به گزارش شفاف: چند بار در زندگی‌تان با آدم‌هایی برخورد کرده‌اید که بسیار جوان‌تر یا پیرتر از سن شناسنامه‌ای‌شان بوده‌اند؟ تا به حال چند بار با دیدن کسی گفته‌اید پوستش به پدرش یا مادرش رفته است؟ مثال‌هایی از این دست نشان می‌دهد که ما حتی ژن جوانی پوست‌مان را هم از والدین به ارث می‌بریم و بیراه نیست که مثال کنایه‌آمیزی چون «اگر می‌خواهید پوستی زیبا، سالم و البته بدون چروک داشته باشید، پدربزرگ خوبی انتخاب کنید!» گفته میشود.
دکتر الهیار طاهری؛ متخصص پوست، مو و زیبایی درباره نقش ژنتیک در انتقال ویژگی‌های تأثیرگذار بر سن پوست و ظاهر آن می‌گوید: «ژنتیک بر پوست و ارگان‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد. در واقع ذخیره ژنتیکی که نیمی از آن از پدر و نیمی از آن از مادر به ما به ارث می‌رسد، نه تنها بر بسیاری ارگان‌های داخلی بدن و عملکردشان تأثیر می‌گذارد؛ بلکه حتی پوست ما را هم درگیر تأثیرات خود می‌کند».
این متخصص پوست با اشاره به این نکته که ژنتیک حتی بر حساسیت‌ها و استعداد ما در ابتلا به بیماری‌ها در آینده نیز نقش ثابت‌شده‌ای دارد، ادامه می‌دهد: «اگر دقت کنید در بعضی خانواده‌ها زمینه ابتلا به بعضی بیماری‌ها مانند بعضی سرطان‌ها بیشتر است». اما آیا ژنتیک میتواند واقعا بر جوانی پوست ما آن‌قدر تأثیر بگذارد که زودتر یا دیرتر از موعد دچار پیرپوستی بشویم؟ دکتر طاهری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «در بدن ما در هر لحظه و هر ثانیه هزاران و شاید میلیون‌ها جهش صورت می‌گیرد که اگر مهار و کنترل نشوند، منجر به سرطان می‌شوند. بدن انسان مجهز به سیستم ایمنی است که وظیفه آن، حذف این جهش‌هاست. در واقع این سپر دفاعی نه تنها از بدن در برابر عوامل مخرب بیرونی مانند خطرسازهای باکتریایی، ویروسی، میکروبی و... محافظت می‌کند؛ بلکه از بدن در برابر همین اتفاقات مخرب و جهش‌های درونی هم محافظت می‌کند. این جهش‌ها متأثر از رادیکال‌های آزاد است که نه تنها عواملی بیماری‌زا هستند، بلکه ساختار سلولی پوست را هم تخریب می‌کنند».
این متخصص ادامه می‌دهد: «رادیکال‌های آزاد با تأثیر بر دی‌ان‌آ و آران‌آی سلولی، باعث تغییر در آنها می‌شوند که اگر این تغییرات کنترل نشوند، منجر به سرطان می‌شوند. از طرف دیگر، سیستم ایمنی به مهار و کنترل این تغییرات سلولی کمک می‌کند و مانع فعالیت‌های خطرساز و تخریب‌کننده رادیکال‌های آزاد میشود. درست در همین جا به نقش مؤثر ژنتیک در قدرت سیستم ایمنی می‌رسیم. در واقع بعضی افراد سیستم ایمنی بسیار قوی‌تری دارند که از آنها در برابر بسیاری بیماری‌ها محافظت خوب و کاملی به عمل می‌آورد. برعکس، افرادی هستند که سیستم ایمنی آنها در برابر ابتلا به بعضی بیماری‌ها ضعیف است. مثلا در خانواده‌هایی بروز سرطان سینه، کولون یا... بیشتر دیده میشود. بررسی‌ها نشان می‌دهد افراد با جهش‌های ژنی مختلف از سیستم ایمنی متفاوتی برخوردارند. سیستم ایمنی از جهاتی در جلوگیری از سرطان‌های پوستی و بیماری‌های پوستی نقش دارد و با تأثیری که ارث بر سیستم ایمنی می‌گذارد، افراد واکنش‌های متفاوتی نسبت به تخریب‌ها و عوارض پوستی نشان می‌دهند. مثلا زگیل یکی از عوارض پوستی است که به شکل ارثی منتقل میشود».
دکتر طاهری با اشاره به اینکه هر قدر سیستم ایمنی بدن بیشتر بتواند تأثیرات مخرب رادیکال‌های آزاد را بر سلول‌های بدن از بین ببرد، پیری پوست به تعویق می‌افتد، ادامه می‌دهد: «پیری پوست در واقع چیزی نیست جز مستمر شدن تأثیرات رادیکال‌های آزاد بر پوست که منجر به Damage یا آسیب‌های سلولی در طول زمان می‌شوند. در این میان عوارض و سندروم‌هایی وجود دارند که به آنها سندروم پیری زودرس می‌گوییم و نقش ژنتیک در آن کاملا آشکار است. برای مثال، بچه‌ای متولد میشود و با همین انتقال ژنی، پوستش از دوسالگی دچار عوارض پیری میشود».
این متخصص زیبایی با تاکید بر اینکه پیری پوست اثر خود را بر تمام قسمت‌های سطحی، میانی و عمقی پوست که به آنها اپیدرم، درم و هایپودرم می‌گوییم، می‌گذارد، درباره آنها توضیح می‌دهد: «پیری پوست باعث کاهش سرعت ساخت‌وساز سلولی در اپیدرم میشود. در واقع روند ایجاد رنگدانه‌های پوستی در سطح پوست کند و کم میشود. در ناحیه درم که پوست میانی است، ساخت‌وساز الاستین و کولاژن -که عوامل مؤثر و اساسی در حفظ، قوام، کش‌آمدگی و لطافت پوست هستند- با پیری پوست کاهش می‌یابد. همچنین، تأثیرات پیری پوست باعث میشود که چربی زیر پوست کم شود و قوام اولیه را نداشته باشد که پوست را به‌اصطلاح دچار ریزش می‌کند؛ طوری که مثلا در قسمت صورت با ریزش بافت چربی، شاهد بروز پف زیر چشم، آویزان شدن کناره‌های چانه‌ها، پایین‌آمدن گونه‌ها و خط خنده خواهیم بود». دکتر طاهری می‌گوید: «پوست در ناحیه میانی که به آن درم می‌گوییم، دو ماده اساسی دارد: کولاژن و الاستین که با افزایش سن تولید و قوام آنها کاهش می‌یابد.
اگر بخواهیم مثالی ساده درباره درک تأثیرات این دو ماده در پوست
بزنیم، باید چادری را تصور کنید که وقتی برپا میشود، ضمن وجود ساختار فلزی
یا چوبی زیر آن، طناب‌هایی هم در اطراف چادر نصب می‌شوند که به زمین متصل
شده‌اند. وقتی بادی می‌وزد و چادر را تکان می‌دهد، این طناب‌ها مانع از
تغییر شکل چادر می‌شوند و آن را سر جای اولش برمی‌گردانند. این بندها در
پوست، عملکردی مشابه الاستین دارند که در واقع ایجاد حالت کشسانی پوست بر
عهده آن است. میله‌هایی که چادر روی آنها استوار شده، چیزی مشابه کولاژن
پوست هستند. در افراد پیر، ساخت‌وساز الاستین کمتر میشود و خاصیت کش‌آمدن
پوست کاهش می‌یابد. از آن‌سو، با کم شدن ساخت کولاژن، قوام پوست کاهش
می‌یابد که هر دوی این مواد متأثر از نقش ژنتیک در پوست هستند. زیرا کم شدن
این مواد به علت تأثیرات رادیکال‌های آزاد است که گفتیم اگر فرد به لحاظ
ژنتیکی سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، در مبارزه با رادیکال‌های آزاد
ناتوان‌تر است».
این متخصص زیبایی ادامه می‌دهد: «باید به این مسئله مهم توجه کنیم که در روند پیری به جز مسئله ژنتیک، عوامل محیطی هم نقش قابل توجهی دارند. استرس، تغذیه نامناسب، عدم رسیدگی به پوست مانند استفاده نکردن از ضدآفتاب، مصرف سیگار و... در روند پیری پوست نقش قابل تأکیدی دارند و اگر با مسئله ژنتیک همراه شوند روند، پیری را سریع‌تر می‌کنند. برای مثال، اشعه آفتاب یکی از عوامل ایجاد و تقویت‌کننده رادیکال‌های آزاد در بدن هستند. اگر فردی به شکل موروثی، سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد و بدون محافظ جلوی آفتاب بماند و این مسئله تکرار شود، ضمن افزایش تأثیرات رادیکال‌های آزاد در بدن، از آنجا که توان کافی برای مقابله با این عوامل را ندارد، پوستش را سریع‌تر وارد مراحل پیری می‌کند. ضمن آنکه باید بدانیم آفتاب به تنهایی یکی از عوامل مهم در ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن هم هست».
دکتر طاهری توضیح می‌دهد: «به شکل طبیعی، همیشه مقداری آب در سطح پوست وجود دارد. در واقع اسیدهای آمینه‌ای در پوست ساخته می‌شوند که در سطح اپیدرم قرار می‌گیرند و کارشان جذب آب مانند اسفنج است. به عبارتی لطافتی که ما در پوست می‌بینیم، به علت وجود این اسیدهای آمینه است. میزان ساخت‌وساز اسیدهای آمینه در دوران نوزادی و کودکی زیاد است؛ برای همین نوزادان پوستی مخملی دارند. هر چه سن بالاتر می‌رود، ساخت‌وساز این اسیدها کم و پوست رفته‌رفته خشک‌تر میشود. در سالمندان پوست کاملا خشک میشود و باید گفت برخلاف تصور عموم، این مسئله به علت کم شدن چربی پوست نیست؛ زیرا چربی پوست وظایف دیگری دارد. این عارضه به علت کم شدن آب سطح پوست است. ژنتیک میتواند وجود اسیدهای آمینه و حفظ آب پوست را هم تحت تأثیر قرار دهد و پوست زودتر به این مرحله برسد».
او در پایان عنوان می‌کند: «یکی از عوارضی که پیری پوست را با آن می‌سنجند، ایجاد چروک‌های پوستی است. در واقع چروک نتیجه ناخوشایند تأثیر کاهش کولاژن و الاستین در پوست میانی است. وقتی این دو ماده نتوانند قوام خود را حفظ کنند، پوست به‌تدریج دچار شکست و فرورفتگی میشود که به آن چروک می‌گوییم. از آنجا که عضلات به پوست فشار می‌آورند، اگر کشسانی پوست آسیب ببیند، پوست دیگر نمی‌تواند فشارها را تحمل کند و تغییر حالت می‌دهد و نمی‌تواند در قسمت‌هایی به‌خصوص که فشار زیاد است، به راحتی به حالت اول خود بازگردد. در این نواحی فشارها به شکل خطوطی ظاهر می‌شوند که به مرور افزایش می‌یابند. سیستم ایمنی در مسئله کاهش کولاژن و الاستین نقش دارد و به عبارتی ژنتیک باعث بروز چروک‌های عمقی و سطحی زودرس هم میشود».