در طول زندگی با اموریروبرو می شویم که وضعشان برای ما روشن نیستند. مثلا برخی غذاها حرام است و برخی حلال اما ممکن است غذایی باشد که ندانیم حلال است یا حرام؟ یا در خصوص مال نیز همین بحث هست. مثلا بعضی درآمدها را نمی دانیم حلالند یا حرام؟ به این موارد در اصطلاح شبهه ناک میگویند. یعنی وضعشان برای ما مشکوک و مبهم است. از نظر شرعی خوردن غذایی که مطمئن به حرمتش نیستیم اشکالی ندارد تا یقین به حرام بودنش پیدا نماییم. اما از نظر اخلاقی و برای آنها که می خواهند در مسیر کمال و هدایت دچار مشکل نشوند بهترین کار دوری از امور مشکوک و شبهه ناک است چرا که نزدیک شدن به پرتگاه معصیت و حرام، احتمال پرت شدن را افزایش می دهد. این هم که بگوییم همه از همین راه درآمد کسب می کنند یا همه از این غذا می خورند یا خورده اند بهانه صحیحی نیست زیرا قرآن می فرماید تبعیت از اکثریت نکن زیرا تو را از راه حق خارج می کنند!
در آیه ۱۱۶ سوره انعام میخوانیم:
«وَإِن تُطِعْ أَکْثَرَ مَن فِی الأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَن سَبِیلِ اللّهِ إِن یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ یَخْرُصُونَ.»
«و اگر از بیشتر مردم روى زمین پیروى کنى، تو را از راه خدا به در مى کنند، آنها صرفا از وهم و گمان پیروى مى کنند و جز این نیست که به گزاف و حدس سخن مى گویند.»
***
سه نکته:
* ملاک، حق است نه عدد
«خَرْص» به معناى تخمین و حدس است. چون بعضى از تخمین ها نادرست از آب در مى آید، به معناى دروغ هم آمده است. راه هدایت و راه قرآن ملاک است، نه راه مردم و اکثریت. زیرا اکثریت، دلیل حقانیت نیست. ملاک، حق است نه عدد، پس در پیمودن راه حق از کمى افراد نهراسید.
** این افراد حتما مرتکب حرام می شوند!
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله: حَلَالٌ بَیِّنٌ، وَ حَرَامٌ بَیِّنٌ، وَ شُبُهَاتٌ بَیْنَ ذلِکَ، فَمَنْ تَرَکَ الشُّبُهَاتِ نَجَا مِنَ الْمُحَرَّمَاتِ ، وَ مَنْ أَخَذَ بِالشُّبُهَاتِ ارْتَکَبَ الْمُحَرَّمَاتِ ، وَ هَلَکَ مِنْ حَیْثُ لَایَعْلَمُ»
پیامبراکرم (ص) می فرمایند: (امور بر سه دسته اند) حلال آشکار، حرام آشکار و شبهاتی در بین این دو دو. پس هر که از شبهات دوری کند از حرامدر امان خواهد بود. و هرکس به شبهات عمل نماید (بالاخره) مرتکب امور حرام می شود و از جایی که نمی داند هلاک خواهد شد! (الکافی، ج۱، ص: ۱۷۰)
*** حرکت عجیب حافظ قرآن!
مرحوم «کربلایی کاظم ساروقی» که خداوند به او عنایت فرموده بود و بدون اینکه سواد داشته باشد، تمام سی جزء قرآن را به یکباره حفظ شده بود، گاهی به صرف ناهار دعوت می کردند و او می پذیرفت. اما بعضی دفعات بعد از خوردن غذا از آن محل خارج می شد و با داخل کردن انگشت در حلق خود سعی می کرد غذاها را از شکم خود خارج کند. از او می پرسیدند چرا این کار را می کنی؟! می گفت: «غذایی که خوردم حلال نبوده نور قلبم کم شده، دیگر نمی بینم.»