ذکر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از (نافرمانى) خدا، بخشش گناهان، و علم و حکمت از جمله آنها است.
یکى از زیباترین جلوه‌‌هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسىترین راههاى سیر و سلوک، ذکر است؛ ذکر خدا، از یادبردن هستى محدود خویش در رهگذر یاد اسماى الهى است و تداوم و استمرار آن، زنگار گناهان را از روى دل مىزداید.
آنچه در ادامه می‌خوانیم چند سؤال پیرامون ذکر است که آیت‌الله محمدعلی جاودان به آنها پاسخ گفته است:
*مقصود از ذکر خدا چیست؟
اولین مرتبه ذکر، ذکر زبانی است مانند گفتن تسبیحات حضرت زهرا (س) پس از نماز. درجه بالاتر از آن، ذکر عملی است که در آن، انسان مؤمن در مواجهه با گناه به جهت کسب رضایت پروردگار، گناه نکند. مرحله سوم ذکر، که برترین درجات آن است و تنها در اثر زحمت زیاد در ترک گناه و تهذیب نفس به دست می‌آید ذکر قلبی است و در روایات وارد شده است که فرشتگان به خاطر عظمت این ذکر، توانایی ثبت آن را ندارند.
*معنای مداومت و مواظبت بر ذکر چیست؟
معنای مداومت و مواظبت بر ذکر، آن است که آن ذکر را طبق دستور استاد، دقیقاً و بدون هیچ‌گونه تغییری انجام دهید.
* منظور از توجهی که درهنگام ذکری مانند صلوات باید وجود داشته باشد چیست؟
اصولاً برای اینکه ذکری مانند صلوات دارای اثر باشد باید با توجه باشید؛ یعنی مثلاً در صلوات از خداوند متعال درخواست رحمت برای محمد و آل محمد(ص) کنید. بنابراین دائماً متوجه معنا و مفهوم ذکری که می‌گویید، باشید.
* به نظر شما بهترین ذکر زبانی چه ذکری است؟
به نظر من، بهترین ذکر برای ما ذکر استغفار است، مانند «أستغفرالله و أسئله التّوبه» یا «أستغفرالله ربّی و أتوب إلیه» است که توصیه شده در تمام اوقات شبانه‌روز، با توجه و بسیار این ذکر را تکرار کنید. به عنوان مثال از حضرت امام کاظم (ع) نقل شده که فرمودند: من هر روز پنج هزار مرتبه استغفار می‌کنم.
* درباره ذکر صلوات و شرایط آن، چه توضیحی می‌فرمایید
صلوات یک دعای مقبول است و در فضیلت آن روایات بسیاری وارد شده و هر لفظی از الفاظ آن، فضایل ذکر شده را دارا است. از گذشته در تهران مرسوم بود که برای برآورده شدن حاجات مجلس ذکر صلوات تشکیل می‌دادند به این شکل که چهارده معصوم (ع) را در نظر می‌گرفتند و هر یک از شرکت‌کنندگان در جلسه، هزار صلوات برای یکی از معصومین می‌فرستاد و در پایان مجلس نیز، دعای توسل و روضه خوانده می‌شد؛ البته دستور این گونه جلسات، در هیچ روایت یا فتوایی وارد نشده است و مطلوبیت آن از روایات مربوط به صلوات و مانند آن برداشت میشود.
* آیا زیادی اذکار مطلوب‌تر است یا قبولی آنها؟
زیادتی اعمالی مانند ذکر، اولویت ندارد، بلکه اولویت و اهمیت در صحت و قبولی آنها است که فقط با تقوا و ترک جدّی گناه ممکن است با ترک گناه و جبران تقصیرات گذشته عملتان مقبول شده و برای شما قوت و معنویت می‌آورد.
* آیا دعای مأثوری به نام دعای سفره وجود دارد؟
خیر، دعای مأثوری برای سفره وجود ندارد.