طرفداران اپل تصاویری که به عنوان طرح های مفهومی آیفون تولید می شد را به سخره می گرفتند اما سایت ها اشاره داشتند که استیو جابز می خواهد در روزهای ابتدایی ژانویه، موبایل اپل را معرفی کند. همینطور هم شد. جابز در ابتدای ژانویه با لبخندی بر لب روی صحنه رفت و تاریخ موبایل -و رایانش شخصی- را برای همیشه متحول کرد.
در تالار کنفرانسی که جابز روی صحنه اش قدم می زد، همه می دانستند که قرار است چه معرفی شود. با این حال، در زمان معرفی همه هیجان زده شده بودند. جابز قدم زنان گفت: «امروز می خواهیم سه محصول انقلابی معرفی کنیم: یک آیپاد با نمایشگر تاچ، یک موبایل و یک دستگاه ارتباط با اینترنت».
آیکون مربوط به هر یک از این محصول در نمایشگر بزرگی که پشت سر او قرار داشت نمایان می شد. وی سپس گفت: «متوجه هستید؟ این ها سه دستگاه جدا نیستند؛ همه در یک سخت افزار جای گرفته اند و ما به آن می گوییم “آیفون”».
هیجان و فریاد حاضرین به حدی بلند شده بود که حتی جابز هم از گفته های خود به هیجان آمد؛ گویی بزرگ ترین موفقیت زندگی اش را به دست آورده است.
می دانید، تماشا کردن مراسم های قدیمی اپل تجربه عجیبی است. از یک طرف به ما نشان می دهد که ماشین هیجان سازی در دنیای تکنولوژی چگونه کار می کند و از سوی دیگر نمایان می سازد که این گذشته ی نه چندان دور، زمانی بس ساده تر بود؛ زمانی که می شد هیجانی معصومانه از تکنولوژی انقلابی بعدی که می آید تا همه چیز را تغییر دهد را چشید.
در انتهای سال ۲۰۰۶، اپل شرکتی با ارزش ۷۰ میلیارد دلار بود. کمی بیشتر از هفت سال بعد، ارزش آن ۱۰ برابر بیشتر شده بود. در سومین فصل مالی سال ۲۰۱۴ رکورد کسب درآمد ۱۸ میلیارد دلاری را زد که هنوز هیچ شرکت دیگری در جهان به آن دست نیافته. فروشگاه های فیزیکی اپل، پر درآمدترین فروشگاه های آمریکا هستند و حتی جواهر فروشی ها نیز به رکورد اپل استورها نزدیک نمی شوند. علت اصلی این پیروزی بزرگ که جهان را تحت تاثیر خود قرار داده چیست؟ طبیعتاً آیفون. موبایلی که سرچشمه دو سوم از کل درآمدهای اپل است.
مسئله اینجاست که اپل اکنون به نقطه ای رسیده که باید مسیرش را تغییر دهد. علت این تغییر مسیر، خود آیفون است اما این بار نه به شکلی مثبت. مشکل از جایی آغاز می شود که به طور کلی بازار موبایل اشباع شده. رقبایی مانند گوگل حالا سخت افزارهایی می سازند که آیفون را به چالش می کشد. پس از کشیدن بار کل اپل برای ۱۰ سال، آیفون دیگر نمی تواند به عنوان محصولی قد علم کند که یک تنه رشد اپل را بر عهده می گیرد.
اپل، امروز دوباره با همان چالشی مواجه شده که یک دهه پیش هم با آن دست به گریبان بود: یافتن تحول تکنولوژیک بعدی.
راستش اپل با معرفی آیفون، یک کلاس جدید از سخت افزار تولید نکرد. پیش از آن هم بازار موبایل بسیار پر جنب و جوش بود. با این حال موبایل هوشمند، به عنوان دستگاهی که بتواند تماس تلفنی برقرار کند، ایمیل بفرستد و اینترنت را مرور کند هنوز در ابتدای راه خود قرار داشت. شرکت هایی مانند نوکیا، بلک بری و موتورولا تلاش می کردند تا حضور خود را در این عرضه پر رنگ تر و پر رنگ تر کنند.
در میانه همین رقابت بود که آیفون رونمایی شد. از یک طرف منتقدان و از سوی دیگر کاربران، همه محصول اپل را ستایش کردند. این تحسین بیشتر به طراحی بدون کیبورد، نمایشگر لمسی (با پشتیبانی از چند لمس همزمان) و همچنین قابل هماهنگ سازی با آیتونز بر می گشت.
برخی در این میان به آیفون خندیدند و آن را محصولی خطاب کردند که خیلی دیر پا به عرصه گذاشته و البته برای کاربر عادی بیش از حد گران است. «مایک لازاریدیس»، مدیر عامل وقت بلک بری گفت: «حرف… هرآنچه می شنویم صرفاً حرف است. محصول طراحی-محور اپل برخی ویژگی های اصلی را حذف کرده و برای کاربران سازمانی بی استفاده شده است».
«استیو بالمر»، مدیر عامل وقت مایکروسافت هم گفت: «هیچ شانسی وجود ندارد که آیفون بتواند بخش قابل توجهی از بازار موبایل را در اختیار گیرد».
برای مدتی چنین شد. اپل سهم زیادی از بازار موبایل نداشت. آیفون در ژوئن ۲۰۰۷ عرضه شد. قیمت نمونه ۴ گیگابایت آن ۵۰۰ دلار بود در حالی که قیمت مدل ۸ گیگابایتی به ۶۰۰ دلار می رسید. قیمت هایی که می بینید البته با قرارداد اپراتور بود، نه نسخه آنلاک.
با این حال اپل پس از یک سال قیمت را به نصف مبلغ یاد شده رساند و آیفون 3G را معرفی کرد. در کنار این آیفون، اپل از «اپ استور» پرده برداشت که می توان از آن به عنوان بزرگترین علت موفقیت این موبایل، جدا از طراحی آن نام برد.
«جین مانستر»، یکی از معتبرترین تحلیلگران دنیای تکنولوژی می گوید: «صفحه نمایش لمسی، و نحوه تعامل جدیدی که می شد با اینترنت، خود تلفن و مخاطبین داشت، آیفون را تبدیل به محصولی بهتر کرد. اما آنچه واقعاً آیفون را به مرحله بعدی رساند، اپ استور و اپلیکیشن ها بود.»
اپ استور بود که آیفون را تبدیل به کامپیوتری داخل جیب کاربران کرد. اپ استور تبدیل شد به نیروی محرکه ای برای آیفون. در ادامه، نمایشگر رتینا و فیس تایم در کنار تغییرات در طراحی، برگ های برنده آیفون ۴ بودند هر چند به لطف نمونه اولیه آیفون ۴ که در یک مکان عمومی گم شد و سپس وب سایت گیزمودو آن را به دست آورد، بیشتر کاربران با تغییرات آیفون جدید آشنا بودند.
اپل در اکتبر ۲۰۱۱ از آیفون 4s به همراه سیری پرده برداشت و یک روز پس از آن، استیو جابز درگذشت. آیفون ۵ به فناوری سریع تر LTE دست پیدا کرده بود و اپل موفق شد ۵ میلیون دستگاه از این نسخه را در اولین آخر هفته پس از عرضه به فروش برساند. (به خاطر داشته باشید که اولین آیفون، در مجموع ۱ سال عمر کرد و ۶ میلیون دستگاه فروخت.)
در نهایت اپل آیفون ۶ پلاس را معرفی کرد که می توان آن را پدر آیفون ۷ پلاس کنونی دانست و این همان جاییست که مشکل خود-تکراری اپل بیش از پیش نمایان گشته و به وضوح دیده می شود.
امروز اپل با واقعیت تازه ای رو به روست. دنیای موبایل آنقدرها هیجان انگیز نیست و بارزترین گواه بر این ادعا، آمار رو به کاهش از فروش آیفون هاست؛ اتفاقی که برای اولین بار در سال ۲۰۱۶ رخ داد. اپل در سال گذشته نتوانست رکورد رشد مالی که از سال ۲۰۰۱ تکرار کرده بود را بار دیگر تکرار کند و پس از ۱۵ سال پیاپی، به چرخه افزایش رشد درآمد پایان داد.
مشکل اپل اینجاست که کاربرانی خواهان آیفون، اکنون آیفون دارند. «کالین گیلیس»، تحلیلگر موسسه BGC می گوید: «اسمارت فون ها امروز همان بازار موبایل هستند که در سال ۵ درصد رشد داشته است. ما در گذشته همه موبایل هایی ساده و تاشو داشتیم اما امروز صاحب موبایل های هوشمند شده ایم. اگرچه هنوز هم عده ای در حال گذر از موبایلی ساده به سوی هوشند هستند، مخصوصاً در بازارهای در حال توسعه، ولی به هر حال آن رشد انفجاری دیگر به پایان رسیده است».
امروز دیگر هیچ فناوری شگفت انگیزی وجود ندارد که اپل پیشتر آن را در آیفون هایش به کار نبرده باشد. این شرکت قبلاً موبایل خود را به نهایت بلوغ رسانده. برای مثال در گذشته، پس از اولین آیفون می توانستید آیفون 3G بخرید و به نسل سوم شبکه موبایل و اینترنت پر سرعت دسترسی یابید. همین مسئله در سال های بعدی و فناوری 4G تکرار شد.
این ها فناوری هایی بودند که اپل در گذر سال ها به موبایل هایش اضافه کرد. امروز دیگر چنین پیشرفت هایی در آیفون دیده نمی شود. حتی فناوری 5G هم هنوز در مراحل آزمایشی خود قرار دارد و دقیقاً مشخص نیست که نسخه تجاری آن چه زمانی به دست مصرف کننده نهایی برسد. در نتیجه، آیفون هایی که کاربران در چند سال اخیر خریده اند به خوبی از شبکه های فعلی پشتیبانی می کنند و نیازی به خرید نسخه جدید آنها برای دست یافتن به شبکه های سریع تر نیست.
با این حال، کاربران اپل هنوز هم به شدت وفادار هستند. «جین مانستر» می گوید که اپل می تواند از همین مسئله استفاده کرده و قیمت محصولات خود را کاهش داده و با فعال تر شدن در بازار کشورهای جدید، سرویس های بیشتری را به کاربران عرضه کند.
اپل هم اکنون به نوعی همین استراتژی را دنبال می کند و در سال های اخیر کوشیده تا مشتریان خود را به سرویس های نرم افزاری اش علاقمندتر کند. با این حال، اپل امروز در برابر یک چند راهی ایستاده است. آیفون مدتی پیش به بلوغ رسیده و ارزش سهام اپل هم چند سال پیش به بالاترین حد خود رسید. «هوراس دیدیو»، یکی از تحلیلگران مستقل می گوید: «آیفون همچون خورشیدی است که چشم ما را از روی سایر ستاره ها بست.» این خورشید امروز چندان تابان نیست و اپل دوباره به مرحله ای رسیده که اگر می خواهد در جایگاه کنونی باقی بماند، باید «تحول بزرگ بعدی» را پیدا کند.