرونی نیازمند است تا این علل به علت واجب الوجود منتهی گردد.
اما سستی این اشکال که وجود مادی دائمی است و نابود نمی‌شود از امکان ذاتی آن روشن شد، چرا که با حفظ ماهیت امکانی وجود مادی، آن در استمرار وجودش نیز به علت فاعلی و به اصطلاح مبقیه حاجتمند است و به تعبیر حکمت متعالیه وجود امکانی و مادی وجود فقری است که در صورت قطع ارتباط علت مبقیه با وجود مادی، اصل وجود معلول به مخاطره خواهد افتاد. باری با حفظ ارتباط علت مبقیه وجود مادی معدوم نمی‌شود.
از مطالب بالا سستی اشکال آخوندزاده روشن شد که ماهیت وجود ماده را واجب الوجود می‌انگاشت و ما برای اولین بار از او شنیدیم، که از عدم اطلاع وی از فلسفه حکایت می‌کند چرا که وجود ماده وجود محدود و مرکبی است که آن به معنای ماهیت امکانی آن است و امکان با واجب الوجود مفهوم متعارض و به اصطلاح پارادوکس است، چون امکان یعنی حاجت و نیازمندی به غیر و واجب الوجود یعنی عدم نیاز به غیر و استقلال ذات.
باری ممکن است آخوندزاده واجب الوجود بالغیر را بالذات خلط کند، ماده و هر وجود ممکنی بعد از خلقت واجب الوجود بالغیر است، یعنی وجوب وجودش از طرف علت فاعلی به حد ایجاب رسیده و توسط آن واجب شده که در اصطلاح فلسفه به آن واجب الوجود بالغیر گفته می‌شود، و این به معنای استقلال از غیر نیست. پس ماده واجب الوجود است، اما نه بالذات بلکه بالغیر و آن خود دلیل بر نیاز به علت فاعلی فرامادی است.
اما واجب الوجود بالذات به دلیل وجود بسیط و غیرمتناهی فاقد ماهیت است. چون ماهیت یعنی توسط یک شیء در قالب جنس و فصل «ما یقال فی جواب ما هو» و چون خداوند وجود بسیط و غیرمتناهی است حدپذیر نخواهد بود و لذا تعریف ماهوی آن نیز محال است.

پی‌نوشت‌ها:

1. ر. ک. ابوالحسن اشعری، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ، ص17؛ ابومنصور ماتریدی، التوحید، ص11؛ جوینی، الارشاد، ص39؛ فخر رازی، المطالب العالیه، ج1،‌ ص200؛ قاضی ایجی، شرح مواقف، ج8، ص4؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ج3، ص7؛ ابن نوبخت، الیاقوت، ص38؛ محقق طوسی، قواعد العقائد، ص39؛ کشف المراد، ص217؛ حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج1، ص19.
2. «الحدوث الزمانی کون الشیء مسبوق الوجود بعدم زمانی و هو حصول الشیء بعد أن لم یکن، بعدیة لاتجامع القبلیة»، (نهایة الحکمة، مرحله 10، فصل5) و نیز: برای توضیح بیشتر ر. ک: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج10، ص331 به بعد؛ اسفار، ج3، ص244.
3. «الحدوث الذاتی کون وجود الشیء مسبوقاً بالعدم المتقرر فی مرتبة ذاته» (همان، فصل6).
4. «القدم الزمانی هو عدم کون الشیء مسبوق الوجود بعدم زمانی و لازمه ان یکون الشیء موجودا فی کل قطعة مفروضة قبل قطعة من الزمان منطبقاً علیها»، (نهایة الحکمة، مرحله 10، فصل5).
5. برای توضیح بیشتر ر. ک: محقق طوسی، قواعد العقاید، ص39-46 و نیز: نهایة الحکمة، فصل23، مرحله دوازدهم.
6. ر. ک: القبسات، ص53، 83 و 235.
7. الحدوث الدهری کون الماهیة‌ الموجودة المعلولة مسبوقة بعدمها المتقرر فی مرتبة علمتها»، (علامه، پیشین، مرحله 10، فصل8).
8. ر. ک: قواعد المرام، ص41؛ تلخیص المحصل، ص195.
9. همان، ص45.
10. «و المتکلمون ینکرون وجود جواهر غیر جسمانیة»، (محقق طوسی، قواعد العقاید، ص39).
11. ر. ک: تبیین براهین اثبات خدا، ص171.
12. «حدوث در نزد متکلمان، مربوط به همان عوارض و اوصاف اجرام مادی می‌باشد، لذا برهان حدوث نیاز به محدث در محور اوصاف و عوارض اثبات می‌نمایند. حدوث در محدوده تغییر است و اگر تغییر محدود به برخی از عوارض جسم باشد، نیاز به محدث نیز در همان محدوده خواهد بود... با این بیان گوهر و ذات عالم طبیعی و جسمانی همان‌گونه که از حرکت، تغییر و حدوث مصون می‌ماند، از محرک و محدث نیز بی‌نیاز می‌شود.
بدین‌ترتیب قائلین به برهان حرکت و حدوث، شبهه ازلیت ماده و یا صورت جسمیه را نیز نمی‌توانند دفع کنند، زیرا جسم که مرکب از صورت و ماده است، در بیرون از ذات یعنی در محور عرض و یا محور صور نوعیه‌ای که بر جسم عارض می‌شوند متغیر بوده و محتاج به محدث و یا محرک می‌باشند»، (جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ص171، 172).
وی در نقد دلیل متکلمان مبنی بر این که «هرچه خالی از حوادث نیست، حادث است»، می‌گوید: «امری که خالی از حوادث نیست در محدوده همان حوادث، حادث است و حدوثی که مربوط به حوزه حوادث است، اگر به ذات جسم استناد پیدا کند، از باب وصف به حال متعلق بوده و مجاز است»، (همان، ‌ص172 و نیز: رحیق مختوم، بخش3، ص325).
13. بوعلی سینا نقل از: همان، ص173.
14. ر. ک: حسام آلوسی، دراسة النقدیة لنظریة الفیض، المورد، ج7، ش2، ص169-172؛ فلسفه علم کلام، فصل پنجم.
15. ر. ک: احمد صفایی، علم کلام، ج1، ص28.
16. ر. ک: گوهر مراد، ص164؛ شوارق الالهام، مقصد دوم، فصل3، مسأله 6.
17. ر. ک: حق الیقین، ص407.
18. ر. ک: ترجمه و شرح فارسی کشف المراد، ص221.
19. ر. ک: شرح مختصر منظومه، ج1، ص269.
20. شرح المنظومه، با تصحیح حسن زاده آملی، ج5، ص212، نشر ناب، تهران، 1422ق.
صدرالمتألهین می‌نویسد:
«ان جمیع الهویات الجسمانیة التی فی هذا العالم... فهی مسبوقة بالعدم الزمانی فلها بحسب کل وجود معین مسبوقیة بعدم زمانی غیر منقطع فی الازل... فالفیض من عندالله باق دائم و العالم متبدل زائل فی کل حین و انما بقاؤه و بتوارد الامثال»، (اسفار، ج7، ص285، 328، 267 و ج2، ص214).
علامه طباطبایی می‌گوید: «ان قدرته تعالی هی مبدئیته للایجاد و علیته لما سواه و هی عین الذات المتعالیة و لازم ذلک دوام الفیض و استمرار الرحمة و عدم انقطاع العطیة... و لا یلزم من ذلک دوام عالم الطبیعة لان المجموع لیس شیئاً وراء الاجزاء و کل جزء حادثٍ مسبوق بالعدم»، (نهایه، مرحله 12، فصل آخر و نیز رک: سبزواری، اسرارالحکم، ص13؛ شعرانی، شرح فارسی کشف المراد، ص221؛ محمدتقی آملی، درر الفوائد، ج1،‌ص261؛ جوادی آملی، رحیق مختوم، بخش اول، ص203؛ تبیین براهین اثبات خدا، ص175؛ سعید رحیمیان، فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا صدرالمتألهین، ص222).
21. مجموعه آثار، ج10، ص346.
22. همان، ص404.
23. همان، ص403 و 404.
24. دکتر تقی ارانی، زندگی و روح، ص2. به نقل از علم الکلام، ص132 و نیز مارکس و مارکسیسم، ص421.
25. ر. ک: حدسها و ابطالها، و نیز: شناخت علمی برداشتی تکاملی، ص41.
26. ر. ک: جهان بینی علمی، ص 114.
27. ر. ک: علامه حلی و محقق طوسی، کشف المراد، ص170؛ قواعد العقاید، ص442؛ اسفار، ج7، ص311.
28. ر. ک: بوعلی سینا، الهیات شفا، ص265 و 266، مقاله6، فصل2؛ اسفار، ج7، ص205-7، 300 و ج2، ص138.

منبع مقاله :
قدردان قراملکی، محمدحسن، (1393)، پاسخ به شبهات کلامی، دفتر اول: خداشناسی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
اثبات وجود خدا با برهان نظمبراهین وجود خدااثبات وجود خدا با برهان نظم برهان وجود خدا برهان نظمبرهان علّی براهین وجود خدا یکی از راه های اثبات وجود خدا برهان علّی است که از راه معلول بودن عالم به اثبات خالق آفریدگار هستی خدا کیست یا چیست؟ نحوه اثبات خدا …وقتی دلت شکست ولی فکر می کنی خیلی تنهایی وقتی فقط اشکات همدمته یاد خدا بیفت که از رگ وجود خدا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادوجودخدابرهان امکان و وجوب از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا است و در میان فلاسفهٔ برهان علیت ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادبرهانعلیتبرهان علیت به انگلیسی که به نام‌های برهان علت اول، برهان سببیت چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ فرد کافر از آنجا که به وجود امری ماورای تبیین برهان معرفت نفس؛ بر مبنای حدیث من عرف …تبیین برهان معرفت نفس؛ بر مبنای حدیث من عرف نفسه فقد عرف ربه مرتضی خوش‌صحبت محمد حکمتانه استیون هاوکینگ، فیزیکدان و فضا شناس سرشناس بریتانیایی در یک مصاحبه اختصاصی با ثواب زیارت امام حسین علیه السلامثوابزیارتامامبراى زیارت‏ هیچ امامى، به اندازه زیارت حسین بن علىعلیه السّلام در کربلا تاءکید دانلود کتاب توحید تالیف استاد مطهری دانلود … جهت عضویت در خبرنامه در کادر اول نام و در کادر دوم ایمیـل خـود را درج بفرمایید اثبات وجود خدا با برهان نظمبراهین وجود خدا اثبات وجود خدا با برهان نظم برهان وجود خدا برهان نظم برهان علّی براهین وجود خدا یکی از راه های اثبات وجود خدا برهان علّی است که از راه معلول بودن عالم به اثبات خالق عالم وجود خدا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد وجودخدا برهان امکان و وجوب از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا است و در میان فلاسفهٔ اسلامی برهان علیت ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد برهانعلیت تاریخچه نخستین کسانی که به‌طور گسترده مفهوم علیت را در نوشته‌های خود مطرح کردند؛ افلاطون چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ چگونه وجود خدا را برای یک کافر اثبات کنیم؟ فرد کافر از آنجا که به وجود امری ماورای طبیعی حکمتانه استیون هاوکینگ، فیزیکدان و فضا شناس سرشناس بریتانیایی در یک مصاحبه اختصاصی با روزنامه تبیین برهان معرفت نفس؛ بر مبنای حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» تبیین برهان معرفت نفس؛ بر مبنای حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» مرتضی خوش‌صحبت محمد جعفری دانلود کتاب « توحید » تالیف استاد مطهری دانلود کتب شیعی جهت عضویت در خبرنامه در کادر اول نام و در کادر دوم ایمیـل خـود را درج بفرمایید بدلیل عدم این‌که خداوند نور آسمان‌ها و زمین است، آیا منظور نور محسوس مراد از نور در آیه کریمه اللَّه نور السموات و الارضمسلماً نور حسى و محسوس، نیست قوم یأجوج و مأجوج چه کسانی بوده اند ؟عاقبت آنان چه شد اصلی ترین منبع اطلاعات در مورد یأجوج و مأجوج قرآن است و در کتب عهد عتیق نیز به این قوم اشاره قرائن در اثبات جرم

10 میان وعده ساده و معمولی با جو پَرک (1)

[ad_1]

مجله آشپزی مثبت: اغلب ما بارها و بارها جوی پرک نیمه آماده را در سوپرمارکت ها و فروشگاه های بزرگ در بسته بندی های مختلف دیده ایم ولی نهایت استفاده ای که از آن می کنیم زمانی است که اهالی خانه هوس سوپ جو کرده اند و ما هم وقت نداریم که با جوی معمولی برایشان سوپ بپزیم. در حالی که این ماده  پرخاصیت  را می شود ماده اولیه  بسیاری از انواع پوره هایی کرد که همراه با میوه ها و مغزهای مختلف  یک میان وعده کامل و تقویت کننده است که باب طبع بچه ها و البته بزرگترهاست.

 

پوره جو

مواد لازم برای 4 نفر:

• 2 پیمانه جو ی پرک نیمه آماده
• 4/1 پیمانه شکر
• 5 پیمانه شیر
• 2 ق چ پودر وانیل

طرز تهیه:

 در یک قابلمه مناسب شیرو جو ی پرک  را بریزید و  با هم مخلوط کنید، بعد شکر را اضافه کنید و هم بزنید  و حدود 10 دقیقه صبر کنید تا مخلوط غلیظ و کرمی شکلی حاصل شود.

از کجا بخریم

جوی پرک نیمه آماده را می توانید از سوپرمارکت ها و فروشگاه های بزرگ تهیه کنید.  برای پخت این جو کمتر از 10 دقیقه نیاز است.

---

پوره جو با سیب سبز کرن بری و فندق

مواد لازم برای 4 نفر:

• 4 پیمانه پوره ی  جو
• 2 عدد سیب سبز
• 2/1 پیمانه فندق بوداده
• 2/1 پیمانه کرن بری خشک‌شده
• 2 ق س عسل

طرز تهیه: 

1. ابتدا پوره ساده را مطابق دستور آماده کنید. سیب‌ها را بعد از شست‌وشو پوست گرفته و ریز خرد کنید، سپس آنها را به پوره اضافه کنید و روی حرارت ملایم بگذارید. بعد از اینکه مخلوط پوره و سیب حرارت دید، کرن بری و فندق به پوره اضافه کرده و مخلوط کنید. فقط کافی است یکی دو دقیقه همچنان حرارت دهید  تا پوره آماده شود.

2. پوره را داخل کاسه‌های موردنظرتان بریزید، حالا می توانید آن را با عسل و در صورت تمایل کمی فندق، کرن بری و برش هایی از سیب تزیین کرده و سرو کنید.

از کجا بخریم

کرن بری از خانواده توت هاست و ظاهری شبیه به مویز دارد .برگه  نیمه خشک این میوه را  می توانید از آجیل فروشی ها یا سوپرمارکت های بزرگ شهر تهیه کنید.

---

پوره جو  با موز  و بادام‌زمینی

مواد لازم برای 4 نفر:

• 4 پیمانه پوره جو
• 4/1 پیمانه شکر قهوه‌ای
• 2/1 پیمانه کره بادام‌زمینی
• 1 پیمانه  موز خشک
• 4/1 پیمانه سس کارامل

طرز تهیه:

1. پوره‌ ساده را مطابق دستور آماده کنید. در یک کاسه مناسب کره بادام‌زمینی و شکر را با هم مخلوط کنید، سپس پوره‌ ساده را اضافه کرده و به‌آرامی هم بزنید تا با هم مخلوط شوند.حدود 4/3 موزهای خشک را خرد کنید و سپس داخل کاسه بریزید. مواد را خوب با هم مخلوط کنید. پوره‌ حاصل را داخل ظرف ها بریزید و با سس کارامل و باقیمانده تکه‌های موز تزیین کرده و سرو کنید.

2. روش تهیه سس کارامل: یک پیمانه شکر را روی حرارت ذوب کنید و سپس از روی حرارت بردارید و به آن خامه اضافه کنید  و کمی حرارت دهید .پس از آن کره بریزید و بعد از کمی هم زدن، سس کارامل شما آماده است.

---

 

پوره توت‌فرنگی و ماست

مواد لازم برای 4 عدد:

• 4 پیمانه پوره  جو
• 500 گرم توت‌فرنگی
• 2/1 پیمانه شکر
• 3/2 پیمانه ماست

طرز تهیه:

1. توت‌فرنگی‌ها را همراه با شکر داخل قابلمه بریزید و قابلمه را روی حرارت ملایم قرار دهید. به‌آرامی مواد را هم بزنید و حدود 10 دقیقه صبر کنید تا شکر کاملاً حل شود و توت‌فرنگی‌ها نرم شوند، سپس قابلمه را از روی حرارت بردارید.در واقع به این ترتیب شما مارمالادی از توت فرنگی آماده کرده اید.

2. حالا پوره‌ ساده را که مطابق دستور آماده کرده اید، با ماست مخلوط کنید.

3. مخلوط پوره و ماست را در کاسه های مورد نظرتان  ریخته و  مخلوط توت‌فرنگی را هم روی پوره بریزید. در صورت تمایل چند تکه توت‌فرنگی هم روی مواد قرار دهید، سپس سرو کنید.

یه جور دیگه

به جای توت فرنگی می توانید از شا توت هم استفاده کنید.

اگر وقتی کافی برای درست کردن مارمالاد توت فرنگی نداشتید، می توانید از مارمالاد های آماده استفاده کنید.

---

پوره  جو با سالاد میوه خشک

مواد لازم برای 4 نفر:

• 4 پیمانه پوره جو
• 1 پیمانه برگه زردآلوی خردشده
• 1 پیمانه آلوی خشک بدون هسته
• 1 پیمانه سیب خشک
• 1 پیمانه انجیر خشک
• 2/1 پیمانه مویز
• 2/1 پیمانه  انبه خشک
• 2/1 پیمانه آناناس خشک
• 1 تکه چوب دارچین
• 5   عدد  بادیان رومی
• 2 پیمانه آب
• 1 پیمانه شکر
• 4/1 پیمانه خامه صبحانه

طرز تهیه:

در یک قابلمه برگه زردآلو، آلوی خشک، انجیر خشک، مویز، بادیان رومی، سیب خشک، آناناس خشک، انبه خشک، چوب دارچین، آب و نیمی از شکر را بریزید و روی حرارت قرار دهید. مواد را به‌آرامی هم بزنید و صبر کنید تا شکر حل شود. حرارت را زیاد کنید تا آب جوش بیاید، سپس حرارت را کم کنید و حدود 15 دقیقه صبر کنید تا میوه‌ها نرم و له شوند.

 در این میان پوره ساده را مطابق دستور آماده کنید، سپس بقیه شکر را به آن اضافه کرده و هم بزنید. حالا مخلوط میوه‌ها را به پوره اضافه کنید. مقداری از مخلوط میوه را برای تزیین کنار بگذارید. پوره حاصل را داخل کاسه‌های موردنظرتان بریزید، آنها را با بقیه‌ مخلوط میوه و خامه تزیین و سرو کنید.

یه جور دیگه:

حالا که فصل میوه های متنوع است می توانید این پوره را با میوه های تازه فصل آماده کنید . هم خوشمزه تر است و هم مقوی و مغذی تر.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
~ کارگاه آشپزسازی همینجا سال میمون و مبارک میمون رو به همه دوستان علی الخصوص هم جنسی های خودم تبریک و وتار آرشیو نایاب ترین مطالب ورژن جدید بلاگ ریدر بزرگ ترین آرشیو نایاب ترین مطالب ۲ ۵۰۰۴۶ بار دیده شدهروش های افزایش شیر مادران شیردهدرمان های ساده و عملی انگل های گوارشیبازدید روش های تعیین جنسیت جنینبازدیدآشپزی غذای ایرانی اغلب ما بارها و بارها جوی پرک نیمه آماده را در سوپرمارکت ها و فروشگاه های بزرگ در بسته انواع کیک و بیسکوئیت و شکلات آموزش شیرینی …طرز تهیه و روش درست کردن فرنی خوشمزه با نشاسته خودتان در خانه، نان خامه ای درست کنیدآموزش بهترین غذاهای ایرانی،آشپزی ایرانیآماده سازی ساعت مدت انتظار دقیقه مجموعاً ساعت و دقیقه مواد آخرین دیدگاه های سایت ایران کوکغذاهای اصلی سوپ و آش آشپزی ماکروفر املت و کرپ پلو و چلو پوره خوراک خورش سوفله و مامانایی که بچه هاتون به پروتئین گاوی حساسیت … روش ساده برای خلاص شدن از درد سیاتیک دوران بارداری تمرینی که درد سیاتیک بارداری را مرجع صنایع غذایی ایران بانک اطلاعات …روند تولید گلوکوزان همواره از نظر کیفی وهم از نظرکمی رو به رشد بوده و با گسترش تنوع ~ کارگاه آشپزسازی همینجا سال میمون و مبارک میمون رو به همه دوستان علی الخصوص هم جنسی های خودم تبریک و تهنیت وتار آرشیو نایاب ترین مطالب وتار یک سایت تفریحی می باشد می باشد که با همت گروهی از برنامه نویسان در پاییز راه اندازی شد روش های افزایش شیر مادران شیرده درمان های ساده و عملی انگل های گوارشیبازدید روش های تعیین جنسیت جنینبازدید آشپزی غذای ایرانی پورتال خبری و اغلب ما بارها و بارها جوی پرک نیمه آماده را در سوپرمارکت ها و فروشگاه های بزرگ در بسته بندی آموزش بهترین غذاهای ایرانی،آشپزی ایرانی آماده سازی ساعت مدت انتظار دقیقه مجموعاً ساعت و دقیقه مواد اولیه انواع کیک و بیسکوئیت و شکلات آموزش شیرینی پزی طرز تهیه و روش درست کردن فرنی خوشمزه با نشاسته خودتان در خانه، نان خامه ای درست کنید آخرین دیدگاه های سایت ایران کوک غذاهای اصلی سوپ و آش آشپزی ماکروفر املت و کرپ پلو و چلو پوره خوراک خورش سوفله و گراتن مامانایی که بچه هاتون به پروتئین گاوی حساسیت داشتن بیایید تو مادرهای عزیز مطالب این تاپیک صرفاً جنبه اطلاع رسانی دارد و نباید به عنوان توصیه پزشکی تلقی مرجع صنایع غذایی ایران روند تولید گلوکوزان همواره از نظر کیفی وهم از نظرکمی رو به رشد بوده و با گسترش تنوع محصولات

مرفهین بی درد؛ فقرای در جستجوی رفاه (1)

[ad_1]

هفته نامه تجارت فردا: چرا برخی ملل، از سایرین مرفه‌ترند و جوامع فقیرتر چگونه از فقر گذر کرده‌اند و به رفاه بیشتری رسیده‌اند؟ برای پاسخگویی به این سوالات، موسسه لگاتوم در مدت 10 سال گذشته، اوضاع 149 کشور جهان را از طریق شاخص رفاه رصد کرده است. یافته‌های لگاتوم توضیح می‌دهد که چرا و چگونه، کشورهایی با منابع مشابه، در مقایسه با همنوعان خود، بدتر یا بهتر عمل می‌کنند و عواملی که پیشران یا مانع ارتقای رفاه در یک جامعه می‌شود، کدامند؟

چرا اندازه‌گیری رفاه اهمیت دارد؟ شاید به این دلیل که رفاه مختص اقلیت‌های برتر نیست، بلکه متعلق به همه است؛ فرصتی است برای تک‌تک افراد بشر، تا توانمندی‌های خود را کشف کنند، از آن بهره ببرند و با دیگران به اشتراک بگذارند و سرانجام به بهترین چیزی تبدیل شوند که می‌توانند و دیگران را نیز برای بهترشدن، یاری دهند. رفاه، هم ثروت و هم خوشبختی را دربر می‌گیرد؛ هیچ انسانی نمی‌خواهد در فقر یا انزوای اجتماعی زندگی کند. هدف شاخص لگاتوم دگرگونی انسان‌هاست. می‌خواهد دریابد، زندگی برای آنها چه معنایی دارد، کشف کند که چیزی مانع از بهترشدن زندگی برای مردم می‌شود و به منظور کمک به همگان برای تبدیل‌شدن به بهترین فردی که می‌توانند، موانع رفاه را از سر راه بردارد. اندونزی مثال خوبی است که هدف و دستاورد لگاتوم را تشریح می‌کند. این کشور در یک دهه گذشته با 19 مرتبه ارتقا به جایگاه 61 جدول لگاتوم رسیده است. این تجربه نشان می‌دهد رفاه می‌تواند با چه سرعتی رشد پیدا کند، اگر بستر و زیربنای درستی برای آن وجود داشته باشد. اما رفاه همان‌گونه که می‌تواند ایجاد شود و ارتقا یابد، می‌تواند بر باد رود.

ونزوئلا، که روی مخزن عظیمی از ثروت نفت قرار گرفته، در دهه گذشته، بیشترین افت در شاخص رفاه را تجربه کرده است. میلیون‌ها ونزوئلایی که روزگاری در رفاه بودند، اینک در دام فقر گرفتارند. تجربه ونزوئلا، هشداری جدی است برای تمامی کشورها که بدانند انتخاب‌های آنان، پیامدهای بسیاری دارد و تک‌تک ما باید برای رسیدن به رفاه، بجنگیم.

شاخص رفاه سال جاری با استفاده از متدولوژی به‌روز شده در مدت دو سال گذشته تدوین شده است. این متدولوژی با بهره‌گیری از راهنمایی‌های مشاوران پیشگام جهان، از جمله نوبلیست سرشناس اقتصاد انگس دیتون به‌روز شده است. در مقایسه با شاخص‌های سال گذشته دو تغییر رخ داده است؛ نخست شاخصی که امسال با عنوان «فضای کسب‌وکار» معرفی شده است، سال گذشته «کارآفرینی و فرصت» نام داشت. و دیگر آنکه افزوده شدن شاخص محیط زیست تعداد شاخص‌های رفاه لگاتوم را به 9 افزایش داده است. به علاوه تعداد کشورهای مورد بررسی نیز از 142 به 149 کشور ارتقا پیدا کرده است. 

 

برای دیدن عکس در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید.  

جهان خوشبخت؛ جهان نگون‌بخت 

 گزارش لگاتوم چه تصویری از رفاه در جهان نشان می‌دهد؟

ترجمه از مولود پاکروان : جای شگفتی نیست که فقیرترین کشورهای جهان، خانه‌های پایینی شاخص رفاه را پر کرده‌اند و رده‌های بالایی جدول، به تصاحب ثروتمندترین کشورها درآمده است. اما این تمام داستان نیست. رفاه، بیش از آنکه به ثروت مربوط باشد، به آسایش و خوشبختی ربط دارد.

گزارش اخیر لگاتوم از رتبه‌بندی کشورها فراتر رفته و بر اینکه کشورها، چگونه به تناسب سطح ثروت به رفاه دست می‌یابند متمرکز شده است. با استفاده از سرانه تولید ناخالص داخلی، سطح رفاه هر کشور با سطح رفاهی که از آن انتظار می‌رود، مقایسه شده است. اینجاست که مشخص می‌شود عملکرد کدام کشورها بهتر بوده است، و می‌توان آنهایی را که به نسبت آنچه از آنها انتظار می‌رود، به رفاه بیشتر یا کمتری دست یافته‌اند شناسایی کرد. لگاتوم گروه اول را دارای «رفاه مازاد» (prosperity surplus) و گروه دوم را دارای «کسر رفاه» (prosperity deficit) نامیده است. بدین ترتیب کشورهای فقیر هم می‌توانند در دستیابی به رفاه تا حد زیادی موفق باشند، و در عین حال ممکن است ثروتمندها به دلیل «کسری رفاه» در این مسابقه عقب بمانند. به همین دلیل است که نیوزیلند در مقایسه با آمریکا، ثروت کمتری را (بر مبنای سرانه GDP) به رفاه بیشتری بدل کرده است.

اما آنچه از شاخص رفاه لگاتوم بر‌می‌آید در مقایسه با سال گذشته، جای تعمق بیشتری دارد. آسیای جنوبی و جنوب شرقی در دستیابی به رفاه گام‌های بلندی برداشته‌اند. رفاه در آمریکای شمالی همچنان بالاست اما با رکود مواجه شده است. یک دهه دستاوردهای رفاهی در آمریکای لاتین در حال ناپدید شدن است. رفاه اروپا رو به رشد است اما نابرابری در رفاه شرق و غرب آن مشاهده می‌شود. امارات متحده پیشگام دستیابی به رفاه در میان کشورهای منا‌ست و در آفریقای سیاه گرچه تصویر رفاه رو به بهبود است اما هنوز از متوسط جهانی عقب‌تر ایستاده است. این همه بخشی از یافته‌های کلیدی شاخص رفاه سال جاری میلادی هستند.

در رتبه‌بندی رفاه، جای تعجب نیست که نیوزیلند صدرنشین جدول است و یمن در قهقرای آن جای گرفته است. بعد از نیوزیلند، کشورهای نروژ، فنلاند، سوئیس، کانادا، استرالیا، هلند، سوئد، دانمارک و بریتانیا در رتبه‌های دوم تا دهم جای گرفته‌اند. آمریکا رتبه هفدهم شاخص رفاه را کسب کرده است و کشورهای افغانستان، جمهوری آفریقای مرکزی، سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو به ترتیب قبل از یمن قرار دارند. ایران امسال رتبه 118 جهان را به نام خود رقم زده و به نظر می‌رسد در مقایسه با رتبه سال گذشته (106 در میان 142 کشور) دچار کسری رفاه شده است. مانند سال گذشته، بهترین نمره ایران مربوط به شاخص آموزش و بدترین نمره کشور مربوط به شاخص آزادی‌های فردی است. پس از آموزش، بهترین عملکرد ایران مربوط به شاخص سرمایه اجتماعی است که نمره 74 را کسب کرده است.

راه‌ رفاه

نیوزیلند در صدر جدول مرفه‌های دنیا قرار گرفته است. این کشور در یک دهه گذشته، به سبب تلفیق عواملی چند از جمله جامعه مستحکم، بازار آزاد و باز و سطح بالایی از آزادی‌های فردی، پیوسته از «مازاد رفاه» چشمگیری بهره‌مند شده است. این مسیر در رسیدن به رفاه، از سوی دیگر کشورهای مشترک‌المنافع توسعه‌یافته الگوبرداری شده و اثبات شده است که بهترین راه برای دستیابی به رفاه است. یکی از این کشورها انگلستان است که در دستیابی به رفاه، مقام سوم جهان را به خود اختصاص داده و از آلمان و آمریکا، بالاتر ایستاده است.

 

آمریکا نیز در یک دهه گذشته، پیوسته «رفاه مازاد» ایجاد کرده، اما اکنون رفاه این کشور به رکود رسیده است. این رکود، همراه با این تفکر که جهانی‌سازی عده زیادی را تنها و بدون حمایت رها کرده است، سبب نارضایتی در میان آمریکایی‌ها شده است؛ شهروندانی که حالا برای درمان فوری دردهایشان، به دام پوپولیسم افتاده‌اند. اروپا هم داستان مشابهی دارد؛ گسترش پوپولیسم در اروپا، یکی از مرفه‌ترین قاره‌های جهان را به خطر انداخته است.

دو پیشگام رشد رفاه در جهان در مدت 10 سال گذشته، پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان، یعنی چین و هند بوده‌اند. میلیون‌ها نفر از شهروندان این دو کشور از فقر نجات پیدا کرده‌اند و به جاده رفاه رسیده‌اند. موفقیت این کشورها، مرهون آزادسازی اقتصاد و پیوستن به اقتصاد جهانی است اما، هر دو با مشکلات زیست‌محیطی جدی مواجه شده‌اند و البته هرکدام پروفایل رفاه کاملاً متفاوتی به دست آورده‌اند. عملکرد چین در حکمرانی و آزادی‌های فردی همچنان ضعیف است در حالی که هند، در دو حوزه بهداشت و آموزش دچار عقب‌افتادگی است.

موانع رفاه

این واقعیت که ثروت معادل رفاه نیست، به وضوح در کشورهایی که به ذخایر نفتی عظیمی دسترسی دارند قابل مشاهده است. در مدت 10 سال گذشته، دولت‌های حاشیه خلیج فارس، پیوسته در دستیابی به رفاهی که متناسب با ثروت‌شان باشد، ناکام مانده‌اند. در این میان امارات متحده عربی خود را مستثنی کرده و ونزوئلا، بزرگ‌ترین «کسری رفاه» را به نام خود رقم زده است. مانند گذشته، بزرگ‌ترین مانع بر سر راه رفاه، جنگ و سایر انواع خشونت است. برخی از کم‌رفاه‌ترین کشورهای جهان -عراق، یمن و لیبی- اخیراً درگیر جنگ‌های داخلی بوده‌اند. در آمریکای لاتین، پیشرفت‌های بسیار زیاد اجتماعی و اقتصادی که در سال‌های اخیر حاصل شده است، به دلیل سطح بالای خشونت، به ویژه خشونت‌های مربوط به مواد مخدر، در معرض خطر است. مانع دیگر مهم رفاه یعنی فساد، در همه جای دنیا رواج دارد و حتی در کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، به اندازه سایر کشورها مخرب و زیان‌بار است.

رفاه؛ منطقه به منطقه

در آفریقای سیاه، رفاه رو به رشد است اما همچنان پایین‌تر از متوسط جهان قرار دارد. گرچه محیط کسب‌وکار در اقتصادهای وابسته به مواد خام (commodity-dependent) در کل بهبود پیدا کرده اما این کشورها همچنان با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. آموزش و بهداشت نیز بهبود یافته اما هنوز بزرگ‌ترین مانع این منطقه برای دستیابی به رفاه محسوب می‌شود.

 

شهروندان اروپایی، از ثروتمندترین، سالم‌ترین و ایمن‌ترین مردم جهان به شمار می‌روند. در فهرست رده‌بندی، از میان 20 کشور برتر جهان، 15 کشور اروپایی هستند. با وجود این، تداوم آشفتگی‌های اقتصادی در کشورهای ناحیه یورو، بحران مهاجران و رای مردم انگلستان به جدایی از اتحادیه منجر به بروز اختلافاتی شده است که پیشرفت رفاه در آینده را تهدید می‌کند.

در خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) کشورهای حاشیه خلیج فارس که به نفت دسترسی دارند، در تلاش‌اند تا به متنوع‌سازی اقتصادی برسند اما همگی، در فراهم کردن رفاه برای شهروندانشان ناموفق بوده‌اند. هیچ منطقه دیگری به قدر این ناحیه از پیامدهای نامطلوب جنگ صدمه ندیده است، کم‌رفاه‌ترین کشورهای مِنا (عراق، یمن و لیبی) همگی درگیر جنگ داخلی هستند. در این میان، در شمال آفریقا، بهار عربی دورنمای دیگری را برای رفاه کشورها رقم زده است.

گزارش لگاتوم نشان می‌دهد در آسیا و اقیانوسیه، چهار کشور به معنای واقعی به رفاه دست پیدا کرده است. کلمبیا، سریلانکا، اندونزی و نپال. به علاوه، در چین و هند به مدد رشد سریع اقتصادی میلیون‌ها نفر از فقر نجات پیدا کرده‌اند و در نتیجه سبب افزایش رفاه جهانی شده‌اند. در این حین، استرالیا و نیوزیلند که از سطح رفاه مشابهی بهره‌مند بوده‌اند، در مدت شش سال گذشته با یکدیگر تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده‌اند.

 

در یک دهه گذشته، آمریکای شمالی شاهد رکود قابل توجهی در رفاه بوده است. رفاه کانادایی‌ها تا حدی افزایش یافته در حالی که رفاه آمریکا، در مقایسه با سال 2007 تغییری نکرده است. هم در کانادا و هم در آمریکا، دستاوردهای حوزه سلامت، ایمنی و امنیت، پایین‌تر از دستاوردهای دیگر مناطق جهان است.

آمریکای لاتین در 10 سال گذشته تحولات اجتماعی و اقتصادی عمیقی را تجربه کرده است. در حالی که این تحولات به دستاوردهای ارزشمندی در حوزه آموزش، دموکراسی و رفع فقر منجر شده اما آمریکای لاتین هنوز نتوانسته است رفاهی متناسب با ثروتش برای شهروندان خود فراهم کند.

این ناحیه، در مقایسه با برخی از کشورهای کمتر ثروتمند آسیا، هنوز مرفه به شمار نمی‌رود.

• یافته‌های کلیدی

رفاه جهانی، در بالاترین سطح خود در 10 سال گذشته قرار دارد.

رفاه جهانی پس از آن حرکت چراغ خاموش و آهسته در دوران بحران اقتصادی سال‌های 2008 و 2009 اینک به سطح بی‌سابقه‌ای ارتقا پیدا کرده است: فرقی نمی‌کند که به متوسط جهانی نگاهی بیندازیم یا امتیاز کشورها را به نسبت جمعیتشان ارزیابی کنیم. نتیجه یکسان است: رفاه جهانی اینک در مقایسه با سال 2007، سه درصد افزایش پیدا کرده است.

لگاتوم می‌گوید پیشران‌های اصلی رفاه جهانی، بهبود آزادی‌های فردی به ویژه در اروپای غربی، آمریکای مرکزی و لاتین، بهبود بهداشت و آموزش در آسیا، و محیط بهتر کسب‌وکار در آسیای میانه و شمال آفریقا، آفریقای جنوبی و اروپای شرقی هستند. با وجود این، تصویر جهانی این پیشرفت چندان مثبت نیست. ظهور داعش و سایر گروه‌ها مانند AQAP در خاورمیانه از زمان بهار عربی، محدودیت شدید و جدی برای رشد رفاه در این منطقه ایجاد کرده است.

 

غرب نیز از مواجهه با چالش‌های مختلف، مصون نبوده است. رفاه آمریکا در 10 سال گذشته، رشد و پویایی خود را از دست داده است. حتی کشورهایی مانند استرالیا که بحران اقتصادی تاثیر کمتری بر آنها گذاشت، در دهه گذشته شاهد کاهش رفاه بوده‌اند. در واقع، در میان 20 کشور برتر رده‌بندی رفاه، استرالیا تنها کشوری است که این کاهش را تجربه کرده است.

این یافته‌ها نشان می‌دهد با وجود آنکه تصویر کلی رفاه در جهان رو به بهبود است اما، کشورها نمی‌توانند روی افزایش رفاه، حساب قطعی باز کنند. تداوم بهبود رفاه جهان، مستلزم حل تعارض‌های موجود، تخفیف از هم‌گسستگی اقتصادی و برطرف کردن رکود شاخص‌های اجتماعی کلیدی، در اکثر کشورهای توسعه‌یافته است.

اثر مشترک‌المنافع

شاخص رفاه لگاتوم در سراسر جهان، «اثر مشترک‌المنافع» (commonwealth effect) قابل توجهی را شناسایی کرده است. کشورهای مشترک‌المنافع به نسبت متوسط جهانی از رفاه بیشتری برخوردارند و دلیل این رفاه ثروت بیشتر این کشورهاست.

 «رفاه مازاد» این کشورها، عمدتاً از محیط کسب‌وکار، حکمرانی، آزادی‌های فردی و زیرشاخص‌های سرمایه اجتماعی آنها حاصل شده است. کشورهای مشترک‌المنافع، تمام متوسط‌های جهانی رفاه به استثنای یکی از زیرشاخص‌ها را بهبود بخشیده‌اند. «اثر مشترک‌المنافع»، فراتر از ثروت است. شاخص لگاتوم نشان می‌دهد، کشورهای انگلوساکسونِ مشترک‌المنافع نظیر نیوزیلند، استرالیا، کانادا و انگلستان در مقایسه با بلوک‌های دیگر -نظیر کشورهای نوردیک یا اروپای غربی- رفاه بیشتری ایجاد کرده‌اند. در آفریقا، کشورهای مشترک‌المنافع باعث ارتقای متوسط همه زیرشاخص‌ها شده‌اند.

 

دلیل دیگری که سبب شده است این کشورها فراتر از ثروت به رفاه دست یابند، منشأ «اثر مشترک‌المنافع» است. چه در آفریقا و چه در استرالیا، الگو یکسان است. این مازاد رفاه، از بازارهای آزادتر (که در محیط کسب‌وکار رقابتی‌تر و برخی شاخص‌های حکمرانی انعکاس پیدا می‌کند)، شهروندان آزادتر با فرصت‌های بیشتر و مهم‌تر از همه، جامعه مدنی مستحکم‌تر ناشی می‌شود.

کشورهای مشترک‌المنافع، اتحادیه‌ای متشکل از 52 کشور مستقل و تحت پادشاهی است. 2 /2 میلیارد شهروند در این کشورها ساکن هستند که 60 درصد آنها، زیر 30 سال دارند. اتحادیه مشترک‌المنافع، دربرگیرنده برخی از بزرگ‌ترین، کوچک‌ترین و فقیرترین کشورهاست که در پنج قاره جهان پراکنده‌اند.

چین و هند: بزرگ‌ترین تولیدکنندگان رفاه

اغلب کشورها در یک دهه گذشته، شاهد افزایش رفاه بوده‌اند اما میزان مشارکت آنها در رفاه جهانی یکسان نبوده است. اینکه کشورهای فقیرتر دستاوردهای بیشتری داشته‌اند تعجب‌آور نیست، اما چین و هند از این نظر سرآمد بوده‌اند. آنها به اتفاق، 40 درصد از رشد رفاه جهانی را در یک دهه گذشته، رقم زده‌اند.

چین، با ادغام بیشترین جمعیت جهان با رشد و توسعه سریع اقتصادی، توانسته است بخش عمده‌ای از شهروندان خود را از فقر به سوی رفاه هدایت کند و بدین ترتیب 19 درصد از رشد رفاه جهانی، مدیون و مرهون این کشور است. شاخص لگاتوم می‌گوید، حرکت به سمت آزادسازی و پیوستن به اقتصاد جهانی، عامل موفقیت چین در دستیابی به رفاه بوده است.

هند نیز که دومین کشور پرجمعیت جهان است، مانند چین به سمت آزادسازی و جهانی‌سازی اقتصاد خود حرکت کرده و شهروندان بیشتر و بیشتری را از دام فقر رهانیده است. 20 درصد از رشد رفاه جهانی در یک دهه گذشته، ناشی از رشد رفاه در هند است.

پروفایل رفاه در چین و هند البته با یکدیگر متفاوت است. ضمن آنکه هر دو با مشکلاتی روبه‌رو هستند. حکمرانی و آزادی‌های فردی در چین ضعیف است. هند، که عنوان بزرگ‌ترین دموکراسی دنیا را یدک می‌کشد، با مشکلات دیگری در حوزه بهداشت و آموزش روبه‌روست. این یافته تشریح می‌کند که چرا هر دو کشور تا رسیدن به سطح رفاه کشورهای اروپایی و آمریکایی راهی طولانی در پیش دارند. با وجود این، پیشرفت هر دو، مسوول عمده پیشرفتی است که رفاه جهانی شاهد آن بوده است.

چرا برخی تصور می‌کنند، دولت‌های بد، خوب هستند؟

شاخص رفاه، از نظر تلفیق داده‌های عینی و ذهنی، در نوع خود منحصر به فرد است. داده‌های عینی بر مبنای واقعیت‌ها هستند و داده‌های ذهنی بر مبنای ادراک پاسخ‌دهندگان مطالعه، گردآوری می‌شوند. در اغلب موارد، داده‌های ذهنی، هم‌ردیف داده‌های عینی هستند. اما، جالب است که در برخی موارد داده‌های عینی و ذهنی خلاف یکدیگرند؛ یعنی در مواردی که بین واقعیت و ادراک مردم از آن، تفاوت وجود دارد. مثالی از این دست، رابطه بین اعتماد مردم به دولت‌های ملی خود و ارزیابی عینی و تخصصی از کارایی واقعی دولت‌هاست. محققان لگاتوم انتظار داشتند بین این دو متغیر رابطه مثبتی بیابند؛ یعنی برای آنکه مردم به دولت خود اعتماد داشته باشند، دولت باید کارآمد باشد.

اما در برخی موارد چنین رابطه‌ای صدق نمی‌کند. در کشورهایی مانند مصر و بنگلادش، مردم به‌رغم ناکارآمدی دولت، اعتماد بالایی به آن دارند؛ در برخی دیگر مانند استرالیا و ایسلند، با وجود عملکرد خوب و مطلوب دولت، اعتماد مردم به دولت اندک است. این مساله تا حدی ناشی از تفاوت حکمرانی بین کشورهاست. در کشورهای اقتدارگرا، مردم از بیان دیدگاه واقعی خود درباره حکومت می‌ترسند، یا شاید از وجود انواع دیگری از حکومت که می‌تواند موثرتر و کارآمدتر باشد، بی‌خبرند.

علت این شکاف بین داده‌های ذهنی و عینی -مانند آنچه در مورد کارایی حکومت گفتیم- هر چه باشد، نکته مهمی را یادآور می‌شود. رفاه، هم ابعاد ذهنی دارد و هم ابعاد عینی، و این حقیقت که این دو گاهی برخلاف یکدیگر هستند، نشان می‌دهد هر دو جنبه باید ارزیابی و اندازه‌گیری شود.

چرا انگلستان در ایجاد رفاه موفق و در تسهیم آن ناکام بوده است؟

بریتانیا با عملکردی مطلوب در تبدیل ثروت به رفاه، به پیشرفت چشمگیری نائل شده است. اما رفاهی که در این کشور ایجاد شده، به درستی میان شهروندان تقسیم نشده و فرصت پیشرفت برای همه یکسان نیست. می‌توان گفت به‌رغم ایجاد رفاه، نبود فرصت‌های زندگی در مناطق شهری، دسترسی به رفاه را محدود کرده است.

 

انگلستان یکی از پیشگامان جهان در ایجاد رفاه به شمار می‌رود. اگر کشورها را بر مبنای اینکه از هر پوندی که در اقتصاد تولید می‌شود، چقدر رفاه ایجاد می‌کنند، با یکدیگر مقایسه کنیم، انگلستان در رتبه سوم جهان قرار می‌گیرد. این بدان معناست که گرچه این کشور 12 درصد از آلمان و 32 درصد از آمریکا فقیرتر است، اما از هر دوی آنها مرفه‌تر است.

بریتانیا همچنین، به نسبت سال‌های قبل از بحران مالی جهانی، رفاه بیشتری به ازای هر پوند ایجاد کرده است. افزایش رفاه در یک دهه گذشته با وجود ثبات درآمد ناخالص ملی، انگلستان را از نظر ایجاد رفاه به یکی از بهترین کشورها در میان کشورهای توسعه‌یافته تبدیل کرده است. اما، مشکل اینجاست که نتوانسته است دسترسی همگان به این رفاه را تضمین کند. «شاخص رفاه بریتانیا» که در اکتبر 2016 از سوی لگاتوم منتشر شد، حاکی از عدم توفیق انگلستان در توزیع رفاه در مناطق شهری -ثروتمند یا فقیر- است.

اما، مناطق روستایی در حال پیشرفت هستند. این ناکامی تا حد زیادی ناشی از نبود فرصت‌های زندگی در بسیاری از شهرهای انگلستان است. آموزش، بهداشت و حمایت اجتماعی ضعیف، فقدان فرصت و خوشبختی و شادکامی اندک همگی مناطق شهری این کشور را به عقب رانده است. رفاه و فرصت‌هایی که به همراه می‌آورد، هنوز درِ خانه شهروندان انگلستان را نزده است. با وجود قرارگرفتن در جایگاه دهم شاخص رفاه و کسب مقام سوم در بیشترین تاثیر بر رفاه جهانی، رفاه انگلستان دچار محدودیت است، چراکه شامل حال تمامی شهروندان این کشور نشده است.

نابرابری در رفاه جهانی، رو به کاهش است

وقتی صحبت از نابرابری جهانی می‌شود، همه به توزیع ثروت در جهان می‌اندیشند اما این تمام ماجرا نیست. اگر دامنه نگاه خود را به فراتر از ثروت و به تعریف گسترده‌تر رفاه تعمیم دهیم، چه خواهیم دید؟

شاخص رفاه در مقایسه با زمانی که دیدگاه خود را به «ثروت» محدود می‌کنیم، تصویر خوش‌بینانه‌تری به دست می‌دهد. از سال 2007 تاکنون، تفاوت بین رفاه در کشورهای مختلف کاهش پیدا کرده است. کاهش این شکاف تا حد زیادی ناشی از رشد سریع‌تر کشورهایی است که در گذشته کمتر مرفه بوده‌اند. این کشورها با رشد سریع‌تر، فاصله رفاه خود را با کشورهای پیشرفته، کمتر کرده‌اند. تعجبی ندارد که کشورهایی نظیر توگو، پیشرفت چشمگیری داشته‌اند.

 

و البته، بیشترین رشد متعلق به کشورهایی نظیر آلمان است که نرخ بالایی از رشد رفاه را تجربه کرده‌اند. خط مرکزی نمودار نشان می‌دهد، کشورهای مرفه‌تر در مقایسه با کمتر مرفه‌ها، رشد رفاه کمتری داشته‌اند. همین واقعیت است که سبب کاهش نابرابری بین کشورها شده است. تمرکز بر رفاه، به جای تاکید بر ثروت، داستان جدیدی برای گفتن دارد: جهانی که رفاه در آن رو به افزایش است، متشکل از کشورهایی است که به تدریج به سمت برابری بیشتر گام بر‌می‌دارند.

جهان هرگز تا این اندازه، آزاد نبوده است، اما برخی مناطق از سایرین آزادترند

گرچه در مقایسه با سال 2007، بسیاری از مردم احساس می‌کنند از آزادی فردی بیشتری برخوردارند، اما این تصویر در سراسر جهان یکسان نیست. سه منطقه از جهان، یعنی آفریقای جنوبی، اروپای شرقی و خاورمیانه و شمال آفریقا (مِنا)، شاهد کاهش تدریجی آزادی‌های فردی بوده‌اند. در مقابل، اروپای غربی، آمریکای مرکزی و لاتین، بیشترین پیشرفت را در آزادی‌های فردی تجربه کرده‌اند و این شاخص در آسیا و آمریکای شمالی، پیشرفتی جزیی داشته است.

جالب است بدانیم که افزایش سطح آزادی‌های فردی در اروپای غربی، در مواجهه با مهاجرت گسترده و فشار پناهجویان، تا حد زیادی ناشی از سطح بالاتر تحمل اقلیت‌های قومی و مهاجران است؛ و این همه در حالی است که کل منطقه شاهد واکنش‌های شدید پوپولیستی سیاستمداران است. در آمریکای مرکزی و لاتین، بهبود آزادی‌های فردی، ناشی از سطح تحمل بالاتر در برابر دگرباش‌ها (LGBT) است. ضمن آنکه افراد بیشتری از آزادی انتخاب احساس رضایت می‌کنند.

در نقطه مقابلِ اروپای غربی، آزادی‌های فردی در اروپای شرقی، به دلیل کاهش تحمل اقلیت‌های قومی و مهاجران، کاهش یافته است. کاهش آزادی در کشورهای منا نیز تا حد زیادی متاثر از زوال آزادی‌های مدنی در بسیاری از دولت‌های عرب به دلیل جنگ داخلی و ناآرامی‌های پس از بهار عربی در منطقه است.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
قیمت انواع تردمیلجدولدویدن یکی از ساده‌ترین و در عین حال مهم‌ترین ورزش‌ها برای سلامتی است اما همیشه همه چیز درباره هیوندای کوپهقیمت و عکساستخدام ۵ ردیف شغلی در انتشارات گل‌واژه در تهران بخاری از واحد پولی جدید بلند نمی‌شودمجله اینترنتی برترین ها پورتال خبری و سبک …حمله وران و توهین کنندگان در فضای مجازی هر روز بیشتر می شوند و این مختص ایران نیستاول صد خبر وزیر بهداشت ضمن تشریح جزییات بودجه وزارت بهداشت و طرح تحول نظام سلامت در سال ۹۶،‌ گفت دانلود کتاب تاریخ هرودوت دانلود کتاب و تاریخ هرودوت فروش اقساطی خودروفروش ویژه ایران خودرو فروش …شرایط فروش اقساطی خودرو ام جی به قیمت نقدی خودروها مالیات بر ارزش… قیمت انواع تردمیلجدول دویدن یکی از ساده‌ترین و در عین حال مهم‌ترین ورزش‌ها برای سلامتی است اما همیشه دویدن در همه چیز درباره هیوندای کوپهقیمت و عکس استخدام ۵ ردیف شغلی در انتشارات گل‌واژه در تهران بخاری از واحد پولی جدید بلند نمی‌شود مجله اینترنتی برترین ها پورتال خبری و سبک زندگی سیب زمینی در ایران زود جایگاهی درخور یافت و به مذاق مردمان خوش نشست و لازم نیامد کسی یا صد خبر سهم دولت در تامین معیشت کارگران بازنگری می‌شود شبکه های مجازی فیلتر نمی شوند شهر ارواح در دانلود کتاب تاریخ هرودوت دانلود کتاب و تاریخ هرودوت فروش خودرو لیزینگ خودرو شرایط فروش اقساطی تندر اتوماتیک غدیر لیزینگ غدیر نام خودرو تندر اتوماتیک…

17 کوکوی خوشمزه؛ هم مجلسی، هم پیک نیکی (1)

[ad_1]

مجله آشپزی مثبت: دستور تهیه 17 کوکوی خوشمزه و متفاوت که هم برای مهمانی های رسمی مناسب است هم برای سفرهای آخر هفته ای.

کوکوی نخود و کدوسبز

مواد لازم:

• 2 عدد کدوسبز
• 200 گرم نخود آشی
• 1 عدد پیاز خردشده
• 4 /1 پیمانه نعنای خردشده
• 2 /1 پیمانه آرد سفید
• 2 /1 پیمانه آرد ذرت
• 2 عدد تخم‌مرغ
• 4 /1 پیمانه شیر
• 1 ق چ فلفل پاپریکا
• به میزان لازم نمک و فلفل سیاه
• به میزان لازم روغن مایع

طرز تهیه:

1 نخود را از شب قبل یا از 4 ساعت قبل در مقداری آب خیس کنید، سپس آنها را همراه با آب و کمی نمک بپزید. نخود پخته را داخل سبدی بریزید تا آب اضافی‌اش گرفته شود.

2کدوسبزها را بعد از شست‌وشو داخل یک کاسه مناسب ریز رنده کنید. اگر کدوسبزهای رنده شده آب انداخت، آبِ آن را از کاسه خارج کنید. حالا نخود پخته، نعنای خردشده و پیاز خردشده را به کدو اضافه کرده و مواد را خوب با هم مخلوط کنید.

3 آرد سفید، آرد ذرت، تخم‌مرغ، شیر، فلفل پاپریکا و به میزان لازم نمک و فلفل سیاه هم به مواد اضافه کنید. مواد را خوب با هم مخلوط کنید. مقداری از مواد را بچشید و در صورت نیاز مقدار بیشتری نمک اضافه کنید.

4 در یک تابه مقداری روغن بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید تا داغ شود. مقداری از مایه کوکو را بردارید و در کف دستتان آن را گرد کرده و کمی فشار دهید، سپس داخل روغن سرخ کنید. هر تعداد که می‌شود کوکوها را به همین شکل آماده کنید.

5 کوکوهای آماده‌شده را داخل ظرف موردنظرتان بریزید و سرو کنید.

فوت و فن

برای اینکه روی کوکو هم طلایی رنگ شود ، چند دقیقه ای قسمت بالای فر را روشن کنید.

کوکوی نخودفرنگی و کالباس

برای 4 تا 6 نفر؛ زمان آماده سازی و پخت 35 دقیقه

مواد لازم:

• 150 گرم کالباس گوشت
• 8 عدد تخم‌مرغ
• 4 /3 پیمانه ذرت پخته
• 4 /3 پیمانه نخودفرنگی پخته
• 4 /1 پیمانه شیر
• به میزان لازم نمک و فلفل
• به میزان لازم روغن

طرز تهیه:

1 ورقه‌های کالباس را به‌صورت نوارهای باریک خرد کنید. در یک کاسه مقداری روغن بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید، سپس تکه‌های کالباس را داخل آن تفت دهید تا برشته شوند. کالباس‌های برشته‌شده را روی سینی مشبک قرار دهید تا روغن اضافی‌شان گرفته شود.

2  در یک کاسه مناسب نخودفرنگی، ذرت و شیر را با هم مخلوط کنید. تخم‌مرغ‌ها را داخل کاسه بشکنیدوبه میزان لازم نمک و فلفل هم بریزید. مواد را خوب با هم مخلوط کنید.

3  در یک تابه نچسب مقداری روغن بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید تا داغ شود. حالا مایه کوکو را یک‌باره داخل تابه بریزیدو صبر کنید تا کوکو کمی خودش را بگیرد، سپس تکه‌های کالباس را روی آن بریزید. در تابه را بگذارید و صبر کنید تا کوکو آماده شود.

4  بعدازاینکه کوکو آماده شد، آن را از روی حرارت بردارید و صبر کنید تا کمی خنک شود، سپس سرو کنید.

یه جور دیگه

حالا که هنوز فصل ذرت تازه است ،پیشنهاد ما این است که از ذرت تازه استفاده کنید .

فوت و فن

برای دان کردن بلال کافی است که بلال را بعد از ÷پوست کندن به حالت عمودی با دست روی تخته آشپزخانه قرار دهید و با استفاده از یک چاقوی تیز،ذرت ها را دان کنید.

---

کوکو سه طبقه

برای 3 تا 4 نفر؛ زمان آماده سازی و پخت 35 دقیقه

مواد لازم:

کوکو سبزی

• 250 گرم سبزی کوکوی خرد شده
• 2تا3عدد تخم مرغ
• 1ق س زرشک
• 1ق س روغن مایع
• 1ق س آرد سوخاری
• 1ق س پیاز طلایی شده
• 1ق چ پودر سیر درصورت تمایل
• نمک و فلفل به مقدار لازم
• ادویه(پودر گل سرخ ، دارچین و کاری )به مقدار لازم  
• 1ق س مغزگردو(در صورت تمایل )

کوکو گوشت

• 250گرم گوشت چرخ کرده
• 1ق  س رب گوجه
• 1عدد پیاز خرد شده
• نمک و فلفل و زرد چوبه به مقدار لازم
• پنیر پیتزا رنده شده 4قاشق غذا خوری
• 1 ق چ پودر سیر یا سیر تازه در صورت تمایل

کو کو سیب زمینی

• 250گرم سیب زمینی آبپز و رنده شده
• 2تا3عدد تخم مرغ
• 1ق س پیاز طلایی شده
• نمک وفلفل به میزان لازم
• 1ق س زعفران دم کرده
• 2ق س روغن مایع
• 1ق چ بیکینگ پودر

طرز تهیه:

1 برای کوکوی گوشت ابتدا پیاز خرد شده راتفت دهید وبعد گوشت چرخ کرده همراه  سیربه آن اضافه کنید. سپس نمک و ادویه ها ودر آخر رب افزوده، تفت دهید. حالا بگذارید مایه کوکوی شما خنک شود تا پنیر پیتزا را به آن اضافه کنید.

2 برای کوکو سبزی همه مواد را با هم مخلوط  کرده ودر آخر روغن را اضافه کنید .

3 مواد کو کو سیب زمینی را مخلوط کرده  و کنار بگذارید.یک قالب را آماده کرده ،تمام دیواره های آن را روغن مالیده وآرد پاشی کنید ومواد را به ترتیبی که دوست دارید در قالب بریزید ومیان لایه ها رابا قاشق صاف کنید ولایه بعدی را بریزید. حالا قالب را  در فر به مدت 45 تا 50 دقیقه  با حرارت 190 درجه سانتی گراد قرار دهید. در صورت تمایل به برشته شدن 5دقیقه گریل فر را روشن کنید تا سطح کوکو طلایی رنگ شود. در انتها مهلت دهید تا قالب از حرارت بیفتد وسپس آن را بر گردانید.

---

کوکوی  بروکلی و سیب‌زمینی مافینی

برای 4 نفر؛ زمان آماده سازی و پخت 35 دقیقه

مواد لازم:

• 1 پیمانه بروکلی خردشده
• 4 /1 پیمانه جعفری خردشده
• 6 عدد تخم‌مرغ
• 1 عدد پیاز متوسط
• 2 /1 پیمانه شیر
• 1 پیمانه پنیر چدار رنده شده
• 2 عدد سیب‌زمینی
• به میزان لازم روغن، نمک و فلفل

طرز تهیه:

1 فر را با دمای 180 درجه سانتی‌گراد روشن کنید تا گرم شود. قالب‌های مافین را با کمی روغن چرب کرده و کنار بگذارید.

2  در یک تابه مقداری روغن بریزید و آن را روی حرارت قرار دهید، سپس تکه‌های پیاز و بروکلی را داخل آن سرخ کنید. بعد از حدود 10-7 دقیقه که پیاز و بروکلی نرم شدند، تابه را از روی حرارت بردارید.

3  در یک کاسه سیب‌زمینی‌ها را پوست گرفته و به‌صورت نگینی خرد کنید. پنیر رنده شده، جعفری، تخم‌مرغ، شیر و مخلوط داخل تابه را هم به سیب زمینی ها اضافه کنید. به میزان لازم نمک و فلفل هم بریزید. مواد را خوب با هم مخلوط کنید تا مایه یکدستی حاصل شود.

4  قالب‌های مافین را با مایه کوکو پر کنید، سپس آن‌ها را به مدت 20 دقیقه داخل فر قرار دهید تا کوکوها آماده شوند. بعد قالب‌ها را از فر درآورید و صبر کنید تا کمی خنک شوند. کوکوها را داخل ظرف موردنظرتان قرار داده و سرو کنید.

 

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
آشپزی لذت آشپزی با دستور پخت هزاران غذای خوشمزه ایرانی و فرنگی، سالادهای متنوع به همراه غذای خوشمزه با گوشت چرخ کرده، غذاهای خوشمزهغذای خوش طعم با گوشت چرخ کرده رولت گوشت خوشمزه بودن غذا برای خیلی از افراد از همه چیز آشپزی غذای ایرانی کلید خوشمزه شدن سالاد گوجه، در استفاده کردن از گوجه‌فرنگی‌های تازه و قرمز استآموزش پخت مرصع پلو آکا مرصع پلوپلوی شیرازیمرصع پلو مجلسیمرصع پلو شیرازیآکاایرانمرصع پلو شف طیبهمرصع آموزش آشپزی، غذاهای ایرانی، انواع دسر، آشپزی …تور تایلند سفری به سرزمین شادی ها بنز،هیونداو بخریداقساط بلند مدت بهترین راه مرجع صنایع غذایی ایران بانک اطلاعات …اگر شما نیز تولید کننده محصولات غذایی هستید میتوانید در بانک سایت مرجع صنایع غذایی آشپزی لذت آشپزی با دستور پخت هزاران غذای خوشمزه ایرانی و فرنگی، سالادهای متنوع به همراه نوشیدنی غذای خوشمزه با گوشت چرخ کرده، غذاهای خوشمزه غذای خوش طعم با گوشت چرخ کرده رولت گوشت خوشمزه بودن غذا برای خیلی از افراد از همه چیز مهمتر آشپزی غذای ایرانی کلید خوشمزه شدن سالاد گوجه، در استفاده کردن از گوجه‌فرنگی‌های تازه و قرمز است آموزش پخت مرصع پلو آکا مرصع پلوپلوی شیرازیمرصع پلو مجلسیمرصع پلو شیرازیآکاایرانمرصع پلو شف طیبهمرصع پلو مامی آموزش آشپزی، غذاهای ایرانی، انواع دسر، آشپزی آنلاین،آشپزی با تور تایلند سفری به سرزمین شادی ها بنز،هیونداو بخریداقساط بلند مدت بهترین راه برای مرجع صنایع غذایی ایران بانک اطلاعات تولیدکنندگان محصولات غذایی اگر شما نیز تولید کننده محصولات غذایی هستید میتوانید در بانک سایت مرجع صنایع غذایی ایران